PODSTAWY INśYNIERII ZARZĄDZANIA WIEDZĄ
|
|
- Eugeniusz Nowak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 BIBLIOTEKA POLSKIEGO STOWARZYSZENIA ZARZĄDZANIA WIEDZĄ 1 LUDOSŁAW DRELICHOWSKI PODSTAWY INśYNIERII ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Tom 1 ISSN X Bydgoszcz 2004
2 PODSTAWY INśYNIERII ZARZĄDZANIA WIEDZĄ
3 3 BIBLIOTEKA POLSKIEGO STOWARZYSZENIA ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Komitet Redakcyjny: Ryszard S. Choraś Kazimierz Fabisiak Papierowa wersja wydania jest wersją pierwotną a jej kopia jest dostępna w formie elektronicznej na stronie internetowej Wydawnictwa Studia i Materiały PSZW ISSN X
4 LUDOSŁAW DRELICHOWSKI PODSTAWY INśYNIERII ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Polskie Stowarzyszenie Zarządzania Wiedzą Bydgoszcz 2004
5 Recenzent 5 Dr hab. Witold Chmielarz, prof. UW Opracowanie redakcyjne i korekta Ewa Dziemianko Waldemar Kępa ISSN X POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Seria: Studia i Materiały nr 1, 2004
6 SPIS TREŚCI Streszczenie...1 WPROWADZENIE...2 ROZDZIAŁ 1 ROLA ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Typologia wiedzy Ekonomiczne aspekty tworzenia i dystrybucji wiedzy...11 ROZDZIAŁ 2 TWORZENIE, PRZESYŁANIE I ZASTOSOWANIE WIEDZY Modele tworzenia wiedzy Rola technologii informacyjnych w sektorowych zastosowaniach wiedzy...22 ROZDZIAŁ 3 EDUKACJA W GOSPODARCE WIEDZY Przesłanki rozwoju zaangaŝowania w zarządzanie wiedzą Zastosowanie technologii informatycznych (ITC) w zarządzaniu wiedzą Metoda edukacji z wykorzystaniem elektronicznych baz wiedzy, tworzeniem syntez i wspomaganą oprogramowaniem interakcją Struktura syntezy wiedzy i metody jej tworzenia Struktura zawartości modułu wiedzy Technika realizacji syntezy wiedzy Strukturalizacja procesu edukacji wiedzy w ramach projektu Projektowanie infrastruktury zarządzania wiedzą...54 ROZDZIAŁ 4 SYSTEMY TWORZENIA, PRZEPŁYWÓW I ZASTOSOWAŃ WIEDZY Tworzenie wiedzy w systemie zdrowia Tworzenie wiedzy w systemie edukacji Przepływy, blok kompetencji i selekcja ekonomiczna Rola parków nauki i przedsiębiorstw wiedzy we wzroście gospodarczym Przemysł biotechnologiczny całkowicie oparty na nauce Przemysł komputerowy i komunikacyjny (C&C) Tworzenie infrastruktury, przemysł usług finansowych Pomosty pomiędzy innowacją technologiczną a wzrostem gospodarczym...74 ROZDZIAŁ 5 NOWE WARUNKI TWORZENIA WIEDZY Uniwersytety a transfer technologii Jak uczelnie współpracują z przemysłem Rozwiązania tworzenia przesyłania i zastosowań wiedzy w systemie ochrony zdrowia w USA Ewolucja znaczenia wiedzy Grupy interesu i wiedza w sektorze opieki zdrowotnej Informatyzacja, komputeryzacja i praktyka medyczna we Francji u schyłku XX wieku Badania szkolnictwa wyŝszego w Europie Krajowe wymagania stawiane przed wiedzą Warunki mające wpływ na przesyłanie i zastosowanie wiedzy więzi instytucjonalne Nauka i profesjonalna baza wiedzy Ogólny model profesjonalnej bazy wiedzy Problematyka zastosowań zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwach ROZDZIAŁ 6 PROBLEMY FORMALIZACJI I PRZEGLĄD METOD ROZDZIAŁ 7 METODY SZTUCZNEJ INTELIGENCJI A PROBLEMATYKA ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Przesłanki merytoryczne budowy modeli wspomagających podejmowanie decyzji kredytowych Postać modelu systemu ekspertowego...141
7 Ocena wykonanych obliczeń testowych modelu PUENTA SŁOWNICZEK POJĘĆ Z ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Bibliografia: Spis tabel: Spis rysunków:
8
9 Ludosław Drelichowski Podstawy inŝynierii zarządzania wiedzą 1 STRESZCZENIE Niniejsza praca zawiera Podstawy inŝynierii i zarządzania wiedzą, ujmuje zagadnienia tej rozległej problematyki w kategoriach uwarunkowań finansowania, tworzenia i zastosowań wiedzy w gospodarce współczesnych społeczeństw. MoŜliwe wielorakie ukierunkowanie treści zawartych w tytule pracy zostało skoncentrowane na pewnych aspektach tworzenia i zastosowania wiedzy finansowanej ze środków publicznych do których naleŝą w szczególności edukacja oraz ochrona zdrowia. W dziedzinach tych przenikają się róŝnorodne skutki tworzenia wiedzy, które oddziałują na rozwój wielorakich jej zastosowań, wpływających bezpośrednio na poziom kosztów finansowania ochrony zdrowia i edukacji (kosztowna aparatura i długi czas terapii bądź trwania edukacji np. do stopnia doktora). Jak sprostać tym wyzwaniom i jakie nowe moŝliwości edukacyjne warto zastosować? To jedna z waŝnych przesłanek niniejszej pracy, w której autor próbuje wykazać, Ŝe poszukiwanie nowych rozwiązań metodycznych w edukacji oraz konieczność przyjęcia nowych metod rozwiązywania szczególnie skomplikowanych problemów ochrony zdrowia, nie da się rozwiązać na bazie krótkookresowych politycznych działań. Przegląd światowych rozwiązań stymulowania procesu tworzenia wiedzy i efektywnych jej zastosowań, wydaje się być kluczem do skutecznego rozwiązywania coraz bardziej skomplikowanych problemów społecznych. Problematyka zastosowań wiedzy w zarządzaniu organizacjami gospodarczymi została zaprezentowana w róŝnorodnych lecz skrótowo ujętych aspektach. Migawkowe przedstawienie problematyki sztucznej inteligencji zmierza do ich zasygnalizowania bez rozwinięcia tych niezwykle interesujących zagadnień. Autor jest w pełni świadomy, iŝ niezaleŝnie od prób odwoływania się do dorobku wielu znakomitych badaczy, prób eksponowania i ekstrapolacji doświadczeń zaawansowanych gospodarczo krajów na warunki polskie, był w stanie co najwyŝej zawrzeć pewne kompendium wiedzy przydatnej dla poszerzenia społecznej świadomości tych problemów w naszym kraju. Zasygnalizowane problemy mają na celu zachęcić czytelników do twórczego rozwijania sygnalizowanych tylko w tym opracowaniu problemów. Niech selflearning i nauczanie ze źródeł elektronicznych stanie się środkiem poszerzania wiedzy i rozwoju stanu świadomości niezbędnego do percepcji coraz bardziej skomplikowanych modeli procesów i rozumienia ich treści. W tych fragmentach w których czytelnicy uznają, iŝ twórczy wkład autora nie zdołał sprostać ich oczekiwaniom proszę o wyrozumiałość i chcę skorzystać z prawa do dalszego rozwoju adekwatnego do potrzeb - mojego poziomu świadomości. Jestem przekonany, Ŝe przekazana czytelnikom pozycja pierwszej publikacji wydanej nakładem Polskiego Stowarzyszenia Zarządzania Wiedzą w terminie poprzedzającym pierwszy Kongres stanowić będzie jeden z elementów podnoszących świadomość róŝnych kręgów społeczeństwa w przedmiocie Zarządzania Wiedzą.
