17 sierpnia: 24 godziny strajku

Transkrypt

1 Nr 4 Warszawa 19 sierpnia 2011 r. Czytaj więcej: 17 sierpnia: 24 godziny strajku w Przewozach Regionalnych Jan Guz Godziwe wynagrodzenie minimalne komu to przeszkadza? OPZZ a SLD pro i kontra: Ryszard Zbrzyzny Wybory: Istnieje trzecia możliwość Barbara Kramarz Lepiej z mądrym stracić Grzegorz Ilnicki Przed sądem pracy Andrzej Strębski Dywan ministra finansów Leszek Miętek przewodniczący Rady Branży Transport OPZZ, przewodniczący Konfederacji Kolejowych Związków Zawodowych, prezydent Związku Zawodowego Maszynistów Kolejowych w Polsce Tadeusz Motowidło Zakupy po londyńsku

2 Jan Guz Godziwe wynagrodzenie minimalne komu to przeszkadza? Zacznijmy od początku skąd pomysł płacy minimalnej Wbrew powielanym przez niektórych eksperttów tezom dotyczącym bezzasadności określania wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, zalecenia odnośnie poziomu tego wynagrodzenia zostały sformułowane przez Międzynarodową Organizację Pracy w konwencji nr 131 z 1970 roku oraz zapisane w Europejskiej Karcie Społecznej. Badania porównawcze w różnych krajach pozwoliły MOP na sformułowanie rekomendacji ustalenia wysokości płacy minimalnej na poziomie 50% średniej płacy. Taki poziom wynagrodzenia ustalany w odniesieniu do ogólnego poziomu płac w danym kraju pozwala uwzględnić potrzeby pracowników i ich rodzin, koszty utrzymania, świadczeń socjalnych i poziomu życia, a także rozwój ekonomiczny. Komitet Niezależnych Ekspertów Rady Europy zaleca by płaca minimalna wynosiła 68% przeciętnej płacy. Europejska Karta Społeczna, w duchu tej wskazówki stwierdza, że płaca minimalna powinna zapewniać godny poziom życia pracowników i ich rodzin. Dyskusja o płacy minimalnej powinna zatem uwzględniać nie tylko argumenty o charakterze ekonomicznym ale również, a może przede wszystkim, aspekty społeczne. Krajowa płaca minimalna obowiązuje w 20 z 27 państw Unii Europejskiej między innymi w Belgii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Portugalii, Irlandii, Wielkiej Brytanii. Wiele z państw członkowskich, na przykład Niemcy, reguluje minimalną płacę na poziomie branżowym, w wyniku rozwiniętego systemu sektorowych układów zbiorowych. W Polsce jest to wręcz niemożliwe, z uwagi na słaby poziom zorganizowania pracodawców i ich wyraźną niechęć do zawierania ponadzakładowych układów branżowych. W Polsce od dobrych kilku lat związki zawodowe proponują wprowadzanie zaleceń Międzynarodowej Organizacji Pracy. OPZZ domaga się, by Polska wdrożyła dorobek europejski w zakresie społecznych aspektów wynagradzania pracowników. Akceptacja niskiej płacy minimalnej oznacza bowiem zgodę na powiększanie luki płacowej pomiędzy Polską a pozostałymi krajami Unii Europejskiej Dlatego OPZZ przygotowało dwie propozycje projektów zmian ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, tak aby płaca minimalna wynosiła 50% średniej płacy (w 2004 i w 2008 roku). Projekt ustawy w tej kwestii złożony przez posłów lewicy w trakcie bieżącej kadencji Sejmu nadal leży w zamrażarce marszałka Sejmu. Obawiam się, że wobec niedostrzegania wagi problemu niskiej wysokości minimalnego wynagrodzenia przez kolejne ekipy rządowe, taki los przypadnie również obywatelskiemu projektowi ustawy złożonemu w ostatnich dniach. Świadczyć o tym może również historia realizacji punktu 5 Pakietu Działań Antykryzysowych, wypracowanego w Trójstronnej Komisji w 2009 roku, w którym partnerzy społeczni postulowali ustalenie ścieżki dojścia przez minimalne wynagrodzenie do wysokości 50% średniej płacy. Premier wówczas obiecywał przedstawić ścieżkę dojścia do końca 2009 roku i realizacji tego punktu nie dotrzymał. Mamy 2011 rok i o żadnej ścieżce dojścia nikt nic nie słyszał, a płaca minimalna nadal stanowi 40% średniej krajowej i wygląda na to, że prędzej Pakiet Działań Antykryzysowych przestanie obowiązywać, niż miałoby się to zmienić. Kto potrzebuje płacy minimalnej Zaskakująco wiele pracodawców protestuje przeciwko podwyższaniu płacy minimalnej co znaczy, że wielu ich pracowników otrzymuje wynagrodzenie w tej wysokości. Minimalny standard, który powinien stanowić wyjątek, okazał się obowiązującą na polskim rynku pracy regułą. Skala płacenia płacy minimalnej nie jest dostatecznie oszacowana. Główny Urząd Statystyczny bada przedsiębiorstwa zatrudniające od 9 pracowników, dlatego OPZZ wnioskował o analizy w firmach zatrudniających poniżej 9 pracowników a tam odsetek wynagradzanych na poziomie płacy minimalnej może być znacznie wyższy. W takich małych firmach nie ma też związków zawodowych, więc pracownikom trudniej domagać się wyższych wynagrodzeń. Tym bardziej konieczne jest podwyższanie