73 LEON WYCZÓŁKOWSKI (Huta Miastkowska k. Siedlec Warszawa 1936) MAKI, 1909

Transkrypt

1 73 LEON WYCZÓŁKOWSKI (Huta Miastkowska k. Siedlec Warszawa 1936) MAKI, 1909 pastel, papier 61,5 x 73 cm (w św. ramy 58,7 x 71 cm) sygnowany p.g.: L Wyczół 909 Na odwrocie oprawy uszkodzona nalepka wystawy TZSP w Warszawie z datą 15 I 1910 (?). Obraz zakupiony w warszawskim TZSP do roku 1972/1973 należał do zbiorów rodzinny Wolfów (byłych udziałowców znanej firmy wydawniczej Gebethner i Wolf). Obraz pochodzi z okresu, kiedy Wyczółkowski mieszkał w Krakowie i malował szczególnie wiele obrazów i studiów kwiatów i martwych natur z kwiatami. Teodor Grott, ulubiony uczeń artysty wspominał: kwiaty Wyczół kochał, kwiatami był obdarowywany, roiło się w jego pracowni od przepięknych okazów róż, anemonów, goździków, rododendronów, azalii, a nawet storczyków. /../ dobijano się o każdy obraz, nieomal o każdy szkic; płacono tysiące koron za niewielkie studium kwiatowe. [cyt. wg: Leon Wyczółkowski, Listy i wspomnienia, opracowała M. Twarowska, Wrocław 1960, s. 271, 272]. Informacja o artyście - kat. nr zł (~ )

2 74 STANISŁAW RADZIEJOWSKI (Zegartowice k. Wieliczki 1863 Kraków 1950) ŚPIĄCA RUSAŁKA, ok olej, płótno 73 x 121 cm sygnowany p.d.: St Radziejowski Na odwrocie autorski (?) napis farbą: St Radziejowski Śpiąca Rusałka. Na krośnie resztka nalepki TPSP w Krakowie (?) z czytelnym numerem 15, nazwiskiem autora, adresem i fragmentem tytułu Faun i r /.../. Na poprzeczce nieczytelny owalny stempel. Obraz należy do symboliczno-baśniowego nurtu malarstwa artysty. Jest zapewne tożsamy z płótnem Faun i dziewczyna, wystawionym w roku 1910 w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych. 75 AUGUST BÖCHER (Biebrich nad Renem 1873 Berlin 1961) KWIATY LETNIE olej, płótno 60 x 50 cm sygnowany l.d.: August Böcher INFORMACJA O ARTYŚCIE: August Böcher artysta niemiecki; studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie pod kierunkiem Maxa Johanna B. Konera, Georga Ludwiga Meyna i Maximiliana Schäfera. Malował portrety, sceny rodzajowe, pejzaże, wnętrza, martwe natury. Należał do Powszechnego Stowarzyszenia Artystów Niemieckich oraz do Stowarzyszenia Artystów Berlińskich zł (~ ) Informacja o artyście zł (~ )

3

4 76 LEON KOWALSKI (Kijów 1870 Kraków 1937) WIDOK NA OPACTWO BENEDYKTYNÓW W TYŃCU, przed 1933 olej, płótno, 49 x 69,5 cm; sygnowany l.d.: L Kowalski. Na odwrocie resztki nalepki wystawowej (?) Obraz wymieniony w: - TZSP, Przewodnik 88, /.../ Wystawa zbiorowa Leona Kowalskiego /.../, Warszawa, XI 1933, s. 20, nr kat INFORMACJA O ARTYŚCIE: Leon Kowalski malarz i grafik naukę malarstwa rozpoczął w Kijowskiej Szkole Malarskiej M. Muraszki. Ponadto uczył się u M. Gaya i M. Wróbla. W latach kontynuował studia w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem W. Łuszczkiewicza, J. Unierzyńskiego, L. Loefflera i L. Wyczółkowskiego. W 1894 uzyskał państwową dotację na studia zagraniczne, poczym przez rok kształcił się w pracowni K.Rauppa w Monachium. Następnie wyjechał do Paryża, gdzie uczył się u J.P.Laurensa, B.Constanta i A.Girardota. Podróżował po Francji, Włoszech i Niemczech. W 1905 wrócił do Krakowa i odtąd brał czynny udział w polskim życiu artystycznym, m.in. był jednym z założycieli grupy Zero, organizatorem Związku Powszechnego Artystów Polskich i organizatorem wystaw. Lata I wojny spędził w Kijowie, gdzie w 1917 współorganizował Polska Szkołę Sztuk Pięknych. Po 1920 był także prezesem Związku Artystów Plastyków oraz założycielem i prezesem Towarzystwa Artystów Grafików. Uczestniczył w licznych wystawach - tak w kraju, jak i za granicą. Malował olejno, akwarelą i pastelem, tworząc krajobrazy, widoki miejskie, kwiaty a także portrety, sceny rodzajowe i religijne. Jako grafik uprawiał drzeworyt, litografię, miękki werniks oraz akwafortę i suchą igłę. W 1937 wydał tomik wspomnień Pędzlem i piórem, pisywał też artykuły, m.in. do Głosu Plastyków zł (~ )

