Materiał informacyjny - aktualna sytuacja w rolnictwie

Transkrypt

1 Materiał informacyjny - aktualna sytuacja w rolnictwie 11 stycznia 2010 r.

2 1. Sytuacja na poszczególnych rynkach rolnych (p. dyr. B. Kasperowicz Departament Rynków Rolnych). 3 Rynek mleka.3 Rynek mięsa...12 Rynek jaj 19 Rynek zbóŝ.20 Rynek owoców i warzyw...26 Rynek cukru 32 Rynek biokomponentów i biopaliw Płatności bezpośrednie wsparcie dochodów rolniczych (p. dyr. J. Czapla Departament Płatności Bezpośrednich) Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich ze środków Unii Europejskiej (p. dyr. M. Marciniak Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich) Wybrane elementy pomocy krajowej (p. dyr. A. Szelągowska Departament Finansów) Polski handel zagraniczny artykułami rolno spoŝywczymi w okresie I X 2009 r. (p. dyr. B. Kasperowicz Departament Rynków Rolnych) Wzmocnienie gospodarstw rodzinnych (p. dyr. J. Kozłowski Departament Gospodarki Ziemią) Opłacalność produkcji rolniczej (Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki śywnościowej Państwowy Instytut Badawczy)

3 1. Sytuacja na poszczególnych rynkach rolnych. SYTUACJA NA RYNKU MLEKA: Produkcja mleka i pogłowie krów w Polsce Pomimo, Ŝe w Polsce nie obserwuje się większych zmian w liczbie krów mlecznych, następuje wzrost produkcji towarowej mleka, na co wpływ ma głównie stale rosnąca wydajność krów mlecznych. W 2009 r., wg wstępnych szacunków IERiGś, produkcja towarowa mleka wyniosła mln litrów i była o ponad 1% wyŝsza niŝ w 2008 r. oraz o ponad 9% wyŝsza niŝ w 2004 r. Prognozy IERiGś wskazują na dalszy wzrost wydajności mlecznej krów, jednak wskazują równieŝ na moŝliwość spadku wielkości pogłowia bydła mlecznego w 2010 r., w związku z czym dalszy wzrost produkcji towarowej mleka w 2010 r. moŝe zostać zahamowany. Rosnące systematycznie od 2004 r. dostawy mleka do przetwórstwa nie spowodowały w roku kwotowym 2008/2009 przekroczenia krajowej kwoty mlecznej dla Polski. Stopień wykorzystania kwoty krajowej w roku 2008/2009 wyniósł 98,51%, przy czym wykorzystanie krajowej kwoty dostaw ukształtowało się na poziomie 99,08%, natomiast wykorzystanie krajowej kwoty sprzedaŝy bezpośredniej wyniosło 66,26%. Od czerwca 2009 r. producenci sukcesywnie ograniczają dostawy mleka do skupu. W październiku 2009 r. były one o 5% mniejsze niŝ we wrześniu i ukształtowały się na poziomie 701 mln litrów. Po raz kolejny skup był takŝe mniejszy niŝ w porównywalnym miesiącu 2008 r. JednakŜe pomimo stopniowej redukcji dostaw mleka do podmiotów skupujących, łącznie w miesiącach styczeń październik 2009 r. do podmiotów skupujących dostarczono o 3,5% więcej surowca niŝ rok wcześniej. Biorąc pod uwagę bieŝący rok kwotowy 2009/2010, wg dostępnych danych, w okresie kwiecień-październik skupiono ok. 5,57 mld kg mleka, w związku z czym stopień wykorzystania kwot indywidualnych przysługujących dostawcom hurtowym wyniósł ok. 61%. W odniesieniu do analogicznego okresu poprzedniego roku kwotowego, skup mleka utrzymał się na zbliŝonym poziomie. 3

4 Produkcja mleka w UE Według wstępnych danych, w UE w okresie styczeń-wrzesień 2009 r. skupiono łącznie ok. 104,5 mln ton mleka, co stanowiło spadek w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku o 0,32%. Największe spadki produkcji odnotowano w tym czasie w Bułgarii (-16,8%), na Słowacji (-8,9%) oraz na Litwie (-7%). Największy wzrost produkcji mleka w tym czasie uzyskano w Belgii (+5,1%), w Danii (+3,7%) oraz w Niemczech (+3,6%). W tym czasie w Polsce wzrost produkcji wyniósł (+1,1%). Ceny skupu mleka w Polsce Wykres 1. Średnie ceny skupu mleka w Polsce w latach w zł/100 kg cena Średnie miesięczne ceny skupu mleka o standardow ych parametrach w zł /100 kg w Polsce 132,29 130,59 123,69 121,17 124,18 117,54 117,15 111,68 109,87 107,23 105,84 105,25 102,64103,30 103,50 101,61 99,71 99,33 102,91 103,07 102,94 97,77 95,98 97,15 93,98 94,05 94,53 96,03 94,42 93,42 92,71 92,6 91,95 92,77 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII miesiąc Źródło: MRiRW W listopadzie 2009 r. średnia cena mleka o standardowych parametrach kształtowała się na poziomie 105,25 zł/100 kg i była wyŝsza niŝ w październiku 2009 r. o 7,7%. Jednocześnie cena skupu mleka była wyŝsza o 9,7% niŝ w listopadzie 2008 r., gdy cena skupu wynosiła 95,98 zł/100 kg. NaleŜy jednak zauwaŝyć, Ŝe średnie ceny skupu mleka w Polsce są zróŝnicowane między regionami, a takŝe róŝnią się w zaleŝności od podmiotu skupującego. W niektórych regionach średnie ceny skupu mleka znacznie przekraczają średnią krajową. Ceny skupu mleka w UE i na świecie 4

5 Tabela 1. Ceny skupu mleka na świecie (euro/100 kg) Państwo/region Październik 2008 Wrzesień 2009 Październik 2009 UE 34,49 26,09 26,68 Polska 27,16 22,73 23,18 Nowa Zelandia 20,84 18,75 22,93 USA 31,98 20,62 21,41 Źródło: Komisja Europejska, Ceny skupu mleka w UE i w USA w październiku 2009 r. były niŝsze od cen w tym samym okresie roku Niewielki wzrost cen zaobserwowano w tym czasie w Nowej Zelandii. Według danych za październik 2009 r., najwyŝsze ceny skupu w UE otrzymywali producenci mleka na Cyprze (50,78 euro/100 kg), w Finlandii (40,50 euro/100 kg) oraz w Grecji (36,07 euro/100 kg), natomiast najniŝsze ceny otrzymywali producenci na Łotwie (18,31 euro/100 kg), w Rumunii (19,05 euro/100 kg) oraz na Litwie (19,89 euro/100 kg). W tym czasie cena mleka w Polsce ukształtowała się na poziomie 23,18 euro/100 kg. Ceny sprzedaŝy wybranych przetworów mlecznych w Polsce W ostatnich miesiącach obserwuje się w Polsce wzrosty cen podstawowych przetworów mlecznych. Wzrost cen przetworów mlecznych stopniowo przekłada się na wzrost cen skupu mleka. Po wzroście cen odtłuszczonego mleka w proszku (OMP) na początku 2009 roku, nastąpiła stabilizacja cen tego produktu w okresie kwiecień-wrzesień na poziomie ok. 6,90 zł/kg. Od października ub. r. ponownie obserwowano wzrost cen OMP. W listopadzie 2009 r. średnia cena OMP wyniosła 7,80 zł/kg i była wyŝsza niŝ w październiku 2009r. o prawie 7%, była równieŝ wyŝsza od ceny notowanej w 2008 r. o prawie 22%, gdy cena wynosiła 6,40 zł/kg. W przypadku masła w blokach, od stycznia 2009 r. obserwowano tendencję wzrostową cen. W listopadzie 2009 r. w porównaniu z październikiem 2009 r. obserwowano wzrost cen tego produktu o ok. 7,7% do poziomu 14 zł/kg. W porównaniu z listopadem 2008 r., gdy cena wynosiła 8,20 zł/kg, obserwuje się wzrost ceny o 58%. W przypadku sera Gouda, przez pierwsze siedem miesięcy 2009 r. obserwowano względną stabilizację cen na poziomie ok. 10,10 zł/kg, jednak od sierpnia 2009 r. notowany był wzrost cen. W listopadzie 2009 r. cena sera Gouda wynosiła 12 zł/kg i była o ponad 6% wyŝsza niŝ w październiku ub. r., a w porównaniu z listopadem 2008 r. odnotowano wzrost ceny o 16,5%. 5

