Vivat Academia, Vivant professores! Czasopismo społeczno-kulturalne. nr indeksu nr 5 (5) wrzesień październik 2009 cena 7 zł

Transkrypt

1 Czasopismo społeczno-kulturalne nr indeksu nr 5 (5) wrzesień październik 2009 cena 7 zł PIEŚNI I PIOSENKI Z OLEANDRÓW Włodzimierz Wójcik JESIEŃ W BETLEJEM Paweł Sarna LEGENDA ZAGŁĘBIA REAKTYWACJA? Paweł Majerski ŚWIAT O ROZMIAR ZA MAŁY Małgorzata Matera POSZUKIWACZE ZAGINIONEGO ZAGŁĘBIA Dariusz Rozmus FELIETONY Jadwiga Gierczycka Maciej Mitręga POEZJA Marek Przybyła PROZA Marek K.E. Baczewski PLASTYKA Kryspian Adamczyk Vivat Academia, Vivant professores!

2 Oferta dla turystów z całego świata W sercu Jury Powiat Zawierciański zaprasza! Kwotę ,29 zł pozyskał Powiat Zawierciański ze środków Unii Europejskiej Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach RPO WSL Priorytet III. Działanie 3.4. Promocja turystyki na realizację kampanii promocyjnej pod hasłem: W sercu Jury Powiat Zawierciański zaprasza!. Kampania realizowana jest w latach Koszt całkowity projektu wynosi ,40 zł, środki własne powiatu to ,11zł (15% kosztu całkowitego).w ramach kampanii powstają wydawnictwa promocyjne prezentujące bazę turystyczną powiatu (foldery, mapy, album) oraz gadżety rozdawane nieodpłatnie na najważniejszych międzynarodowych targach turystycznych w kraju i za granicą. W 2009r. Powiat Zawierciański uczestniczył w następujących imprezach targowych: Międzynarodowych Targach Turystyki, Rekreacji i Wypoczynku INTOUREX 2009 w Sosnowcu które odwiedziło ok. 5 tysięcy osób; Targach ITB 2009 w Berlinie na tych największych na świecie targach turystycznych ofertę zaprezentowało firm z 186 krajów świata, przybyła też rekordowa liczba odwiedzających, ponad 180 tysięcy osób Gdańskich Targach Turystycznych gdzie zaprezentowało się ponad 500 wystawców z Polski i zagranicy, przybyło ponad 10 tysięcy odwiedzających z kraju i zagranicy Targach Turystyki i Wypoczynku LATO 2009 w Warszawie gdzie zaprezentowało się 380 wystawców i przybyło ponad 26 tysięcy odwiedzających. Ostatnie w br. targi turystyczne, w których uczestniczyć będzie Powiat Zawierciański to Targi Regionów i Produktów Turystycznych TOUR SALON w Poznaniu, które odbywać się będą w dniach r. W tworzenie publikacji oraz gromadzenie materiałów zdjęciowych włączyły się samorządy wszystkich gmin wchodzących w skład Powiatu Zawierciańskiego. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach RPO WSL

3 Szanowni Czytelnicy! Tegoroczne lato wyjątkowo obfitowało w wiele istotnych wydarzeń. Koniec lata będziemy wiązać z przeżyciem ogólnonarodowej traumy. 18 września w godzinach popołudniowych Polską wstrząsnęła wiadomość o katastrofie górniczej. W kopalni Wujek-Śląsk w Rudzie Śląskiej, 1050 metrów pod ziemią doszło do wybuchu i zapalenia metanu. Na miejscu zginęło 12 górników, kolejni zmarli w następnych dniach. 30 września w Centrum Leczenia Oparzeń w Siemianowicach Śląskich zmarła 19 ofiara wypadku. W szpitalach w Siemianowicach Śląskich, Łęcznej i Sosnowcu przebywało 32 poszkodowanych górników. Łączymy się w bólu z Ich rodzinami. Jednocześnie wyrażamy nadzieję, że wyjaśnienie przyczyn tej tragedii doprowadzi do poprawy bezpieczeństwa pracy górników oraz wyeliminuje wszelkie nieprawidłowości. Ponad połowa Polaków odetchnęła z ulgą po ogłoszeniu przez prezydenta Baracka Obamę rezygnacji z umieszczenia na naszym terytorium rakiet wchodzących w skład systemu ochrony przeciwrakietowej. Utworzenie nowego mobilnego systemu obrony antyrakietowej z wykorzystaniem przede wszystkim lotniskowców oddaliło na pewien czas potrzebę budowania systemu stacjonarnego. Przypomnieć należy, że choć większość Polaków była przeciwna instalowaniu tarczy antyrakietowej w Polsce, to koalicja rządząca PO-PSL wspólnie z Prawem i Sprawiedliwością, nie licząc się z głosem opinii publicznej, dążyła do sfinalizowania tego przedsięwzięcia. Koniec lata jest tradycyjnie czasem podsumowania trudu rolników. W gminach i miastach Zagłębia Dąbrowskiego odbyło się wiele uroczystości dożynkowych. Szczególną oprawę miały dożynki organizowane wspólnie przez władze powiatu będzińskiego i sosnowieckie biskupstwo, których gospodarzem były Wojkowice. Początek października jest świętem środowiska akademickiego. W roku akademickim 2009/2010 w trzech miastach Zagłębia Dąbrowskiego zainaugurowały działalność cztery wydziały Uniwersytetu Śląskiego i Uniwersytetu Medycznego oraz osiem uczelni prywatnych. Zapraszam Państwa serdecznie do lektury piątego numeru Nowego Zagłębia. Marek Barański Nowe Zagłębie czasopismo społeczno-kulturalne Redaguje kolegium w składzie: Marek Barański redaktor naczelny, Paweł Sarna sekretarz red., Maja Barańska Adres redakcji: Sosnowiec, ul. Żeromskiego 3/54, tel./fax: , Wydawca: Związek Zagłębiowski DTP: Tomasz Kowalski Zagłębiarka: redaguje kolektyw w składzie: Maja Barańska, Aleksandra Sarna, Paweł Barański, Paweł Sarna, Piotr Jakoweńko (projekt graficzny i skład) Foto na okładce: Współpracownicy: Zbigniew Adamczyk, Paweł Barański, Jarosław Krajniewski, Bogdan Dworak, Przemysław Dudzik, Tomasz Kostro, Dobrawa Skonieczna-Gawlik, Piotr Smereka, Ewa M. Walewska Druk: Progress Sp. z o.o. Sosnowiec Nakład: 1500 egzemplarzy Tekstów nie zamówionych redakcja nie zwraca. Redakcja zastrzega sobie prawo ingerencji w teksty zamówione. Reklamę można zamawiać w redakcji; za treści publikowane w reklamach redakcja nie ponosi odpowiedzialności Zasady prenumeraty Nowego Zagłębia : Prenumeratę krajową lub zagraniczną można zamawiać bezpośrednio w redakcji: Sosnowiec, ul. Żeromskiego 3/54, Tel , , lub em pod adresem redakcyjnym Cena prenumeraty półrocznej (przesyłanej pocztą zwykłą) 3 wydania 20 złotych, rocznej 40 złotych Prenumerata zagraniczna przesyłana pocztą zwykłą 3 wydania = 60 złotych, roczna 120 złotych Wpłat na prenumeratę należy dokonywać na konto: Związek Zagłębiowski, GETIN BANK SA, Spis treści Zawód: pracownik socjalny...2 Dzieje sosnowieckiej polonistyki...4 Trudne czasy dla szkolnictwa...5 Jesień w Betlejem...6 Telefony w Zagłębiu Dąbrowskim, cz Pieśni i piosenki z Oleandrów...10 Legenda Zagłębia reaktywacja?...14 Dygasiński i my...16 Tak nas widziano...16 PLASTYKA...18 Stroje ludowe w Zagłębiu Dąbrowskim, cz Zagłębiowskie godki...21 Świat o rozmiar za mały...22 FOTOREPORTAŻ...26 Jaworznicka społeczność żydowska...28 ZagłęBIARKA...29 Nowa Muzyka w Katowicach...37 American Dream in Cracow...39 Mistrz bez następców...41 Downhill i po sezonie...42 Na działalność gospodarczą 40 tysięcy z Unii, ale PROZA...44 Budżet państwa o co ta afera?...46 Klienci i rekiny...47 Życie pod lupą. Technika na usługach SB...48 OSP w Irządzach...49 POEZJA...50 Te wszystkie znaczki, szyfry, kolory...51 Poszukiwacze zaginionego Zagłębia...52 Rokitnianka...54 WYDARZENIA...55 RECENZJE...61 KALENDARIUM IMPREZ KULTUraLNYCh...64 nr 5/wrzesień październik