5 77 RUDOLF PRIEBE (Szulakowo w dawnej guberni kijowskiej 1889 Rudolfstadt 1956) DROGA WŚRÓD PÓL olej, tektura 43 x 49,5 cm sygnowany p.d.: Priebe INFORMACJA O ARTYŚCIE: Rudolf Priebe niemiecki marynista i portrecista studia malarskie rozpoczął w Szkole Sztuki we Wrocławiu u profesorów Arnolda Buscha i Eduarda Kaempffera. Następnie kształcił się w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium u Ludwiga Hertericha. Mieszkał i tworzył w Hamburgu zł (~ )

6 78 MICHAŁ GORSTKIN WYWIÓRSKI (Warszawa Warszawa 1926) WIOSKA NAD ZATOKĄ, lata olej, płótno naklejone na tekturę, 40 x 60,5 cm podpisany na odwrocie: M.G. Wywiórski Obraz pochodzi ze zbiorów rodziny artysty. Ta znakomita kolekcja - w liczbie 150 pejzaży i pejzażowych studiów malarskich - zaprezentowana została w roku 2004 na wystawie w Centrum Kultury Zamek w Poznaniu. Wystawie towarzyszył obszerny katalog, zawierający opisy i reprodukcje wszystkich wystawionych prac artysty, ujętych w kilka zespołów pejzaży. Prezentowany tu obraz znalazł się w grupie zatytułowanej Ku wzmożonej ekspresji barwnej. Obraz opisany i reprodukowany w: - M. Gołąb, Michał Gorstkin Wywiórski pejzaże. Między niebem a ziemią, Centrum Kultury Zamek w Poznaniu, [Poznań 2004], s. 120, nr kat. 92, il. 92 na s. 82. INFORMACJA O ARTYŚCIE: Michał Wywiórski w latach studiował w Monachium; w Akademii u profesorów K.Raupa i N.Gysisa oraz równolegle w prywatnych pracowniach J.Brandta i A.Wierusza-Kowalskiego. W 1884 debiutował na wystawie w krakowskim TPSP, swoje prace pokazywał też w Monachium, gdzie w 1894 na międzynarodowej wystawie w Glaspalast został wyróżniony medalem za obraz Z puszczy litewskiej. W 1895 przeniósł się do Berlina, zaproszony przez W.Kossaka i J.Fałata do pracy przy panoramie Berezyna ( ). Następnie przebywał w Wielkopolsce i w Warszawie. Współpracował też z J.Styką przy panoramie Bitwa pod Sybinem (1897), a w 1900 wspólnie z Kossakiem podróżował do Hiszpanii i Egiptu, aby wykonać szkice plenerowe do zamierzonych panoram Somosierra (nie zrealizowana) i Bitwa pod piramidami (1901). We wczesnej fazie twórczości, pod silnym wpływem Brandta i Wierusza-Kowalskiego, malował sceny myśliwskie i rodzajowe oraz obrazy z Tatarami, Kozakami czy Czerkiesami, które przyniosły mu powodzenie na monachijskim rynku sztuki. Z czasem naczelnym tematem jego malarstwa stał się czysty pejzaż, postrzegany i malowany wrażliwie i z upodobaniem zł (~ )

7 79 MARIA RITTERÓWNA (Nowy Sącz 1899 Nowy Sącz 1976) PEJZAŻ WIOSENNY, ok olej, tektura, 47,5 x 57,2 cm sygn. p.d.: M. Ritterówna Na odwr. trzy nalepki (druk, maszynopis, rękopis, stemple): - 1. nalepka z niemieckim tekstem, datą 12/7 1941, stemplem o treści: BIURO EKSPEDYCYJNO-KOMISO- WE KUŁAKOWSKI I SKA Kraków, ul. św. Gertrudy 29.: - 2. nalepka o treści: Związek Zaw.Pl. Artystów Plastyków Oddział w Nowym Sączu Tytuł dzieła Pejzaż wiosenny Autor Maria Ritterówna Technika olej Cena Data; - 3. nalepka o treści: 426 Pejzaż wiosenny około x 57,5. Ponadto stemple Salonu Kolekcjoner w Nowym Sączu i firmy ramiarskiej INFORMACJA O ARTYSTCE: Maria Ritterówna malarka, graficzka, rzeźbiarka, artystka związana z Nowym Sączem, gdzie stale mieszkała. W latach studiowała w Krakowie na UJ filozofię i historię sztuki, a równolegle w ASP malarstwo u W. Weissa, Wł. Jarockiego, I. Pieńkowskiego grafikę u J. Wojnarskiego rzeźbę u X. Dunikowskiego techniki ścienne u J. Hoplińskiego. Lata spędziła w Paryżu, kształcąc się jeszcze u Ferdynanda Légera i Othona Friesza. W 1934 była we Włoszech. W latach należała do Zrzeszenia Artystów Plastyków Zwornik, skupiającego malarzy z kręgu kolorystów i brała udział w wystawach tej grupy. Więcej informacji o artystce zł (~ 600 )

