Międzynarodowy rynek finansowy. Międzynarodowe rynki finansowe. Kryteria i podział MRF Ze względu na obszar geograficzny: Istota MRF

Transkrypt

1 Międzynarodowe rynki finansowe Międzynarodowy rynek finansowy Miejsce oferowania funduszy, na który zgłaszają zapotrzebowanie podmioty krajowe i zagraniczne. Miejsce przedstawiania ofert kupna i sprzedaży instrumentów finansowych oraz zawierania transakcji i ich realizacji. Element międzynarodowego systemu finansowego (globalnego rynku finansowego), w którym strony zawierające transakcje, czyli uczestnicy rynku, mają swoje siedziby w różnych krajach. 2 Istota MRF MRF wchodzi w skład międzynarodowego systemu finansowego, na który składają się: zespół norm, przepisów, instrumentów, instytucji, wykorzystujących korzyści, jakie daje ten system. Istotą MRF jest zamiana pieniądza na instrument o wyższej dochodowości, ale mniejszej płynności (lub odwrotnie w przypadku sprzedaży). Kryteria i podział MRF Ze względu na obszar geograficzny: rynki finansowe o charakterze globalnym (ogólnoświatowym), eurorynki, rynki o zasięgu regionalnym (europejski, amerykański, azjatycki i latynoamerykański), narodowe (rynki poszczególnych krajów). Ze względu na specyfikę i naturę przeprowadzanych na nich transakcji: rynek pieniężny (transakcje krótkoterminowe), rynek kredytowy (obejmują podaż funduszy, które oferują banki), rynek kapitałowy (emisja i obrót papierów wartościowych), rynek walutowy (obejmuje międzynarodowe transfery finansowe), 3 rynek ubezpieczeń (usługi ubezpieczeniowe). 4 Kryteria i podział cd. Ze względu na specyfikę instrumentów: rynki tradycyjne, rynki instrumentów pochodnych (są odbiciem właściwych papierów wartościowych). Ze względu na czas: rynki krótkoterminowe, rynki średnioterminowe, rynki długoterminowe. Kryteria i podział cd. Ze względu na moment rozliczania transakcji: rynek transakcji natychmiastowych, rynek transakcji terminowych Ze względu na formę organizacyjną: rynek giełdowy, rynek pozagiełdowy (OTC), prowadzony między instytucjami finansowymi bez pośrednictwa giełdy. Ze względu na rodzaj kontrahenta: rynek pierwotny (dany instrument finansowy po raz pierwszy staje się przedmiotem transakcji), rynek wtórny

2 Cechy odróżniające międzynarodowe rynki finansowe od krajowych operacje na MRF dokonywane są na walutach obcych, operacja na MRF są wolne od podatku i przepisów prawnych obowiązujących na KRF, MRF świadczą usługi finansowe przede wszystkim klientom zagranicznym. Centra międzynarodowe rynków finansowych: Centrum główne: Londyn (do roku 1997 Tokio, kiedyś również NY), służy klienteli z całego świata, rozdysponowuje środki na skalę międzynarodową; Rynek rejestracji transakcji międzynarodowych - raj podatkowy, preferencje podatkowe kraju goszczącego, nie posiada infrastruktury, pośrednictwo między cudzoziemcami (Wyspy Kanaryjskie, Kajmany, etc.); Rynek gromadzenia funduszy - (Singapur, Hong Kong), finansowanie potrzeb Azji przez kapitał USA; 7 Międzynarodowe centrum rozdysponowywania funduszy - Azja Mniejsza, kraje naftowe, (Bahrajn, Panama), mające duże nadwyżki finansowe, przez te kraje poprzez centra są one transferowane do innych krajów. 8 Funkcje MRF Międzynarodowe rynki finansowe umożliwiają: przepływ środków finansowych od podmiotów mających nadwyżki oraz szukających sposobów, aby je korzystnie zagospodarować, do podmiotów chcących pozyskać środki w celu sfinansowania działalności bieżącej i inwestycyjnej, większą podaż kapitału, wynikającą z tego, że liczba inwestorów finansowych nie ogranicza się do rezydentów jednego kraju. łatwiejsze finansowanie przedsięwzięć, dla których krajowy rynek finansowy jest zbyt płytki, bardziej urozmaiconą strukturę podaży aktywów, ponieważ preferencje płynności na poszczególnych rynkach krajowych układają się różnie. 9 Uczestnicy MRF Grupy uczestników: podmioty oferujące instrumenty finansowe (czyli tworzące stronę podażową rynku), podmioty występujące w roli nabywcy (strona popytowa). Uczestnicy: banki centralne, międzynarodowe organizacje finansowe, rządy państw, podmioty gospodarcze, niebankowe instytucje finansowe, podmioty bankowe, inwestorzy indywidualni. 10 Rola banków centralnych w MRF Uczestniczą w międzynarodowym rynku finansowym w sposób szczególny. Pełnią cztery zasadnicze funkcje: są bankami państwa utrzymują fundusze skarbu państwa i realizują wydatki państwowe, obsługują dług publiczny, są bankami banków przyjmują rezerwy gotówkowe banków komercyjnych, udzielają im pożyczek, emitują pieniądz gotówkowy, utrzymują rezerwy walutowe kraju, regulują kurs waluty krajowej na rynku walutowym. 11 Kierunki i tendencje zmian w MRF Zmiana obowiązującej doktryny ekonomicznej, Wzrost ryzyka stóp procentowych i ryzyka walutowego, Globalizacja, Deregulacja, Dezintermediacja Komputeryzacja, Rozwój instrumentów pochodnych Sekurytyzacja In-house-banking In-house-netting Cash management system Ubezpieczenia Corporate finance Fuzje i przejęcia 12 2