4 Wywiad Zawód: pracownik socjalny Z dyrektor Kolegium Pracowników Służb Społecznych w Czeladzi Anną Zasadą-Chorab rozmawia Magdalena Chojnacka Na początek poproszę o garść faktów Miasto Czeladź od dawna wyróżnia dodatkowych sal dydaktycznych, urządzenia historycznych jaka jest geneza i historia się szczególną troską o sprawy edukacji. To przestronnego dziekanatu, adaptacji Kolegium Pracowników Służb właśnie między innymi dzięki takiej daleko- nowych powierzchni. W efekcie budynek Społecznych? wzrocznej polityce budynek zajmowany na będzie nowoczesny, estetyczny, funkcjonalny, Kolegium istnieje od 2006 roku, w tym potrzeby funkcjonowania Kolegium został, w całości dostosowany do potrzeb roku mury naszej szkoły opuścili pierwsi wraz z przyległym terenem zielonym, przekazany osób niepełnosprawnych. Niewątpliwie absolwenci. Jednak historia szkoły zaczyna województwu śląskiemu. To z kolei znacznie polepszy się komfort studiowania. się w 1971 roku, powstała wtedy Państwowa umożliwiło rozpoczęcie kompleksowego Absolwenci Kolegium nie muszą Szkoła Pracowników Socjalnych. Od 1993 roku, na mocy porozumienia Ministerstwa remontu. Wkrótce zajmowany przez nas obiekt będzie wyjątkowo nowoczesny zakończyć edukacji na stopniu licencjata. Jakie perspektywy dla swoich słuchaczy Pracy i Polityki Socjalnej z Ministerstwem i funkcjonalny. A powracając do współpracy otwiera szkoła? Zdrowia i Opieki Społecznej Wydział Pracowników z władzami miasta, spotkaliśmy tu ludzi Słuchacze przez pierwsze dwa lata uczą Socjalnych staje się samodzielną życzliwych i o szerokich horyzontach. Nie się w naszej szkole, natomiast na trzecim jednostką, która od końca lat 90. podlega jest przypadkiem, że większość ważnych roku stają się dzięki umowie patronackiej Urzędowi Marszałkowskiemu. Kolegium uroczystości odbywa się właśnie w Urzędzie studentami trzeciego roku uniwersytetu na powstało na bazie Szkoły Policealnej Województwa kierunku praca socjalna. Mają więc jakby Śląskiego, dostosowując formy podwójny status: słuchacza Kolegium i stu- i standardy nauczania do aktualnych wymogów denta UŚ. Broniąc pracę licencjacką, mają prawnych oraz standardów unijnych. otwartą drogę do dalszej nauki na studiach Jesteśmy więc placówką bardzo młodą, drugiego stopnia, czyli magisterskich. Warto jednak opartą na prawie czterdziestoletnich zwrócić uwagę na szeroki zakres kształcenia doświadczeniach. w Kolegium; dzięki temu absolwenci otrzymują Co Kolegium oferuje młodym ludziom, przygotowanie interdyscyplinarne. dlaczego warto zostać słuchaczem Kolegium zatrudnia nie tylko kadrę Waszej szkoły? ściśle związaną z edukacją, ale również Warto na pewno, chociażby dlatego, wykładowców, którzy są pracownikami że w ciągu trzech lat nauki można zdobyć różnego typu instytucji gminnych, powiatowych tytuł pracownika socjalnego i jednocześnie i wojewódzkich. Jaką wiedzę licencjat Uniwersytetu Śląskiego na kierunku i umiejętności przekazują słuchaczom? praca socjalna. Jesteśmy bowiem placówką W czasie trzech lat nauki nasi słuchacze publiczną Urzędu Marszałkowskiego, mają głównie zajęcia z prawa, psychologii, a opiekę dydaktyczną nad nami sprawuje wielu aspektów socjologii i pracy socjalnej. właśnie Uniwersytet. Taki patronat oraz Do wyboru mamy lektoraty z dwóch zatrudnienie wysokiej klasy specjalistów języków: angielskiego i francuskiego, dużą i praktyków dają gwarancję najwyższego popularnością cieszą się zajęcia z samoobrony. poziomu nauczania. Dyplom ukończenia Kolegium gwarantuje także tzw. twarde Dla zainteresowanych mamy także bezpłatne kursy języka migowego. kwalifikacje daje wymagane ustawowo Miejskim w Czeladzi coroczna inauguracja, Jednym z filarów koncepcji kształcenia uprawnienia do wykonywania zawodu a w tym roku pierwsze dyplomatorium. w kolegiach pracowników służb społecznych pracownika socjalnego. Mam nadzieję, że Kolegium przyczyni się do jest ścisłe połączenie podstaw teoretycznych Słuchacze, co jest istotne, na wydziale dalszego rozwoju oferty edukacyjnej miasta. z nauczaniem praktycznym. Dlatego właśnie dziennym kształcą się bezpłatnie, nie ma Mecenasem szkoły jest województwo słuchacze w toku nauki odbywają aż cztery też opłat wpisowych, natomiast nauka na śląskie. Czy w ramach tej współpracy rozbudowane bloki praktyk zawodowych. kierunku zaocznym kosztuje 1000 złotych szkoła czerpie jakieś specjalne korzyści? Są one realizowane w jednostkach pomocowych za semestr, przy czym można rozłożyć Oczywiście. Po pierwsze, będąc jednostką różnego szczebla oraz w organizacjach płatność na raty. Osoby zatrudnione we organizacyjną województwa śląskiego pozarządowych. Dzięki takiemu połączeniu wszelkiego rodzaju instytucjach pomocy Kolegium ma status szkoły publicznej. wiedzy przekazywanej w salach dydaktycznych społecznej otrzymują zniżkę. To ważne Dlatego też tak jak np. na Uniwersytecie oraz nauczania w terenie pod okiem atuty w kontekście ostrej konkurencji na Śląskim nie jest pobierane jest czesne na specjalistów pracowników instytucji, nasi rynku edukacyjnym. wydziale stacjonarnym. Dzięki wsparciu absolwenci są doskonale przygotowani do Kolegium Pracowników Służb Społecznych województwa Kolegium dysponuje wła- przyszłej pracy. od kilku lat funkcjonuje w Zagłębiu snym budynkiem, Urząd łoży także środki Jakie umiejętności praktyczne zy- czy przeniesienie szkoły z Katowic pociągnęło finansowe na przebudowę. Prowadzone są skuje słuchacz po zakończeniu nauki? za sobą jakieś zmiany? Jak układa się właśnie prace na rzecz kompleksowego uno- Czy szkoła pomaga swoim absolwentom współpraca szkoły z władzami Czeladzi? wocześnienia obiektu: zagospodarowania w wejściu na rynek pracy? 2 nr 5/wrzesień październik 2009