8 80 ADOLF (ABRAHAM) BEHRMAN (Ryga Białystok 1942) CIEMNOSKÓRY CHŁOPIEC W ZAWOJU NA GŁOWIE, ok olej, tektura, 54,5 x 38,5 cm; sygnowany p.d.: Behrmann INFORMACJA O ARTYŚCIE: Adolf Abraham Behrman; w latach studiował w ASP w Monachium, a następnie w Paryżu do 1910 roku. Stale mieszkał w Łodzi. Wiele podróżował - był w Maroku, Tunisie, Algierze, Egipcie i Palestynie, a także we Włoszech, Francji, Hiszpanii i Niemczech. Malował pejzaże, portrety i sceny rodzajowe. Wystawiał w TZSP w Warszawie, w Łodzi, a za granicą w Palestynie, Maroku, Nowym Jorku i Hamburgu. We wrześniu 1939 wyjechał do Białegostoku, gdzie zginął w czasie likwidacji getta. Nieliczne zachowane obrazy artysty znajdują się w zbiorach Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie oraz w Muzeach Narodowych w Warszawie i Krakowie zł (~ 900 )

9 81 RAJMUND KANELBA (Warszawa Londyn 1960) BELLE W PRZYSTANI, po 1940 olej, płyta 82,5 x 106 cm sygnowany l.d.: Kanelba Na odwrocie napis żółtą farbą [szablon]: MASONITE. Ponadto ołówkiem na płycie i długopisem na małej nalepce: 74 [w kółku]; czarna kredką: C08077 B. Dodatkowo firmowa kartka Tepper Galleries w Nowym Jorku. Informacja o artyście - kat. nr 1. * zł (~ )

10 82 MARIA PAWLIKOWSKA- JASNORZEWSKA (Kraków 1891 Manchester 1945) CHIŃSKA BAJKA, ok akwarela, kredka, ołówek papier, 27,8 x 33 cm sygnowany ołówkiem p.d.: Kossak Pawlikowska Akwarela pochodzi z dawnych ze zbiorów Jana Franciszka barona Konopki ( ) galicyjskiego działacza politycznego i społecznego, właściciela majątków ziemskich i zaprzyjaźnionego z wieloma artystami kolekcjonera dzieł sztuki. Sygnatura Kossak Pawlikowska pozwala na określenie czasu powstania akwareli na lata , kiedy artystka była żoną Jana Gwalberta Pawlikowskiego. Uproszczenie formy i geometryzującą stylizacja pozwala to datowanie przybliżyć do roku 1920, kiedy jej twórczość zbliżyła się do sztuki formistów, z którymi była zaprzyjaźniona. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska poetka, dramatopisarka i malarka, córka Wojciecha Kossaka, siostra Jerzego i Magdaleny Samozwaniec. Informacja o artystce zł (~ )

11 83 ZYGMUNT MENKES (Lwów Riverdale, Nowy Jork 1986) KOBIETA I MĘŻCZYZNA Z GITARĄ, ok akwarela, gwasz, ołówek 34,5 x 43 cm (w św. passe-partout) sygnowany p.d.: Menkes Informacja o artyście - kat. nr zł (~ )