3 Współczesne trendy MRF Dezintermediacja wypieranie instytucji finansowych jako pośredników z operacji kredytowych. Sekurytyzacja - proces przenoszenia środka ciężkości z rynku klasycznego kredytowania bankowego na finansowanie się za pomocą papierów wartościowych. In house banking tworzenie u siebie własnego banku; możliwy tylko w dużych przedsiębiorstwach; dążenie do włączania do własnego banku małych i średnich firm kooperujących. In house netting rozliczanie w ramach przedsiębiorstwa należności i zobowiązań. 13 Współczesne trendy cd. Cash management system - system zarządzania gotówką; dostarcza prognoz dziennych stanów środków pieniężnych w dowolnym horyzoncie czasowym, Ubezpieczenia, Corporate finance - wzbogacanie klasycznych form finansowania przedsiębiorstw o usługi finansowe związane z kształtowaniem struktury kapitału w firmach klientów; doradztwo strategiczne i operacyjne obejmujące rynek krajowy i międzynarodowy, Fuzje i przejęcia profesjonalna działalność, w której banki tworzą wyspecjalizowane departamenty z wykwalifikowanym personelem. 14 Dezintermediacja Wypieranie instytucji finansowych jako pośredników z operacji kredytowych Efekt poprawy płynności w wielu przedsiębiorstwach, Naciski przedsiębiorstwa na banki, aby te obniżyły marże, Odpływ najlepszych klientów i pogorszenie się sytuacji banków. securities, securitzsation Proces przenoszenia środka ciężkości z rynku klasycznego kredytowania bankowego na finansowanie się za pomocą papierów wartościowych. Polskie nazewnictwo: sekurytyzacja bilansowa, pierwotna, nieustrukturyzowana - zależnie od sposobu zabezpieczenia papierów wartościowych składnikami majątku remitenta Drugie znaczenie sekurytyzacji Sekurytyzacja aktywów (asset securitisation) finansowanie oparte na aktywach, jak: leasing, faktoring, czy project finanse. (przeciwieństwo refinansowania opartego na pasywach, czyli kapitale własnym i obcym) Historia sekurytyzacji Przełomu lat 70- i 80-tych - okres znaczących przemian na międzynarodowych rynkach finansowych. Zachwianie dotychczas silnego i stabilnego rynku bankowości opartej na współdziałaniu dwóch elementów: wkładów i lokat z jednej strony oraz kredytów z drugiej strony. Zmiana podejścia do tradycyjnej bankowości i wzrost zainteresowania innymi źródłami pozyskiwania kapitału, np. emisją papierów wartościowych. Gwałtowny spadek wartości udzielonych kredytów i eksplozyjny rozwój rynku papierów wartościowych