10 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Sera: Studia i Materiały nr 1, 2004 WPROWADZENIE Wprowadzenie zajęć z podstaw inŝynierii i zarządzania wiedzą, to projekt edukacyjny mający na celu opracowanie metodologii pozyskiwania, selekcji, weryfikacji i syntezy wiedzy, z zastosowaniem nowoczesnych środków informatyki i standardów wykorzystywanych w systemach informacji naukowo-technicznej. Opracowany standard teoretyczny wspierany jest niniejszym podręcznikiem precyzującym metodykę, oraz wybranymi publikacjami autorstwa prof. Witolda Chmielarza, prof. Jerzego Kisielnickiego, prof. Ryszarda Tadeusiewicza oraz autora projektu Ludosława Drelichowskiego. Opracowano równieŝ komputerowe oprogramowanie stosowane do ewidencji słuchaczy z systematycznym testowaniem stopnia opanowania zadań, dostarczającym sprzęŝeń zwrotnych osobom prowadzącym. Wszystko to przyczyniło się do dokonania zgłoszenia projektu wynalazczego w Urzędzie Patentowym RP. Nie ma powszechnie akceptowanego systemu opisu lub klasyfikacji wiedzy. RóŜnorodność kompetencji uczestników sprzyja bowiem ujawnieniu się bardziej interesujących efektów interakcji (współzaleŝności), waŝnych w procesie edukacyjnym. Przygotowanie zgłoszenia patentowego wzorowano na dokumentacji patentowej opracowanej w ramach zastrzeŝenia patentowego USA, symbol patentu WO 01/27902 PCT/US00/28762 zgłoszonego pod tytułem TRAINING AND KNOWLEDGE MA- NAGEMENT SYSTEM. W dniu r. w Urzędzie Patentowym RP oraz w dniu przez Akademię Techniczno-Rolniczą dokonano zgłoszenia zarejestrowanego pod numerem P w sprawie uzyskania patentu na projekt wynalazczy pt. SYSTEM ZARZĄ- DZANIA WIEDZĄ I PROCESEM SZKOLENIA Z ZAKRESU PODSTAW INśYNIERII WIEDZY. Główną jego cechą jest, aby przy zastosowaniu moŝliwie szeroko dostępnych komputerowych środków technicznych i źródeł informacji, wykorzystaniu nowatorskiej metodologii zapewnić skuteczne opanowanie umiejętności korzystania z nich w celu nabywania nowych kwalifikacji zawodowych. Ten utylitarny cel projektu jest waŝny dla skutecznego funkcjonowania obywateli w gospodarkach większości rozwiniętych gospodarczo społeczeństw świata XXI wieku. Wyeksponowanie celu utylitarnego jest cechą wyróŝniającą ten projekt, którego walory poznawcze wynikają z metodyki projektu i merytorycznych treści realizowanych ćwiczeń komputerowych. Środkiem realizacji tych celów jest poznanie podstawowych pojęć wiedzy, nowoczesnych źródeł jej pozyskiwania, takich jak elektroniczne publikacje, elektroniczne czasopisma naukowe oraz źródła internetowe, a takŝe umiejętności ich zastosowania w praktyce. Wiedząc, Ŝe w ciągu 30 godzinnego kursu podstawowego nie moŝna za wiele się nauczyć, zakładamy, Ŝe uczestnik umie sprawnie posługiwać się edytorem tekstu MS WORD oraz Internetem. Kandydaci do tego typu kształcenia, to młodzieŝ akademicka reprezentująca róŝne wydziały i kierunki studiów, uczniowie końcowych dwóch klas liceów (zwłaszcza absolwenci) oraz pracownicy przedsiębiorstw. W edukacji pracowników przedsiębiorstw szkolenie to moŝna potraktować jako element wprowadzający do wdraŝania w tych obiektach systemów zarządzania wiedzą.
11 Ludosław Drelichowski Podstawy inŝynierii zarządzania wiedzą 3 Autor projektu ma pełną świadomość niezwykłej złoŝoności wyzwania, które stanowi projekt programu nauczania podstaw inŝynierii wiedzy, adresowany do uczestnika o nieokreślonym bliŝej profilu specjalizacji. W opracowanym projekcie metodyki zajęć istotna jest formuła wielokrotnych sprzęŝeń zwrotnych, które zawarte są w formie systematycznie realizowanych i przetwarzanych testach po kaŝdym bloku zajęć, w ramach grup szkoleniowych i pomiędzy grupami. RóŜnorodność kompetencji uczestników sprzyja bowiem ujawnieniu się bardziej interesujących efektów interakcji wiedzy (wzajemnych współzaleŝności), waŝnych w procesie edukacyjnym. Uzasadnieniem podjęcia się realizacji takiego wyzwania były ponad trzydziestoletnie doświadczenia dydaktyki akademickiej autora projektu w następujących dziedzinach: podstawy informatyki, statystyka w ekonomii, podstawy organizacji i zarządzania, podstawy prowadzenia działalności gospodarczej, informatyka w zarządzaniu, prognozowanie i symulacje, bazy danych. Wymienione profile, realizowanego przez co najmniej kilka lat procesu dydaktycznego, wymagały umiejętności opanowania nowych dziedzin wiedzy często komplementarnych względem siebie i powiązanych z wykonywanym zakresem działalności badawczej. Trzy lata pracy w BranŜowym Ośrodku Informatyki Zjednoczenia Gospodarki Rybnej w Szczecinie oraz nieprzerwana współpraca autora z przedsiębiorstwami róŝnych branŝ w zakresie wdraŝania systemów informatycznych i restrukturyzacji zarządzania przyczyniły się do uwzględnienia utylitarnych aspektów zarządzania przedsiębiorstwami w badaniach naukowych. Występujące w całym świecie ze szczególnym nasileniem w krajach transformacji ustrojowej zmiany w zarządzaniu charakteryzują się wymaganiem elastycznego dostosowywania się kompetencji pracownika do potrzeb pracodawcy a tych z kolei do zmieniających się potrzeb konsumenta. Uzasadnione było podjęcie wyzwania polegającego na opracowaniu metodyki kształcenia z podstaw inŝynierii i zarządzania wiedzą, ukierunkowanej na wypracowanie umiejętności posługiwania się współczesnymi narzędziami stosowanymi do tego celu. Potwierdzenia tej potrzeby dostarczała autorefleksja, iŝ niezaleŝnie od jakości dysponowanych narzędzi komputerowych, sposób wykonywania przeglądów literatury w pracach magisterskich i dyplomowych na przestrzeni wielu lat nie uległ istotnym zmianom. Jedną z istotnych rozterek autora niniejszej pracy była potrzeba standaryzacji terminologicznej występującej w zarządzaniu wiedzą. Podstawowe pojęcia zarządzania wiedzą, bazy wiedzy i inŝynieria wiedzy, zostały ukształtowane przez środowiska naukowe reprezentujące zastosowania metod sztucznej inteligencji (AI Artificial Intelligence). Pojęcia te zdefiniowano i rozpowszechniono w publikacjach naukowych i dokumentacjach pakietów programowych dotyczących zastosowań metod sztucznej inteligencji (AI) np. popularny pakiet SPHINX. Tworzone dobrze ustrukturyzowane pojęcia były dostosowane do potrzeb wynikających z metodyki budowy modeli sztucznej inteligencji oraz baz wiedzy niezbędnych do weryfikacji rozwiązań modelowych. Stan ten oceniać moŝna jako korzystny z punktu widzenia rozwoju dziedziny Zarządza-
12 4 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Sera: Studia i Materiały nr 1, 2004 nia Wiedzą, chociaŝ występują równieŝ niekorzystne aspekty, wynikające z konieczności nadawania nowych znaczeń juŝ raz określonym pojęciom. Pojęcie inŝynierii wiedzy (knowledge engineering), zdefiniowane w dokumentacji programowej systemu SPHI- NX, rozumiane jest jako dziedzina sztucznej inteligencji zajmująca się projektowaniem i realizacją systemów ekspertowych (systemów z bazą wiedzy). Definicja ta stanowi propozycję o rozległych moŝliwościach interpretacyjnych i mogłaby ulec pewnej modyfikacji poprzez wyeliminowanie jej odniesienia jako dziedziny sztucznej inteligencji. W jakim stopniu zachodzące procesy uznać moŝna za naturalne tendencje rozwojowe, a w jakim ingerencję w usankcjonowane tradycją rozwiązania, pozostaje sprawą dyskusyjną. Procesy rozwojowe zachodzące na styku róŝnych dyscyplin wiedzy, tworzą nowe lub często anektują pojęcia zdefiniowane w węŝszym znaczeniu w innej dziedzinie. Na rysunku 1 zaproponowano schemat obrazujący obszary problemowe dotyczące zarządzania wiedzą adekwatne dla niniejszej publikacji oraz przedmiotu działalności Polskiego Stowarzyszenia Zarządzania Wiedzą. W treści niniejszej pracy wielokrotnie podejmowane będą problemy zarządzania wiedzą rozpatrywane z wielu róŝnych punktów widzenia, które uświadomią czytelnikowi wielowymiarowość problemu. Inspirującym impulsem w realizacji projektu był kontakt z przedstawicielem środowiska bibliotekarzy, mgr Lidią Derfert-Wolf z Działu Informacji Naukowej Biblioteki Głównej ATR w Bydgoszczy, która wskazała interesujące opracowania i uczestniczyła bezpośrednio w realizacji zajęć testowych. Nie do przecenienia był równieŝ wpływ treści opracowania Centrum Badań nad Edukacją i Innowacją OECD Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju w ParyŜu, pt. Zarządzanie wiedzą w społeczeństwie uczącym się, które wykonano przy wykorzystaniu dorobku czterech międzynarodowych konferencji zorganizowanych w latach Niniejsza publikacja w zakresie treści dotyczących finansowania wiedzy ze środków publicznych wykorzystuje dorobek wspomnianej wyŝej pracy. Doświadczenie dydaktyczne autora projektu edukacyjnego i świadomość znaczenia edukacji z zakresu podstaw inŝynierii wiedzy uzasadniały opracowanie załoŝeń metodycznych w formie zgłoszenia zastrzeŝenia patentowego rozwiązania autorskiego, które przy załoŝeniu angaŝowania niewielkich zasobów środków technicznych pozwoli osiągnąć postęp. Postęp ten rozumiemy jako proces poznawania istoty wiedzy w jej indywidualnych, grupowych i społecznych interakcjach. Cel ten zrealizowano poprzez: opracowanie materiałów edukacyjnych obejmujących podstawowy i uzupełniający zakres pojęć obowiązujących w terminologii zarządzania wiedzą, opracowanie elastycznej formuły organizacji procesu edukacyjnego z podstaw inŝynierii wiedzy dzięki podziałowi na etapy i indywidualne testy oceny realizacji celów w etapach, ustanowienie sprzęŝeń zwrotnych pomiędzy etapami zajęć, z wykorzystaniem opracowanych w tym celu testów, dostarczenie zasobów wiedzy w postaci wydzielonych w tym celu publikacji źródłowych oraz zasobów internetowych, opracowanie zasad tworzenia syntez wiedzy, stanowiących istotny element realizowanych prac słuchaczy,
13 Ludosław Drelichowski Podstawy inŝynierii zarządzania wiedzą 5 opracowanie wzorcowych syntez wiedzy słuŝących do autooceny jakości wykonanych przez siebie zadań i interakcyjnego wartościowania wiedzy, sukcesywne powiększanie zasobów publikacji źródłowych oraz opracowywanych wzorców, uzyskiwanych w wyniku syntetycznej oceny efektywności szkoleń w poszczególnych grupach, doskonalenie załoŝeń metodycznych poprzez eliminowanie słabych stron i wzbogacanie zajęć o elementy najlepiej oceniane przez słuchaczy. Omawiany standard zajęć dzięki zastosowaniu prostych środków technicznych i metodzie syntezowania wiedzy z zastosowaniem elektronicznych standardów zasobów wiedzy, stwarza moŝliwość uzyskania uniwersalnie przydatnych umiejętności. Istotna jest, obowiązująca w realizacji zajęć, zasada, Ŝe kaŝdy następny krok edukacyjny uzaleŝniony jest od wyników testu etapu poprzedniego, a przebieg następnych szkoleń uwarunkowany jest interakcjami z realizacją zajęć w poprzednich grupach. Dydaktyczne przeznaczenie tej publikacji przy jej niezwykle szerokim i interdyscyplinarnym profilu wymuszało przyjęcie struktury podziału treści tej ksiąŝki na zaprezentowane na rysunku 1 dziedziny zarządzania wiedzą. Metody i modele zastosowań sztucznej inteligencji w róŝnych dziedzinach działalności Zastosowanie zarządzania wiedzą w organizacjach: administracja państwowa i lokalna przedsiębiorstwa infrastruktura inne Finansowanie tworzenia i zastosowań wiedzy z budŝetu państwa: ochrona zdrowia edukacja ochrona środowiska inne Źródło: Opracowanie własne Rysunek 1. Dziedziny zarządzania wiedzą Dziękuję za niezwykle cenne uwagi dotyczące struktury opracowania i doboru treści wniesione przez recenzenta prof. dr hab. Witolda Chmielarza, które rzutowały na ostateczny kształt pracy.