12 84 JÓZEF PANKIEWICZ (Lublin Marsylia 1940) PEJZAŻ Z DROGĄ WŚRÓD DRZEW, ok olej, płótno 61 x 53,8 cm sygnowany p.d.: Pankiewicz Obraz z prawem wywozu za granicę. Obraz, sprzedawany w antykwariacie Joanny Studzińskiej w Paryżu, trafił następnie do nowojorskiej Lipert Gallery Z. Michaela Legutko, a później znalazł się w zbiorach Barbary Piaseckiej-Johnson w USA. We wrześniu 2006 został wystawiony na charytatywnej aukcji Art for Autism, zorganizowanej w Princetown przez The Barbara Piasecka-Johnson Foundation (30.IX.2006; katalog nr 006; patrz: Obraz przedstawia pejzaż z Normandii, z okolic Giverny w dolinie Sekwany i rzeki Epte. W latach państwo Pankiewiczowie spędzali tam letnie wakacje, spotykając się z zaprzyjaźnionym Pierrem Bonnardem, który wraz z żoną mieszkał w pobliskim Vernon. Ten sam motyw pejzażowy artysta przedstawił też w akwareli i rysunku (porównaj: Józef Pankiewicz Życie i dzieło. Artyście w 140. rocznicę urodzin, MNW, Warszawa 2006, s. 243, nr kat.258, 259, il.; porównaj też: E.Charazińska, Kalendarium życia i twórczości, s. LVIII, tamże). INFORMACJA O ARTYŚCIE: Józef Pankiewicz - malarz, grafik, pedagog; w latach był uczniem Wojciecha Gersona i Aleksandra Kamińskiego w warszawskiej Klasie Rysunkowej. Następnie przez rok studiował w ASP w Petersburgu. Po powrocie mieszkał w Warszawie. Malował wówczas realistyczne sceny rodzajowe, wykonywał też ilustracje do warszawskich czasopism. W 1889 wraz z Władysławem Podkowińskim wyjechał do Paryża i tam uległ fascynacji impresjonizmem. U schyłku stulecia tworzył nokturny i kompozycje symboliczne. W latach następnych wiele podróżował po Europie malując martwe natury, pejzaże i portrety inspirowane sztuką japońską oraz malarstwem Renoira, Cezanne e, Matisse a. Lata spędził w Hiszpanii. Od 1906 był profesorem krakowskiej ASP, a od 1925 kierował, powstałą pod jego protektoratem, paryską filią tej uczelni. Był nauczycielem wielu malarzy-kolorystów z tzw. grupy kapistów. W tym czasie stale mieszkał w Paryżu, a letnie miesiące spędzał na południu Francji. Zajmował się grafiką - jego prace należą do najwybitniejszych osiągnięć w tej dziedzinie sztuki polskiej. W roku 2006 w Muzeum Narodowym w Warszawie odbyła się wielka wystawa Józef Pankiewicz. Życie i dzieło, której towarzyszył obszerny katalog, będącym świetnie opracowaną, wyczerpującą monografią artysty i jego twórczości zł (~ )

13

14 85 WACŁAW BOROWSKI (Łódź Łódź 1954) BAWIĄCE SIĘ DZIECI, ok pastel, akwarela, ołówek, papier, 32,5 x 32,2 cm sygnowany p.d.: WBorowski (inicjały wiązane) INFORMACJA O ARTYŚCIE: Wacław Borowski - malarz, grafik, scenograf - w latach studiował w Krakowie malarstwo u J.Mehoffera w ASP i historię sztuki na UJ. W latach przebywał w Paryżu. Zafascynowany dawnym malarstwem, wiele kopiował obrazy w muzeach. W okresie podróżował do Włoch. Po powrocie do kraju mieszkał w Warszawie. Czynny na wielu polach, zajmował się malarstwem sztalugowym, dekoracyjnym malarstwem ściennym (m.in. polichromie na Zamku Królewskim, na Rynku Starego Miasta w Warszawie), uprawiał grafikę, projektował plakaty, ilustracje książkowe i scenografie dla teatrów. Był współzałożycielem i prezesem grupy Rytm, członkiem Stowarzyszenia Grafików Ryt i Towarzystwa Artystów Polskich Sztuka. Wiele wystawiał tak w kraju jak i za granicą, a jego prace wielokrotnie odznaczane były medalami i nagrodami. Twórczość artysty należy do klasycyzującego nurtu polskiego malarstwa, związanego m.in. z artystami skupionymi wokół grupy Rytm. Jego obrazy wyróżnia zarówno dążność do syntezy i swoistego uproszczenia a nawet pewnej geometryzacji form, jak miękkość i statyka układów kompozycyjnych, opartych na rytmie ruchu, linii i płaszczyzn. Wrażenie ciszy, ładu i harmonii podtrzymuje łagodne światło i subtelna, pastelowa kolorystyka współtworząca liryczny nastrój pogodnej melancholii zł (~ )

15 86 RAJMUND KANELBA (Warszawa Londyn 1960) DZIECI I ZABAWKI, ok olej, płótno naklejone na tekturę, 40,5 x 30,2 cm sygnowany p.g.: Kanelba Na odwrocie flamastrem napis: 46 [w kółku] Informacja o artyście - kat. nr zł (~ )