5 W Kolegium prowadzimy biuro karier: tu gromadzone są oferty pracy. Na tej formie działalności korzystają nie tylko słuchacze, ale i pracodawcy, zdobywając kompetentnych pracowników. Jeszcze jedna kwestia jest ważna. Jak już mówiłam, szkołę wyróżnia nacisk na szerokie kształcenie praktyczne. To właśnie dzięki temu, że nasi słuchacze realizują część zajęć bezpośrednio w zewnętrznych jednostkach organizacyjnych pod okiem pracowników praktyków, uzyskują nie tylko kwalifikacje i pełne przygotowanie do wykonywania zawodu, ale również bezpośrednio nawiązują kontakty z różnymi instytucjami. To niezmiernie ważny aspekt, bowiem niemała grupa słuchaczy zakończyła praktyki zaproszeniem do dalszej współpracy. Kolegium proponuje swoim słuchaczom również udział w różnego typu programach o charakterze wolontariatu. Na czym polegają te programy i dla kogo są przeznaczone? Szkoła uczestniczy w projekcie Młodzież w działaniu oraz Wolontariat Europejski. Dzięki temu słuchacze mają możliwość wyjeżdżania na zagraniczne staże, praktyki zawodowe oraz projekty tematyczne. Słuchacze Kolegium uczestniczyli w projektach w Grecji, Irlandii oraz Wielkiej Brytanii. Takie wyjazdy dają nieocenioną możliwość poznania innych kultur, zdobycia doświadczenia, rozwinięcia zainteresowań, czy doskonalenia języków obcych. Planuję intensyfikację takich działań, a przede wszystkim chcemy umożliwić słuchaczom realizowanie części praktyk zawodowych w zagranicznych instytucjach. W bieżącym roku mury szkoły opuścili pierwsi absolwenci. Czy zainteresowanie zawodem pracownika socjalnego rośnie? Zdecydowanie tak. W całej Unii Europejskiej w czołówce zawodów z przyszłością znajduje się właśnie pracownik socjalny. Wciąż jednak na rynku pracy brakuje wysoko wykwalifikowanych adeptów mających nie tylko teoretyczne, ale i praktyczne przygotowanie do wykonywania tego niełatwego zawodu. Nasi absolwenci zatrudniani są między innymi w takich instytucjach, jak ośrodki pomocy społecznej, domy pomocy społecznej, domy dziecka, świetlice środowiskowe, szpitale, urzędy miast, ROPS, urzędy wojewódzkie. Duża grupa absolwentów, a także studentów znajduje zatrudnienie w organizacjach pozarządowych. Szkoła aktywnie uczestniczy w różnego typu targach i inicjatywach pod auspicjami województwa. To prawda. W obecnych czasach, kiedy na rynku edukacji obowiązują zasady konkurencji, nie wystarczy po prostu uczyć. Należy tworzyć atrakcyjne oferty, ale także być widocznym. To, nie ukrywam, duża bolączka Kolegium, jako jednostka publiczna nie dysponujemy tak dużym budżetem reklamowym, jak np. uczelnie prywatne. Jednak staramy się, gdy tylko jest to możliwe, zaznaczać swoją obecność. Bierzemy udział nie tylko w tak typowych imprezach, jak np. targi edukacyjne. Kolegium uczestniczyło w tym roku między innymi w Dniach Województwa Śląskiego, Dniach Czeladzi czy Europejskich Targach Przedsiębiorczości, Pracy i Edukacji. Taka działalność ma szerszy wymiar Kolegium jest szkołą prowadzoną przez województwo Śląskie, nasza oferta stanowi ważną część lokalnego systemu edukacyjnego. Powinniśmy być widoczni; brać udział w ważnych wydarzeniach. Dlatego też Kolegium uczestniczy w licznych sesjach i konferencjach naukowych, lokalnych i ogólnopolskich. Angażuje się również w kulturę Zagłębia. Szkoła organizowała m.in. Ogólnopolski Konkurs Poetycki Przeciw Poetom. We wszystkich wspomnianych wydarzeniach biorą udział słuchacze, łącząc przyjemne z pożytecznym. Mamy w planach więcej podobnych inicjatyw. Fot. arch. nr 5/wrzesień październik

6 Edukacja Dzieje sosnowieckiej polonistyki Budynek uniwersytecki przy ul. Żytniej 10 w Sosnowcu. Fot. arch. Na temat sosnowieckiej polonistyki, co zaskakujące, wcale nie tak łatwo odnaleźć informacje. Oczywiście nietrudno wyszukać daty, nazwiska czy tabele, a przecież z życiem uczelni zawsze wiąże się mnóstwo barwnych opowieści, wspomnień. Chyba mało z nich zostało spisanych. W wydanej przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Sosnowcu książce Instytucje kultury a środowiska twórcze Sosnowca znalazł się szkic prof. Mariana Kisiela pt. Polonistyka w Sosnowcu i jest to najważniejsze z opracowań. Trochę ciekawostek znajdziemy w kilku numerach Gazety Uniwersyteckiej, poza tym już niewiele. Tamte miejsca zmieniają się i staną się kiedyś nie do poznania. A co dopiero można powiedzieć o twarzach. Paweł Sarna studentów o czasach sosnowieckich ( Gazeta Uniwersytecka 2001, nr 5). O polonistyce sosnowieckiej można mówić od 1973 roku. Ale historia Wydziału jest dłuższa niż dzieje samego Uniwersytetu. W roku akademickim 1951/1952 w katowickiej Wyższej Szkole Pedagogicznej otwarto kierunek filologii polskiej, na bazie którego w 1953 roku utworzono Wydział Filologiczny. Z kolei w czerwcu 1968 roku powstał Uniwersytet Śląski, a w jego obrębie Instytut Filologii Polskiej. Wraz z powołaniem nowej jednostki organizacyjnej podjęto decyzję o jej lokalizacji w Sosnowcu. Wydział otrzymał od miasta budynki przy ul. Bando 8 i 10 (obecnie ul. Żytnia) i ul. Pułaskiego 6, a także pomieszczenia przy ul. Czerwonego Zagłębia (obecnie ul. 3 Maja). Po wstępnych zajęciach na Bando poloniści mieli swój budynek na ul. Bieruta (obecnie Kościelna) i jeszcze od 1981 roku na Zegadłowicza 2. Ale warto zapytać, czy te miejsca miały wtedy swój niepowtarzalny klimat? Do której knajpki chodziło się po wykładach? I kogo ze sławnych można było tam spotkać? Miejsca Osoby Zacznijmy od końca. Rok akademicki Pamięć często przywołuje to, co sama chce. 1990/1991 rozpoczął się jeszcze w Sosnowcu, wyprowadzkę zaplanowano na przerwę seminarium. Profesor podchodzi do okna Na przykład taki obrazek: właśnie trwa semestralną. Czas minął szybko. A potem, i zapala papierosa. I dla żadnego z jego już po inauguracji w połowie lutego, zaczęło studentów nie ma w tym nic gorszącego, się zwiedzanie budynku, poszukiwanie sal przeciwnie bez tego nie dopełniłoby się i rozpoznawanie starych mebli oraz innych pewne misterium. Są słowa, gesty, pauzy, sprzętów przewiezionych z dawnej siedziby, podniesienie i ściszenie tonu, wreszcie ten wreszcie praca na nowym miejscu. W dziesiątą rocznicę tego wydarzenia tak wspominał który chciałby to powielić, wydawałby się papieros jest całość. Każdy inny pracownik, prof. Piotr Żmigrodzki: O tym, że Wydział śmieszny. Niekiedy takie drobiazgi pozwalają Filologiczny zostanie przeniesiony, bądź też powróci z Sosnowca do Katowic, mówiło się już od W pierwszych latach (WSP i