płacy minimalnej ponieważ inaczej pracodawcy nie będą się kwapić do lepszego wynagradzania pracowników. Co więcej, już teraz wielu pracodawców znalazło sposób na omijanie tego minimum. Przede wszystkim, zamiast umów o pracę oferują pracownikom śmieciowe umowy cywilno-prawne, których przecież nie dotyczą regulacje dotyczące wysokości wynagrodzenia, tak samo zresztą jak zwolnienia chorobowego, urlopu wypoczynkowego i macierzyńskiego. Wielu pracowników pracuje w niepełnym wymiarze godzin popularnym rozwiązaniem jest np. 7/8 etatu. Jeśli zostają w pracy nieco dłużej by jak na przykład kasjerki rozliczyć kasę czy sprzątnąć stanowisko pracy (pracodawca zabrania wykonywać tego w godzinach pracy), to pracują de facto na pełny etat, natomiast ich płaca jest zdecydowanie niższa obecnie za pełny etat minimalne wynagrodzenie netto to 1039 zł, natomiast 7/8 etatu to 909 zł. W domowym budżecie to ważna różnica. Przedsiębiorcy, którzy nie są w stanie godnie wyna- O czym piszą związkowcy nr 4 19 sierpnia

3 gradzać pracowników powinni zrezygnować ze swojej działalności. Podwyższenie płacy minimalnej nie powoduje wzrostu bezrobocia Z ekspertyzy Ocena funkcjonowania płacy minimalnej, opracowanej przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych na zlecenie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w 2006 roku wynika, że nie ma jednoznacznych przesłanek by twierdzić, że wzrost płacy minimalnej zwiększa bezrobocie. Oceniając wówczas poziom płacy minimalnej pracodawcy powszechnie twierdzili, że jest zbyt niski i postulowali jej podwyższenie. Tymczasem relacja płacy minimalnej do średniej płacy nadal oscyluje w granicach 40%. Krótka refleksja o produktywności pracowników Komentatorzy ekonomiczni chętnie posługują się kryterium produktywności, sugerując, że pracownicy nie zasługują by zarabiać więcej, bo nie są wystarczająco produktywni zwłaszcza w porównaniu z pracownikami innych państw. A przecież, produktywność jest wypadkową zarówno umiejętności i zaangażowania w pracę pracownika, jak i organizacji pracy i inwestycji pracodawcy w technologie, zwiększania przez niego innowacyjności produkcji. Dzięki temu firmy mogą konkurować jakością, tyle że takie podejście wymaga podmiotowego traktowania pracowników, uznania ich wkładu w wypracowanie zysków. Strategia budowania przewagi konkurencyjnej poprzez cięcie kosztów pracy jest zdecydowanie prymitywna w warunkach globalnej konkurencji. Czy Polska ma być wyłącznie źródłem taniej siły roboczej? To bardzo krótkofalowa strategia. Według raportu PriceWaterCoopers z 2009 roku, stopa zwrotu z inwestycji w kapitał ludzki w Polsce jest znacznie wyższa niż w krajach unijnych. Oznacza to, że z każdej wydanej na pracownika złotówki polski pracodawca uzyskuje 1,71 zł, natomiast przeciętny europejski 1,20 zł. Wynika z tego, że polscy pracodawcy swoim pracownikom płacą mało, wręcz minimalnie, a uzyskują za wykonywaną przez nich pracę ponadprzeciętny w porównaniu z pracodawcami innych krajów zysk. Minimalne wynagrodzenie w Polsce powinno zostać podwyższone, bo pracownicy są wydajni, a przedsiębiorstwa, które ich zatrudniają wypracowują zyski. Według badań GUS wynik finansowy netto przedsiębiorstw w 2010 roku wzrósł o 13,4 proc. rok do roku. Zysk netto wykazało 78,4 proc. ogółu przedsiębiorstw. Zarówno w przedsiębiorstwach średnich, jak i małych, zmniejszył się udział kosztów wynagrodzeń w całej strukturze kosztów firmy. Poza tym warto przypomnieć, że Polska zajmuje trzecie miejsce pod względem rocznego, przeciętnego czasu pracy w przeliczeniu na jednego pracownika. Pracownik w 2009 roku przepracował średnio 2015 godzin. Konieczne jest zatem dostrzeżenie potrzeby zmian w sposobie zarządzania pracownikami w kierunku realizacji idei partycypacji pracowników w zarządzaniu, postrzegania ich jako interesariuszy i kształtowanie w nich poczucia współodpowiedzialności za los przedsiębiorstwa poprzez etyczną postawę kadry kierowniczej przede wszystkim w zakresie polityki wynagrodzeń. Za pomocne w tym procesie zmian powinny być uznane zasady Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw w zarządzaniu firmą i oparcie współpracy z załogą na dialogu. Płaca minimalna a polityka społeczna Zasadniczym celem pracodawców jest wypracowanie zysku, który jak już zauważyłem, może być uzyskany dzięki inwestycjom w dobre jakościowo miejsca pracy. Niestety, zysk można wypracować także poprzez drastyczne cięcie kosztów pracy. W przypadku tego drugiego rozwiązania, w Polsce popularnego, koszty ponosi całe społeczeństwo. Pracodawcy, płacąc mało, przerzucają koszty utrzymania pracowników na system pomocy społecznej. Niestety kryteria progów