16 87 JÓZEF PANKIEWICZ (Lublin Marsylia 1940) PONTE ALLE GRAZIE WE FLORENCJI, 1932 olej, deska 31 x 45,6 cm sygnowany p.d.: Pankiewicz Na odwrocie sygnatura i autorski napis tuszem: Pankiewicz Firenze Poniżej ołówkiem (inną ręką?): Ponte alle Grazie. Ponadto napis tuszem: 88.; ołówkiem: 3, 8 (w kółku) oraz: biała ze złotem biała; białą farbą: 21.; długopisem: Na ramie ołówkiem cyfry i tekst w języku szwedzkim. Obraz przedstawia widok na Arno i Ponte alle Grazie ujęty od strony Ponte Vecchio. Wśród zabudowań na lewym brzegu wyróżnia się, zwrócona ku rzece fasada Palazzo degli Uffizi, w dali na tle wzgórz prawego brzegu widać sylwetę Torre di San Niccolò. Obraz powstał podczas pobytu artysty we Florencji w dniach pomiędzy 12 a 27 września Szereg wiadomości o tym pobycie przynosi Dziennik prowadzony wówczas przez żonę artysty, Wandę Pankiewiczową, opisującą sposób spędzania czasu, pracę męża a także motywy, które malował w plenerze, przy czym do naszego obrazu odnosić się może notatka z 22 września: Z rana Jo malował widok z Ponte Vecchio /.../ Obraz opisany i reprodukowany w: - Wystawa zbiorowa Józefa Pankiewicza, Katalog [oprac. J. Czapski], Instytut Propagandy Sztuki, Warszawa, maj-czerwiec 1933, s. 27, nr kat.128 [określony omyłkowo jako Ponte della Trinita]; - N.Samotyhowa, Z Instytutu Propagandy Sztuki. Józef Pankiewicz, Kobieta Współczesna 1933, nr 23, s. 450; - Wystawa Józefa Pankiewicza z Paryża, TPSP Poznań, listopad 1933, nr kat. 21; - J.Mroziński, Przejdźmy się drogami Pankiewicza (Wystawa zbiorowa w TPSP), Kurier Poznański 1933, nr 533, z dn. 19. XI, s. 8; - Katalog wystawy zbiorowej dzieł profesora Józefa Pankiewicza (Paryż), Muzeum Miejskie w Bydgoszczy, styczeń-luty 1934, nr kat. 8; - Katalog XXIII Wystawy Instytutu Propagandy Sztuki. Prof. J. Pankiewicz, Paryż, A. Cukierówna Warszawa, M. Obrębska Warszawa, Warszawa-Łódź, kwiecień-maj 1934, nr kat. 8; - Józef Pankiewicz Życie i dzieło. Artyście w 140. rocznicę urodzin, MNW, Warszawa 2006, s. 189, nr kat.492, il.; tu również cytowana wyżej bibliografia (porównaj także: E. Charazińska, Kalendarium życia i twórczości, s. LIX, tamże). Informacja o artyście - kat. nr zł (~ )

17

18 88 ZBIGNIEW PRONASZKO (Derebczyn k. Jampola lub Żychlin na Podolu Kraków 1958) PORTRET ŻONY W BIAŁYM SZALU, 1926 olej, płótno 69 x 48,5 cm sygnowany l.g.: Z. Pronaszko Na odwrocie, na krosnach napisy: Portret żony 1926 r; Maj 1926 Portretowana Maria Norma Pronaszko, z domu Taube, doktor medycyny, żona artysty od roku 1919 była ulubiona modelką Pronaszki, który malował ją wielokrotnie (patrz m.in: ponad 20 portretów w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie). INFORMACJA O ARTYŚCIE: Zbigniew Pronaszko - malarz, grafik, rzeźbiarz i scenograf - studia artystyczne rozpoczął w Kijowie, skąd niebawem przeniósł się do Krakowa, by w latach kształcić się w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych u Teodora Axentowicza i Jacka Malczewskiego. W czasie studiów podróżował do Wiednia, Monachium, Florencji i Paryża. Lata pierwszej wojny światowej spędził w Zakopanem. W 1917 był współzałożycielem grupy Ekspresjonistów Polskich (od 1919 Formistów ). Po wojnie w latach wykładał na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Następnie mieszkał w Krakowie, nauczając w Wolnej Szkole Malarstwa L. Mehofferowej, a od 1945 także w Akademii Sztuk Pięknych. Malował krajobrazy, martwe natury, kompozycje figuralne i portrety. We wczesnym okresie twórczości, pod wpływem Jacka Malczewskiego tworzył kompozycje symbolistyczne, jak znane z tytułów w katalogach Brzemię, Pan, Złoty cielec, Bajka o śmierci (Muzeum Narodowe w Warszawie) czy Wspomnienie i Portret matki (Muzeum Narodowe w Krakowie). W późniejszym, formistycznym okresie inspiracje czerpał z malarstwa Cezane a, kubizmu i polskiej sztuki ludowej. Około 1925 zainteresował się koloryzmem. Obok malarstwa sztalugowego zajmował się scenografią, rzeźbą (pomnik Mickiewicza w Wilnie, ) i malarstwem ściennym (plafony wawelskie, ). Był znakomitym karykaturzystą, zajmował się także ilustratorstwem. Wystawiał od 1907; m.in. w Krakowie, we Lwowie, w Warszawie, Poznaniu a także w Pittsburghu (1931), Wenecji (1932), w Paryżu (1922, 1928, 1937) i Wiedniu (1928), Brukseli (1935). Był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich Sztuka i brał udział w jego wystawach. Wystawiał też z grupami Zero (1909), Nowa Generacja (1932), należał do grupy Zwornik zł (~ )