UŚ) więk- przypomnieć sobie ludzi. końca 1989 roku. Dla mnie i moich rówieśników szość pracowników to wychowankowie zresztą miał on raczej zostać przeniesiony niż i asystenci Uniwersytetu Jagiellońskiego. powrócić, bo jego sosnowieckość była dla nas Jak napisała prof. Irena Bajerowa: Czuliśmy czymś oczywistym, czasów przedsosnowieckich się w pełni spadkobiercami jego [UJ przyp. nie pamiętaliśmy, pojawiały się one w opowiadaniach nauczycieli mających z nami ćwiczenia, kontynuowało się krakowskie szkoły naukowe, red.] nauki i nawet w ściśle naukowym zakresie tak jak i mnie teraz zdarza się coś powiedzieć do z których wyrośliśmy. Nasza katedra języko- 4 nr 5/wrzesień październik 2009 znawcza była swoistym poligonem krakowskich językoznawców. Wiedząc, że nie można zacieśniać się do swojego (wtedy niewielkiego!) środowiska, zapraszaliśmy na wykłady różnych naukowców z Krakowa (mniej z Warszawy), tak że przez naszą katedrę przewinęło się wielu znanych dziś profesorów: L. Bednarczuk, Z. Gołąb (dziś w USA), M. Honowska, S. Jodłowski, M. Kucała, Z. Kurzowa, W. Mańczak, W. Pisarek (u nas się doktoryzował), K. Pisarkowa, K. Polański, J. Puzynina (z Warszawy), F. Sławski, S. Urbańczyk, A. Zaręba, M. Zarębina i jeszcze inni! Komu w Krakowie było za ciasno, przyjeżdżał do nas ( Gazeta Uniwersytecka 1993, nr 9). Z językoznawców na pewno trzeba dodać jeszcze do ogólnej listy: Alinę Kowalską, Henryka Wróbla, Franciszka Bizonia. Instytutem Filologii Polskiej do 1973 roku kierował Jan Kazimierz Zaręba. Po tym roku polonistyka, już sosnowiecka, miała inny charakter. Bardzo intensywnie rozwijała się dyscyplina literaturoznawcza, prowadzono studia z zakresu literatury romantycznej (Ireneusz Opacki), pozytywistycznej i modernistycznej (Tadeusz Bujnicki, Jerzy Paszek), teorii kultury (Witold Nawrocki), współczesnego życia literackiego (Włodzimierz Wójcik, Tadeusz Kłak). Trudno wymienić nie tyle wszystkie nazwiska, ile nawet najważniejsze. Przeprowadzka na nowe miejsce kończy ważny rozdział w historii Wydziału, a otwiera kolejny. Na zakończenie warto zacytować słowa prof. Mariana Kisiela: Cokolwiek przenieśliśmy w 1991 roku z Sosnowca do Katowic, przenieśliśmy wszystko co najlepsze. Profesorowie Włodzimierz Wójcik oraz Ireneusz Opacki przed pomnikiem Tadeusza Kościuszki w Sosnowcu. Fot. z arch. W. Wójcika

7 Edukacja Trudne czasy dla szkolnictwa Antonina Makuch coraz więcej placówek wprowadza kierunki bezpłatne, licząc na dofinansowanie z budżetu państwa. Obniżki jednak nie dotyczą uczelni państwowych studia zaoczne znacznie podrożeją. Dla przykładu, podwyżki zaplanował Uniwersytet Śląski aż o 800 zł wzrośnie czesne na edukacji artystycznej w Cieszynie, semestr nauki będzie kosztować 2,8 tys. zł. W tej samej cenie można studiować grafikę (czesne podniesiono o 300 zł). Na większości z pozostałych kierunków czesne wzrośnie o 100 zł. Czy z tak poważnych problemów jest wyjście? Oczywiście można liczyć na ruch rządu, jednak wszystkie szkoły we własnym zakresie będą musiały walczyć o przetrwanie. Nowatorskie propozycje kształcenia i atrakcyjne programy dla studentów w połączeniu z obniżaniem kosztów mogą, przynajmniej chwilowo, pozwolić zapomnieć o kryzysie. Lista szkół wyższych w Zagłębiu Fot: sxc.hu Nawet przy tak bogatym zapleczu edukacyjnym, jakim może pochwalić się Zagłębie, nie ma zbyt wielu powodów do radości. W ostatnich latach szkołom w całej Polsce przyszło się zmierzyć z bardzo poważnymi problemami, takimi jak bezrobocie wśród absolwentów, brak środków finansowych, aż w końcu z brakiem studentów. Resort nauki i szkolnictwa wyższego alarmuje, że niż demograficzny może doprowadzić do zamknięcia niektórych placówek: już w przyszłym roku o indeks będzie się starać młodzież z pierwszego rocznika niżu, a zmniejszenie liczby kandydatów potrwa nawet kilkanaście lat. Dla szkół niepublicznych, które działają dzięki środkom z czesnego, oznacza to ogromne problemy. Niepublicznych szkół, które kształcą mniej niż 1000 studentów, jest aż 40 proc. Część z nich jest zagrożona bankructwem. Istnieje jeszcze jeden problem w związku z zawieszeniem obowiązku służby wojskowej ilość kandydatów, zwłaszcza na kierunkach technicznych, może znacznie się zmniejszyć. Te dane nie nastrajają optymistycznie. Kolejnym powodem do zmartwienia jest rosnące bezrobocie, które przed rokiem 1989 wśród absolwentów szkół wyższych w zasadzie nie istniało. Szkół było jednak znacznie mniej, a konieczność wyższego wykształcenia nie była tak oczywista, jak dziś. Teraz coraz częściej słyszy się głosy, że szkoła to fabryka bezrobotnych. Jak wskazują statystyki, prawie 22 tys. zeszłorocznych absolwentów nie znalazło pracy. Sytuację próbują poprawiać szkoły coraz więcej placówek bierze udział w różnego typu programach, które mają pomóc studentom w wejściu na rynek pracy. Rozsądnym rozwiązaniem jest wybór przez kandydatów kierunków niszowych, które w zasadzie dają gwarancję zatrudnienia, oraz ważnych dla polskiej gospodarki kierunków zamawianych. Po tych ostatnich jednak, wbrew pozorom, pracy nie gwarantuje ani szkoła, ani ministerstwo. Takich kierunków w roku akademickim 2009/2010 jest 59. Realizowane są na 43 uczelniach w całej Polsce, wśród nich znalazła się Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej (informatyka). Zachętą do kształcenia na tych kierunkach są stypendia, ich wysokość sięga nawet 1000 zł. Na projekt rząd przeznaczył 380 mln zł. Jest w tym wszystkim pozytywna strona: problemy szkół mogą się okazać korzystne dla studentów. Wiele placówek obniżyło czesne, próbując przyciągnąć kandydatów. W ubiegłych latach szkoły często rezygnowały z pobierania czesnego za pierwszy semestr studiów, aktualnie nr 5/wrzesień październik 2009 Uniwersytet Śląski w Katowicach wydziały w Sosnowcu: Wydział Nauk o Ziemi, kierunki studiów: geografia, geologia, geofizyka, ochrona środowiska, ul. Będzińska 60, Wydział Informatyki i Nauki o Materiałach, kierunki studiów: informatyka, inżynieria biomedyczna, inżynieria materiałowa, edukacja techniczno-informatyczna, ul. Żytnia 12, Wydział Filologiczny, kierunki studiów: filologia lingwistyka stosowana, filologia angielska, filologia francuska, filologia germańska, filologia hiszpańska, filologia rosyjska, filologia rosyjska kultura Rosji i narodów sąsiedzkich, filologia słowiańska, filologia włoska, ul. Grota