14 6 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Sera: Studia i Materiały nr 1, 2004 Dziękuję pracownikom Katedry Informatyki w Zarządzaniu za pomoc w realizacji pracy, a w szczególności inŝ. Waldemarowi Kępie za prace związane z realizacją oprogramowania dydaktycznego oraz edycją tekstu.
15 Ludosław Drelichowski Podstawy inŝynierii zarządzania wiedzą 7 ROZDZIAŁ 1 ROLA ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Problem edukacji i zarządzania wiedzą rozpatrywany w rozdziale 1 będzie koncentrował się na tych jej aspektach, które interpretowane są przez pryzmat nauk ekonomicznych. Oczywisty, zdawałoby się, problem rozwoju nauki w postępie cywilizacyjnym, przekreślają doświadczenia Polski z ostatnich 12 lat, w których nakłady na naukę obniŝyły się z rekordowo niskich w Europie 0,72% PKB w 1991 r do 0,35% w roku 2002, co stanowi juŝ prawie rekordowy poziom w skali świata. W 1987 r. S. Winter, podsumowując swój referat na temat wiedzy i strategii zarządzania, wskazał na ubóstwo języka i powaŝny brak odpowiedniej terminologii i schematów konsumpcyjnych opisujących rolę wiedzy w gospodarce. Od tego czasu pojawiło się sporo opracowań, ale niewiele osiągnięto w zakresie ustalenia powszechnie akceptowalnej terminologii. Nie ma wspólnego stanowiska w takich kwestiach, jak: co to jest wiedza i jej tworzenie? Jak naleŝy skategoryzować wiedzę i które z nich są najistotniejsze dla zrozumienia interakcji zachodzących pomiędzy uczeniem się, wiedzą a osiąganym rozwojem ekonomicznym? NaleŜy uwzględniać dwa czynniki pierwszy dotyczący róŝnych sposobów traktowania wiedzy w teorii ekonomicznej, drugi intuicyjne znaczenie przypisywane pewnym terminom, aby terminologia ta była zrozumiała dla szerszego grona uŝytkowników nieekonomistów. Wiedza i informacja pojawiają się w modelach ekonomicznych w dwóch róŝnych kontekstach. NajwaŜniejszym załoŝeniem modeli mikroekonomicznych jest racjonalność wyborów dokonywanych przez jednostki. W konsekwencji ilość i jakość informacji, jak równieŝ zdolność do jej przetwarzania są zagadnieniami podstawowymi. Ten punkt widzenia kładzie nacisk na proces transformacji: dane (aktualny stan świata) są zamieniane na informacje (wskaźniki dostępne dla jednostek podejmujących decyzje), a następnie na wiedzę (na skutek przetwarzania informacji w modelach analitycznych przez jednostki obliczeniowe). Cytowany wyŝej autor stwierdza, Ŝe modele ekonomiczne postrzegają wiedzę po pierwsze jako zbieranie i przetwarzanie informacji potrzebnej do dokonywania wyborów ekonomicznych, a po drugie jako składnik aktywów, który przyczynia się do produkcji poprzez rozwijanie umiejętności i innowację. Więc jako składnika aktywów moŝe ona być zarówno nakładem (kompetencją), jak i wynikiem (innowacją) w procesie produkcyjnym. W szczególnych okolicznościach moŝe być własnością indywidualną i sprzedawaną na rynku jako towar. Ekonomika wiedzy w duŝym stopniu sprowadza się do określenia warunków, w których moŝe się ona pojawić jako zwykły towar. Teoria innowacji i teorie zasobowe organizacji dotyczą sposobu tworzenia, przesyłania i wykorzystania wiedzy w gospodarce rynkowej. Wiedza rozumiana jako składnik aktywów dotyczy nie tylko wąskiego grona ekonomistów, lecz takŝe specjalistów z innych dziedzin, w tym ekspertów od edukacji. Pojawia się tu kwestia tworzenia, przekazywania i wykorzystania wiedzy pod postacią kompetencji i innowacji, co pozwala na wyróŝnienie wielu form uczenia się.
16 8 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Sera: Studia i Materiały nr 1, 2004 NaleŜy zdefiniować rolę państwa polegającej na finansowania z budŝetu państwa nakładów na ochronę zdrowia i edukację. JeŜeli wiedza jest dobrem publicznym dostępnym dla wszystkich, wówczas nie ma bodźców dla sektora prywatnego, aby zainwestował w jej tworzenie. JeŜeli naśladownictwo jest tańsze niŝ tworzenie nowej wiedzy, to sektor prywatny nie będzie zainteresowany tworzeniem wiedzy. Dzięki badaniom Nelsona (1959) i Arrowa (1962b) wiadomo, Ŝe gdy wiedza staje się dobrem publicznym, rząd angaŝuje się w subsydiowanie lub bezpośrednie jej tworzenie. Wynikiem tego jest system szkół i uniwersytetów. Wnioski z ww. badań tłumaczą takŝe kwestię ochrony wiedzy (na przykład systemy patentowe). W kontekście uwag wymienionych na wstępie treści tego rozdziału pojawia się pytanie: jakie są skutki drastycznego zaniŝenia nakładów na naukę dla rozwoju kraju? Sukcesy gospodarcze Finlandii i Irlandii przeznaczających ponad 4% PKB na naukę stanowią doskonałe przykłady światłych decyzji rządów tych krajów Typologia wiedzy Klasyczne podejście do klasyfikacji wiedzy stanowiło podstawę opracowania nowych standardów wypracowanych na gruncie kultury europejskiej, a ściślej dzięki osiągnięciom genialnych greckich filozofów. Wiedza pozostanie podzielona na cztery kategorie, które sięgają swymi korzeniami do czasów antycznych (Lundval i Johnson, 1994): know-what (wiedzieć, co), know-why (wiedzieć, dlaczego), know-how (wiedzieć, jak), know-who (wiedzieć, kto). Know-what odnosi się do wiedzy o faktach, np.: ilu ludzi mieszka w Nowym Jorku? Jakie są składniki naleśnika? Kiedy miała miejsce bitwa pod Waterloo? Kiedy zaakceptowano akcesję Polski do Unii Europejskiej? Wiedza ma tu znaczenie bliskoznaczne informacji moŝe być przesyłana za pomocą danych i bitów. Know-why odnosi się do wiedzy o zasadach i prawach w naturze, w ludzkim umyśle i społeczeństwie. Ten rodzaj wiedzy był niezwykle istotny w niektórych obszarach nauki, zwłaszcza w przemyśle chemicznym, elektronicznym i biotechnologii. Dostęp do nich przyspiesza postęp techniczny, co obniŝa częstotliwość popełnienia błędu w procedurach eksperymentowania. Know-how odnosi się do umiejętności, tj. zdolności robienia czegoś. Dotyczy umiejętności pracowników, lecz ma takŝe znaczenie na wyŝszym poziomie zarządzania, w zakresie rozwoju nowych produktów, rekrutacji personelu lub wdraŝania nowych technologii informacyjnych. Nie moŝna klasyfikować wiedzy know-how jako typowo praktycznej. Jeden z najbardziej interesujących przykładów opisujących kategorię know-how dotyczy tworzenia wiedzy przez naukowców (Polanyi, 1958/1978). Nawet znalezienie rozwiązania dla złoŝonych problemów matematycznych wykorzystuje intuicję i umiejętność rozpoznania prawidłowości, które zakorzenione są w uczeniu opartym bardziej na doświadczeniu osób, niŝ na mechanicznym realizowaniu sekwencji logicznych operacji (Ziman, 1979, s ). Ten rodzaj wiedzy moŝe