dochodowych uprawniających do pomocy społecznej są w Polsce tak niskie, że w czteroosobowej rodzinie gdzie oboje rodzice zarabiają płacę minimalną (1039 zł netto przy 1386 zł brutto), nie mogą korzystać z zasiłków, ponieważ progi dla rodzin ustalone są poniżej minimum egzystencji (jak wynika z tegorocznego raportu Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych). Jednocześnie obecna płaca minimalna nie pozwala na godne życie. Analiza wskaźników obrazujących sytuację dochodową gospodarstw domowych wskazuje na znaczny wzrost kosztów życia rodzin na przestrzeni ostatnich lat. Jak może się utrzymać para zarabiająca płacę minimalną z dwojgiem dzieci w wieku przedszkolnym, gdy za warszawskie publiczne przedszkole płaci się prawie 400 zł miesięcznie za jedno dziecko? Ostatnie dwadzieścia lat to czas transformacji gospodarczej i unijnej integracji. To także 20 lat utrzymującego się rozwarstwienia dochodowego społeczeństwa. Z raportu amerykańskiej firmy doradczej Hay Group wynika, że Polska należy do krajów o największym poziomie rozwarstwienia płac. Szefowie największych firm zarabiają prawie 10 razy tyle, co pracownicy średniego szczebla. Różnice w poziomie wynagrodzeń w Polsce kształtują się na poziomie Ukrainy, Rumunii, Turcji, Indii, Egiptu czy Panamy. Z kolei według raportu Komisji Europejskiej co czwarte dziecko w Polsce żyje w biedzie lub na skraju ubóstwa. Niestety praca nie gwarantuje ochrony przed ubóstwem. Zagrożenie biedą, mimo posiadania stałego zatrudnienia, dotyczy 13 proc. dorosłych Polaków. Warto w tym miejscu porównać wzrost płacy minimalnej ze wzrostem płac kadry zarządzającej. Minimalne wynagrodzenie za pracę w 2011 roku O czym piszą związkowcy nr 4 19 sierpnia

4 wzrosło w stosunku do roku 2010 jedynie o 69 zł brutto (o 5,2%), z 1317 zł do 1386 zł. W 2011 roku osoba podlegająca przepisom tzw. ustawy kominowej otrzymuje wynagrodzenie wyższe nawet o 1319,90 zł w porównaniu z rokiem Niskie płace uniemożliwiają pełne uczestnictwo w życiu społecznym, gospodarczym i kulturanym, sprzyjają wykluczeniu i zjawisku tak zwanego dziedziczenia biedy. Prowadzi to do powiększania się sfery ubóstwa oraz wzrostu liczby tak zwanych biednych pracujących. Większość polskich gospodarstw domowych w 2010 roku nie posiadała żadnych oszczędności. Prawie połowa spłacała pożyczki i kredyty, część zalegała z opłatami. Te informacje skłaniają OPZZ do postulowania o zwiększanie wysokości minimalnego wynagrodzenia. Jak inaczej ludzie mają realizmwać rządowe hasła nakłaniające do odkładania samodzielnie na emeryturę? Jak odłożyć 500 zł z pensji wynoszącej 1039 zł netto? Czego potrzeba Polsce? W dyskusjach medialnych na temat płacy minimalnej traci się zbyt często z pola widzenia jej społeczne uzasadnienie. Tymczasem aspekty ekonomiczne i społeczne są tu nierozerwalne. Eksperci i komentatorzy łatwo zapominają o europejskim dorobku w kwestiach społecznych. Przeciwnie, w sposób graniczący z naukową nierzetelnością omijają niewygodne dla swoich tez fakty, takie jak rekomendacje międzynarodowych instytucji czy powszechnie dostępnie statystyki. Pomija się argument, że podwyższanie płacy minimalnej zwiększa popyt wewnętrzny, wpływa na wzrost konsumpcji i legalnego zatrudnienia oraz hamuje wzrost emigracji zarobkowej, szczególnie wśród osób młodych, które z powodu niskiego wynagrodzenia oferowanego przez pracodawców w kraju poszukują pracy za granicą. Pogardliwe określanie pracowników zwykłymi zjadaczami chleba również nie sprzyja budowaniu zaufania społecznego Polski nie stać na postępujące rozwarstwienie społeczne, na nadmierny fiskalizm państwa uderzający w najmniej zarabiających, na zamrożenie progów dochodowych uprawniających do Pomocy społecznej. Polski nie stać na dziedziczenie biedy. Na pewno jednak Polsce potrzebne jest doprowadzenie płacy minimalnej do poziomu 50% średniej płacy krajowej. Rolą rządu jest zatem inicjowanie zmian, stworzenie odpowiednich warunków i klimatu sprzyjającego dialogowi społecznemu w zakresie podnoszenia płacy minimalnej. Nasze propozycje są aktualne od 2004 r. kiedy złożyliśmy pierwszy raz projekt. ustawy. Jan Guz przewodniczący Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych, wiceprzewodniczący Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych Ryszard Zbrzyzny Wybory: Istnieje trzecia możliwość Okres wakacyjny trwa w pełni. Jedni spędzają urlopy w ciepłych krajach z gwarancją słońca i gorącego morza. Inni, mniej zamożni, na Mazurach, w Tatrach, nad Bałtykiem lub dla oszczędności u rodziny na wsi albo w ogródku działkowym. Dla tych pogoda w tym roku jest podobna do gry losowej. Jak w ruletce obstawiają, czy dzisiaj będzie