6 Ceny sprzedaŝy wybranych przetworów mlecznych w UE Wg danych KE z dnia 10 grudnia 2009 r. poziomy cen głównych przetworów mlecznych w UE kształtowały się następująco: Masło 300 euro/100 kg (cena skupu interwencyjnego 221,75 euro/100 kg), Odłuszczone mleko w proszku 210 euro/100 kg (cena interwencyjna 169,80 euro/100 kg), Pełne mleko w proszku 255 euro/100 kg, Cheddar 235 euro/100 kg, Edam 265 euro/100 kg, Serwatka w proszku 65 euro/100 kg. W ostatnim czasie obserwuje się równieŝ wzrosty cen przetworów mlecznych na rynku światowym. Z danych Komisji Europejskiej wynika, Ŝe ceny przetworów mlecznych pochodzących z UE nie przewyŝszają juŝ tak znacząco cen tych przetworów na rynkach światowych, a nawet, w przypadku odtłuszczonego mleka w proszku i serów, są od nich niŝsze. W związku z powyŝszym, w listopadzie 2009 r. KE podjęła decyzję o redukcji stawek refundacji wywozowych do przetworów mlecznych do 0 euro/100 kg. Tabela 2. BieŜące ceny podstawowych przetworów mlecznych wyraŝone w USD/tonę Specyfikacja Australia z Oceanią USA UE RóŜnica pomiędzy ceną UE i AUS Aktualny poziom refundacji USD/t USD/t USD/t USD/t euro/t euro/t Masło Odtłuszczone mleko proszku w Pełne mleko w proszku Ser Cheddar euro = 1,4774 USD Zapasy masła i OMP w UE: Według bieŝącego stanu łączna ilość zaakceptowanych ofert na skup interwencyjny masła i OMP w UE wynosi: 1. masło 6

7 tony w tym w Polsce ton 2. OMP ton w tym w Polsce ton Zapasy OMP stanowią ok. 25% całej produkcji OMP w 2009 r. w UE. Dodatkowo, wg stanu na dzień 10 grudnia 2009 r., w prywatnych magazynach znajdowały się tony masła, które są przechowywane w ramach mechanizmu dopłat do prywatnego przechowywania masła. Produkcja wybranych przetworów mlecznych (dane GUS) Mniejszy skup mleka w październiku 2009 r. w stosunku do września spowodował spadek produkcji większości przetworów mlecznych. W największym stopniu zmniejszono produkcję odtłuszczonego mleka w proszku (OMP). W październiku 2009 r. wyniosła ona 6,5 tys. ton i była o ok. 13% mniejsza niŝ we wrześniu 2009 r. i o 39% mniejsza niŝ w 2008 r. Łącznie w ciągu pierwszych dziesięciu miesięcy 2009 r. produkcja tego artykułu wyniosła 87 tys. ton, czyli o prawie 20% mniej niŝ w analogicznym okresie 2008 r. Produkcja serów podpuszczkowych dojrzewających w październiku 2009 r. spadła w stosunku do września o ok. 3% i wyniosła 23 tys. ton. Wielkość produkcji była równieŝ mniejsza o ponad 7% niŝ rok wcześniej. Ze względu na wysoki poziom produkcji serów w I półroczu ub. r., narastająco od stycznia do października 2009 r. produkcja serów była o ok. 1% większa niŝ przed rokiem i wyniosła 236 tys. ton. W październiku 2009 r. wzrost odnotowano jedynie w wielkości produkcji masła. W tym czasie wyniosła ona 14 tys. ton i była o 2% wyŝsza niŝ we wrześniu 2009 r. Jednak w odniesieniu do października 2008 r. produkcja była niŝsza o ponad 9%. Ogółem w okresie dziesięciu miesięcy ub. r. produkcję masła w porównaniu do 2008 roku zmniejszono o 5% do poziomu 142 tys. ton. Handel zagraniczny Według wstępnych danych za okres styczeń-październik 2009 r. wartość eksportu produktów mleczarskich (bez lodów śmietankowych) wyniosła ponad 717 mln euro, co oznacza spadek w stosunku do analogicznego okresu 2008 r. o ok. 29%. W analizowanym okresie wielkość eksport produktów mleczarskich wyniosła ponad 675 tys. ton i była o 0,1% wyŝsza niŝ rok wcześniej. 7

8 W okresie styczeń-październik 2009 r. wartość importu przetworów mlecznych wyniosła prawie 195 mln euro i była o ok. 13% niŝsza niŝ w analogicznym okresie 2008 r. Odnotowano równieŝ spadek o ok. 4% wolumenu importu w tym okresie do wysokości ok. 140 tys. ton. W dalszym ciągu saldo obrotu zagranicznego przetworami mlecznymi jest dodatnie, za okres styczeń-październik 2009 r. wyniosło ono prawie 523 mln euro, niemniej jednak było niŝsze niŝ w analogicznym okresie 2008 r. o ok. 34%. Działania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rynku mleka Wysokość cen skupu mleka oraz cen przetworów mlecznych w 2007 r. oraz w pierwszej połowie 2008 r. była kształtowana przez przewagę popytu nad podaŝą na rynku światowym. Było to z jednej strony wynikiem rosnącego popytu światowego na przetwory mleczne natomiast z drugiej strony ograniczoną podaŝą przetworów mlecznych spowodowaną przez suszę w Australii i Oceanii, niewielkimi zapasami przetworów mlecznych oraz działaniami spekulacyjnymi podejmowanymi na światowych rynkach rolnych. PowyŜsze czynniki spowodowały, Ŝe w 2007 r. ceny przetworów mlecznych wzrosły od 40% do 60%, co pociągnęło za sobą równieŝ wzrost cen skupu mleka. Dobra koniunktura na rynku mleka i przetworów mlecznych w 2007 r. spowodowała w latach następnych znaczny wzrost produkcji mleka w UE i na świecie. W 2008 r., w związku z kryzysem finansowo-gospodarczym o zasięgu światowym, który na rynku mleka i przetworów mlecznych był odczuwalny przez ograniczenie konsumpcji, wystąpiła nadwyŝka podaŝy nad popytem, co spowodowało załamanie tego rynku. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi jako pierwszy, juŝ w 2008 roku, na forum UE zwracał uwagę na pogarszającą się sytuację na rynkach rolnych, w tym na rynku mleka oraz wnioskował o uruchomienie niezbędnych instrumentów zaradczych. Podczas debaty dotyczącej przeglądu Wspólnej Polityki Rolnej, zakończonej w listopadzie 2008 r., Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wnioskował o zachowanie dotychczasowego systemu interwencji dla masła i odtłuszczonego mleka w proszku. Wniosek ten uzyskał wymagane poparcie, dlatego teŝ na podstawie kompromisu zawartego w trakcie przeglądu Wspólnej Polityki Rolnej powyŝsze zasady zostały utrzymane. Od 23 stycznia 2009 r., dzięki działaniom podejmowanym m.in. przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, które uzyskały wymagane poparcie, KE przywróciła refundacje wywozowe do przetworów mlecznych. Prowadzenie powyŝszych działań na poziomie UE spowodowało zahamowanie tendencji spadkowej cen przetworów mlecznych, a następnie ich stopniowy wzrost. 8