17 Ludosław Drelichowski Podstawy inŝynierii zarządzania wiedzą 9 stanowić czynnik przewagi konkurencyjnej i skłania organizację do jej zakupu lub pozyskiwania poprzez realizację prac badawczo-rozwojowych. Wiedza była obiektem zainteresowań i analiz od zarania dziejów naszej cywilizacji. Arystoteles rozróŝniał następujące typy wiedzy: Episteme: wiedzę, która jest uniwersalna i teoretyczna (know-why), Technè: wiedzę instrumentalną, kontekstową i praktyczną (know-how), Phronesis: wiedzę normatywną opartą na doświadczeniach, kontekście i zdrowym rozsądku: praktyczna mądrość, które najlepiej zdaje się odzwierciedlać wyróŝniany aktualnie typ wiedzy (know what). Najczęściej know-how jest domeną jednej firmy lub zespołu badawczego, jednak współpraca między róŝnymi organizacjami powoduje powstawanie sieci powiązań, a te z kolei kwestię dzielenia się wiedzą i jej współtworzenia. Tego typu sieci mogą być tworzone przez zespoły badawcze i laboratoria. Ten rodzaj wiedzy i sposobów jej przenikania oraz dystrybucji jest ściśle związany z technologią internetową. Jest to przykład zastosowań nowych technologii do tworzenia wiedzy utylitarnej, związanej ze zwiększeniem tempa wymiany informacji między partnerami funkcjonującymi w sieciowych strukturach powiązań. Nowe produkty coraz częściej powstają bazując na dokonaniach wielu dziedzin i dyscyplin naukowych, co nadaje znaczenia dostępowi do róŝnych źródeł wiedzy (Pavitt, 1998). Know-who określa posiadaczy wiedzy i opisuje wiedzę, którą dysponują; dotyczy równieŝ społecznych zdolności współpracy i komunikacji z ekspertami zewnętrznymi. Są to często składniki wiedzy ukrytej, która wynika z kontaktów bezpośrednich pracowników bądź jednostek naukowo-nadawczych. Brak tej kategorii wiedzy w taksonomii Arystotelesa wynikał z faktu, Ŝe wszyscy współcześni tworzący wiedzę znali się osobiście. Ta funkcja jest najbliŝsza źródłowemu postrzeganiu rozwoju systemu informacji naukowo-technicznej, która realizowana jest ciągle, jako pochodna kontaktów osobistych, klasyfikacji dokonywanych w dziedzinowych (indeksowych) zestawieniach publikacji oraz bezpośredniej wymianie informacji realizowanej za pomocą technologii internetowej Aby uzyskać dostęp do naukowego know-why naleŝy przede wszystkim zainwestować w naukę. Dotyczy to zarówno przedsiębiorstw, jak i całych regionów objętych programami rozwoju. Nauka bowiem sprawia, Ŝe wiedza przepływa w społeczeństwie w sposób zorganizowany (Cohen i Levinthal, 1990). Infrastruktura ośrodków dystrybucji wiedzy i kultura organizacji moŝe równieŝ ulegać przewartościowaniom w zaleŝności od zmian dokonanych w tych organizacjach i ich otoczeniu. Ilustrację tej zasady moŝna znaleźć w analizie skutków procesów restrukturyzacyjnych zmian w polskiej gospodarce. Mogły być one przyczyną pozytywnych przemian przystosowujących organizację do efektywnego funkcjonowania w nowych warunkach lub stać się czynnikiem decydującym o likwidacji obiektu, który nie dostosował się do zmian w otoczeniu. W walce konkurencyjnej know-how często wyprzedzają swoim zaawansowaniem wynalazki techniczne. Technologia moŝe rozwiązywać problemy nawet bez naukowego zrozumienia ich podstaw. Mówimy wtedy o przewadze know-how nad know-why; przez długi czas oto miał miejsce w elektronice, w której wykorzystywano właściwości półprzewodników przy braku teorii wyjaśniającej zjawiska.
18 10 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Sera: Studia i Materiały nr 1, 2004 Know-how jest rodzajem wiedzy, do której publiczny dostęp jest najbardziej ograniczony, a jej przesyłanie najbardziej złoŝone. Podstawową kwestią jest rozdzielenie kompetencji do działania od osoby lub organizacji, która dane działanie wykonuje. Jak trudne i kosztowne jest to zadanie, pokazują podejmowane próby tworzenia systemów eksperckich za pomocą technologii informatycznej, których zastosowanie moŝe mieć bardziej znaczenie wspomagające, niŝ zastępujące pracę eksperta. Udowodniono, Ŝe transformacja zawsze pociąga za sobą zmiany wiedzy eksperta (Hatchuel i Weil, 1995). MoŜna przyjmować w tym przypadku występowanie rynkowych procesów dostosowawczych czy dywersyfikacyjnych niezbędnych w wiedzy eksperckiej. Oznacza to, Ŝe know-how nigdy nie moŝe stać się w pełni publicznym dobrem, a firmy uzyskują dostęp do tego rodzaju wiedzy, zatrudniając ekspertów lub wchodząc w alianse strategiczne z innymi firmami. Witryna internetowa firmy Hewlett Packard w Stanford wyjaśnia, Ŝe strategią firmy jest zbudowanie wewnętrznej wiedzy know-how poprzez intensywne programy rozwoju osobistego i stworzenie atrakcyjnych warunków pracy dla ekspertów. Większość innych firm w Dolinie Krzemowej preferuje wzbogacanie swoich kompetencji poprzez zatrudnianie doświadczonych ludzi na lokalnym, niezwykle elastycznym rynku pracy. W jakim zakresie te doświadczenia dadzą się upowszechnić w innych warunkach geopolitycznych, stanowi problem w podejmowaniu prób powielenia tych interesujących rozwiązań w stymulowaniu rozwoju regionów. MoŜemy stwierdzić, Ŝe dostęp do know-why staje się ograniczony i opiera się na rozwoju kwalifikacji personelu lub odpłatnym korzystaniu z wiedzy zewnętrznej. Know-who odnosi się do kombinacji informacji i relacji społecznych. KsiąŜki telefoniczne przedstawiające listy fachowców i bazy danych producentów pewnych towarów i usług tworzą własność publiczną, dostępną dla wszystkich. W sferze ekonomicznej znacznie trudniej uzyskać specjalistyczne kompetencje i pozyskać wiarygodnych ekspertów, co nadaje znaczenia relacjom osobistym z osobami godnymi zaufania. Relacje te nie mogą być obiektem transakcji rynkowych. Arrow (1971) stwierdził, Ŝe: nie moŝna kupić zaufania, a nawet jeśli to byłoby moŝliwe, zaufanie nie miałoby wówczas Ŝadnej wartości. Podobnie know-who opiera się na relacjach osobistych, które nie poddają się prawom rynku, lecz są stymulowane przez pewne warunki społeczne, kulturowe i technologiczne. Doświadczenia z poszerzenia bloków państw reprezentujących zróŝnicowane kręgi kultury i poziomy rozwoju gospodarczego wskazują, Ŝe ujednolicone warunki organizacyjno-prawne i systemy nadzoru przyspieszają eliminowanie słabości outsiderów w ugrupowaniach krajów np. UE, w czym leŝy szansa Polski. Społeczne uwarunkowania tworzenia i zastosowań wiedzy stanowią przedmiot badań autorów nawiązujących do lokalnych kulturowych tradycji, które determinują środowisko rozwoju nauki i gospodarki. Trzeba podkreślić, Ŝe globalizacja nadała duŝego znaczenia temu, co współcześni autorzy (Bourdieu, 1977; Coleman, 1988, 1990; Putnam, 1993, Fukuyama, 1995, Woolcock, 1998) nazywają kapitałem społecznym, który pozwala przedsiębiorstwom i obywatelom na łatwiejsze wchodzenie w relacje, wymianę wiedzy i prowadzenie interesów. Istnieje wiele definicji tej koncepcji, najbardziej interesująca wydaje się opracowana przez Woolcocka. Opisuje ona kapitał społeczny w dwóch wymiarach: makro/mikro oraz połączenia wewnętrzno-zewnętrzne. Kapitał ludzki jest szczególnie waŝny w społeczeństwie wiedzy, poniewaŝ uczenie się wymaga interakcji, w których wzajemny szacunek i zaufanie są niezwykle waŝne.