padać, czy prażyć słońce. Ta hazardowa moda na typowanie wygranej ograniczone tylko do dwóch możliwości przeniosła się też do świata polityki i mediów. Codziennie społeczeństwo wciągane jest w dyskusje, czy Platforma Obywatelska utrzyma się przy władzy, czy też będzie zmuszona oddać pola Prawu i Sprawiedliwości. Dziennikarze z uwagą śledzą, równie zmienne jak pogoda, wszelkie możliwe sondaże i badania ankietowe. Niczym korespondenci wojenni relacjonują, czy Donaldowi wzrosło, a Jarosławowi, opadło, czy też odwrotnie. Który głośniej coś powiedział. a który bardziej trafnie zaripostował. Wygląda, jakby jeden bez drugiego żyć nie mógł. Są dla siebie wzajemnie uzasadnieniem swego politycznego bytu. Dzięki temu nie muszą się wysilać nad sformułowaniem sensownego programu. Wystarczy, że po prostu są. Ich walka na biliboardy, spoty telewizyjne oraz uszczypliwości i epitety w całości zastępuje dyskusję o stanie państwa i jego przyszłości. Na dodatek odbywa się ona wyłącznie na polu emocji, marzeń i symboli, a przecież takie abstrakcje ludziom życia nie poprawią. Lodówki nie zapełnią i rachunków nie opłacą. Nie załatwią wizyty u lekarza czy też miejsca dla dziecka w przedszkolu. Zamiast konkretów padają mgliste zapowiedzi o powszechnym dobrobycie, który obroni się przed światowym kryzysem. Czy rzeczywiście Polacy są skazani na wybór pomiędzy kłamliwymi obietnicami a wieczną Adoracją ofiar smoleńskich? Czy w dzisiejszych bardzo ciężkich czasach są to dla milionów Polaków najważniejsze sprawy? Sądzę, że obchodzi ich to tyle co zeszłoroczny śnieg. Dla nich ważne jest, jak spłacą kolejną ratę kredytu, czy będą nadal mieli gdzie pracować i czy za tą pracę dostaną godne wynagrodzenie. Jestem też przekonany, że to wzajemne przekrzykiwanie prawicy z prawicą albo skutecznie zniechęci znaczną liczbę ludzi do nadchodzących wyborów parlamentarnych, albo skłoni ich do spojrzenia na lewą stronę sceny politycznej. To przecież w tym środowisku trwa dyskusja o problemach młodych ludzi na rynku pracy i realnym wyrównywaniu szans edukacyjnych. O bardziej sprawiedliwej polityce społecznej i konieczności podniesienia płacy minimalnej, świadczeń rodzinnych oraz rent i emerytur. To O czym piszą związkowcy nr 4 19 sierpnia

5 lewica chce dalszej decentralizacji państwa i wzmocnienia samorządności oraz odpowiedzialności państwa za politykę zdrowotną. Domaga się rzeczywistego, a nie pozorowanego dialogu społecznego i poszanowania praw pracowniczych. Aktywnej walki z bezrobociem i wykluczeniem społecznym. Wszystkie te ważne dla ludzi problemy są istotą lewicowości. Polacy nie są skazani na wybór między prawicą obietnic a prawicą martyrologii i nienawiści. Mają wybór jest Sojusz Lewicy Demokratycznej. Partia, która nie skłóca między sobą ludzi, ale ich jednoczy. Z mandatem społecznego zaufania może odmienić na lepsze jakość polskiego życia politycznego. Warto jej ofertę przemyśleć podczas trwających jeszcze wakacji, tak by w październiku móc bez obaw na nią za glosować. poseł Ryszard Zbrzyzny przewodniczący Zespołu Posłów Związkowych przewodniczący Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Miedziowego Barbara Kramarz Lepiej z mądrym stracić Słów kilka o kandydowaniu związkowca do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z list SLD W dniu wczorajszym zrezygnowałam z kandydowania do sejmu na listach SLD jako przedstawiciel OPZZ i... ogromnie mi ulżyło. Cieszę się, że zdążyłam przed opublikowaniem listu przewodniczącego OPZZ Jana Guza do przewodniczącego SLD Grzegorza Napieralskiego protestującego w sprawie umieszczania wybitnych działaczy związkowych Leszka Miętka, Henryka Moskwy, Franciszka Potulskiego oraz mnie kobiety (parytety!) i długoletniej działaczki związkowej - na odległych pozycjach list wyborczych. Pewnie, że im wyższe miejsce, tym lepiej i dla kandydata, i dla formacji, którą reprezentuje. Pewnie, że kampania wyborcza, to możliwość przekonania szerokiego kręgu odbiorców do swoich idei i programu. Pewnie, że zwycięzcy mają możliwość ich realizacji, ale tylko pod jednym warunkiem jeżeli je naprawdę mają. Dlatego cieszę się, że moja obecność i pozycja na liście wyborczej nie zależą już od pokrętnych interesów SLD a OPZZ nie musi się już o mnie targować z wątpliwym partnerem. SLD dobitnie pokazało nie tylko związkowcom, ale przede wszystkim 16-milionowej rzeszy pracujących, że lewicowość ma już tylko w nazwie. Podpisany 5 sierpnia 2011 r. przez SLD i BCC Pakt dla polskiej gospodarki zawiera postulaty, które są bardzo odległe od wartości, o które walczy OPZZ, jak i moich osobistych przekonań, zarówno jako związkowca, jak i ekonomisty. Programowe zbliżenie SLD i