Roweckiego 5 Śląski Uniwersytet Medyczny, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej, kierunki studiów: farmacja, analityka medyczna, biotechnologia, kosmetologia, ul. Jedności 8, Sosnowiec Wyższa Szkoła Biznesu, kierunek studiów: zarządzanie i marketing, ul. Cieplaka 1c, Dąbrowa Górnicza Wyższa Szkoła Inżynierii Bezpieczeństwa i Ekologii, kierunki studiów: inżynieria bezpieczeństwa, ochrona środowiska, ul. Wojska Polskiego 6, Sosnowiec Wyższa Szkoła Planowania Strategicznego, kierunki studiów: logistyka, politologia, zdrowie publiczne, kosmetologia, ratownictwo medyczne, pielęgniarstwo, fizjoterapia, położnictwo, ul. Kościelna 6, Dąbrowa Górnicza Wyższa Szkoła Humanitas (dawniej Wyższa Szkoła Zarządzania i Marketingu), kierunki studiów: administracja, dziennikarstwo i komunikacja społeczna, europeistyka, politologia, pedagogika, zarządzanie, filologia angielska, ochrona środowiska, ul. Kilińskiego 43, Sosnowiec Kolegium Pracowników Służb Społecznych, kierunek studiów: praca socjalna, ul. J. Tuwima 14a, Czeladź Wyższa Szkoła Sztuki Stosowanej OPUS-ART, kierunki studiów: projektowanie ceramiki przemysłowej, projektowanie szkła przemysłowego, ul. Struga 35, Sosnowiec Wyższa Szkoła Administracji i Zarządzania, kierunki studiów: informatyka w zarządzaniu, statystyka i ekonometria, ul. Marszałkowska 28 D, Zawiercie Wyższa Szkoła Medyczna, kierunki studiów: pielęgniarstwo, ratownictwo, położnictwo, edukacja seksualna, resocjalizacja, zarządzanie oraz edukator, ul. Wojska Polskiego 6, Sosnowiec 5

8 Społeczeństwo W Jaworznie, w Dąbrowie Narodowej jest miejsce niezwykłe. Dawniej mieściła się tu Szkoła Podstawowa nr 8. Stary, kiedyś zniszczony budynek znalazł nowe przeznaczenie dzięki staraniom księdza Mirosława Toszy. Ma dziś swoich mieszkańców, a każdy z nich ma swoją własną, trudną historię. O tym miejscu mówią to jest nasz Dom. Po raz pierwszy byłem tu jesienią 2003 roku, miałem okazję zobaczyć trudne początki, które opisałem wtedy na łamach jaworznickiej gazety Co Tydzień. Byłem ciekaw, co się przez ten czas zmieniło. Jesień w Betlejem Paweł Sarna Siedem lat temu Pan Mirek Księdza jeszcze nie ma, ale za chwilę się zjawi. Na razie ja wszystko pokażę, opowiem, jak tutaj żyjemy, na imię mam Mirek uśmiecha się serdecznie, podaje dłoń na przywitanie. Na dole jest jadalnia duże i jasne pomieszczenie. Pod oknem ogromny stół i krzesła wokół niego. Na ścianie wielki plakat z napisem: Nasze Betlejem. Dalej jest kuchnia. A to jest Boguś, który właśnie robi nam obiad przedstawia mój przewodnik. Idziemy dalej. Tu są pokoje. Wszystkie maleńkie, ale ładne i schludne. Każdy z mieszkańców dba o swój kąt. Takie same pokoiki są na górze. Pięć po jednej stronie, po drugiej też będzie pięć, ale dopiero w przyszłym roku, jak dobrze pójdzie. Będzie miejsce, by przyjąć nowych. Na razie trwają prace budowlane. Tu będzie biuro mówi pan Mirek. A teraz zejdziemy jeszcze do oratorium. To także nasza scena, tu odbywają się przedstawienia. Wystawiliśmy sztukę według Upadku Camusa, teraz przygotowujemy się do Tryptyku Rzymskiego. Pan Mirosław mieszka we Wspólnocie. Jak każdy z mieszkańców Betlejem ma swoje obowiązki w domu. Ale jest też czynnym zawodowo aktorem ze sporym stażem i osiągnięciami. Współpracował z wieloma teatrami, jest związany z Teatrem Śląskim oraz sceną w Radomiu. To postać znana nie tylko w Jaworznie. Aktor ma grono swoich wielbicieli. Ale nie chce zbyt wiele mówić o sobie, powtarza często Nie byłoby tutaj niczego, gdyby nie ksiądz Mirosław. Opiekuje się wszystkim od początku, dba o wszystko. Bardzo mu na nas zależy. pierwszy rzut oka raczej trudno byłoby się domyślić, że to ksiądz. Pochodzi z Jaworzna, mieszkał w Osiedlu Stałym. Ukończył technikum górnicze, a później sześć lat spędził w seminarium w Krakowie, kolejne cztery, już po święceniach, w jednej z parafii w Sosnowcu. Od dwóch lat mieszka razem z ludźmi bezdomnymi we Wspólnocie Betlejem. To z jego inicjatywy powstał ten dom. Jak sam mówi, on też był tak na próbę pierwszym mieszkańcem. Potem Betlejem zaczęło się zaludniać. W sierpniu, dwa lata temu zamieszkałem ja, a zaraz potem wprowadziła się dwójka bezdomnych braci. Rysiek wciąż mieszka, jest chory, ma ostatnio kłopoty z nogą. Andrzej się już wyprowadził mówi ks. Mirosław. W Betlejem mieszka na stałe siedemnaście osób. Pod koniec roku będzie prawie trzydziestu domowników. Są w różnym wieku. Najmłodszy jest Kamil, ma 16 lat. Najstarszy ma niecałe 50. Mężczyzn jest więcej, tylko 5 kobiet. Ktoś wylicza imiona: Andżela, Iwona, Zuzia i jeszcze, i jeszcze nie mogę sobie przypomnieć. Czas pobytu tutaj nie jest z góry określony. Rok, pół czy dwa lata. Jeśli ktoś chce, to może Ksiądz Mirosław mieszkać tutaj całe życie. Odchodzą ci, A to jest właśnie ksiądz Tosza wchodzącego właśnie młodego mężczyznę wskazuje którzy mają dokąd odejść. jeden z mieszkańców. Ubrany na sportowo, krótko ostrzyżony, z bródką na Wszystko zaczęło się tak naprawdę już Trudne początki 6 nr 5/wrzesień październik 2009 w 1996 roku. Najpierw był zamysł stworzenia miejsca opieki dla osób z upośledzeniem umysłowym. Pomysł dojrzewał w trakcie przygotowań. Projekt rozszerzał się, aby można było nim objąć jak największą grupę potrzebujących. Chcieliśmy, aby był to dom dla osób, które albo nie mają własnego domu, albo z jakiegoś powodu nie mogą mieszkać na swoim. Tu są osoby bardzo różne, tak samo, jak różne są przyczyny bezdomności. Ten dom powstał tak naprawdę z potrzeb wyjaśnia ks. Tosza. Było wielu, którzy sprzyjali. Ale też wielu uznawało inicjatorów za nawiedzonych idealistów, zapaleńców czy wręcz wariatów. To się nie uda, mówili. Z początku nie było nawet widoków na sponsora, który pokryłby spore w końcu koszty. Budynek wymagał gruntownego remontu. Zniszczone było tu nieomal wszystko. Ale wsparcie się jakoś znalazło i to mocne. Na początek pomogli Fundacja Na Rzecz Polski Południowej, Knauf, Atlas. Bez ich pomocy byśmy nie ruszyli mówią z wdzięcznością mieszkańcy Domu. Wraz z licznymi ochotnikami wywieźli 120 wywrotek gruzu, wyremontowali dach i założyli okna. Użyli do odbudowy co tylko się dało. Przywieźli stare, bo 70-letnie, ale wciąż mocne belki z parafii w Suchej Beskidzkiej. Posadzka w oratorium jest z 1930 roku. Sam budynek dawnej szkoły ma blisko 90 lat. Trzeba go było nie tylko Fot. arch.