19 Ludosław Drelichowski Podstawy inŝynierii zarządzania wiedzą 11 JeŜeli więzi te zostaną naderwane przykładem moŝe być tutaj Rosja zanikają procesy uczenia się, a istniejący kapitał intelektualny moŝe zacząć się deprecjonować. Ostatnie tendencje zachodzące w Rosji świadczą o realnej odwracalności zakorzenionych juŝ tendencji, a sukcesy społeczno-gospodarcze wielu postradzieckich republik uzasadniają umiarkowany optymizm. Zatem, czy jest moŝliwe zdefiniowanie i zmierzenie wiedzy jako społecznego składnika kapitału intelektualnego? Dostęp do wspólnego rezerwuaru wiedzy jest ograniczony. Jednym z wielu moŝliwych sposobów budowy kapitału intelektualnego jest poprawa efektywnej poda- Ŝy wiedzy. Drugi problem stanowi oddzielenie wiedzy poŝytecznej od wiedzy nie mającej praktycznego zastosowania często trudny do wcześniejszego rozstrzygnięcia. Z czasem pewne obszary wiedzy dezaktualizują się, a inne niezbyt dotychczas znaczące nabierają waŝności. Jednym ze sposobów, uŝywanym przez ekonomistów, jest mierzenie stopy zwrotu z własności intelektualnej i obliczenie obecnej wartości kapitału intelektualnego. W ten sposób oszacowano wartość kapitału ludzkiego. Takie kalkulacje pociągają za sobą konieczność dokonywania wielu uproszczeń, z których najwaŝniejsze jest oddzielenie jednego składnika aktywów od pozostałych. Bardziej ogólnym podejściem metodologicznym jest skoncentrowanie się na procesach i przepływie, a nie na stanach rozumianych jako komponenty informacyjne w bazach danych. Takie podejście jest reprezentowane w literaturze dotyczącej statystyki, rozwoju i innowacji, uzasadnione wydaje się jednak przenikanie obydwu metod jako sposobów komplementarnych działań Ekonomiczne aspekty tworzenia i dystrybucji wiedzy Badacze ekonomii regionów, poczynając od pracy Marshala (1919) na temat regionów przemysłowych wskazywali na sieci regionalne jako źródła wiedzy specjalistycznej (Masskell i Malmberg, 1999). Teorie przedsiębiorstwa coraz częściej uwzględniają konkurencyjność firm opartą na kompetencjach ich kadry (Teece, 1992). Senge (1990) podkreśla znaczenie nauki w zespole i umiejętności zespołowych ponad umiejętnościami i uczeniem się jednostki. Z poglądem tym koresponduje podejście do traktowania wiedzy know-how jako wiedzy częściowo zakorzenionej w organizacjach, strukturach i instytucjach. Nie oznacza to, Ŝe kompetencje organizacji nie mogą być znacznie zmniejszone poprzez odejście z niej osób zajmujących kluczowe stanowiska. Tym niemniej warstwa wiedzy (na przykład sposoby komunikacji, wspólne procedury, powszechnie uznane metody rozwiązywania problemów i poszukiwania rozwiązań) pozostaje w organizacji. Ten rodzaj nazywany jest często kulturą organizacji i jest atrakcyjnym komponentem goodwill (wartość znaku i renomy) firmy. RóŜnica pomiędzy sektorem edukacji a sektorami w pełni komercyjnymi dotyczy udziału sił rynkowych. Gdy sektor w pełni uczestniczy w rynku i w pełni podlega siłom rynkowym, funkcjonowanie bazy wiedzy determinuje egzystencję przedsiębiorstwa na rynku. W szczególności polega to albo na tworzeniu nowej wiedzy (innowacji) i kapitalizacji tej wiedzy lub na reagowaniu na innowacje pochodzące od konkurentów. Siła konkurencyjna przedsiębiorstwa zaleŝy więc w duŝym stopniu od mechanizmów
20 12 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Sera: Studia i Materiały nr 1, 2004 absorpcji wiedzy i jej upowszechniania. W sektorach, które nie podlegają w pełni siłom rynkowym, takich jak edukacja i słuŝba zdrowia, upowszechnianie wiedzy jest mniej automatyczne, środki administracyjne nie mają więc tak duŝej siły działania, jak siły rynkowe. Tak więc, w sektorach podlegających siłom rynkowym wymuszony i horyzontalny przepływ wiedzy ma większe znaczenie. Większość autorów, odnosząc się do tworzenia i produkcji wiedzy, opisuje wiedzę technologiczną rozumianą jako wynik procesu innowacji technicznej (Antonelli, 1991; Nonaka i Takeuchi, 1995). W procesie produkcji wiedza jest podstawowym nakładem potrzebnym do innowacji. Stwierdzić moŝna, Ŝe źródłem innowacji staje się kreatywne zastosowanie wiedzy, czyli uŝycie jej w celu wytworzenia dobra lub usługi którą moŝe być równieŝ poszerzenie wiedzy na temat zasad funkcjonowania otaczającego nas świata. PoniewaŜ umiejętności i kompetencje wraz z uŝyciem rozwijają się, wobec tego w trakcie produkcji wiedzy moŝemy mówić jednocześnie o innowacji i o procesie uczenia się. MoŜna w tym przypadku mówić o zjawisku dodatniego sprzęŝenia zwrotnego, w wyniku którego wdroŝenie nowych metod pracy zwiększa poziom wiedzy pracowników oraz ich innowacyjność. Ale wiedza jest takŝe nakładem, w przeciwieństwie do innych fizycznych surowców ; jej wartość rośnie wraz ze zuŝyciem - zastosowaniem. Są dwa powody, dla których innowacja musi być rozpatrywana w kontekście powiązanej z nią wiedzy. Po pierwsze z definicji innowacja oznacza powstanie czegoś nowego i wzbogacenie wiedzy. Po drugie, innowacja takŝe z definicji oznacza wiedzę, na którą jest popyt. Jest wtedy definiowana jako wynalazek wprowadzony na rynek i zaakceptowany przez gospodarkę rynkową. Innowacja jest zatem kluczem do wyników, poniewaŝ wzbogaca wiedzę, nadaje jej treść utylitarną oraz ucieleśnia jej wartość ekonomiczną. Wiele z rozwiązań uŝywanych w produkcji, tam gdzie istniał podział zadań, zostało wymyślonych przez zwykłych robotników, kaŝdy z nich wykonywał proste czynności i naturalnie poszukiwał sposobów wykonywania ich łatwiej. śadne z usprawnień w maszynach nie było dziełem tych, którzy mieli okazję uŝywania tych maszyn, poniewaŝ złoŝoność urządzeń produkcyjnych ogranicza tę sferę innowacji dla konstruktorów, którzy mogą być inspirowani przez uŝytkowników. Wielu z tych usprawnień dokonali wynalazcy maszyn, gdy ich produkcja stała się przedmiotem działalności gospodarczej; a inne przez tych, którzy nazywali siebie filozofami lub odkrywcami; ich działania nie polegają na robieniu czegokolwiek, lecz na obserwacji wszystkiego, poprzez co są oni zdolni do łączenia największych zalet najbardziej odległych i niepodobnych obiektów. Najnowsze modele innowacji podkreślają, Ŝe innowacja jest procesem interaktywnym, w którym firmy wchodzą w interakcje z klientami, dostawcami i instytucjami wiedzy. Badania empiryczne wykazują, Ŝe firmy bardzo rzadko dokonują wynalazków wykorzystując tylko własny potencjał badawczy. Systemy innowacyjne są tworzone przez aktorów zaangaŝowanych w tworzenie wiedzy i wzajemnych relacji. Aktorami tymi są: przedsiębiorstwa, instytuty technologiczne, uniwersytety, systemy szkoleniowe i kapitał wysokiego ryzyka (venture capital). Razem tworzą one środowisko dla tworzenia wiedzy i innowacji. Konstelacje aktorów róŝnią się w zaleŝności od sektorów, regionów i krajów. Zazwyczaj specjalizują się we własnej bazie wiedzy, a specyficzny tryb inno-
Systemy zarządzania wiedzą w strategiach firm. Prof. dr hab. Irena Hejduk Szkoła Głowna Handlowa w Warszawie
Systemy zarządzania wiedzą w strategiach firm Prof. dr hab. Irena Hejduk Szkoła Głowna Handlowa w Warszawie Wprowadzenie istota zarządzania wiedzą Wiedza i informacja, ich jakość i aktualność stają się
Bardziej szczegółowoKierunkowe efekty kształcenia
Kierunkowe efekty kształcenia Kierunek: ekonomia Obszar kształcenia: nauki społeczne Poziom kształcenia: studia drugiego stopnia Profil kształcenia: ogólnoakademicki Uzyskane kwalifikacje: magister Symbol
Bardziej szczegółowoMIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
Efekty kształcenia dla kierunku MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE - studia drugiego stopnia - profil ogólnoakademicki Forma Studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Gospodarki Międzynarodowej Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoMIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Objaśnienie oznaczeń: S1A obszar
Bardziej szczegółowoSymbol EKO S2A_W01 S2A_W02, S2A_W03, S2A_W03 S2A_W04 S2A_W05 S2A_W06 S2A_W07 S2A_W08, S2A_W09 S2A_W10
Załącznik do uchwały nr 73 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 30 stycznia 2013 r. Opis zakładanych efektów kształcenia Nazwa kierunku studiów: Administracja 1. Odniesień efektów kierunkowych do
Bardziej szczegółowoPODSTAWY INŻYNIERII ZARZĄDZANIA WIEDZĄ
1 BIBLIOTEKA POLSKIEGO STOWARZYSZENIA ZARZĄDZANIA WIEDZĄ LUDOSŁAW DRELICHOWSKI PODSTAWY INŻYNIERII ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Bydgoszcz 2004 2 PODSTAWY INŻYNIERII ZARZĄDZANIA WIEDZĄ 3 BIBLIOTEKA POLSKIEGO STOWARZYSZENIA
Bardziej szczegółowoRozdział 1. Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach gospodarczych Zarządzanie wiedzą w Polsce i na świecie w świetle ostatnich lat
Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie Autor: Marcin Kłak Wstęp Rozdział 1. Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach gospodarczych 1.1. Rola i znaczenie wiedzy 1.1.1. Pojęcia i definicje
Bardziej szczegółowoMarcin Kłak Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie
Marcin Kłak Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomii i Prawa im. prof. Edwarda Lipińskiego w Kielcach Kielce czerwiec 2010 1 Spis treści Wstęp 7 Rozdział
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA
EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA Kierunek Ekonomia Studia I stopnia Efekty kształcenia: Kierunek: Ekonomia Poziom kształcenia: Studia I stopnia Uczelnia: Uczelnia Łazarskiego w Warszawie Profil: Ogólnoakademicki