9 W listopadzie 2009 r. średnie ceny podstawowych przetworów mlecznych w Polsce kształtowały się następująco: 1. odtłuszczone mleko w proszku 7,80 zł/kg wzrost w porównaniu ze styczniem 2009 r. o 30 %; wzrost w porównaniu z listopadem 2008 r. o 22%, 2. masło w blokach 14 zł/kg wzrost w porównaniu ze styczniem 2009 r. o 60%, wzrost w porównaniu z listopadem 2008 r. o 71%, 3. ser Gouda 12 zł/kg wzrost w porównaniu ze styczniem 2009 r. o 21%, wzrost w porównaniu z listopadem 2008 r. o 16%. Wzrost cen przetworów mlecznych spowodował zahamowanie tendencji spadkowej cen mleka w skupie. Od lipca 2009 r. obserwowano stopniowy wzrost cen skupu mleka. W listopadzie średnia cena skupu mleka w Polsce wyniosła 105,25 zł/100 kg i była o 12% wyŝsza niŝ w styczniu. Podobne pozytywne zmiany obserwowane są równieŝ w pozostałych państwach członkowskich UE. PowyŜsze wskazuje na stopniową poprawę sytuacji na rynku mleka i przetworów mlecznych w Polsce. Podobne zmiany obserwowane są równieŝ w pozostałych państwach członkowskich UE. Niemniej jednak sytuacja na rynku mleka w dalszym ciągu jest trudna i nie moŝna przewidzieć, czy obserwowane wzrosty cen przetworów mlecznych będą kontynuowane. Dlatego teŝ Polska poprosiła Komisję o przedstawienie analiz dotyczących rozwoju rynku mleka i przetworów mlecznych w najbliŝszej przyszłości, a takŝe zwróciła uwagę Komisji na duŝe zapasy masła i odtłuszczonego mleka w proszku, które znajdują się w magazynach interwencyjnych we Wspólnocie. Wprowadzenie tych zapasów na rynek mogłoby spowodować ponowne pogorszenie się sytuacji na rynku mleka i przetworów mlecznych w UE. Mając powyŝsze na uwadze, Polska, podczas posiedzeń Komitetu Zarządzającego, wnioskowała o pozostawienie refundacji wywozowych dla przetworów mlecznych, dzięki czemu byłoby moŝliwe szybkie pozbycie się nadwyŝek tych produktów z rynku wewnętrznego. W celu dalszej poprawy sytuacji na rynku mleka i przetworów mlecznych Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wnioskował do Pani Komisarz Mariann Fischer Boel o uruchomienie fakultatywnych mechanizmów dopłat do mleka odtłuszczonego i odtłuszczonego mleka w proszku przeznaczanego na paszę. W uzasadnieniu wskazano, iŝ wprowadzenie tych dopłat umoŝliwiłoby rozpoczęcie rozdysponowywania duŝych zapasów odtłuszczonego mleka w proszku skupionego w ramach zakupów interwencyjnych. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zwrócił się równieŝ do Rady Unii Europejskiej z wnioskiem o umoŝliwienie państwom członkowskim dokonywania na szczeblu krajowym 9

10 konwersji niewykorzystanej kwoty mlecznej sprzedaŝy bezpośredniej na kwotę mleczną dostaw i odwrotnie. Wprowadzenie takiej moŝliwości przyczyniłoby się do efektywniejszego wykorzystywania krajowej kwoty mlecznej, w związku z tym, Ŝe Polska posiada duŝe rezerwy krajowej kwoty sprzedaŝy bezpośredniej, natomiast kwota mleczna dostaw jest wykorzystywana prawie w całości. Komisja Europejska, na wniosek między innymi Polski i innych państw członkowskich, przyznała państwom członkowskim 300 mln euro na udzielnie wsparcia producentom mleka, którzy w wyniku kryzysu na rynku mleka ponieśli dotkliwe straty. Decyzją KE środki te zostaną wypłacone producentom mleka do 30 czerwca 2010 r. w sposób niedyskryminujący oraz na podstawie obiektywnych kryteriów. Polsce z tej puli przyznano 20,2 mln euro. W dłuŝszej perspektywie dochody producentów mleka będą utrzymywały się na odpowiednim poziomie równieŝ dzięki płatnościom bezpośrednim, których wysokość w skali UE jest zróŝnicowana. W ramach przeglądu Wspólnej Polityki Rolnej (Health Check) Komisja Europejska i Rada zostały zobowiązane do przeanalizowania tego problemu i zaproponowania odpowiednich rozwiązań niwelujących to zróŝnicowanie. Pomimo stopniowej poprawy sytuacji na rynku mleka i przetworów mlecznych, Polska, tak jak do tej pory, będzie brała aktywny udział na forum unijnym w dyskusjach i działaniach mających na celu wprowadzenie rozwiązań, które przyczynią się do dalszego polepszania się sytuacji sektora mleczarskiego oraz umoŝliwią szybszą reakcję ze strony Komisji na tym rynku. Na spotkaniu Ministrów Rolnictwa Grupy Wyszehradzkiej oraz Bułgarii i Rumunii w dniach 9-10 września 2009 r., na wniosek Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi przyjęte zostało wspólne stanowisko kierowane do Komisji Europejskiej w sprawie działań niezbędnych dla poprawy sytuacji na rynku mleka. Oświadczenie odnosi się do następujących kwestii: 1. Kryzys na rynku mleka wymaga nadzwyczajnych działań Komisji Europejskiej, a jego rozwiązania nie moŝna przerzucać na kraje członkowskie. 2. Dotychczasowe działania Komisji Europejskiej są spóźnione i w konsekwencji mało skuteczne. Błędem KE było przeznaczenie na cele nierolnicze środków z marginesu budŝetowego. 3. Kraje Grupy Wyszehradzkiej oraz Rumunia i Bułgaria nie akceptują działań i propozycji, które mogą pogłębić róŝnice w warunkach produkcji pomiędzy UE-15, a nowymi członkami. 4. Komisja Europejska powinna na poziomie Wspólnoty rozwiązać problemy występujące w łańcuchu Ŝywnościowym i przedstawić propozycje do końca 2009 r. Wymaga 10

11 to zrównowaŝonego podejścia do interesów producentów, przetwórców, handlowców i konsumentów. 5. Kraje Grupy Wyszehradzkiej oraz Rumunia i Bułgaria podtrzymują stanowisko w sprawie wspólnej polityki rolnej zawarte w deklaracji warszawskiej z kwietnia 2009 r. Informacje dotyczące mechanizmu szklanka mleka Mechanizm Dopłat do spoŝycia mleka i przetworów mlecznych w placówkach oświatowych, określany jako Szklanka mleka został wprowadzony wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej. Program Szklanka mleka jest skierowany do dzieci i młodzieŝy w przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach średnich. Jego celem jest promowanie wśród dzieci i młodzieŝy zdrowego odŝywiania się oraz walki z nadwagą, a takŝe uzupełnienie dziennej diety, co jest szczególnie istotne w przypadku dzieci z ubogich rodzin. W rezultacie program wspiera polskie rolnictwo poprzez zwiększanie popytu na mleko i jego przetwory, przyczyniając się tym samym do poprawy opłacalności produkcji mleka. Wraz ze wzrostem zainteresowania mechanizmem wśród dzieci i młodzieŝy rośnie takŝe absorpcja środków przewidzianych na ten cel z budŝetu Unii Europejskiej. Program Szklanka mleka finansowany jest z trzech niezaleŝnych źródeł, tj.: środków pochodzących z budŝetu UE (lata ) przeznaczonych dla wszystkich dopuszczonych przepisami UE placówek oświatowych, dodatkowego finansowania ze środków Funduszu Promocji Mleczarstwa wprowadzonego począwszy od 2006 r., przeznaczonego dla przedszkoli i gimnazjów, dopłaty krajowej pochodzącej z budŝetu państwa dla szkół podstawowych, dzięki której od września 2007 r. mleko białe (bez dodatków smakowych) udostępniane jest dzieciom w szkołach podstawowych bezpłatnie. Tabela 1. Koszty dopłat w ramach mechanizmu Szklanka mleka Wypłacona kwota dopłaty (w mln PLN) za mleko i przetwory mleczne spoŝyte w roku szkolnym 2004/ / / / / /2010* Dopłata unijna 7,9 8,8 8,7 33,00 56,70 0,37 Dopłata krajowa ,47 161,20 0,39 11