9 odnowić, ale i przystosować do nowych potrzeb. Nie było to ani łatwe, ani tanie. Wiele jest też jeszcze do zrobienia. Sporo ludzi wsparło ich i wciąż wspiera. Ten krąg rozszerza się z dnia na dzień. Ale podkreślają nie chcą utrzymywać się z darowizn. Celem, do którego dążą, jest życie z pracy własnych rąk. Jak każda rodzina, nie chcą być od nikogo zależni. Chcą pomagać innym. Tutaj każdy pracuje Często przychodzą ludzie, którzy proszą o pomoc, niektórzy wręcz się jej domagają. Nikt nie odchodzi stąd głodny. Wielu chce zamieszkać we Wspólnocie. Zasada jest prosta: kto tutaj zostaje, musi pracować jak wszyscy. Część osób pracuje zawodowo, na zewnątrz. Jeden jest ochroniarzem w firmie, inny pracownikiem biurowym, ksiądz Mirosław pracuje też jako katecheta w liceum. Część swoich dochodów oddają na potrzeby domu. Pozostali pracują po prostu w Betlejem. Jedni pomagają przy remoncie, inni utrzymują porządek. Są też dyżury w kuchni. Każdy robi, co może. Każdy jest za coś odpowiedzialny. Ważnym źródłem dochodów Wspólnoty jest sprzedaż ikon, które robią sami w pomieszczeniu na poddaszu. Trzy razy w miesiącu jeżdżą z nimi do różnych parafii na terenie diecezji sosnowieckiej. W którąś z niedziel udało im się rozprowadzić 100 ikon w jednej tylko parafii. To był ich rekord. Część zysków ze sprzedaży przekazują hospicjum dla dzieci. W czerwcu zorganizowali akcję pod hasłem Albertyńskie chlebki z Betlejem. Każdy chlebek był W budynku widocznym obok poczty mieściła się kiedyś siedziba RUP. Fot. arch. Ks. Mirosław Tosza, fot. arch. w ładnym, wiklinowym koszyczku, przy ich pakowaniu pomagali uczniowie ze Szkolnego Klubu Wolontariusza, działającego przy II LO w Jaworznie. Rozprowadziliśmy aż 9 tys. chlebków. Część zysków pokryła nasze długi, udało nam się też kupić maszynę stolarską. Chcemy tę akcję urządzać każdego roku, właśnie w czerwcu, dla upamiętnienia naszego patrona, brata Alberta mówi ksiądz Tosza. Poza tym, Betlejem to przecież po hebrajsku Dom Chleba. Nie samą pracą żyje człowiek Dom ma charakter chrześcijański, więc musi być czas na wspólne modlitwy, wyciszenie się. Msze święte odprawia codziennie ks. Tosza, a w każdy czwartek jest całonocna adoracja. Przychodzi tutaj wielu ludzi z zewnątrz, by modlić się wspólnie. Ale nie tylko na pracy i modlitwie upływa czas domowników. Każdy ma jakieś swoje hobby. Andżela robi świece artystyczne, ładnie maluje i rysuje. Kamil jest miłośnikiem zwierząt, ma chomika, hoduje też rybki. Poza tym świetnie majsterkuje. Ksiądz Mirosław jest zapalonym kibicem. Sam nawet kiedyś grał w juniorach w Górniku Jaworzno. Pięć czy sześć lat. W piłkę lubię grać. Kibicuję Szczakowiance. Kiedyś w diecezji wystawiliśmy też drużynę księży w lidze halowej piłki nożnej. Graliśmy przez jeden sezon śmieje się ksiądz Bez większych sukcesów. Pobiegaliśmy trochę, był niezły ubaw. Niedawno zrobili sobie ognisko, niedługo wybierają się do Zakopanego. Zaplanowali już przyszłe wakacje. W ośrodku rekolekcyjnym nad morzem. nr 5/wrzesień październik 2009 Opatrzność działa poprzez ludzi Dom ma swoją atmosferę, prawdziwie rodzinną. Ludzie tu ciągle przychodzą, czasem, żeby poprosić o pomoc, a czasem, by pomóc, a często po prostu, żeby odwiedzić. Ktoś zjawi się raz, a potem przychodzi znowu ze znajomymi, z dziećmi. W tej chwili na stałe współpracuje kilka instytucji, jest wielu sympatyków. Oczywiście zdarzały się im i zdarzają się trudne momenty, nieraz już mieli problemy. Kiedyś zabrakło im chleba, bo nie zaplanowali wydatków. Ale akurat w tym momencie zjawił się piekarz, pan Bigaj, który usłyszał o Wspólnocie. Przez rok za darmo przywoził im chleb. Takie rzeczy są tu na porządku dziennym. I znowu jest jesień Zmieniło się Budynek z zewnątrz wprawdzie nadal wygląda jak parę lat temu, ale duży ogród jest wypielęgnowany. Ktoś dba. Wcześniej były tam zwały gruzu. Jest też nowa dzwonnica. Na podwórzu kilku mężczyzn właśnie przerywa pracę na nasz widok. Przyjechałem z żoną, przez moment myślę o tym, że sporo zmieniło się i u mnie. Ksiądz Tosza jest u siebie. Po schodach na samą górę i w lewo kierują nas. Nie możemy się oprzeć, zaglądamy do oratorium na parterze. Piękne witraże w oknach. Chyba nie widziałem ich wcześniej. Muszę zapytać i o nie. Idziemy do góry, oglądając zdjęcia na ścianie. Mnóstwo twarzy. Ksiądz Mirosław jakby jeszcze bardziej wesoły, na luzie, w sportowym t-shircie. Nie zmienił się. No może trochę posiwiała jego bródka. Przechodzimy z pomieszczenia do pomieszczenia i z tematu na temat. Są nowe pokoje. Witraż w kaplicy powstał w ubiegłym roku dzięki uczennicom z liceum plastycznego w Dąbrowie Górniczej. Trudno streścić siedem lat życia Wspólnoty. Chcę wiedzieć, co z panem Mirkiem i tymi mieszkańcami, których poznałem wtedy. Dalsze losy Pan Mirek mieszkał w Betlejem jeszcze przez rok. Udało mu się zrealizować Tryptyk Rzymski, było kilka przedstawień. Wspólnie z zaprzyjaźnionym aktorem przygotował też adaptację Idioty Dostojewskiego pod tytułem Miłość i Żałość. Potem musiał się wyprowadzić. Powodem był alkohol. Wtedy byliśmy chyba bardziej radykalni. Stwierdziliśmy, że trzeba postawić twarde warunki. Jeśli ktoś zaczyna pić, opuszcza Wspólnotę. Tak było z Mirkiem. Teraz staramy się podchodzić do tego chyba bardziej dojrzale. Mamy kontakt z terapeutami. Staramy się zdiagnozować problem. 7

10 Fot. arch. Jeśli ktoś podejmuje jakąś formę leczenia, to może tu zostać wyjaśnia ksiądz Tosza. Pan Mirek mieszka obecnie u brata nad morzem. Utrzymuje kontakt. Wspólnotę opuścił również pan Boguś. Były z nim problemy. Pan Rysiek zmarł, był chory na serce. Są też historie bardziej krzepiące mówi ksiądz Mirosław. Andżela mieszkała we wspólnocie przez dwa lata. Była wtedy uczennicą liceum. Miała w rodzinie bardzo ostry konflikt z matką i z ojczymem. Po zdaniu matury wyprowadziła się i rozpoczęła studia. Dziś pracuje jako florystka. Pogodziła się z matką. Iwona poznała Pawła, tutaj w Betlejem. Kiedy w wypadku zginęła jego narzeczona, nie mógł sobie dać rady z tą świadomością i z samym sobą. Skłócił się z rodziną, wyprowadził się. Donikąd. Przez 9 lat był bezdomny. Tułał się po świecie, a potem zamieszkał z nami. Iwona i Paweł są dziś małżeństwem. Kupili mieszkanie na kredyt, nieźle im się powodzi. Paweł też pogodził się z rodziną, i to dzięki ciekawemu zbiegowi okoliczności. Do tej historii jeszcze wrócimy. Kamil i Zuzia są dziś samodzielni. Zuzia wyjechała z Polski. Mieszka w Anglii lub Irlandii. Nie wszystkie opowieści o losach kończą się happy endem. Niektórzy wracają do poprzedniego