BCC Gospodarka dla człowieka to kpina ze wszystkich ludzi pracy i podstawowych wartości lewicowych sprawieliwości społecznej, walki z wyzyskiem, równego dostępu do zdobyczy cywilizacyjnych, zrównania praw kobiet i mężczyzn, itd. itd. Podpisany na początku kampanii wyborczej pakt Gospodarka dla człowieka opiera się na założeniu, że człowiekiem jest pracodawca! A pracownik? Zdecydowanie nie! To dla człowieka-pracodawcy porozumienie SLD i organizacji pracodawców prywatnych Business Centre Club sformułowało 77 postulatów. A są wśród nich takie kwiatki : z obszaru szybki wzrost gospodarczy : Zwiększyć poziom zatrudnienia poprzez wprowadzenie niższych składek na bezpieczenie społeczne dla nowo zatrudnia- nych absolwentów i Polaków po 50-ce, Otworzyć polski rynek pracy dla imigrantów z krajów Partnerstwa Wschodniego, z obszaru zdrowe finanse publiczne : Zmodyfikować formułę rewaloryzacji emerytur i rent, Zlikwidować możliwie wszystkie przywileje podatkowe, z obszaru przyjazny klimat dla biznesu : Zmniejszyć minimalny kapitał potrzebny do utworzenia spółki z o.o. z 5 tys. zł do 1 złotego i rejestrować takie spółki w 24 godz., bez udziału notariusza, Zwiększyć elastyczność pracy m.in. przez wydłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy do jednego roku, Zmienić kulturę obsługi przedsiębiorców w urzędach kontroli skarbowej tak, by byli oni traktowani jako pracodawcy i twórcy dochodu narodowego, Maksymalnie uprościć i przyspieszyć procedury potrzebne do realizacji inwestycji budowlanych, z obszaru sprawiedliwy podział : Zrównać wiek emerytalny kobiet i mężczyzn na poziomie 65 lat, Utrzymać niższe stawki VAT na żywność, leki oraz kulturę i sport, tak by i biedny mógł się pożywić, Zlikwidować podatkowe ulgi prorodzinne i becikowe dla najlepiej uposażonych gospodarstw rodzinnych. Ani słowa o podniesieniu minimalnego wynagrodzenia do poziomu 50% przeciętnego wynagrodzenia, ani słowa o wzroście wynagrodzeń do godziwego poziomu, stabilizacji miejsc pracy, ani słowa o poprawie sytuacji biednych pracujących czy ochronie miejsc pracy kobiet, zwłaszcza młodych matek. Ani słowa o likwidacji KRUS, uprzywilejowanych emerytur mundurowych, przywilejów sędziów, prokuratorów, gigantycznych zarobków członków zarządów w spółkach z udziałem skarbu państwa Ani słowa o proporcjonalnym O czym piszą związkowcy nr 4 19 sierpnia

6 do dochodów podziale kosztów kryzysu! Mamy dłużej pracować, pracodawcy przez 15 lat (od 50 do 65 roku życia) będą płacić obniżone składki emerytalne i tak doczekamy albo i nie szczęśliwej emerytury. Bez emerytury, bo nie będzie jej z czego płacić! Nasza młodzież wyjedzie w świat za chlebem a jej miejsce zajmą wschodni imigranci, bo na nich można najlepiej zarobić. Domy zaczną się walić a urzędnicy kontroli skarbowej będą kłaniać się w pas Panom przedsiębiorcom, bo tworzą dochód narodowy Ciekawe, jak stworzyliby go bez nas, najemnych pracowników, dysponując 1 złotym kapitału spółki. Ciekawe, co zrobiłoby państwo bez naszych podatków, ciekawe Recept gospodarczych dla naszego kraju zawartych w porozumieniu wolę nie komentować. Nie akceptuję tego, że lewicowa partia odwraca się do ludzi pracy plecami, by dla przyszłych korzyści zdradzać nas z przedsiębiorcami. Nie chcę składać obietnic, których nie będzie można spełnić ani udawać, że zaakceptuję wszystko, byleby tylko dostać się do sejmu. Nie chcę zawieść słusznych oczekiwań ludzi pracy, zaprzeć się własnych dążeń, zrezygnować z walki o prawa pracownicze. Dlatego wolę miejsce w Sejmie stracić, niż je z SLD znaleźć Barbara Kramarz przewodnicząca Dolnośląskiego Zarządu Wojewódzkiego OPZZ Konfederacja Pracy, wiceprzewodnicząca KKR OPZZ Konfederacja Pracy, członek RW OPZZ Województwa Dolnośląskiego, przewodnicząca Zarządu OPZZ Konfederacja Pracy w Banku Gospodarstwa Krajowego Grzegorz Ilnicki Przed sądem pracy Jeżeli dochodzi do rozprawy w sądzie pracy, oznacza to przegraną pracowników na poziomie zakładu pracy. Bo nie byli zorganizowani, bo nie umieli sprzeciwić się, gdy zwalniano ich kolegę lub koleżankę. Walka o interesy pracownicze musi zacząć się od pokonania indywidualistycznego myślenia. Nierówność stron stosunku pracy jest jednym z nieustających problemów świata pracy. Paradoksalnie najłatwiej się o tym przekonać, obserwując rozprawy przed sądami pracy. Jeszcze nigdy nie spotkałem się ze sprawą, w której pracodawca występowałby bez pełnomocnika. Poszkodowani pracownicy z profesjonalnej pomocy korzystają zdecydowanie rzadziej. Zdarzają się wręcz zaskakujące sytuacje, czego przykładem jest sprawa, którą właśnie prowadzę. Zatrudniony przy remoncie statku w Gdyni stoczniowiec pracował na czarno przez 4 