12 Dofinansowanie z FPM - - 2,9 3,70 4,00 0,04 Źródło: dane ARR. *wg stanu na dzień 1 grudnia 2009 r. W porównaniu z rokiem szkolnym 2004/2005, w roku szkolnym 2008/2009 liczba placówek oświatowych uczestniczących w programie wzrosła ponad trzykrotnie z 4,4 tys. do 13,9 tys. (24% ogółu placówek), zaś liczba uczniów blisko czterokrotnie z 638 tys. do tys. (35% ogółu uczniów). Największy wzrost zainteresowania programem dokonał się w szkołach podstawowych w latach Tabela 2. Zainteresowanie mechanizmem Szklanka mleka w latach Wyszczególnienie 2004/ / / / /2009 Placówki oświatowe uczestniczące programie w 4,4 tys. 5,5 tys. 6,0 tys. 12,0 tys. 13,9 tys. Liczba uczniów objętych programem Rozdysponowanie ilości mleka i przetworów mlecznych 638,0 tys. 772, 0 tys. 776,0 tys , 0 tys , 0 tys. 10,2 tys. ton 13,4 tys. ton 13,9 tys. ton 53,0 tys. ton 74,6 tys. ton Źródło: MRiRW na podstawie danych ARR. SYTUACJA NA RYNKACH MIĘSA I JAJ Sytuacja na rynku wieprzowiny Pogłowie Rejestrowany w końcu lipca 2009 r. przez GUS stan pogłowia trzody chlewnej wskazywał na dalsze wyhamowanie trendu spadkowego w chowie świń. Spadek pogłowia w dystansie rocznym wyniósł 7,4%, podczas gdy w poprzednich badaniach (lipiec 2008 r., listopad 2008 r., marzec 2009 r. spadek wynosił od 15% do 19%). W lipcu 2009 r. pogłowie trzody chlewnej wyniosło 14,3 mln sztuk. Zmniejszyła się w skali roku liczebność grupy prosiąt, warchlaków i tuczników, natomiast wzrosło nieznacznie 12

13 (o 0,7%) pogłowie trzody chlewnej o masie 50 kg i więcej z przeznaczeniem na chów, w tym stada loch prośnych zwiększyło się o 1,5%. Na powyŝszą sytuację wpłynęła poprawiająca się opłacalność produkcji Ŝywca wieprzowego. Wzrost cen Ŝywca wieprzowego przy spadających od października 2008 r. cenach ziemiopłodów paszowych przełoŝył się na istotną poprawę uwarunkowań ekonomicznych produkcji trzody chlewnej. Produkcja W 2007 r. produkcja wieprzowiny w wadze poubojowej (w.b.c.) wyniosła tys. ton i praktycznie nie zmieniła się w stosunku do 2006 r. W 2008 r. produkcja wieprzowiny wyniosła tys. ton (w.b.c.) i była o 10,5% niŝsza niŝ w 2007 r. W pierwszym półroczu 2009 r. produkcja wieprzowiny wyniosła 871 tysięcy ton (w.b.c.) i była niŝsza w stosunku do pierwszego półrocza 2008 r. o 16%. Poziom ubojów Według danych GUS - w październiku 2009 r. roku skupiono 99,1 tys. ton, tj. o 6,8% trzody chlewnej więcej niŝ we wrześniu 2009 roku. W porównaniu do października 2008 roku skup Ŝywca wieprzowego był niŝszy o 14,8%. W ciągu dziesięciu miesięcy 2009 r. skup trzody chlewnej ogółem wyniósł 1234,4 tys. ton, tj. o 15,1% mniejszy niŝ w analogicznym okresie ub.r. Wg ZSRIR średniotygodniowy ubój trzody chlewnej w listopadzie 2009 r. był o 0,4% wyŝszy niŝ odnotowany w październiku 2009 r. Poziom uboju w 51 tygodniu 2009 r. w stosunku do tygodnia poprzedniego był wyŝszy o 6,3%. Aktualny poziom ubojów jest wyŝszy o 1,5% w porównaniu z odnotowanym w 48 tygodniu 2009 r. Aktualna sytuacja na rynku wieprzowiny Według Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej, w 51 tygodniu 2009 r. ( r.) średnia cena zakupu trzody chlewnej wg wagi Ŝywej wyniosła 3,82 zł/kg i była wyŝsza od notowanej w poprzednim tygodniu o 0,5%. Natomiast średnia rynkowa cena wieprzowiny w listopadzie 2009 r. w zakładach monitorowanych w ramach ZSRIR wynosiła 4,10 zł/kg i w porównaniu z listopadem 2008 r. była niŝsza o 4,0%. Relacje do cen zbóŝ 13

14 Relacja cen zakupu trzody chlewnej do targowiskowych cen Ŝyta kształtuje się na poziomie 1:12,1 (1 kg Ŝywca wieprzowego jest ekwiwalentem 12,1 kg Ŝyta). w 2008 r. relacja cen skupu Ŝywca do cen Ŝyta kształtowała się jak 1:10,3. Ceny prosiąt W listopadzie 2009 r. średnia cena za 1 prosię uzyskana w transakcjach targowiskowych wynosiła 157,02 zł/sztukę. W porównaniu z analogicznym miesiącem 2008 r. prosięta podroŝały o 12,6%. Cena targowiskowa prosiąt w 51 tygodniu 2009 r. była wyŝsza o 1,36% od odnotowanej rok wcześniej i wynosiła 154,08 zł/sztukę. Handel zagraniczny Wg wstępnych danych Ministerstwa Finansów (dane są w trakcie weryfikacji i mogą być obarczone istotnymi błędami) w okresie I-IX 2009 r. eksport mięsa wieprzowego ogółem (kod CN 0203) wyniósł 109,9 tys. ton i był niŝszy o 44,9% w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. Import mięsa wieprzowego w tym samym czasie wyniósł 375,7 tys. ton i był o 14,9% wyŝszy niŝ w analogicznym okresie 2008 r. Oznacza to, iŝ saldo obrotu mięsem wieprzowym (kod CN 0203) w okresie I-IX 2009 r. było ujemne i wyniosło (-265,9 tys. ton), podczas gdy w analogicznym okresie 2008 r. wynosiło (-127,5 tys. ton). W okresie styczeń-wrzesień 2009 r. eksport Ŝywej trzody chlewnej był wyŝszy o 2,6% w stosunku do analogicznego okresu 2008 r. i wyniósł 37,1 tys. ton. W omawianym okresie import trzody chlewnej Ŝywej wyniósł 63,9 tys. ton i był o 48,2% wyŝszy od importu odnotowanego w analogicznym okresie 2008 r. Kierunki handlu zagranicznego mięsem wieprzowym oraz Ŝywą trzodą chlewną Eksport Największy udział w eksporcie mięsa wieprzowego (CN 0203) przypada na Ukrainę (26,7 tys. ton, tj. 24,3% całego wyeksportowanego mięsa), Republikę Czeską (12,3 tys. ton) i Niemcy (10,1 tys. ton). DuŜy udział w eksporcie miały równieŝ: Litwa (9,2 tys. ton), Słowacja (7,6 tys. ton), Wielka Brytania (5,4 tys. ton), Białoruś (3,6 tys. ton), Republika Korei Południowej (3,4 tys. ton), Łotwa (3,3 tys. ton), Bułgaria (3,2 tys. ton), Japonia (3,1 tys. ton), Hongkong (2,8 tys. ton), Rumunia (2,2 tys. ton). Ogółem do wymienionych krajów trafiło 84,6% polskiej wieprzowiny. Największym odbiorcą Ŝywych zwierząt była Rosja 25,2 tys. ton. Na kolejnych miejscach znalazły się: Litwa (4,9 tys. ton), Węgry (3,1 tys. ton) i Ukraina (2,6 tys. ton). Import 14