życia, świadomie wybierają bezdomność. Nie było przypadku, by ktoś odszedł i w pojedynkę ułożył sobie normalne życie. Jak podkreśla ksiądz Tosza, ci, którym się udało pozbierać, wcześniej poznali kogoś lub naprawili stosunki z kimś ze swej przeszłości. Jest pewna prawidłowość z bezdomności nie wychodzi się gdzieś, ale z kimś albo do kogoś. Obecnie jest dwudziestu domowników. Najmłodszy jest Piotr, którzy uczy się w technikum. Ukończył osiemnaście lat. Mieszkańcy, którzy są tutaj dłużej, płacą za swoje utrzymanie. Mają mniej więcej dwa lata, żeby się przystosować. To taki symboliczny okres, w którym obowiązuje status bezdomnego. Praca w kuchni, ogrodzie, remonty, wyrób ikon, renowacja mebli mieszkańcy wszystko robią sami. Każdy bierze część odpowiedzialności. Główne zasady nie zmieniły się, najważniejsza jest praca. Ale nadal jest też czas na inne formy aktywności. W 2005 roku zaczęliśmy jeździć na pielgrzymki rowerowe opowiada ksiądz Mirosław. Po śmierci Papieża byliśmy na Błoniach. Jeden z naszych mieszkańców powiedział, że nigdy nie był na spotkaniu z Papieżem, chociaż się wybierał, i ma takie marzenie, żeby przynajmniej odwiedzić Jego grób. To wtedy zrodził się pomysł. Nie znaleźliśmy sponsorów, dzięki którym moglibyśmy kupić sprzęt, ale udało się wypożyczyć na początek rowery od księży, którzy w młodości uprawiali sport. Udało się zebrać grupę siedmiu osób i tak pojechaliśmy do Watykanu. Spaliśmy w klasztorach, na plebaniach. W 2006 byliśmy w Izraelu. Bardzo mile wspominamy przejazd przez Syrię. Najśmieszniejsze było to, że w tym kraju tylko dzieci jeżdżą na rowerach. To tak, jakby u nas ktoś dorosły jeździł na hulajnodze. Jak wjeżdżaliśmy do miasteczka, zbiegało się mnóstwo ludzi. Muzułmanie byli bardzo serdeczni i gościnni, oczywiście nie mogliśmy wspominać, gdzie jedziemy. W tym roku byliśmy w Grecji. Część kosztów wypraw pokrywają sami mieszkańcy, którzy pracują poza Wspólnotą. Dzięki tym wyjazdom zaangażowaliśmy się w pomoc biednym rodzinom w Betlejem. Z pielgrzymkami związany jest też dalszy ciąg historii Pawła. Jego matka zobaczyła w telewizji reportaż na temat tego przedsięwzięcia. Dzięki sąsiadkom, które skontaktowały się z Pawłem, zorientował się, że matka wie, gdzie przebywa, i że w ogóle żyje. Potem rodzice Piotra przyjechali tutaj, aby zobaczyć syna. Było to w listopadzie 2006 roku, wtedy rozmawiali ze sobą pierwszy raz po dziesięciu latach. Ta rodzina odnalazła się w Betlejem. Z Betlejem do Betlejem na rowerze Losy Wspólnoty Betlejem to odrębne historie życia czterystu osób, które na jakiś czas znalazły tutaj dla siebie miejsce. 8 nr 5/wrzesień październik 2009 Sosnowiec, ul.chemiczna 1. Ksiądz Mirosław i domownicy. Fot. arch.

11 Historia Telefony w Zagłębiu Dąbrowskim, cz. 3 Historia w słuchawce Tadeusz Kowal W nawiązaniu do poprzedniego odcinka wspomnień warto przytoczyć jeszcze raz kilka liczb: na koniec 1991 roku na terenie Zakładu Telekomunikacji w Sosnowcu oczekiwało na telefon ponad wniosków, stan abonentów wynosił Wskaźnik ilości telefonów na 100 mieszkańców wynosił na terenie Sosnowca 7, a w pozostałych miastach Zagłębia był jeszcze niższy. Dla porównania w Europie Zachodniej ten wskaźnik to grubo ponad 60. Tak więc do zrobienia było bardzo dużo i to w jak najkrótszym czasie. Wraz z powstaniem Telekomunikacji Polskiej zaistniał rynek telekomunikacyjny, zaczęli działać alternatywni operatorzy konkurencja dla TP. Zaczęło być normalnie. TP stworzył nową jakość zorientowaną na rynek, a przede wszystkim na klienta, który jest odtąd w centrum uwagi. Wprowadzono nowe jakościowo usługi: ISDN, sieci inteligentne, Internet, transmisje pakietowe. Następuje cyfryzacja sprzętu, są nowe możliwości techniczne, nowe usługi, na które oczekują klienci. To początek lat 90. i nowego rozwoju telekomunikacji w całym kraju. Takie rewolucyjne zmiany dzieją się też na naszym terenie. Powstają nowe inwestycje: budynki, centrale, sieć. Działają nowoczesne centrale w Sosnowcu, Będzinie, Dąbrowie Górniczej, Olkuszu, Zawierciu, Czeladzi, Siewierzu, Porębie. Praktycznie całe Zagłębie Dąbrowskie jest jednym wielkim centrum inwestycyjnym w zakresie telekomunikacji. Efekty są widoczne, zaspokajane są podstawowe potrzeby na usługi telekomunikacyjne w skali dotychczas niespotykanej. W 1998 roku spółka zostaje sprywatyzowana. Jej akcje zaczęły być notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie oraz w formie GDR-ów (globalnych kwitów depozytowych) na Giełdzie Papierów Wartościowych w Londynie. Zdecydowana poprawa na rynku telekomunikacyjnym, coraz większy dostęp do usług telekomunikacyjnych stymulują rozwój gospodarki i przedsiębiorczości Polaków. Szczególnie ważne jest to w gospodarce rynkowej, ponieważ telekomunikacja daje narzędzia do przesyłania danych, informacji (szeroko rozumianych), kontaktowania się w biznesie praktycznie bez ograniczeń. Na koniec 1999 roku na terenie Zakładu Telekomunikacji w Sosnowcu (dane dotyczą całego Zagłębia Dąbrowskiego) oczekiwało na Powstanie Telekomunikacji Polskiej 1 stycznia 1992 roku było wielkim wydarzeniem w telekomunikacji na terenie całego kraju. Zdynamizowało rynek telekomunikacyjny, znacząco zwiększyły się też nakłady inwestycyjne, które umożliwiły rozwój ilościowy oraz jakościowy usług. telefon około 3500 wniosków, stan abonentów wynosił ponad Zanotowano ponad trzykrotny wzrost abonentów ( w 1991 roku), a wskaźnik ilości telefonów na 100 mieszkańców wzrósł do 31. Liczby mówią same za siebie. Była to faktycznie rewolucyjna zarówno ilościowa, jak i jakościowa zmiana. Rok 1999 był szczególny, jeśli chodzi o wydarzenia w Sosnowcu. Wspaniała wizyta Papieża Jana Pawła II w Sosnowcu-Zagórzu, do której telekomunikacja się bardzo dobrze przygotowała; drugie wydarzenie z 25 listopada 1999 roku: 9-milionowy abonent w TP S.A. oraz 1,5-milionowy abonent w Okręgu Katowickim, a także jubileusz 100-lecia telefonów na terenie Zagłębia Dąbrowskiego. Uroczystość odbyła się w 102-letnim Teatrze Zagłębia w Sosnowcu. Z okazji 100-lecia telefonów w Zagłębiu został wybity okolicznościowy medal pamiątkowy (70 szt.) według projektu Tadeusza Kowala. W 2000 roku partnerem strategicznym TP zostało konsorcjum France Telecom i Kulczyk Holding S.A., obejmując 35% udziałów w firmie. We wrześniu konsorcjum zwiększyło swój udział do 47,5%. Niezależni operatorzy stawiają duże wymagania operatorowi TP S.A, jednak dzięki dużym inwestycjom w jakość i dostępność nr 5/wrzesień październik 2009 usług TP S.A. jest dzisiaj wiodącym operatorem usług