dni, po czym odesłano go do domu. Otrzymał zapewnienie wezwania do pracy, gdy tylko ta się pojawi. Oczywiście nie było dla niego żadnej pracy, został zwyczajnie wykorzystany, jak tysiące osób w podobnej sytuacji. Wartość przedmiotu sporu, obejmująca wynagrodzenie i ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, wyniosła w tym przypadku tysiąc złotych. Spodziewałem się, że na pierwszej rozprawie, na wezwanie sądu do zawarcia ugody, były pracodawca pana Romana zaproponuje porozumienie i być może sprawa zakończy się polubownie. Bardzo się pomyliłem. Pracodawca pojawił się z radcą prawnym. Paradoks polega na tym, że wynagrodzenie pełnomocnika musiało znacznie przewyższać nasze roszczenie. Pracodawca wolał jednak opłacić prawnika, niż zapłacić wynagrodzenie osobie, którą zatrudniał. To o tyle bulwersujące, że pracodawca nie zaprzeczał nawet, że pan Roman pracował na remontowanym przez jego firmę statku. Twierdził jedynie, że zapewne była to praca u któregoś z podwykonawców. Przedmiotem sporu nie jest więc nawet ustalenie, czy pan Roman rzeczywiście wykonywał pracę na statku w Gdyni, bo to okazało się bezsporne. A jednak to za mało, aby czuć się odpowiedzialnym za niezapłacone wynagrodzenie. Natomiast na tyle dużo, by opłacić profesjonalnego pełnomocnika. Radcowie prawni i adwokaci okazują wiele buty w kontaktach z pracownikami i pełnomocnikami związkowymi. Związek zawodowy ma prawo delegować w roli zastępcy procesowego wyznaczoną przez siebie osobę. Nie musi legitymować się ona studiami prawniczymi. Prawdopodobnie to jest źródłem wyższości, jaką pełnomocnicy pracodawców okazują na sali sądowej. Nierzadko jednak ta nadmierna pewność siebie kończy się ośmieszeniem doświadczonego radcy czy adwokata. W czerwcu pełnomocnik właścicielki 12 ekskluzywnych salonów odzieżowych próbował pouczać mnie, że odszkodowanie za nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę łączy się z długością okresu wypowiedzenia pracownika. W tamtym przypadku był to jeden miesiąc. Spór został rozstrzygnięty przez sędzię, która w trakcie posiedzenia otworzyła kodeks pracy i wskazując art. 47(1) wywołała wielkie zawstydzenie na twarzy pełnomocnika pozwanej. Artykuł ten określa bowiem, że sąd orzeka o odszkodowaniu w wysokości maksymalnie trzykrotności wynagrodzenia pracownika. Do podobnych sytuacji dochodzi często, a profesjonaliści odziani w togi i epatujący wysokim mniemaniem o sobie muszą czuć duży dyskomfort. Dla nich pracownicy nie są partnerami. Zapewne wynika to także z tego, że żaden radca prawny nie utrzyma się z działalności zawodowej wyłącznie w obszarze indywidualnego prawa pracy, szczególnie gdy ma reprezentować pracowników. Dlatego pracownicy, których często nawet nie stać na adwokata, są odprawiani. Profesjonaliści boją się kojarzenia swojej osoby ze stroną pracowniczą. Czasem wprost odpowiadają, że zastępują wyłącznie O czym piszą związkowcy nr 4 19 sierpnia

7 pracodawców, czasem tłumaczą się tym, że ich kancelaria współpracuje wyłącznie z zamkniętą bazą klientów. W rzeczywistości stała obsługa np. firm ochroniarskich, gdzie poziom łamania praw pracowniczych jest chyba największy po branży budowlanej, daje radcom prawnym stabilność zatrudnienia. Jednocześnie jednak daje im też pewność, że w sądzie będą występowali przeciwko niepełnosprawnym ochroniarzom, którym odmawia się urlopu wypoczynkowego, albo osobom dochodzącym uznania ich umowy o dzieło za klasyczny stosunek pracy, którego ich pozbawiono, bo państwo polskie premiuje podatkowo umowy cywilnoprawne. Związki zawodowe powinny być instytucjami, które masowo pomagają wyrównywać szanse pracowników przed sądem pracy. Powinny, ale nie są. Najczęściej ograniczają się do pomocy swoim członkom, co w pewnym stopniu przekłada się na niski poziom uzwiązkowienia wśród polskich pracowników. Ponadto skala wyzysku, dyskryminacji i łamania podstawowych standardów pracy jest tak wielka, że związki do skutecznej walki potrzebują armii prawników. W pierwszym kwartale 2010 r. co dziesiąty pozew, który trafiał do gdańskiego sądu pracy był przygotowywany przez Konfederację Pracy. Tego tempa nie dało się utrzymać. Zrozumieliśmy to, kiedy okazało się, że nie odbyły się jeszcze rozprawy osób, którym jako pierwszym udzieliliśmy pomocy, a one znów przyszły w związku z problemami z kolejnym pracodawcą. Związki zawodowe nie są w stanie walczyć z łamaniem praw pracowniczych na drodze sądowej, czego przyczyną jest także świadomość bezkarności pracodawców. Nie można zapominać też o tym, że sądy pracy nie wymierzają im sprawiedliwości, a to przyczynia się do zwiększania skali łamania praw pracowniczych. Powstaje błędne koło. Trudno