Bardziej szczegółowoWIEDZA T1P_W06. K_W01 ma podstawową wiedzę o zarządzaniu jako nauce, jej miejscu w systemie nauk i relacjach do innych nauk;
SYMBOL Efekty kształcenia dla kierunku studiów: inżynieria zarządzania; Po ukończeniu studiów pierwszego stopnia na kierunku inżynieria zarządzania, absolwent: Odniesienie do obszarowych efektów kształcenia
Bardziej szczegółowoEfekty uczenia się na kierunku. Logistyka (studia pierwszego stopnia o profilu praktycznym)
Efekty uczenia się na kierunku Załącznik nr 2 do uchwały nr 412 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 29 maja 2019 r. Logistyka (studia pierwszego stopnia o profilu praktycznym) Tabela 1. Kierunkowe
Bardziej szczegółowoNatalia Gorynia-Pfeffer STRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ
Natalia Gorynia-Pfeffer STRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ Instytucjonalne uwarunkowania narodowego systemu innowacji w Niemczech i w Polsce wnioski dla Polski Frankfurt am Main 2012 1 Instytucjonalne uwarunkowania
Bardziej szczegółowoOPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW UCZENIA SIĘ NAZWA KIERUNKU STUDIÓW: Administracja POZIOM STUDIÓW: studia II stopnia PROFIL STUDIÓW: ogólnoakademicki
OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW UCZENIA SIĘ NAZWA KIERUNKU STUDIÓW: Administracja POZIOM STUDIÓW: studia II stopnia PROFIL STUDIÓW: ogólnoakademicki Opis zakładanych efektów uczenia się uwzględnia uniwersalne
Bardziej szczegółowoa) Szczegółowe efekty kształcenia i ich odniesienie do opisu efektów
1. PROGRAM KSZTAŁCENIA 1) OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA a) Szczegółowe efekty kształcenia i ich odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych i technicznych Objaśnienie oznaczeń: I efekty
Bardziej szczegółowoEfekty uczenia się na kierunku. Logistyka (studia drugiego stopnia o profilu praktycznym)
Kod efektu kierunkowego Efekty uczenia się na kierunku Załącznik nr 2 do uchwały nr 413 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 29 maja 2019 r. Logistyka (studia drugiego stopnia o profilu praktycznym)
Bardziej szczegółowoKierunek Zarządzanie II stopnia Szczegółowe efekty kształcenia i ich odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych
Kierunek Zarządzanie II stopnia Szczegółowe efekty kształcenia i ich odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych Objaśnienie oznaczeń: Z efekty kierunkowe dla Zarządzania W wiedza
Bardziej szczegółowoGOSPODARKA TURYSTYCZNA
Efekty kształcenia dla kierunku GOSPODARKA TURYSTYCZNA - studia pierwszego stopnia - profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Gospodarki Międzynarodowej Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoOpis kierunkowych efektów kształcenia
Efekty kształcenia na kierunku Opis kierunkowych efektów kształcenia Odniesienie efektów kształcenia do obszaru wiedzy Filozofia bezpieczeństwa (W, Ćw, S, B) Geografia bezpieczeństwa (W, Ćw, S, B) Historia
Bardziej szczegółowoEfekty uczenia się na kierunku Ekonomia (studia pierwszego stopnia o profilu ogólnoakademickim)
Załącznik nr 2 do uchwały nr 414 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 29 maja 2019 r. Efekty na kierunku Ekonomia (studia pierwszego stopnia o profilu ogólnoakademickim) Tabela 1. Kierunkowe efekty
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Umiejscowienie kierunku w obszarach kształcenia Kierunek studiów Zarządzanie reprezentuje dziedzinę
Bardziej szczegółowoMIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
Efekty kształcenia dla kierunku MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE - studia pierwszego stopnia - profil ogólnoakademicki Forma Studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Gospodarki Międzynarodowej
Bardziej szczegółowoBudowanie oferty programowej kształcenia zawodowego do potrzeb innowacyjnej gospodarki i rynku pracy
Warszawa, 24 listopada 2017 r. Budowanie oferty programowej kształcenia zawodowego do potrzeb innowacyjnej gospodarki i rynku pracy dr inż. Krzysztof SYMELA Ośrodek Badań i Rozwoju Edukacji Zawodowej Kluczowe
Bardziej szczegółowoANKIETA SAMOOCENY OSIĄGNIĘCIA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
Szanowny Studencie, ANKIETA SAMOOCENY OSIĄGNIĘCIA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA bardzo prosimy o anonimową ocenę osiągnięcia kierunkowych efektów kształcenia w trakcie Twoich studiów. Twój głos pozwoli
Bardziej szczegółowoKIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA
Załącznik do Uchwały Senatu Politechniki Krakowskiej z dnia 28 czerwca 2017 r. nr 58/d/06/2017 Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie Nazwa wydziału Wydział Inżynierii Środowiska Dziedzina
Bardziej szczegółowoKIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA
WYDZIAŁ INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA Kierunek studiów: INFORMATYKA Stopień studiów: STUDIA II STOPNIA Obszar Wiedzy/Kształcenia: OBSZAR NAUK TECHNICZNYCH Obszar nauki: DZIEDZINA NAUK TECHNICZNYCH Dyscyplina
Bardziej szczegółowoStudia podyplomowe Metody Statystycznej Analizy Danych Społeczno-Ekonomicznych
Studia podyplomowe Metody Statystycznej Analizy Danych Społeczno-Ekonomicznych Zwięzły opis Studia są odpowiedzią na zapotrzebowanie istniejące na rynku pracowników sektora administracyjnego na poszerzanie
Bardziej szczegółowoEfekty uczenia się na kierunku. Bezpieczeństwo Narodowe (studia drugiego stopnia o profilu praktycznym)
Kod efektu kierunkowego Załącznik nr 2 do uchwały nr 418 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 29 maja 2019 r. Efekty uczenia się na kierunku Bezpieczeństwo Narodowe (studia drugiego stopnia o profilu
Bardziej szczegółowoAktywne formy kreowania współpracy
Projekt nr... Kształtowanie sieci współpracy na rzecz bezpieczeństwa energetycznego Dolnego Śląska ze szczególnym uwzględnieniem aspektów ekonomiczno społecznych Aktywne formy kreowania współpracy Dr inż.
Bardziej szczegółowoRola Urzędu Patentowego w innowacyjnej gospodarce z punktu widzenia instytucji akademickich
1 Rola Urzędu Patentowego w innowacyjnej gospodarce z punktu widzenia instytucji akademickich Konferencja Własność przemysłowa w innowacyjnej gospodarce transfer technologii z uniwersytetów do przemysłu
Bardziej szczegółowoKRK w kontekście potrzeb pracodawców. Krzysztof Chełpiński, członek Zarządu Krajowej Izby Gospodarczej Elektroniki i Telekomunikacji
KRK w kontekście potrzeb pracodawców Krzysztof Chełpiński, członek Zarządu Krajowej Izby Gospodarczej Elektroniki i Telekomunikacji Gospodarka Oparta na Wiedzy Inwestycje w badania i rozwój. Wzrost zatrudnienia
Bardziej szczegółowoTabela odniesień efektów kierunkowych do efektów obszarowych (tabele odniesień efektów kształcenia)
Załącznik nr 7 do uchwały nr 514 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla kierunków studiów pierwszego i drugiego stopnia prowadzonych
Bardziej szczegółowoInteligentne organizacje zarządzanie wiedzą i kompetencjami pracowników
2010 Inteligentne organizacje zarządzanie wiedzą i kompetencjami pracowników Paulina Zadura-Lichota Zespół Przedsiębiorczości Warszawa, styczeń 2010 r. Pojęcie inteligentnej organizacji Organizacja inteligentna
Bardziej szczegółowoWiedza. posiada rozszerzoną wiedzę o charakterze nauk prawnych i ich stosunku do innych nauk
Załącznik nr 2 do uchwały nr 485 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 29 maja 2019 r. Opis zakładanych efektów uczenia się z przyporządkowaniem kierunku studiów do dziedzin nauki i dyscyplin naukowych
Bardziej szczegółowoOdniesienie efektów kierunkowych kształcenia do efektów obszarowych
Załącznik do uchwały nr 540 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 27 stycznia 2016 r. Odniesienie efektów kierunkowych kształcenia do efektów obszarowych Tabela odniesień efektów kierunkowych do
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU. Część A
Przedmiot: Międzynarodowe stosunki gospodarcze Wykładowca odpowiedzialny za przedmiot: Prof. dr hab. Izabela Zawiślińska Cele zajęć z przedmiotu: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk
Bardziej szczegółowoTransformacja wiedzy w budowie i eksploatacji maszyn
Uniwersytet Technologiczno Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy Wydział Mechaniczny Transformacja wiedzy w budowie i eksploatacji maszyn Bogdan ŻÓŁTOWSKI W pracy przedstawiono proces
Bardziej szczegółowoEfekty kierunkowe na kierunku Prawo są spójne z efektami obszarowymi ogólnymi i obszarowymi dla nauk społecznych odpowiednich dla poziomu 7 PRK
Załącznik do uchwały nr 216 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 20 grudnia 2017 r. Efekty kierunkowe na kierunku Prawo są spójne z efektami obszarowymi ogólnymi i obszarowymi dla nauk społecznych
Bardziej szczegółowoObjaśnienie oznaczeń:
Efekty kształcenia na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Gdańskiego studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Objaśnienie oznaczeń: S1A symbol efektów
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE REKTORA ZACHODNIOPOMORSKIEJ SZKOŁY BIZNESU W SZCZECINIE 4/2013. 30 kwietnia 2013 r.
ZARZĄDZENIE REKTORA ZACHODNIOPOMORSKIEJ SZKOŁY BIZNESU W SZCZECINIE 4/2013 30 kwietnia 2013 r. W sprawie: korekty do Regulaminu procedur dyplomowych dla I i II stopnia studiów na Wydziale Ekonomii i Informatyki,
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR 50 Senatu Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie z dnia 28 maja 2012 r.