15 Import wieprzowiny był prawie w 100% realizowany w ramach wspólnego rynku. Najwięcej mięsa wieprzowego w okresie I-IX 2009 r. przywieziono do Polski z Niemiec (131,7 tys. ton), tj. 35,1% całego zaimportowanego mięsa) i Danii (113,8 tys. ton, tj. 30,3%). Ponadto przywoŝono mięso z Belgii (37,9 tys. ton), Holandii (36,4 tys. ton), Wielkiej Brytanii (16,4 tys. ton), Hiszpanii (12,2 tys. ton), Francji (9,1 tys. ton) i Węgier (5,0 tys. ton). Import z wymienionych krajów stanowił 96,5% całego importu wieprzowiny. Najwięcej Ŝywych świń sprowadzono w okresie I-IX 2009 r. z Niemiec (27,4 tys. ton), Holandii (24,4 tys. ton) i Danii (9,9 tys. ton). Refundacje wywozowe w sektorze wieprzowiny W ramach wspólnej polityki wobec sektora wieprzowiny realizowane są obecnie, zgodnie z rozporządzeniem Komisji nr 994/2009 z dnia 22 października 2009 r. ustanawiającym refundacje wywozowe w sektorze wieprzowiny (Dz.U. L 278 z , str. 13), refundacje do wywozu: - mięsa i podrobów suszonych lub wędzonych (CN 0210) stawka 54,2 euro/100 kg; - mięsa wieprzowego przetworzonego, w tym kiełbas (CN 1601 oraz 1602) stawki, w zaleŝności od produktu, wynoszą od 15,2 do 29 euro/100 kg. Stawki refundacji wywozowych obowiązują od dnia opublikowania rozporządzenia Komisji Europejskiej w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, tj. od dnia 23 października 2009 r. W 2009 r. (do 30 listopada) Agencja Rynku Rolnego wypłaciła 13,2 mln złotych do wywozu 12,1 tys. ton produktów sektora mięsa wieprzowego. SYTUACJA NA RYNKU MIĘSA WOŁOWEGO Pogłowie i produkcja Po wejściu Polski do Unii Europejskiej poprawiła się opłacalność chowu bydła. Ponadto, stopniowe odchodzenie w krajach piętnastki od płatności powiązanych z produkcją ograniczyło zapotrzebowanie na bydło do opasu z Polski, a zwiększyło na mięso wołowe. Jednocześnie, w ciągu 2008 r. ceny mleka uległy głębokiemu obniŝeniu, co przy rosnących cenach Ŝywca, zachęcało do odchowu cieląt. Czynniki te sprzyjały odbudowie pogłowia bydła rzeźnego. W czerwcu 2009 r., w kraju było 5,7 mln szt. bydła ogółem, tj. o 1% mniej niŝ przed rokiem, a o ponad 6% więcej niŝ tuŝ po akcesji. Według przewidywań Zespołu Ekspertów powołanego przez prezesa Agencji Rynku Rolnego, pod koniec 2009 r. pogłowie bydła ogółem moŝe liczyć 5,7 mln szt. 15

16 Powolny, ale stały wzrost liczby oraz masy ubijanych zwierząt przyczynia się do zwiększania produkcji mięsa wołowego. Jest ona stymulowana popytem ze strony państw UE, gdzie ceny są znacznie wyŝsze niŝ w Polsce. Wg prognoz IERiGśW w 2009 r. krajowa produkcja wołowiny wyniesie 410 tys. ton w masie bitej ciepłej, tj. o ponad 9% więcej niŝ w 2008 r. i o 30% więcej niŝ w 2004 r. Uboje Wg wstępnych danych GUS w okresie styczeń-listopad 2009 r. w Polsce liczba ubojów przemysłowych bydła dojrzałego ogółem wyniosła szt., tj. o 5,0% więcej niŝ w analogicznym okresie roku ubiegłego. Wzrost ubojów dotyczył wszystkich kategorii bydła. Najbardziej wzrosły uboje jałówek o 15,6% ( szt.) następnie byków o 4,1% ( szt.) oraz krów o 3% ( szt.). W analizowanym okresie w strukturze ubojów najwyŝszy udział stanowiły młode byki 47,7%, następnie krowy 36,9% oraz jałówki 15,4%. Głównymi rynkami zbytu mięsa wołowego były: Włochy, Niemcy, Holandia oraz Hiszpania, natomiast Ŝywca wołowego, w tym cieląt: Włochy, Holandia i Hiszpania. Ceny Według Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej, w 52 tygodniu 2009 r. ceny skupu bydła w wadze Ŝywej w Polsce, w poszczególnych kategoriach kształtowały się następująco: bydło ogółem 4,77 zł/kg, buhajki 5,71/kg, buhaje 5,41 zł/kg, krowy 3,55 zł/kg, jałówki 4,69 zł/kg. Natomiast średnie ceny rynkowe w listopadzie 2009 r. kształtowały się następująco: bydło ogółem 4,65 zł/kg (wzrost o 1,1% w stosunku do października 2009 r.), buhajki 5,62 zł/kg (wzrost o 1,7% w stosunku do października 2009 r.), buhaje 5,44 zł/kg (spadek o 0,1% w stosunku do października 2009 r.), krowy 3,51 zł/kg (spadek o 0,3% w stosunku do października 2009 r.), jałówki 4,68 zł/kg (wzrost o 0,9% w stosunku do października 2009 r.). 16

17 Handel zagraniczny (dane tymczasowe i mogą ulec zmianie) Według wstępnych danych dotyczących handlu zagranicznego, w pierwszych dziewięciu miesiącach 2009 roku eksport ogółem bydła Ŝywego (kod CN 0102) w porównaniu z tym samym okresem 2008 roku zmalał o 0,1% i wyniósł 35,0 tys. ton wagi Ŝywej. W stosunku do tego samego okresu 2008 r. liczba wywoŝonych sztuk spadła o ponad 5,4% i wyniosła 334,4 tys. szt. śywiec trafił przede wszystkim na rynek UE, jedynie 17% (6,0 tys. ton) zostało wywiezione do krajów trzecich. Ogółem eksport mięsa wołowego świeŝego i mroŝonego w masie produktu (kod CN 0201 i 0202) w pierwszych dziewięciu miesiącach 2009 r. wyniósł 177,0 tys. ton, z czego 4,3% (7,5 tys. ton) stanowił eksport do krajów trzecich. W porównaniu z 2008 r., Polska wyeksportowała o 16,4 % więcej mięsa ogółem. Import bydła Ŝywego (CN 0102) w okresie styczeń-wrzesień 2009 roku wyniósł ogółem 2,9 tys. ton w. Ŝ. (tj. 9,2 tys. szt.), co w stosunku do masy stanowiło spadek o 30% w porównaniu z tym samym okresem 2008 r., natomiast w stosunku do liczby sztuk import wzrósł o ponad 6,2%. W okresie styczeń-wrzesień 2009 r. Polska zaimportowała 5,8 tys. ton mięsa wołowego świeŝego i mroŝonego (kod CN 0201 i 0202), z czego 0,01% (43,5 tony) pochodziło z krajów trzecich. W porównaniu do 2008 roku, import wzrósł o 4,0%. Refundacje wywozowe w sektorze wołowiny i cielęciny Refundacje wywozowe w sektorze wołowiny ustala rozporządzenie Komisji (WE) nr 993/2009 z dnia 22 października 2009 r. ustanawiające refundacje wywozowe dla sektora wołowiny i cielęciny. Refundacje przysługują do wywozu: mięsa wołowego świeŝego i schłodzonego (CN 0201) - stawki, w zaleŝności od produktu i miejsca przeznaczenia, wynoszą od 6,50 do 103,40 euro/100 kg; mięsa wołowego mroŝonego (CN 0202) stawki, w zaleŝności od produktu i miejsca przeznaczenia, wynoszą od 5,40 do 22,60 euro/100 kg; wołowiny przetworzonej (CN 1602) stawki wynoszą od 20,70 do 23,30 euro/100 kg; bydła hodowlanego czystej krwi (jałówki i krowy od 250 kg i do 30 miesiąca Ŝycia) stawka 25,90 euro/100 kg masy Ŝywej. SYTUACJA NA RYNKU MIĘSA DROBIOWEGO Produkcja mięsa drobiowego 17