powstrzymać się od wniosku, że największą przeszkodą w walce pracowników o swoje prawa przed sądem jest właśnie sam sąd. Nie dlatego, że postępowanie jest kosztowne, ponieważ pracownicy są zwolnieni od opłacania pozwu. Problemem jest czas. Bardzo często spotykam osoby, które proszą o to, by reprezentować je przed sądem. Nie chodzi im o zysk, ale o własną godność. Mają poczucie, że przyciśnięci sytuacją życiową byli w pracy przedmiotem, narzędziem pracodawcy służącym do pomnażania zysków. Wyłącznie jego zysków. W sądzie chcą odzyskać poczucie własnej wartości i ludzką godność. Z tej ambicji można się jednak bardzo szybko wyleczyć z powodu przewlekłości postępowania. Wielomiesięczne odstępy między rozprawami sprawiają, że instytucja przywrócenia do pracy po bezprawnym zwolnieniu staje się fikcją. Pani Monika została zwolniona z pracy po tym, jak ujawniła, że kierowniczka sklepu, w którym pracowała, kradła, dokonując fikcyjnych zwrotów towarów dzięki zbieranym przy kasie paragonom. Pierwsza sprawa z jej powództwa odbyła się 17 lutego, a kolejna ma szansę odbyć się 23 sierpnia. Nie można więc dziwić się osobom, które po doświadczeniach z mobbingiem, dyskryminacją czy zwykłym wyzyskiem wolą o swoim byłym pracodawcy po prostu zapomnieć. Pani Monika miała przy tym jednocześnie i szczęście i pecha. Pierwsza rozprawa odbyła się w miesiąc po złożeniu przez nią pozwu, kolejne były przekładane, bo w sądzie ogłoszono alarm bombowy, później zmieniła się sędzia. Paweł szczęścia miał mniej. W zeszłym roku, w okresie wakacji akademickich chciał dorobić do studenckiego budżetu pracą przy ocieplaniu budynku. Pracodawca przestał się pojawiać na budowie po trzech tygodniach. Wynagrodzenia, oprócz minimalnych zaliczek, nie wypłacił. Pozew Pawła trafił do sądu w Gdańsku na początku marca. Pierwsza rozprawa ma się odbyć w pierwszym tygodniu września. Po pół roku. Za tę sytuację trudno winić sędziów. Jeżeli do gdańskiego sądu pracy wpływa około tysiąca spraw rocznie, to czwórka sędziów nie jest w stanie rozpoznać tylu spraw w akceptowalny czasowo sposób. Minister sprawiedliwości tak dobrze rozumie ten problem, że na początku roku doprowadził do likwidacji 74 wydziałów pracy przy sądach rejonowych w całej Polsce. To prawie połowa z uprzednio działających. Sami sędziowie też bywają różni. Często, zgodnie z dyrektywami postępowania cywilnego, podpowiadają pozbawionym pełnomocnika pracownikom, w jaki sposób mogą prowadzić swoją sprawę. Szczęśliwie, w gdańskim sądzie sędziowie są z jednej strony dociekliwi, a z drugiej wykazują bezstronność w toku postępowania. To wbrew pozorom duża wartość. Moi koledzy z Solidarności opowiadają o sędziach, którzy zwalnianych związkowców traktują ostro, bo wychodzą z założenia, że fakt przynależności do organizacji związkowej rodzi przede wszystkim obowiązek większej dbałości o obowiązki pracownicze. Skutki tego widać przy orzekaniu, gdy tolerancja wobec bulwersujących zachowań pracodawcy jej nadzwyczaj duża. Jedno jest pewne. Jeżeli dochodzi do rozprawy w sądzie pracy, oznacza to przegraną pracowników na poziomie zakładu pracy. Bo nie byli zorganizowani, bo nie umieli sprzeciwić się, gdy zwalniano ich kolegę lub koleżankę. Bali się, że nie zapłacą już kolejnej raty we frankach szwajcarskich, jeśli powiedzą nie. Skuteczna walka o interesy pracownicze musi zacząć się od pokonania skrajnie indywidualistycznego myślenia. Takiego, które pozwala oddalać od siebie poczucie współodpowiedzialności za innych, także tych w najbliższym otoczeniu. Jeśli spory pracownicze mają kończyć się na sali sądowej, to z widownią pełną kolegów i koleżanek z pracy, patrzących nie na cudzy spór z pracodawcą, ale uczestniczących we wspólnym sporze, gdziekolwiek on się toczy. Grzegorz Ilnicki prawnik, pełnomocnik OPZZ Konfederacja Pracy na Województwo Pomorskie Biuro Prasowe Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych Redaktor: Grzegorz Ilka Warszawa, ul. M. Kopernika 36/40, tel. (0-22) , ilka@opzz.org.pl O czym piszą związkowcy nr 4 19 sierpnia