4 Korzenie nazewnictwa W 1977 r. firma Salomon Brothers występowała w roli gwaranta emisji certyfikatów partycypacyjncych opartych na kredytach hipotecznych. Podczas jednego z wywiadów udzielanych reporterce The Wall Street Journal jeden z pracowników Salomon Brothers określił tą transakcję mianem sekurytyzacji. Pojęcie początkowo uznano nie za nowe, a pochodzące z nowojorskiej giełdy, z czasem weszło do słownika ekonomicznego. Definicje sekurytyzacji aktywów Proces, w wyniku którego pożyczki i wierzytelności są scalane, ubezpieczane i sprzedawane w postaci papierów wartościowych Sekurytyzacja pozabilansowa (wtórna, ustrukturyzowana, właściwa) Nowoczesna technika refinansowania, w ramach której najczęściej zdywersyfikowana pula aktywów wraz z generowanymi przez nie strumieniami gotówkowymi zostaje wyizolowana z bilansu banku, zabezpieczona dzięki technikom wewnętrznym lub zewnętrznym oraz prawnie usamodzielniona w tzw. Spółce specjalnego przeznaczenia, która następnie refinansuje zakupioną pulę aktywów poprzez emisję papierów wartościowych na rynkach finansowych. Elementy odróżniające sekurytyzacę od tradycyjnego udzielania kredytów: niepłynne aktywa przekształcane są w papiery dłużne, które mogą być przedmiotem obrotu, Po sprzedaży aktywów ryzyko z nimi związane zostaje wyprowadzone z portfela kredytobiorcy), kredytodawca z roli przyjmującego ryzyko staje się pośrednikiem finansowym, dzielącym to ryzyko według preferencji inwestorów Przebieg procesu sekurytyzacji Różny, w zależności od rodzajów aktywów, które są przedmiotem sekurytyzacji, podmiotu dokonującego transakcji, celów, jakie mają być osiągnięte, zastosowania konstrukcji prawnych. 23 Modelowy proces restruktyryzacji Inicjator bank lub przedsiębiorstwo który chce pozyskać środki pieniężne, wyodrębnia posiadany przez siebie pakiet aktywów finansowych. Reprezentują one prawo do mających nastąpić w przyszłości płatności. Podmiot ten przekazuje zgrupowane aktywa specjalnie w tym celu powołanemu przedsiębiorstwu spółce specjalnego przeznaczenia (SPV). Zasadą jest, że zobowiązania SPV nie obciążają sprzedawcy należności. Spółka celowa za pomocą banku emituje papiery wartościowe zabezpieczone aktywami i umieszcza je na rynku finansowym. Otrzymane środki pieniężne ze sprzedaży tych papierów inicjatorowi procesu sekurytyzacji. Dzięki temu otrzymuje on środki pieniężne przed terminem zapadalności należności. Zakończenie sekurytyzacji następuje, gdy spółka celowa wykupi wszystkie wyemitowane serie papierów wartościowych i dokona ostatecznych rozliczeń z inicjatorem. 24 4

5 I inicjator transakcji musi zgromadzić odpowiednią pulę wierzytelności poprzez udzielone kredyty. II inicjator tworzy specjalną pulę wierzytelności i sprzedaje ją SPV, w zamian otrzymuje płatności opiewające na wartość aktywów. III równocześnie inicjator zawiera wiele dodatkowych umów z różnymi podmiotami w celu podniesienia jakości wyemitowanych papierów ponosząc przy tym koszty prowizji i opłat. Najważniejsza jest umowa z doradcą. Doradca może zostać zobowiązany do zaprojektowania całej transakcji i jej obsługi, łącznie z utworzeniem SPV, przejęciem akcji SPV, obsługi płatności z tytułu wyemitowania papierów, bieżących kontroli IV doradca może być uprawniony do zawierania transakcji swapowej, w celu zwiększenia bezpieczeństwa transakcji. V nadanie ratingu przez agencja ratingowe, koszt dla inicjatora VI zawarcie umowy z firmą ubezpieczeniową VII emisja sekurytyzowanych papierów wartościowych i ich sprzedaż przez SPV specjalnemu konsorcjum VIII konsorcjum plasuje papiery wartościowe na rynkach kapitałowych 27 Rodzaje sekurytyzowanych aktywów Teoretycznie wszystkie aktywy generujące przychody mogą być sekurytyzowane, jednak w praktyce wymaga się, by: Były pieniężne, bezsporne i oznaczalne, Gwarantowały wpływy środków pieniężnych w przyszłości i cechowały się niskim ryzykiem spłaty, Umożliwiały precyzyjne określenie wielkości wpływów, Posiadały odpowiednią wartość jednostkową, portfel powinien być z jednej strony dość jednorodny (np. mogą to być kredyty hipoteczne), a z drugiej zdywesyfikowany, tak aby zneutralizować wpływ jednego czynnika dominującego, Ich pakiet był stosunkowo duży, tak, aby jednostkowe koszty stałe były odpowiednio niskie. 28 Najczęściej sekurytyzowane aktywy Kredyty hipoteczne, samochodowe, należności leasingowe, z kart kredytowych, a tytułu opieki zdrowotnej, telekomunikacyjne z tytułu rachunków telefonicznych, ze sprzedaży gazu i energii elektrycznej, z franchisingu, z tytułu opłat ubezpieczeniowych, zapasy, papiery wartościowe, kredyty dla przedsiębiorstw, kredyty konsumpcyjne. Nietypowe przedmioty sekurytyzacji Samochody, domy, statki Tantiem z płyt Dawida Bowie, Wpływy ze sprzedaży biletów do muzeum figur woskowych Madami Tissaund Bilety na zawody Formuły 1 Wpływy ze sprzedaży szampana we Francji