18 Wg danych GUS, w okresie styczeń-grudzień 2008 r. w zakładach drobiarskich zatrudniających powyŝej 50 pracowników produkcja mięsa drobiowego wyniosła 1195 tys. ton, co oznacza wzrost o 6,1% w stosunku do tego samego okresu roku W okresie styczeń-października 2009 r. produkcja mięsa drobiowego wyniosła 1005 tys. ton i była o 0,4% większa niŝ w tym samym okresie roku Sytuacja cenowa Cena skupu kurcząt brojlerów w zakładach drobiarskich (51-tydzień, okres ) to 3,04 zł/kg jest o 3,1% wyŝsza niŝ rok temu. Od lipca 2009 r. odnotowano spadek cen skupu Ŝywca kurcząt. W listopadzie ceny spadły o 4,2% w stosunku do października i były o 21,5% wyŝsze w relacji do czerwca 2009 roku. W pierwszym półroczu 2009 roku tendencja cenowa była odwrotna i w czerwcu 2009 Ŝywiec był o 27% droŝszy niŝ w końcu roku Średnia cena skupu indorów w zakładach drobiarskich (51-tydzień, okres ) wynosiła 4,57 zł/kg i wzrosła o 7,4% w ciągu roku. Podobna sytuacja była na rynku indyczek, gdzie cena ich skupu wynosząca 4,35 zł/kg wzrosła o 12,2% w porównaniu z rokiem W pierwszych miesiącach 2009 r. nastąpił skokowy wzrost cen zbytu mięsa kurcząt. Od lipca 2009 roku ceny zbytu malały w stosunku do poprzednich miesięcy. ObniŜyła się równieŝ marŝa przetwórcza. W listopadzie 2009 r. tuszka kurczęcia była juŝ o 28,8% tańsza niŝ w czerwcu, podczas gdy w czerwcu 2009 r. tuszki kurcząt były o 32% droŝsze niŝ w grudniu 2008 roku. Od początku roku 2009 marŝa przetwórcza utrzymywała się na poziomie wyŝszym niŝ przeciętnie w roku poprzednim. Wyjątek stanowił początek drugiego kwartału, gdy wystąpił krótkotrwały spadek cen zbytu. Od początku drugiego półrocza 2009 roku przeciętna marŝa przetwórcza malała. Średnia cena sprzedaŝy tuszek kurcząt w zakładach drobiarskich w 51 tygodniu 2009 r. ( ) wynosiła 5,04 zł/kg i była wyŝsza o 6,4% w stosunku do analogicznego okresu roku Ceny Ŝywca oraz mięsa indyczego w zakładach przetwórczych, rosły od stycznia do lipca 2009 roku. Skala wzrostu cen skupu była wyŝsza niŝ na rynku kurcząt, głównie z uwagi na ich niski poziom pod koniec poprzedniego roku. Od sierpnia do października 2009 r. ceny Ŝywca ustabilizowały się na poziomie niŝszym niŝ w miesiącach poprzednich, oscylując wokół ceny ok. 5 zł/kg. W listopadzie 2009 roku obniŝyły się zarówno ceny skupu Ŝywca jak i ceny zbytu mięsa. Od początku 2009 roku do lipca 2009 r. ceny zbytu mięsa indyków podniosły się o 7,7%. Od lipca 2009 r. ceny mięsa indyczego wahały się, nie wykazując trwałych tendencji. W listopadzie spadły one o 1,0% w stosunku do poprzedniego miesiąca. 18

19 Średnia cena sprzedaŝy tuszki z indyków w 51 tygodniu 2009 r. wynosiła 8,35 zł/kg i była wyŝsza o 16,2% w stosunku do analogicznego okresu roku W 51 tygodniu 2009 r. średnia wspólnotowa cena rynkowa kurcząt typu brojler (65%) wyniosła 158,9 euro/100 kg. Polska cena (120,6 euro/100 kg) była o 24,1% niŝsza od średniej wspólnotowej. W październiku 2009 r. polskie ceny wyraŝone w euro stanowiły 66% przeciętnej ceny unijnej. W stosunku do tego samego okresu roku 2008, przewaga cenowa polskich eksporterów zwiększyła się. W październiku 2009 r. polskie ceny sprzedaŝy mięsa kurcząt, wyraŝone w euro, były o 12% niŝsze niŝ w tym samym miesiącu 2008 r., pod czas gdy w tym czasie średnie ceny unijne spadły o 4,6%. Polska nadal naleŝy do najtańszych producentów mięsa drobiowego w Europie. Pod względem cenowym do największych konkurentów Polski tradycyjnie naleŝą Holandia i Hiszpania oraz od początku 2009 r. Węgry. Handel zagraniczny Wg wstępnych danych Ministerstwa Finansów (dane są w trakcie weryfikacji i mogą być obarczone istotnymi błędami) w okresie styczeń - wrzesień 2009 r. eksport mięsa drobiowego (kod CN 0207) wyniósł 208,8 tys. ton (wzrost o 1,4% w stosunku do okresu I-IX 2008 r.), import zaś ukształtował się na poziomie 30,6 tys. ton (wzrost o 20%). Saldo było dodatnie i wyniosło 178,3 tys. ton. Do największych odbiorców polskiego mięsa drobiowego w pierwszych dziewięciu miesiącach 2009 r. naleŝały Niemcy (42,8 tys. ton), Republika Czeska (26,2 tys. ton) oraz Wielka Brytania (19,8 tys. ton). Eksport drobiu Ŝywego (kod CN 0105) w okresie styczeń wrzesień 2009 r. wyniósł 47 mln sztuk (5,9 tys. ton) i był o prawie 56% (122% w tonach) wyŝszy w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. Import drobiu Ŝywego w tym samym czasie wyniósł 38,8 mln sztuk (21,0 tys. ton) i był o 6,0% wyŝszy (w tonach 8,0% niŝszy) niŝ w 2008 r. Saldo obrotu w sztukach było dodatnie i wyniosło 9,9 mln sztuk (w tonach ujemne saldo wyniosło -15,2 tys. ton). Największy udział wśród kierunków eksportowych drobiu Ŝywego przypadł na Ukrainę (36,5 mln sztuk, tj. 1,6 tys. ton), Rosję (4,1 mln sztuk, tj. 188 ton) i Litwę (1,9 mln sztuk, tj. 0,8 tys. ton). Ponadto eksport do Niemiec wyniósł 1,2 mln sztuk, tj. 3,8 mln ton. SYTUACJA NA RYNKU JAJ Sytuacja cenowa 19

20 W 51 tygodniu 2009 r. ( ) średnie ceny sprzedaŝy jaj spoŝywczych klasy A w zakładach pakujących dla poszczególnych kategorii wagowych kształtowały się w następujący sposób w stosunku do cen sprzed tygodnia ( ). dla kat. XL wzrost o 3,1% dla kat. L wzrost o 0,5% dla kat. M wzrost o 2,6% dla kat. S spadek o 3,2% Średnia cena skupu jaj w zakładach przetwórczych w 51 tygodniu wzrosła o 1,1% w stosunku do poprzedniego tygodnia i wyniosła: 4100 zł/tonę. Średnia tygodniowa cena jaj w UE wyniosła 127,63 euro/100 kg i była niŝsza od zanotowanej dla Polski o ponad 10%. Handel zagraniczny W obrotach handlu zagranicznego w okresie styczeń-wrzesień 2009 r. odnotowano 17,0% wzrost wielkości eksportu jaj (kod CN 0407), w porównaniu z tym samym okresem roku poprzedniego. Wielkość eksportu wyniosła 102,3 tys. ton, z tego 99,3 tys. przypadło na jaja konsumpcyjne. Głównymi odbiorcami jaj były: Niemcy, Holandia, Dania oraz Czechy. W pierwszych dziewięciu miesiącach 2009 r. import jaj wyniósł 18,5 tys. ton, a więc zwiększył się o 33,4% w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. (16,1 tys. ton przypadło na jaja konsumpcyjne). Jaja sprowadzano głównie z Niemiec i Holandii. Dodatnie saldo obrotu jajami (CN 0407) ukształtowało się na poziomie 83,8 tys. ton i było o 13,9% wyŝsze w porównaniu z rokiem ubiegłym. SYTUACJA NA RYNKU ZBÓś Pomimo tego, Ŝe Polska jest duŝym europejskim producentem zbóŝ rozwój sytuacji na krajowym rynku kształtuje się pod silnym wpływem tendencji panujących na rynku wspólnotowym i światowym. Według szacunków Komisji Europejskiej, z grudnia 2009 roku, w bieŝący rok gospodarczy wspólnota weszła z zapasami rzędu 64,8 mln ton, w tym 1,6 mln ton zapasów interwencyjnych. Przy zbiorach na poziomie 290,4 mln ton i imporcie 9,5 mln ton zasoby zbóŝ sięgną 364,6 mln ton. ZuŜycie zbóŝ we wspólnocie jest prognozowane na 275 mln ton, w tym 170 tys. ton na cele paszowe, 64 mln ton na cele konsumpcyjne, 28,7 mln ton na cele przemysłowe. Biorąc powyŝsze pod uwagę nadwyŝka podaŝy nad popytem sięgnie 89,6 mln ton. NaleŜy się spodziewać, Ŝe jak co roku ponad 20 mln ton zbóŝ zostanie wyeksportowanych z rynku wspólnotowego. Pozostała ilość pozostanie we wspólnocie 20