19

20 89 LEON CHWISTEK (Kraków 1884 Barwiszcze k. Moskwy 1944) LEKTURA POOBIEDNIA, ok olej, płótno 27,5 x 65 cm Na krośnie nalepka wystawy w TPSP w Krakowie w roku 1971; wystawiony jako własność p. Marii Müller. Obraz przedstawia panią Felicję Müllerową z córkami Haliną i Marią. Felicja Müllerowa z domu Steinhaus ( ), żona adwokata Gustawa Müllera, była starszą siostrą Olgi, żony Leona Chwistka. Ich bratem był Hugo Steinhaus, wybitny matematyk, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, po wojnie także profesor Uniwersytetu we Wrocławiu. Obraz pochodzi ze zbiorów rodziny państwa Müllerów. Obraz opisany w katalogu: - Zbiorowa wystawa dzieł Leona Chwistka, [wstęp K. Estreicher], wrzesień 1971, MKiS, TPSP, Kraków, Pałac Sztuki [Kraków 1971] s. 43, nr kat. 36. INFORMACJA O ARTYŚCIE: Leon Chwistek wybitny matematyk i filozof, malarz i teoretyk sztuki; od 1922 wykładowca matematyki na Uniwersytecie Jagiellońskim (habilitacja 1928), od 1930 profesor logiki matematycznej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Przez pewien czas, na przełomie 1903 i 1904, kształcił się pod kierunkiem Józefa Mehoffera w krakowskiej ASP. W roku 1910 podczas pobytu w Wiedniu samodzielnie studiował malarstwo weneckie, a w latach , w Paryżu uczył się rysunku, poznając równocześnie twórczość kubistów. W czasie I wojny światowej służył w Legionach. Był współzałożycielem i czołowym teoretykiem powstałej w 1917 awangardowej grupy Ekspresjonistów Polskich (Formistów) i uczestniczył w jej wystawach. Opublikował szereg artykułów, wykładając w nich swoje teorie artystyczne (m.in. Wielość rzeczywistości w sztuce, 1918; Wielość rzeczywistości, 1921). W 1922 sformułował zasady tzw. strefizmu, własnej matematycznej teorii malarskiej, w myśl której kompozycja obrazu winna być budowana według jakości kształtów, barw, tempa wydarzeń itp. tworząc wyodrębnione, ale przechodzące jedna w drugą, strefy pokrewnych form i barw. Zajmował się także portretem, m.in. w latach namalował wizerunki wielu znaczących postaci ze środowiska krakowskiego. W 1941 artysta wyjechał ze Lwowa do Rosji; wykładał na Uniwersytecie w Tyfilisie, w 1943 znalazł się w Moskwie, gdzie działał w Związku Patriotów Polskich. Indywidualne wystawy prac artysty odbyły się w 1927 w Krakowie i w 1934 we Lwowie, a po wojnie w 1971 w Krakowie. Wówczas też ukazała się pomnikowa monografia artysty pióra prof. Karola Estreichera (Leon Chwistek, Biografia artysty, ( ), Kraków 1971) zł (~ )

21

22 90 JERZY HULEWICZ (Kościanki k. Wrześni 1886 Warszawa 1941) PORTRET MĘŻCZYZNY Z FAJKĄ, ok olej, płótno 80,5 x 70,5 cm sygnowany l.d.: JHulewicz (inicjały wiązane) Autorstwo obrazu potwierdza ekspertyza pani Agnieszki Salamon z Muzeum Narodowego w Poznaniu (sierpień 2007). Datę jego powstania autorka określa na około 1925 roku, równocześnie pisząc, m.in.: /.../ Mimo wyraźnych cech portretowych i zindywidualizowanych rysów twarzy mężczyzny, trudno dziś jednoznacznie rozstrzygnąć, choćby ze względu na małą ilość przesłanek, kim był bohater płótna. Być może należał on do grona zaprzyjaźnionych z Hulewiczem artystów z kręgu Emila Zegadłowicza, bowiem na pierwszą połowę lat dwudziestych przypada najintensywniejszy okres ich przyjacielskich i artystycznych kontaktów. Obraz należy niewątpliwie do ciekawszych prac Jerzego Hulewicza. Powstał w najlepszym okresie jego twórczości malarskiej, kiedy to czerpiąc z doświadczeń europejskiej awangardy, pracował nad indywidualną formułą sztuki. Byłby to też kolejny krok zbliżający artystę ku sztuce abstrakcyjnej, a przecież Jerzy Hulewicz jest jednym z pierwszych polskich abstrakcjonistów. INFORMACJA O ARTYŚCIE: Jerzy Hulewicz rozpoczął studia w Krakowie w roku 1904 w Akademii Sztuk Pięknych, równocześnie uczęszczając na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego. W celu kontynuowania nauki wyjechał do Paryża w 1907, gdzie rok później zadebiutował na Wielkim Salonie Wiosennym. W roku 1910 śmierć ojca spowodowała przerwanie studiów i powrót do rodzinnych Kościanek. W 1916 nawiązał Hulewicz bliskie kontakty ze Stanisławem Przybyszewskim, które były dla niego inspirujące. Warsztat graficzny zgłębił i udoskonalił podczas trzymiesięcznego pobytu w Monachium. Udzielał się w organizacjach artystycznych i społecznych. Był m.in. współzałożycielem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Poznaniu (1909), dwutygodnika Zdrój (1917), członkiem Koła Artystów Wielkopolskich i grupy plastycznej Bunt ( ). Walczył w Powstaniu Wielkopolskim, a w latach był ochotnikiem 5. pułku piechoty Legionów Polskich. Po przeszło 9-letnim pobycie na Wołyniu, w 1935 roku zamieszkał w Warszawie. Założył prywatną Szkołę Sztuk Plastycznych im. Z. Waliszewskiego, gdzie był dyrektorem i wykładowcą. Podczas wojny był w konspiracji i należał do organizacji Polska żyje. Zajmował się malarstwem, witrażownictwem, grafiką, rzeźbą i sztuką użytkową. Był także autorem powieści i esejów, stale współpracował z kilkoma czasopismami. Znaczna liczba jego prac malarskich uległa zniszczeniu w czasie powstania warszawskiego w Zmarł podczas okupacji na zawał serca, w wyniku wiadomości o zamordowaniu przez gestapo jego młodszego brata zł (~ )