6 Korzyści sekurytyzacji Dla pośredników, występujących w charakterze organizatora: Dochody w formie prowizji i opłat od inicjatora z tytułu organizacji procesu, Dochody w formie opłat i prowizji od SPV za przygotowanie emisji papierów wartościowych i ich gwarantowanie. Poprawienie jakości zarządzania ryzykiem w poszczególnych sektorach Pozyskanie dodatkowych klientów inwestorów chętnych do nabycia oferowanych papierów wartościowych. 31 Korzyści sekurytyzacji Ze strony inwestorów: Dywersyfikacja inwestycji w portfelu, poprzez rozszerzenie go o nowy rodzaj papierów wartościowych, Poprawa bezpieczeństwa, gdyż emisja jest zabezpieczona aktywami o stosunkowo wysokiej jakości, często z dodatkowymi zabezpieczeniami. Uzyskanie wyższej jakości inwestycji. 32 Sekurytyzacja w Polsce Polska znajduje się na początkowym etapie rozwoju technik sekurytyzacyjnych. Doszło, jak na razie, do niewielu programów emisji ABS opartych na aktywach bankowych. Powolny rozwój sekurytyzacji w Polsce jest związany z poważnymi ograniczeniami wynikającymi ze specyfiki polskiego rynku oraz obowiązujących na nim przepisów. W Polsce brakuje oddzielnej ustawy, która regulowałaby proces sekurytyzacji Pojawiły się pierwsze podmioty, które dokonały na naszym rynku sekurytyzacji, bazując na istniejących przepisach. 33 Corporate finance Wzbogacanie klasycznych form finansowania przedsiębiorstw o usługi finansowe związane z kształtowaniem struktury kapitału w firmach klientów Doradztwo strategiczne i operacyjne Rynek krajowy i międzynarodowy. 34 Formy corporate finance Wprowadzanie akcji przedsiębiorstwa na giełdę Dołączanie banku do udziałowców przedsiębiorstwa w celu zwiększenia funduszy własnych Doradztwo i oferowanie do sprzedaży udziałów w przedsiębiorstwach inwestorom, którzy zainteresowani są osiągnięciem wysokiej rentowności. Consulting banking bezpośrednie doradzanie przedsiębiorcom lub występowanie banków w charakterze pośredników na rynku usług doradczych Management buy out (MBO) lub management buy in (MBI) Finansowanie projektów i finansowanie strukturalne. 35 Fuzje i przejęcia (M&A) Jest to wysoce profesjonalna działalność, banki tworzą wyspecjalizowane departamenty z wysoko wykwalifikowanym personelem. Ekonomicznym uzasadnieniem jest tzw. efekt synergii: wartość dwóch firm połączonych może być większa niż ich prosta suma. Często banki inwestycyjne jako doradcy, angażowane są z dwóch stron. 36 6