8 Andrzej Strębski Tadeusz Motowidło Dywan ministra finansów Już drugi rok z rzędu Rada Ministrów stosownym rozporządzeniem podjęła decyzję o zasileniu Funduszu Ubezpieczeń Społecznych środkami zbieranymi na Funduszu Rezerwy Demograficznej (FRD). Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych konsekwentnie stoi na stanowisku, że środki gromadzone na FRD powinny zostać wykorzystane dopiero w sytuacji faktycznie zachodzących problemów demograficznych, a do tego czasu odpis na ten fundusz powinien systematycznie wzrastać. Aktualne sytuacja demograficzna nie jest zła. W perspektywie czasu będzie się pogarszać jeżeli rząd nie przyjmie do realizacji kompleksowej polityki rodzinnej, dzięki której zostanie zatrzymana, a może i odwrócona, tendencja w zakresie malejącego tzw. wskaźnika dzietności. Opiniując projekt rozporządzenie w sprawie wykorzystania w 2011 r. środków Funduszu Rezerwy Demograficznej na uzupełnienie niedoboru funduszu emerytalnego wynikającego z przyczyn demograficznych, OPZZ zwróciło uwagę, że wbrew treści uzasadnienia projektu rozporządzenia oraz samemu jego tytułowi zasilenie FUS ze środków FRD nie wynika z przyczyn demograficznych. Wydaje się, że i sami autorzy projektu mają tego świadomość, skoro w uzasadnieniu do projektu rozporządzenia nie podali jakichkolwiek danych statystycznych związanych z sytuacją demo-graficzną. Jest zatem rzeczą oczywistą, że jedyną przyczyną sięgania do rezerw środków przeznaczonych na wypłaty emerytur już dziś jest deficyt finansów publicznych, który powstał nie w wyniku kryzysu gospodarczego, lecz działań kolejnych rządów. Decyzje o obniżeniu trzeciego progu podatkowego, obniżenia podatków od osób fizycznych czy też obniżenie składki rentowej znacznie uszczupliły wpływy do budżetu i na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. W sposób sprawdzony w roku ubiegłym, nie jedyny zresztą, minister finansów zamiata pod dywan część deficytu budżetowego. Gdyby okazało się, że tych kilka miliardów nie wystarczy na pokrycie deficytu Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zawsze Zakład Ubezpieczeń Społecznych może na wypłaty emerytur zaciągnąć kredyt w bankach komercyjnych, co miało już w przeszłości miejsce kilkakrotnie. Przecież to też sposób na to, aby na zyski najbogatszych zrzucał się świat pracy. Andrzej Strębski Zespół Polityki Społecznej, Ubezpieczeń i Rynku Pracy OPZZ Zakupy po londyńsku Państwo nie może być korporacją przemysłową nastawioną na zysk. Państwo musi dbać o obywateli, stwarzać im szanse na realizację ich ambicji życiowych i bacznie pilnować, aby żadna grupa społeczna nie została wyrzucona na margines. Nie wystarczy mieć najwyższe notowania wystawione przez agencje ratingowe, żeby uniknąć kłopotów. Przykładem jest Anglia. Okradzione i spalone sklepy, pięć osób zabitych, około tysiąca bandytów zatrzymanych przez policję i gigantyczne straty to efekt walk i złodziejstwa w czasie kilku nocy w Londynie, później w Liverpoolu, Manchesterze i Birmingham. Bardzo młodzi ludzie niszczyli i rabowali sklepy. Płonęły kwartały dzielnic. Tylko w Londynie w czasie zamieszek policja była wzywana ponad 20 tysięcy razy. Brakowało strażaków do gaszenia płonących budynków; a brytyjscy komentatorzy zaczęli mówić o wysłaniu wojska na ulice. Wielka Brytania to bardzo stabilna gospodarka i wysoki dochód narodowy. To kraj, w którym można liczyć na pomoc bliźniego i w pełni korzystać z dobrodziejstw demokracji. Dlaczego w takim razie doszło do tak gigantycznego wybuchu agresji i nienawiści? Moim zdaniem to zła diagnoza. Bogata Anglia zapomniała o dużej grupie swoich obywateli. Zapomniała o dzieciach imigrantów, o dzieciach bezrobotnych Anglików i o zepchniętych na margines życia społecznego. Społeczeństwo sądziło, że wystarczy gorszych Anglików i emigrantów zepchnąć do złych dzielnic, a reszta będzie funkcjonować spokojnie. Nie będzie funkcjonować spokojnie. Adam Rogalewski, pracownik OPZZ oddelegowany do pracy w brytyjskim związku zawodowym UNISON, tak komentuje ostatnie wydarzenia w Anglii: Skutki cięć budżetowych mają jeszcze poważniejsze skutki. Rząd bowiem zamknął większość lokalnych młodzieżowych domów kultury, w których nastolatki mogły spędzać czas po szkole czy w czasie wakacji. Zwolniono dużą liczbę pracowników socjalnych, których celem była praca z młodzieżą i organizowanie jej czasu wolnego. Sprawia to, że młodzi ludzie nie maję już gdzie spędzać wolnego czasu poza domem i szkołą. A jeśli szkoła jest zamknięta (obecnie mamy okres wakacyjny), jedynym miejscem, gdzie mogą się zebrać, jest ulica. A jeśli ktoś rozpoczyna zamieszki, ci wyrzuceni na ulicę łatwo mogą się do niego dołączyć, Co ciekawe, jeszcze kilka miesięcy temu na stronie internetowej największej gazety w Wielkiej Brytanii (takiego brytyjskiego odpowiednika Gazety Wyborczej), można było przeczytać wywiad z młodymi ludźmi z dzielnic obecnie objętych zamieszkami, którzy narzekali na zamykanie młodzieżowych domów kultury i brak zajęć poza szkołą. Na pytanie dziennikarza, co młodzi ludzie będą robić w przyszłości, jedna z osób odpowiedziała: pewnie będą jakieś zamieszki. Były zamieszki. Były zakupy po londyńsku. poseł Tadeusz Motowidło, członek Zespołu Posłów Związkowych przewodniczący ZZG JSW Zofiówka O czym piszą związkowcy nr 4 19 sierpnia