23

24 91 ZYGMUNT WALISZEWSKI (Petersburg 1897 Kraków 1936) RYCERZ NA KONIU, ok na odwrocie KSIĄŻĘ JÓZEF PONIATOWSKI NA KONIU olej, tektura, 73,5 x 59,5 cm Obraz wymieniany, opisany i reprodukowany w: - Wystawa prac nieznanych. Zygmunt Waliszewski zapomniany odnaleziony..., [wstęp H. Bartnicka-Górska], Rempex, Warszawa 1993, nr kat. 9 i 9a, 2 repr.; - H.Bartnicka-Górska, A.Prugar-Myślik, Zygmunt Waliszewski Malarstwo i rysunek. Wystawa monograficzna. Muzeum Narodowe w Warszawie maj-czerwiec 1999, Warszawa 1999, s. 166, nr kat. II/4. INFORMACJA O ARTYŚCIE: Zygmunt Waliszewski - malarz, scenograf, ilustrator. Wykazując od dzieciństwa duży talent plastyczny, edukację artystyczną rozpoczął wcześnie na Kursach Malarstwa i Rysunku prowadzonych przez Nikołaja Sklifasowskiego i Borysa Fogla początkowo w Batumi a następnie w Tyfilisie. Jako 13-letni chłopiec miał swoją pierwszą wystawę pt. Cudowne dziecko. Podczas pierwszej wojny światowej wstąpił do wojska i walczył na froncie północnym. Z frontu pochodzi wiele rysunkowych szkiców i portretów żołnierzy, znajdujących się obecnie w zbiorach MNW. Ranny, okres rekonwalescencji przechodził w Moskwie, nawiązując przyjaźń z tamtejszą bohemą artystyczną. Powrócił do Tbilisi i gdy w roku 1918 Gruzja proklamowała niepodległość, Waliszewski aktywnie działał wśród grona futurystów skupionych w tzw. Uniwersytecie 41. Wykonał wówczas awangardową formalnie kurtynę dla Państwowego Teatru Opery w Tbilisi. Zagrożenie bolszewickie spowodowało wyjazd artysty do Polski, gdzie w 1921 wstąpił do krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych do pracowni Wojciecha Weissa a następnie Józefa Pankiewicza. Nawiązał kontakt z krakowską awangardą, pisał rozprawy teoretyczne, projektował scenografię i kostiumy do sztuk teatralnych, wykonał dekoracje malarskie Sali klubowej futurystów Gałka Muszkatołowa. W 1924 wyjechał z grupą studentów tworzących tzw. Komitet Paryski na dalsza naukę do Paryża, gdzie prof. J. Pankiewicz zorganizował filię krakowskiej uczelni. Problem koloru zdominował jego prace i Waliszewski stał się jednym z najwybitniejszych przedstawicieli tego nurtu w sztuce polskiej 20-lecia międzywojennego. Ciężko chory, po amputacji nóg powrócił do Polski w Tu powstały duże kompozycje jak Wyspa miłości, cykl Uczt inspirowanych twórczością Veronesa, liczne pejzaże i martwe natury zaliczane do najcenniejszych jego dzieł. Jest autorem plafonu na Wawelu w Kurzej Stopce. Ponadto tworzył karykatury, scenki humorystyczne, projektował plakaty. Swoje prace prezentował na wystawach w kraju i za granicą m.in. w Paryżu (1930), Genewie (1931), Krakowie (1932), w Warszawie (1930, 1933) i na Międzynarodowym Biennale w Wenecji (1934). Jego prace posiadają, m.in. Muzea Narodowe w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Szczecinie, Muzeum im. Puszkina w Moskwie, Ermitaż w Sankt Petersburgu. Duży zespół rysunków i akwarel znajduje się w Muzeum Sztuki Gruzińskiej w Tbilisi oraz w tamtejszych kolekcjach prywatnych. W roku 1999 w Muzeum Narodowym w Warszawie odbyła się jego wystawa monograficzna zł (~ )