7 M&A może zachodzić Przez tzw. lewarowanie kapitałem, pożyczanym na wykupienie akcji dotychczasowym członkom zarządu (LBO) Przy restrukturyzacji, zakładającej np. wyprzedaż części wydzielonych spółek Przykłady z bankowości inwestycyjnej w Polsce fuzje i przejęcia Przykład jednego z największych przejęć na rynku polskim w 2006 r. PKN Orlen przejął firmę Możejki - wartość transakcji prawie 3 mld dolarów. Problemy z sfinalizowaniem transakcji od strony bankowej ( ). Przeprowadzenie legalnego bankructwa (upadłości) Rynek walutowy Rynek walutowy -miejsce zetknięcia podaży walut i popytu na nie, przez co dochodzi do ustalenia kursów walutowych. Rynek walutowy inaczej definiowany to ogół podmiotów dokonujących transakcji wymiany walut oraz mechanizm ekonomiczny umożliwiający przeprowadzanie tych transakcji. Funkcje rynku walutowego umożliwia wycenę walut obcych, umożliwia porównywanie cen towarów i usług między krajami, informuje o ograniczoności zasobów walut, umożliwia transfer siły nabywczej między krajami, jest podstawowym elementem w mechanizmie alokacji zasobów w skali światowej Klasyfikacja rynków walutowych krajowy i międzynarodowy wolny, reglamentowany, heterogeniczny giełdowy, pozagiełdowy kasowy, terminowy tradycyjny oraz walutowych instrumentów pochodnych (nieostry podział zaproponowany przez Bank Rozrachunków Międzynarodowych, ale bardzo wygodny) Główne tradycyjne rynki walutowe (% udziału w światowym obrocie walutowym) 2007 r r. Rynek brytyjski (głównie londyński) 34,6% 36,7% Rynek amerykański (głównie nowojorski) 17,4% 17,9% Rynek japoński (głównie tokijski) 5,8% 6,2% Rynek singapurski 5,6% 5,3% Rynek szwajcarski (głównie zurychski) 5,9% 5,2% Rynek w Hongkongu SAR 4,2% 4,7% Rynek australijski (głównie w Sydney) 4,1% 3,8% Rynek polski (głównie warszawski) 0,2% 0,2% (średnie dzienne obroty w kwietniu 2007 r. i 2010 r.) Źródło: Triennial Central Bank Survey of Foreign Exchange and Derivatives Market Activity in April 2010 Preliminary global results - Turnover, Bank for International Settlements, Basle, September 2010, Table 5, s

8 Struktura walutowa obrotów na tradycyjnym rynku walutowym (% udziału w światowym obrocie walutowym) 2007 r. 2010r. dolar USA (USD) 85,6% 84,9% euro (EUR) 37,0% 39,1% jen japoński (JPY) 17,2% 19,0% funt sterling (GBP) 14,9% 12,9% dolar australijski (AUD) 6,6% 7,6% frank szwajcarski (CHF) 6,8% 6,4% Dolar kanadyjski (CAD) 4,3% 5,3% złoty polski (PLN) 0,8% 0,8% *średnie dzienne obroty w kwietniu 2007 r. i w kwietniu 2010 r. Udziały w rynku sumują się do 200% Źródło: Triennial Central Bank Survey. Report on global fereign exchange market activity in 2010, Bank for International Settlements, Basle, December 2010, Table B.4, s Udział par walut w obrotach globalnego rynku walutowego (w mld USD i %) Pary walut 2007r r. Wartość % Wartość % EUR/USD USD/JPY USD/GBP USD/AUD USD/CAD USD/CHF Pozostałe Wszystkie pary walut Źródło: BIS 44 Instrumenty rynku finansowego Instrumenty finansowe stanowią złożony zespół narzędzi pieniężnych wykorzystywanych przez różne podmioty do osiągania różnych celów, w różnych dziedzinach życia gospodarczego, społecznego, w ramach różnych stosunków gospodarczych. Instrumenty rynku finansowego Instrument finansowy o charakterze udziałowym nadaje właścicielowi prawo do współwłasności majątku (akcje, kwity depozytowe), Instrumenty o charakterze wierzycielskim ich istotą jest charakter dłużny (obligacje, weksle, certyfikaty depozytowe, krótkoterminowe papiery dłużne, depozyty bankowe) Instrumenty cd. W wąskim ujęciu przez instrumenty finansowe rozumie się dowody potwierdzające tytuł własności lub długu. Instrumentami finansowymi są np.: akcje, czeki, obligacje, certyfikaty depozytowe. Instrumenty finansowe są identyfikowane z papierami wartościowymi, które pełnią różne funkcje, zarówno w sensie ekonomicznym, jak i w sensie prawnym. Przykłady instrumentów MRF zbywalne papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego, instrumenty pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego, kontrakty finansowe

9 Czekaj J., Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa Chrabonszczewska E., Oręziak L., Międzynarodowe rynki finansowe, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa Solarz J. K., Zarządzanie ryzykiem systemu finansowego, PWN, Warszawa Sławiński A., Rynki finansowe, PWE, Warszawa Budnikowski A., Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze, PWE, Warszawa Guzek M., Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań Pietrzak E., Markiewicz M., Finanse, bankowość i rynki finansowe, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk Pawłowicz L., Wierzba R., Rynki finansowe wobec procesów globalizacji, Uniwersytet Gdański,Gdańska Akademia Bankowa