UCHWAŁA NR 50 Senatu Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie z dnia 28 maja 2012 r. w sprawie określenia opisu efektów kształcenia dla kierunku studiów ekonomia pierwszego i drugiego
Bardziej szczegółowoOPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW UCZENIA SIĘ NAZWA KIERUNKU STUDIÓW: Administracja POZIOM STUDIÓW: studia I stopnia PROFIL STUDIÓW: ogólnoakademicki
OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW UCZENIA SIĘ NAZWA KIERUNKU STUDIÓW: Administracja POZIOM STUDIÓW: studia I stopnia PROFIL STUDIÓW: ogólnoakademicki Opis zakładanych efektów uczenia się uwzględnia uniwersalne
Bardziej szczegółowoSześciosemestralny program kształcenia w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 39/V/2019 Senatu UJ z dnia 29 maja 2019 roku Sześciosemestralny program kształcenia w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych Część ogólna 1 1. Kształcenie w Szkole Doktorskiej
Bardziej szczegółowoKierunek Zarządzanie I stopnia Szczegółowe efekty kształcenia i ich odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych
Kierunek Zarządzanie I stopnia Szczegółowe efekty kształcenia i ich odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych Objaśnienie oznaczeń: Z efekty kierunkowe W wiedza U umiejętności
Bardziej szczegółowoWIEDZA. przywołuje pogłębioną wiedzę o różnych środowiskach społecznych kształtujących bezpieczeństwo, ich specyfice i procesach w nich zachodzących
Nazwa kierunku studiów: BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE Poziom kształcenia: studia II stopnia; Profil kształcenia: praktyczny; Obszar nauk społecznych; Dziedziny nauk: nauki społeczne, nauki ekonomiczne, nauki
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU. Część A
Przedmiot: Seminarium dyplomowe Wykładowca odpowiedzialny za przedmiot: Cele zajęć z przedmiotu: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU Wykładowcy
Bardziej szczegółowoFIZYKA II STOPNIA. TABELA ODNIESIENIA EFEKTÓW KIERUNKOWYCH DO EFEKTÓW PRK POZIOM 7 Symbol Efekty kształcenia dla kierunku studiów FIZYKA.
Załącznik nr 2 do uchwały nr 421 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 29 maja 2019 r. Opis zakładanych efektów uczenia się z przyporządkowaniem kierunku studiów do dziedzin nauki i dyscyplin naukowych
Bardziej szczegółowozna podstawową terminologię w języku obcym umożliwiającą komunikację w środowisku zawodowym
Wykaz kierunkowych efektów kształcenia PROGRAM KSZTAŁCENIA: Kierunek Edukacja techniczno-informatyczna POZIOM KSZTAŁCENIA: studia pierwszego stopnia PROFIL KSZTAŁCENIA: praktyczny Przyporządkowanie kierunku
Bardziej szczegółowoZałącznik 1a. TABELA ODNIESIEŃ EFEKTÓW KIERUNKOWYCH DO EFEKTÓW OBSZAROWYCH
Załącznik 1a. TABELA ODNIESIEŃ EFEKTÓW KIERUNKOWYCH DO EFEKTÓW OBSZAROWYCH Efekty kształcenia dla kierunku studiów PRODUCT & PROCESS MANAGEMENT studia drugiego stopnia (po studiach licencjackich) poziom
Bardziej szczegółowoSpis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08
Spis treści Wstęp.............................................................. 7 Część I Podstawy analizy i modelowania systemów 1. Charakterystyka systemów informacyjnych....................... 13 1.1.
Bardziej szczegółowoSTRATEGIA ROZWOJU WYDZIAŁU ZARZĄDZANIA I MODELOWANIA KOMPUTEROWEGO NA LATA Fragmenty. Autorzy: Artur Bartosik Anna Walczyk
STRATEGIA ROZWOJU WYDZIAŁU ZARZĄDZANIA I MODELOWANIA KOMPUTEROWEGO NA LATA 2015 2020 Fragmenty Autorzy: Artur Bartosik Anna Walczyk Kielce 2015 1 Wprowadzenie Strategia Rozwoju Wydziału Zarządzania i Modelowania
Bardziej szczegółowoUchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r.
Uchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych Zarządzanie Logistyką w Przedsiębiorstwie, prowadzonych
Bardziej szczegółowoNarzędzia Informatyki w biznesie
Narzędzia Informatyki w biznesie Przedstawiony program specjalności obejmuje obszary wiedzy informatycznej (wraz z stosowanymi w nich technikami i narzędziami), które wydają się być najistotniejsze w kontekście
Bardziej szczegółowoZarządzanie strategiczne
Zarządzanie strategiczne Zajęcia w ramach specjalności "zarządzanie strategiczne" prowadzić będą specjaliści z wieloletnim doświadczeniem w pracy zarówno dydaktycznej, jak i naukowej. Doświadczenia te
Bardziej szczegółowoZAKRES NAUCZANIA INFORMATYKI EKONOMICZNEJ NA STUDIACH EKONOMICZNYCH I INFORMATYCZNYCH
ZAKRES NAUCZANIA INFORMATYKI EKONOMICZNEJ NA STUDIACH EKONOMICZNYCH I INFORMATYCZNYCH Magdalena Kotnis Wprowadzenie Zakres tematyczny obszaru Informatyki Ekonomicznej jest obszerny. Pierwsze próby zakreślenia
Bardziej szczegółowoWydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych KIERUNEK EKONOMIA studia stacjonarne i niestacjonarne licencjackie (I stopnia)
Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych KIERUNEK EKONOMIA studia stacjonarne i niestacjonarne licencjackie (I stopnia) Specjalności: transport, spedycja i przewozy NOWOŚĆ! międzynarodowe - gospodarka
Bardziej szczegółowoSzczegółowy program kształcenia na studiach doktoranckich Wydziału Fizyki UW
Szczegółowy program kształcenia na studiach doktoranckich Wydziału Fizyki UW dla doktorantów rozpoczynających studia w roku akad. 2014/2015, 2015/2016, 216/2017, 2017/2018 i 2018/2019 1. Studia doktoranckie
Bardziej szczegółowoKierunkowe efekty kształcenia dla kierunku studiów: Stosunki Międzynarodowe. Poziom studiów: studia drugiego stopnia. Profil: ogólnoakademicki
Instytut Politologii Wydział Nauk Społecznych Uniwersytet Opolski Kierunkowe efekty kształcenia dla kierunku studiów: Stosunki Międzynarodowe Poziom studiów: studia drugiego stopnia Profil: ogólnoakademicki
Bardziej szczegółowoUchwała Nr 69 /2012. Senatu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. z dnia 31 maja 2012 roku
Uchwała Nr 69 /2012 Senatu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach z dnia 31 maja 2012 roku w sprawie określenia efektów kształcenia dla kierunku zarządzanie na poziomie drugiego stopnia o profilu
Bardziej szczegółowoTransfer technologii z uczelni do przemysłu
Transfer technologii z uczelni do przemysłu Olaf Gajl Podsekretarz Stanu w MNiSW Krzysztof J. Kurzydłowski Podsekretarz Stanu w MNiSW Innowacyjna pozycja Polski (European Innovation Scoreboard 2006) 2005
Bardziej szczegółowoOdniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych WIEDZA K_W01
Efekty kształcenia dla kierunku EKONOMIA studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku EKONOMIA
Efekty kształcenia dla kierunku EKONOMIA studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie
Bardziej szczegółowoRecenzja opracowania M. Bryxa. pt: Rynek nieruchomości. System i funkcjonowanie.
C:\DOKUMENTY\RECENZJE\Recenzja M. Bryxa rynek.doc Recenzja opracowania M. Bryxa pt : Rynek nieruchomości. System i funkcjonowanie. Rynek nieruchomości jest w Polsce stosunkowo nowym, lecz wzbudzającym
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1WZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI
Dz.U. z 2013 poz. 1273 Brzmienie od 31 października 2013 Załącznik nr 1WZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Umiejscowienie kierunku
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: PEDAGOGIKA. I. Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia wraz z uzasadnieniem
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: PEDAGOGIKA Poziom kształcenia Profil kształcenia Tytuł zawodowy absolwenta studia I stopnia ogólnoakademicki licencjat I. Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia
Bardziej szczegółowo2012 PRACA ZESPOŁOWA W KSZTAŁTOWANIU INNOWACJI. Piotr Markiewicz
2012 PRACA ZESPOŁOWA W KSZTAŁTOWANIU INNOWACJI Piotr Markiewicz PROBLEMATYKA Wyzwania gospodarki opartej na wiedzy Innowacja i innowacyjność Zespoły istota i cechy Specyfika pracy zespołowej Uwarunkowania
Bardziej szczegółowoCzęść I. Kryteria oceny programowej
Część I Kryteria oceny programowej 1. Jednostka formułuje koncepcję rozwoju ocenianego kierunku. 1) Koncepcja kształcenia nawiązuje do misji Uczelni oraz odpowiada celom określonym w strategii jednostki,
Bardziej szczegółowoposiada zaawansowaną wiedzę o charakterze szczegółowym odpowiadającą obszarowi prowadzonych badań, obejmującą najnowsze osiągnięcia nauki
Efekty kształcenia 1. Opis przedmiotów Wykłady związane z dyscypliną naukową Efekty kształcenia Wiedza K_W01 K_W02 K_W03 posiada wiedzę na zaawansowanym poziomie o charakterze podstawowym dla dziedziny
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku Administracja. Wydział Prawa i Administracji Uczelni Łazarskiego
Efekty kształcenia dla kierunku Administracja Wydział Prawa i Administracji Uczelni Łazarskiego II stopień Umiejscowienie kierunku w obszarach kształcenia Kierunek studiów Administracja należy do obszaru
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia
Załącznik do uchwały nr 218 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 18 grudnia 2013 r Nazwa kierunku studiów: Psychologia Obszar kształcenia: Obszar nauk społecznych Poziom kształceni: jednolite studia
Bardziej szczegółowoUchwała Nr 45/2014/IX Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 18 grudnia 2014 r.