25

26 92 ZYGMUNT MENKES (Lwów Riverdale, Nowy Jork 1986) KOBIETA WE WNĘTRZU, lata 40. XX w. olej, płótno 69 x 56 cm sygnowany p.d.: Menkes INFORMACJA O ARTYŚCIE: Zygmunt Menkes naukę malarstwa rozpoczął pod kierunkiem K. Sichulskiego w Szkole Przemysłu Artystycznego we Lwowie. Następnie, w latach studiował w krakowskiej ASP u W. Weissa. W 1922 wyjechał do Berlina, gdzie m.in. poznał Aleksandra Archipenkę i korzystał z jego wskazówek. Od 1923 stale przebywał w Paryżu. Związany ze środowiskiem artystów École de Paris, przyjaźnił się, m.in. z E. Zakiem i M.Chagallem. Uczestniczył w Salonach Jesiennych, Niezależnych i Tuileries, wystawiał w wielu galeriach paryskich. Często przyjeżdżał do kraju; był członkiem lwowskiego ugrupowania Nowa Generacja i krakowskiego Zrzeszenia Artystów Plastyków Zwornik, uczestniczył w wystawach we Lwowie i w Warszawie. Wiele podróżował, m.in. w 1928 był w Berlinie, a w 1935 w Hiszpanii (z A. Nachtem-Samborskim). W 1935 wyjechał do Nowego Jorku, gdzie osiadł na stałe i gdzie w 1936 miał wystawę indywidualną. Przez lata współpracował z tamtejszymi galeriami sztuki i wykładał w Art Students League. Malował portrety, akty, kompozycje figuralne, martwe natury i pejzaże, a po 1940 także obrazy nawiązujące do martyrologii Żydów. Jego malarstwo ulegało różnym przemianom stylistycznym. W okresie paryskim obrazy artysty bliskie były nurtom ekspresjonizmu i fowizmu. Po wojnie ograniczał kolorystykę, wprowadzał mocną linię konturu, bogatą fakturę, a z czasem także coraz wyraźniejszą geometryzację form zł (~ )

27

28 93 JAN SZANCENBACH (Kraków 1928 Kraków 1998) KWIATY I MUSZLE, 1990 olej, płótno, 85 x 94,5 cm sygnowany p.d.: Szancenbach Na odwrocie napis autorski na płótnie: JAN SZAN- CENBACH ZESCHNIĘTE KWIATY I MUSZLE 1990 INFORMACJA O ARTYŚCIE: Malarstwo Jana Szancenbacha jest pełne światła i nasyconych barw, radosne, wręcz feeryczne. Obok wybitnych walorów kolorystycznych (zwłaszcza w czerwieniach malarz osiągał niezwykłą skalę odmian i odcieni) nie stroni od dekoratywizmu, co razem składa się na hedonistyczny, beztroski wyraz. Znany przede wszystkim jako twórca martwych natur, pejzaży, scen w ogrodach, Szancenbach zajmował się również malarstwem monumentalnym. Innym wątkiem jego sztuki było projektowanie graficzne (znaki firmowe, plakaty, okładki, opakowania, etykiety, znaczki pocztowe itp.), zajmował się również ilustracją książkową i filmem rysunkowym. Więcej informacji o artyście zł (~ )

29 94 WŁODZIMIERZ TERLIKOWSKI (Poraj k. Łodzi Paryż (?) 1951) RÓŻE, 1921 olej, płótno 54 x 64,5 cm sygnowany p.d.: 21 [..] Terlikowski (sygnatura wydrapana trzonkiem pędzla w mokrej farbie) Na odwrocie płótna zarys innej kompozycji. Na krośnie nalepka z numerem: INFORMACJA O ARTYŚCIE: Włodzimierz Terlikowski - malarz związany ze środowiskiem École de Paris - zasadniczo był samoukiem, chociaż przejściowo studiował w Monachium i w Paryżu. Dużo podróżował; poza Europą był w Indiach, północnej Afryce, Australii i Nowej Zelandii. Od roku 1911 stale mieszkał w Paryżu, gdzie miał kilka wystaw indywidualnych. Wystawiał też w Wenecji, w Brukseli i kilkakrotnie w Polsce. Jego obrazy noszą znamiona indywidualnego stylu - w pejzażach, martwych naturach i portretach stosował kolory żywe, nasycone i często ostro z sobą kontrastujące. Farbę nakładał szerokim pędzlem lub szpachlą, nadając obrazom bogatą i gęstą, mięsistą fakturę malarską zł (~ )