telekomunikacyjnych. Firma jest również liderem w zakresie transmisji danych, łączności satelitarnej oraz dostępu do Internetu. W listopadzie 2003 roku wdrożono system CRM (Customer Relationship Management), jest to filozofia działania i system informatyczny integrujący firmę wokół kwestii związanych z zarządzaniem relacjami z klientami. Dzięki CRM można gromadzić, wymieniać, przetwarzać i analizować informacje dotyczące obsługi klienta, sprzedaży i marketingu oraz sprawniej realizować projekty promocyjne, handlowe itp. Została uruchomiona Błękitna Linia TP S.A. (9330 dla klientów biznesowych i 9393 dla klientów indywidualnych). Miejsce dotychczasowych Biur Obsługi klienta zajęły 24 telefoniczne Punkty Obsługi klienta (nowoczesne Contact Center) czynne całą dobę. Klient wszystkie swoje problemy może załatwić telefonicznie. Powstaje Urząd Kontroli Elektronicznej (UKE), który jest organem regulacyjnym w zakresie działalności pocztowej, telekomunikacyjnej i gospodarki częstotliwościowej oraz kontroli spełniania wymagań dotyczących kompatybilności elektronicznej. Ta bardzo ważna instytucja wpisuje się w ciągle tworzący się rynek telekomunikacyjny, wpływając na jego stabilizację i prawidłowe funkcjonowanie wszystkich operatorów. Jednym z istotnych zadań UKE jest harmonizacja polskiego prawa z prawem Unii Europejskiej w obszarze telekomunikacji. Ustawa Prawo Telekomunikacyjne reguluje obszar rynku telekomunikacyjnego oraz wdraża pakiet dyrektyw Wspólnot Europejskich stanowiących unijne ramy prawne sieci i usług łączności elektronicznej. Telekomunikacja Polska stanowi trzon Grupy Kapitałowej TP, będącej największą grupą telekomunikacyjną w Europie Środkowej. W jej skład wchodzą m.in. operator komórkowy sieci Orange-PTK Centertel, CC (Contact Center), TP Emitel i inne. Końcówka lat pierwszej dekady 2000 roku to dalszy rozwój usług teleinformatycznych, Internetu, TV (w tym usług mobilnych). Warto być uczestnikiem tych przemian, patrząc z optymizmem w przyszłość. Wypada w tym momencie zakończyć temat historii telekomunikacji. Dalsze zmiany dzieją się już na naszych oczach. 9

12 Historia PIEŚNI I PIOSENKI Z OLEANDRÓW ŚPIEWANE W ZAGŁĘBIU DĄBROWSKIM Przypisuję zagłębiowskim żołnierzom Komendanta Piłsudskiego Włodzimierz Wójcik Na progu XX wieku Józef Piłsudski, który wrócił z syberyjskiego zesłania do Galicji, wraz ze swoimi współpracownikami formował polskie paramilitarne organizacje z myślą o walce zbrojnej z zaborcami. Młodzi ludzie, zorganizowani w drużynach strzeleckich i związkach strzeleckich, na Błoniach krakowskich, w Zakopanem i w okolicach Krakowa uczyli się posługiwania się bronią, sztuki wojennej, łączności, wykonywania rozkazów, dowodzenia pododdziałami zbrojnymi. Przybyli z różnych stron, reprezentowali rozmaite środowiska społeczne, klasy i warstwy. Biedni i bogatsi jedno mieli na celu: Niepodległą Polskę, a swój patriotyzm manifestowali wierną, ofiarną służbą oraz tworzoną podczas ćwiczeń pieśnią. W przedwojennej ochronce w Będzinie-Łagiszy dość często śpiewaliśmy Pieśń o Wodzu miłym, której uczono nas już w rodzinnym domu. Nic dziwnego, że dzieciakom się ona bardzo podobała, skoro tworzyli takie pieśni garnący się do Komendanta Piłsudskiego bardzo młodzi ludzie: uczniowie, rolnicy, rzemieślnicy, przedstawiciele drobnej szlachty. Śpiewali: Jedzie, jedzie na Kasztance, na Kasztance Siwy strzelca strój. Siwy strzelca strój. Hej, hej Komendancie, miły wodzu mój. Hej, hej Komendancie, miły wodzu mój. Gdzie Twój ubiór jeneralski, jeneralski złotem szywany? złotem szywany? Hej, hej Komendancie, wodzu kochany. Hej, hej Komendancie, wodzu kochany. Pójdziem z Tobą po zwycięstwo, po zwycięstwo poprzez krew i znój, poprzez krew i znój. Hej, hej Komendancie, miły wodzu mój. Hej, hej Komendancie, miły wodzu mój. Opowiadała nam wówczas nasza Pani, że ten Komendant to niezwykły Polak- Patriota, który naszą ojczyznę wyzwolił po 123 latach jej zniewolenia przez trzech zaborców. Później dowiedzieliśmy się, że Komendant Piłsudski, rodem z Zułowa na Wileńszczyźnie, nie mógł znieść niewoli, i przewidując konflikty między zaborcami, w zaborze austro-węgierskim założył istniejące czasowo legalnie związki i drużyny strzeleckie, zalążki przyszłej armii polskiej. Gdy wybuchła pierwsza wojna światowa, Komendant zjednoczył formacje niepodległościowe i wystąpił przeciwko rosyjskiemu zaborcy. Stworzył dobrze wyszkoloną kompanię kadrową, która pod dowództwem porucznika, a później już kapitana Tadeusza Kasprzyckiego 6 sierpnia 1914 roku, rankiem z krakowskiej ulicy Oleandry wyruszyła przez Prądnik, Michałkowice ku Kielcom. Przełamali przyszli legioniści bariery graniczne, by stanąć na zniewolonej przez Moskala ziemi ojczystej. Uczucia tego czasu zawierał Marsz Pierwszej Kompanii Kadrowej, który chętnie śpiewaliśmy w harcerstwie: Raduje się serce, raduje się dusza Gdy Pierwsza Kadrowa na wojenkę rusza [refr.] Oj da, oj da dana, wojenko kochana Nie masz to jak pierwsza, nie oj nie! I ruszył Piłsudski z wojskiem na Warszawę Sprawił Moskalowi weselisko krwawe [refr.] Chociaż do Warszawy mamy długą drogę Przecież jednak dojdziem, byle by iść w nogę [refr.] Chociaż w butach dziury, na mundurach łaty To Pierwsza Kadrowa pójdzie na armaty [refr.] I gdy się szczęśliwie zakończy powstanie To Pierwsza Kadrowa gwardyją zostanie [refr.] A więc piersi naprzód podniesiona głowa Bośmy przecież Pierwsza Kompania Kadrowa [refr.] W równie podniosłym tonie była utrzymana pieśń Hej, strzelcy wraz. Jej twórcą słowa i muzyka był znany dziewiętnastowieczny poeta, wielki polski patriota, Władysław Ludwik Anczyc. Oto tekst poruszający serca szarych żołnierzy Komendanta Piłsudskiego: Hej, strzelcy, wraz, nad nami Orzeł Biały, a przeciw nam śmiertelny stoi wróg. Wnet z naszych strzelb piorunem zagrzmią strzały, a lotem kul kieruje zbawca Bóg! Więc gotuj broń i kule bij głęboko o ojców grób bagnetów poostrz stal, na odgłos trąb twój sztucer bierz na oko! Hej, baczność! Cel! i w łeb lub w serce pal! Hej! trąb! hej! hej! trąb Strzelecką trąbką w dal! A kłuj, a rąb i w łeb lub w serce pal! Graj, trąbko, graj, jak grałaś przez wiek cały do marszu tym, co szli do Polski bram. Słysz, bracie słysz, minionych lat sygnały, sztafety znak z kolei dają nam. Więc gotuj broń i kule bij głęboko Bagnetów szturm wolności zdobył szaniec, zwyciężył duch mężnością rąk i nóg, lecz biada, aby zwijać straż u granic, gdy na przedpolach czyha zdrajca wróg. Więc gotuj broń i kule bij głęboko Bałtyku szum, że nasza sprawa święta, 10 nr 5/wrzesień październik 2009