Uchwała Nr 45/2014/IX Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 18 grudnia 2014 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów pierwszego stopnia na kierunku finanse i rachunkowość prowadzonych na
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku Prawno-ekonomicznego
II. Efekty kształcenia dla kierunku Prawno-ekonomicznego Poziom kształcenia: studia pierwszego stopnia Profil: ogólnoakademicki Dyscyplina: prawo i ekonomia Forma studiów: stacjonarne Tytuł zawodowy uzyskiwany
Bardziej szczegółowoPYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.
Bardziej szczegółowoOPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA W OBSZARZE KSZTAŁCENIA W ZAKRESIE NAUK TECHNICZNYCH. Profil ogólnoakademicki. Wiedza
Objaśnienie oznaczeń: T obszar kształcenia w zakresie nauk technicznych 1 studia pierwszego stopnia 2 studia drugiego stopnia A profil ogólnoakademicki P profil praktyczny W kategoria wiedzy U kategoria
Bardziej szczegółowoProgram kształcenia na studiach doktoranckich Wydziału Fizyki
Program kształcenia na studiach doktoranckich Wydziału Fizyki dla doktorantów rozpoczynających studia w roku akad. 2014/2015 1. Studia doktoranckie na Wydziale Fizyki prowadzone są w formie indywidualnych
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku studiów TOWAROZNAWSTWO
Efekty kształcenia dla kierunku studiów TOWAROZNAWSTWO - studia drugiego stopnia (po studiach licencjackich) - profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Towaroznawstwa
Bardziej szczegółowoMATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe)
MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe) NAZWA PRZEDMIOTU SYMBOL KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA EFEKTY KSZTAŁCENIA Mikroekonomia 1 Mikroekonomia 2 Makroekonomia 1 Makroekonomia 2 Matematyka
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku FINANSE i RACHUNKOWOŚĆ
Efekty kształcenia dla kierunku FINANSE i RACHUNKOWOŚĆ studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoUchwała Nr 50/2016. Senatu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. z dnia 30 czerwca 2016 roku
Uchwała Nr 50/2016 Senatu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach z dnia 30 czerwca 2016 roku w sprawie określenia efektów kształcenia przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela Na podstawie
Bardziej szczegółowoOGÓLNOAKADEMICKI. Kierunek studiów ASTRONOMIA o profilu ogólnoakademickim należy do obszaru kształcenia w zakresie nauk ścisłych.
Załącznik do uchwały nr 243 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 28 lutego 2018 r. I. EFEKTY KSZTAŁCENIA 1. Tabela odniesień efektów kierunkowych do efektów obszarowych z komentarzami EFEKTY KSZTAŁCENIA
Bardziej szczegółowoKIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK TECHNOLOGIE OCHRONY ŚRODOWISKA P O L I T E C H N I K A POZNAŃSKA WYDZIAŁ TECHNOLOGII CHEMICZNEJ
P O L I T E C H N I K A POZNAŃSKA WYDZIAŁ TECHNOLOGII CHEMICZNEJ ul. Piotrowo 3 60-965 POZNAŃ tel. 061 6652351 fax 061 6652852 E-mail: office_dctf@put.poznan.pl http://www.fct.put.poznan.pl KIERUNKOWE
Bardziej szczegółowoOpracowanie produktów spoŝywczych. Podejście marketingowe - Earle Mary, Earle Richard, Anderson Allan. Spis treści. Przedmowa
Opracowanie produktów spoŝywczych. Podejście marketingowe - Earle Mary, Earle Richard, Anderson Allan Spis treści Przedmowa Część I. Wprowadzenie 1. Kluczowe czynniki sukcesu lub niepowodzenia nowych produktów
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ ADMINISTRACJI I EKONOMII ADMINISTRACJA II STOPIEŃ OGÓLNOAKADEMICKI
Nazwa kierunku Poziom Profil Symbol efektów na kierunku WYDZIAŁ ADMINISTRACJI I EKONOMII ADMINISTRACJA II STOPIEŃ OGÓLNOAKADEMICKI Efekty - opis słowny. Po ukończeniu studiów drugiego stopnia na kierunku
Bardziej szczegółowo6 C2A_W02_03 Ma wiedzę z zakresu logistyki produktów przerobu ropy naftowej i produktów polimerowych.
Efekty dla studiów drugiego stopnia profil ogólnoakademicki na kierunku Technologia Chemiczna na Wydziale Budownictwa Mechaniki i Petrochemii w Płocku, gdzie: * Odniesienie- oznacza odniesienie do efektów
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku ekonomia studia pierwszego stopnia
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 7/VI/2012 Senatu Wyższej Szkoły Handlowej im. Bolesława Markowskiego w Kielcach z dnia 13 czerwca 2012 roku. Efekty kształcenia dla kierunku ekonomia studia pierwszego stopnia
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK NR 2 Uchwała Rady Wydziału Elektrotechniki i Informatyki Politechniki Lubelskiej z dnia 3 czerwca 2013 r
ZAŁĄCZNIK NR 2 Uchwała Rady Wydziału Elektrotechniki i Informatyki Politechniki Lubelskiej z dnia 3 czerwca 2013 r w sprawie przyjęcia Efektów kształcenia dla studiów III stopnia w dyscyplinie elektrotechnika
Bardziej szczegółowoUniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Nauk Społecznych. Efekty kształcenia
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Załącznik nr 74 do uchwały nr Senatu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 29 maja 2012 r. Efekty kształcenia dla: nazwa kierunku poziom kształcenia profil kształcenia
Bardziej szczegółowoUchwała Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Nr 117/2016/2017. z dnia 27 czerwca 2017 r.
Uchwała Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego Nr 117/2016/2017 z dnia 27 czerwca 2017 r. w sprawie określenia zmian w zakładanych efektach kształcenia dla studiów trzeciego stopnia w dziedzinie nauk
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny
Załącznik do Uchwały Senatu nr 34/2019 EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia: Kierunek studiów pedagogika
Bardziej szczegółowoTabela 1. Efekty kształcenia na kierunku zarządzanie i inżynieria usług, studia I stopnia, inżynierskie
Tabela 1. Efekty na kierunku zarządzanie i inżynieria usług, studia I stopnia, inżynierskie Symbol efektów na kierunku ZI_W01 ZI_W02 ZI_W03 ZI_W04 ZI_W05 ZI_W06 ZI_W07 ZI_W08 ZI_W09 ZI_W10 ZI_W11 ZI_W12
Bardziej szczegółowoUchwała Nr 000-2/6/2013 Senatu Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu z dnia 21 marca 2013 r.
Uchwała Nr 000-2/6/2013 Senatu Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu z dnia 21 marca 2013 r. w sprawie: 1) określenia przez Senat efektów kształcenia dla programu
Bardziej szczegółowoINTERDYSCYPLINARNE STUDIA NAD DZIECIŃSTWEM I PRAWAMI DZIECKA II STOPIEŃ, DYSCYPLINA WIODĄCA PEDAGOGIKA
Załącznik nr 2 do Uchwały nr 119/2018 Senatu Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej z dnia 19 grudnia 2018 r. INTERDYSCYPLINARNE STUDIA NAD DZIECIŃSTWEM I PRAWAMI DZIECKA II STOPIEŃ,
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku studiów TOWAROZNAWSTWO
Efekty kształcenia dla kierunku studiów TOWAROZNAWSTWO - studia drugiego stopnia (po studiach licencjackich) - profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Towaroznawstwa
Bardziej szczegółowoOdniesienie do obszarowych efektów kształcenia 1 2 3. Kierunkowe efekty kształcenia WIEDZA (W)
EFEKTY KSZTAŁCENIA NA KIERUNKU "MECHATRONIKA" nazwa kierunku studiów: Mechatronika poziom kształcenia: studia pierwszego stopnia profil kształcenia: ogólnoakademicki symbol kierunkowych efektów kształcenia
Bardziej szczegółowoISBN (wersja online)
Magdalena Jasiniak Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Instytut Finansów, Zakład Finansów Korporacji, 90-214 Łódź, ul. Rewolucji 1905 r. nr 39 RECENZENT Włodzimierz Karaszewski SKŁAD
Bardziej szczegółowoWspółpraca pracowników naukowych z parkami technologicznymi na przykładzie Finlandii - propozycja implementacji rozwiązań dla Polski
Współpraca pracowników naukowych z parkami technologicznymi na przykładzie Finlandii - propozycja implementacji rozwiązań dla Polski Dr inż. MBA Janusz Marszalec Centrum Edisona, Warszawa 8 kwietnia 2014
Bardziej szczegółowoUchwała Rady Wydziału Filozoficznego z dn w sprawie programu studiów doktoranckich na Wydziale Filozoficznym
Uchwała Rady Wydziału Filozoficznego z dn. 12. 06.2014 w sprawie programu studiów doktoranckich na Wydziale Filozoficznym Część I - Założenia wstępne 1. 1. Realizacja programu studiów doktoranckich na
Bardziej szczegółowoPYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.
Bardziej szczegółowoZałącznik do Uchwały nr 20/2015/2016 Senatu Akademickiego Ignatianum z dnia 1 marca 2016 r.
Załącznik do Uchwały nr 20/2015/2016 Senatu Akademickiego Ignatianum z dnia 1 marca 2016 r. KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA Nazwa kierunku studiów: Zarządzanie i nowe technologie Określenie obszaru kształcenia/obszarów
Bardziej szczegółowoSpołecznie odpowiedzialne zarządzanie w organizacjach publicznych. Teza cele konstrukcja realizacja
Dr Grzegorz Baran, Instytut Spraw Publicznych UJ Społecznie odpowiedzialne zarządzanie w organizacjach publicznych Teza cele konstrukcja realizacja Teza Zakorzenienie modelu działania organizacji publicznej
Bardziej szczegółowo