21 w postaci zapasów rynkowych lub zostanie wycofana z rynku zwiększając poziom zapasów interwencyjnych. Z danych Komisji Europejskiej wynika, Ŝe w okresie od 1 lipca do 8 grudnia 2009 roku ze wspólnoty wyeksportowano 9,6 mln ton zbóŝ, w tym 8,7 mln ton pszenicy i 0,4 mln ton kukurydzy. W analogicznym okresie na rynek wspólnoty zaimportowano 4,8 mln ton zbóŝ, w tym 3,4 mln ton pszenicy i 1,3 mln ton kukurydzy. W okresie od 1 listopada do 13 grudnia do interwencji zaoferowano 2,57 mln ton zbóŝ, w tym 2,36 mln ton jęczmienia i 0,21 mln ton pszenicy. Największe ilości ziarna zaoferowano w Niemczech i Francji po 0,4 mln ton oraz w Finlandii, Polsce i na Węgrzech po około 0,2 mln ton. Rynek Polski Z wynikowych szacunków GUS (opublikowanych 18 grudnia 2009r.) wynika, Ŝe podczas Ŝniw 2009 roku w Polsce z powierzchni 8,6 mln ha zebrano 29,8 mln ton zbóŝ, tj. o 7,8 % więcej niŝ w roku poprzednim i o 11,5% więcej niŝ średnio w latach Zbiory pszenicy są szacowane na 9,8 mln ton, pszenŝyta 5,2 mln ton, jęczmienia 4,0 mln ton, mieszanek zboŝowych 3,9 mln ton, Ŝyta 3,7 mln ton, owsa 1,4 mln ton. Zbiory kukurydzy są szacowane na 1,7 mln ton, tj. o 7,5% mniej niŝ w roku ubiegłym. Bilans zbóŝ tys. ton Wyszczególnienie 2006/ / / /10 Zapasy początkowe Areał uprawy Plony 2,62 3,27 3,23 3,48 Produkcja Import Zasoby ogółem ZuŜycie krajowe spoŝycie siew zuŝycie przemysłowe spasanie straty i ubytki Eksport Zapasy końcowe źródło GUS, prognozy IERiGś, szacunki własne Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki śywnościowej ocenia, Ŝe krajowe zuŝycie zbóŝ ogółem wyniesie w sezonie 2009/2010 około 26,8 mln ton. Przewiduje się, Ŝe wykorzystanie 21

22 ziarna na pasze moŝe się zwiększyć do poziomu 16,7 mln ton. Zakłada się niewielki spadek zuŝycia zbóŝ na cele konsumpcyjne (do 5,2 mln ton), zapotrzebowania na ziarno do siewu zmniejszy się do poziomu 1,72 mln ton. Z uwagi na niski poziom cen zbóŝ prognozuje się wzrost ich zuŝycia na cele przemysłowe do poziomu 1,9 mln ton. Krajowe zapasy końcowe zbóŝ w roku gospodarczym 2009/2010 mogą kształtować się na poziomie około 5,1 mln ton. Ceny na rynku światowym Z uwagi na wysoki poziom światowych zbiorów pszenicy eksport do krajów trzecich napotyka silną konkurencję ze strony innych oferentów pomimo wzrostu cen w ostatnich trzech miesiącach. W okresie od września do listopada 2009 r. ceny pszenicy na rynku światowym wzrosły do poziomu z pierwszej połowy 2007 roku. Na rynku Amerykańskim o 7,8 28,6% do 212,4 USD/t w przypadku pszenicy miękkiej SRW, FOB zatoka meksykańska i 228 USD/t w przypadku pszenicy twardej HRW, FOB zatoka meksykańska. W UE ceny eksportowanej pszenicy wzrosły o 5,4 9,2% do 194,4 197,2 USD/t. Pszenica eksportowana z UE napotykała silną konkurencję ze strony pszenicy eksportowanej z krajów basenu Morza Czarnego sprzedawanej tam po cenie USD/t. Dodatkowym czynnikiem pogarszającym warunki konkurencji zbóŝ eksportowanych ze wspólnoty jest silny kurs euro względem dolara amerykańskiego. Ceny pszenicy zwyczajnej na rynku światowym w latach XI 2009, $/t I-VI 2006 VII- XII 2007 I-VI 2007 VII- XII 2008 I-VI 2008 VII- XII 2009 I II III IV V VI VII VIII IX X XI Argentyna, Up River Kanada, CWRS - St Lawrence Francja, klasa 1 - Rouen Niemcy, klasa B, Hamburg USA, DNS USA, HRW, Zatok. Meksyk. USA, SRW, Zatok. Meksyk. W przypadku kukurydzy w Argentynie i USA ceny w eksporcie wzrosły o 6,4 15,4% do ,8 USD/t. 22

23 Ceny na rynku krajowym Bezpośrednio po Ŝniwach 2009 tak jak w poprzednich sezonach ceny zbóŝ znacznie spadły z uwagi na duŝą podaŝ na rynku. Z danych GUS wynika Ŝe cena pszenicy w okresie sierpień-październik 2009 wahała się w granicach zł/t, Ŝyta zł/t, jęczmienia zł/t. W sezonie 2009/2010 poziom cen kształtowany jest przez sytuację cenową na rynkach światowym i Wspólnotowym. Dolna granica cen kształtowana jest natomiast przez poziom ceny interwencyjnej. GUS (meldunek z 18 grudnia 2009) poinformował, Ŝe ceny w skupie zbóŝ w listopadzie wzrosły nieznacznie w porównaniu z poprzednim miesiącem pszenicy o około 1%, Ŝyta około 4%. W powyŝszym okresie za pszenicę w skupie płacono około 460,4 zł/t tj. o 0,9% więcej niŝ w październiku 2009 r. i o 0,1% mniej niŝ w analogicznym okresie roku poprzedniego. śyto kosztowało około 297,3 zł/t i zdroŝało o 4,5% w stosunku do poprzedniego miesiąca, jego cena natomiast spadła w porównaniu do poprzedniego roku o około 17,9%. CENY SKUPU Ziarno zbóż (bez siewnego) - za 1dt: XI X I-VI VII-XII X XI 2008= =100 Pszenica 87,17 53,19 45,63 46,04 100,1 100,9 Żyto 71,83 44,59 28,46 29,73 82,1 104,5 Jęczmień 78,94 60,31 38,49 39, ,3 Kukurydza 78,85 36,94 41,04 37,67 117,7 91,8 Z informacji opublikowanych przez ZIRIR prowadzony przez MRiRW wynika, Ŝe w okresie 20 grudnia 2009 r. średnio za pszenicę konsumpcyjną płacono 484 zł/t tj. o 4% więcej niŝ w analogicznym okresie 2008 r. Cena Ŝyta konsumpcyjnego wyniosła 293 zł/tona i spadła w stosunku do roku ubiegłego o 16,4% natomiast w porównaniu do 2007 roku obniŝyła się o około 52%. Cena kukurydzy paszowej wyniosła 494 zł/t i wzrosła w porównaniu do analogicznego okresu 2008 roku o około 24%. Towar Rodzaj Zmiana ceny [%] 2008r. Zmiana ceny [%] 2007r. Zmiana ceny [%] 2006r. 23

24 Pszenica konsumpcyjna ,4-21,8 Paszowa ,9-42,3-19,0 Żyto konsumpcyjne , ,4 Paszowe ,3-47,7-30,8 Kukurydza Paszowa ,4-19,3 Źródło: Zintegrowany System Rolniczej informacji Rynkowej. Interwencyjny zakup zbóŝ Od sezonu 2009/10 zakupami interwencyjnymi objęte są pszenica zwyczajna, jęczmień, sorgo bez ograniczeń ilościowych oraz kukurydza i pszenica durum dla których ustalono limit na poziomie 0 ton. Na początku 2009 r. gospodarczego w Polsce w zapasach interwencyjnych znajdowało się 80,5 tys. ton zbóŝ, w tym 79,1 tys. ton jęczmienia i 1,4 tys. ton pszenicy. Od 1 listopada do 20 grudnia 2009 r. w ramach prowadzonych działań interwencyjnych zakupiono dodatkowo 38,4 tys. ton jęczmienia. Ponadto pod ofertami w dniu 20 grudnia 2009 roku znajdowało się 195,6 tys. ton zbóŝ, w tym 192,3 tys. ton jęczmienia i 3,3 tys. ton pszenicy. Łącznie do 20 grudnia 2009 r. działaniami interwencyjnymi objętych było 234,0 tys. ton zbóŝ, w tym 38,4 tys. ton zakupiono w ramach realizowanych działań interwencyjnych. Handel Z danych przekazanych przez Ministerstwo Finansów wynika, Ŝe w okresie od lipca do końca września 2009 wywieziono z Polski 694 tys. ton zbóŝ. W tym samym okresie przywieziono do Polski łącznie 303 tys. ton zbóŝ w tym z Ukrainy 1,2 tys. ton co oznacza, Ŝe Polska w ww. okresie była eksporterem netto zbóŝ. W okresie 10 miesięcy 2009 roku głównymi dostawcami ziarna do Polski były Czechy, Słowacja i Węgry, przywieziono równieŝ niewielkie ilości ziarna zbóŝ z Ukrainy w łącznej ilości 8 tys. ton (w tym 1,2 tys. ton kukurydzy). Agencja Rynku Rolnego w okresie od 1 lipca do 8 grudnia 2009 wydała pozwolenia na import z krajów trzecich 25,5 tys. ton zbóŝ w tym 16,2 tys. ton pszenicy zwyczajnej, 7,2 tys. ton pszenicy durum i 1,9 tys. ton kukurydzy. W powyŝszym okresie wydano pozwolenia na eksport 129,0 tys. ton zbóŝ ogółem. Działania MRiRW w zakresie stabilizacji na rynku zbóŝ W trakcie posiedzenia Rady Ministrów ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w maju 2009 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi złoŝył wniosek o podjęcie zdecydowanych działań ze strony instytucji europejskich w sprawie ograniczenia wzrastających róŝnic pomiędzy cenami 24

25 producenta, a cenami konsumenta. Minister wnioskował o podjęcie działań w sprawie cen Ŝywności w Europie, takich jak m.in. wspieranie koncentracji podaŝy produktów rolnych, wprowadzenie unijnego systemu monitorowania rynku czy ustanowienie wspólnotowych ram prawnych i wspierających zrównowaŝone stosunki w łańcuchu Ŝywnościowym, uniemoŝliwiających nieuczciwe praktyki i wspierających sprawiedliwy podział marŝ handlowych. Komisja zobowiązała się do współpracy z Europejską Siecią Konkurencji w zakresie ochrony konsumentów przed moŝliwością wykorzystywania swojej pozycji rynkowej przez dostawców lub kupujących. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi popiera proponowane przez Komisję działania w zakresie zwiększenia przejrzystości łańcucha dostaw Ŝywności, w celu wspierania konkurencji i poprawy jego odporności na zmienność cen. W opinii Polski zaproponowane działania Komisji zmierzające do przejrzystości i przewidywalności cen, są jak najbardziej zasadne. W styczniu 2009 r. opracowano dokument pt. Działania Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz stabilności i rozwoju, w którym przedstawiono propozycje działań mających na celu wsparcie rolników, małych i średnich przedsiębiorstw, grup producentów rolnych i spółdzielni rolników, a takŝe wsparcie eksportu rolno spoŝywczego oraz przyspieszenie absorpcji środków Unii Europejskiej. Ponadto, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi konsekwentnie podejmował i podejmuje działania, aby w ramach obecnej Wspólnej Polityki Rolnej Wspólnota aktywnie realizowała działania interwencyjne mające na celu niwelowanie niekorzystnych zjawisk na rynkach rolnych czy wcześniejsze przeciwdziałanie tym zjawiskom. Ponadto sprzeciwiał się zmianom w dotychczas obowiązującym systemie interwencji rynkowej i zaproponował rozwaŝenie moŝliwości wypracowania nowych instrumentów na wypadek pojawiających się kryzysów. Za bardzo waŝne naleŝy uznać wnioski zgłaszane przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na forum Wspólnoty min w sprawie przywrócenia ochrony celnej wspólnotowego rynku zbóŝ czy przywrócenia refundacji wywozowych do przetworów mlecznych. Oprócz ww. kwestii Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wielokrotnie przedstawiał na posiedzeniach Rady Ministrów ds. Rolnictwa i Rybołówstwa sprawy priorytetowe dla polskiego rolnictwa mające dodatkowo wpływ takŝe na poziom dochodów rolników. W październiku 2008 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wystąpił z wnioskiem o wniesienie do porządku obrad Rady Ministrów ds. Rolnictwa i Rybołówstwa punktu dotyczącego Trudnej sytuacji w rolnictwie. Wniósł takŝe o przeprowadzenie analizy 25

26 wzrostu kosztów produkcji zbóŝ i rozwaŝenie moŝliwości podniesienia ceny interwencyjnej, co najmniej do wysokości średnich kosztów produkcji oraz o wprowadzenie refundacji eksportowych. Zwrócił uwagę na wysoki poziom cen większości środków do produkcji rolnej, a szczególnie nawozów oraz środków ochrony roślin. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zwrócił się do Komisji Europejskiej z wnioskami o podjęcie działań interwencyjnych na rynku zbóŝ, które pomogą w stabilizacji tego rynku, a w konsekwencji przyczynią się do wzrostu poziomu przychodów rolniczych, tj. między innymi poprzez uruchomienie regionalnego przetargu na eksport 0,5 mln ton zbóŝ dla krajów o niekorzystnym połoŝeniu względem głównych rynków zbytu. Wystąpił równieŝ do Komisji Europejskiej o wcześniejsze uruchomienie skupu interwencyjnego od 1 września 2009 r. (przesunięcie terminu realizacji zakupów interwencyjnych na rynku zbóŝ dla Polski z 1 listopada na 1 września na co najmniej dwa kolejne lata) oraz wstrzymanie procedury przetargowej na import w ramach kontyngentów taryfowych (abatimento), co najmniej do czasu rozpoczęcia skupu interwencyjnego. W trakcie spotkania Ministrów Rolnictwa Grupy Wyszehradzkiej oraz Bułgarii i Rumuni w Budapeszcie omawiano trudną sytuację na rynkach rolnych ze szczególnym uwzględnieniem rynku mleka i zbóŝ. W przyjętym wspólnym oświadczeniu podjęto decyzję, aby wystąpić do Komisji Europejskiej o pojęcie działań w celu stabilizacji rynków rolnych. Nową formą wsparcia na rynku zbóŝ jest utworzony (w oparciu o nową ustawę o funduszach promocji produktów rolno-spoŝywczych z 22 maja 2009 r. Dz. U. Nr. 97, poz.799) Fundusz Promocji Ziarna ZbóŜ i Przetworów ZboŜowych administrowany przez ARR. Celem funduszu jest promowanie przetworów zboŝowych i wspieranie wzrostu spoŝycia poprzez zmianę upodobań Ŝywieniowych konsumentów. Ze środków funduszu finansowane mogą być kampanie informacyjne i promocyjne, badania rynkowe i naukowe, jak równieŝ udział producentów oraz przetwórców w wystawach, targach i szkoleniach. Działania finansowane z funduszu promocji powinny przyczynić się do poprawy jakości oferowanych produktów, konkurencyjności polskiej branŝy zboŝowej oraz trwałego zdobycia nowych rynków zbytu. Ustawa o funduszach promocji umoŝliwia równieŝ współfinansowanie tych działań ze środków UE. SYTUACJA NA RYNKACH OWOCÓW I WARZYW Według informacji sygnalnej GUS z dnia 18 grudnia 2009 r. produkcja owoców w Polsce w 2009 roku wyniosła 3,65 mln ton i była o ok. 5% niŝsza niŝ w poprzednim roku. 26