7 marca r. Obchody 93.rocznicy œmierci P³k. Leopolda Lisa Kuli i Przyrzeczenie Strzeleckie na Placu Farnym w Rzeszowie

Transkrypt

1

2 7 marca 2012 r. Obchody 93.rocznicy œmierci P³k. Leopolda Lisa Kuli i Przyrzeczenie Strzeleckie na Placu Farnym w Rzeszowie

3 S OWO WSTÊPNE Marek Matu³a O NIERZE WYKLÊCI: Jan Toth Marek Matu³a ZS "STRZELEC" W RZESZOWIE Pawe³ Rejman 93 ROCZNICA ŒMIERCI LEOPOLDA LISA Sabina Sieczko GOŒÆ Z LONDYNU Marek Matu³a ORLÊTA ZWI ZKU STRZELECKIEGO Jacek Magdoñ O WOJTKU, CO POSZED NA WOJNÊ Joanna Koszela OBCHODY ROCZNICY ŒMIERCI J. PI SUDSKIEGO Redakcja DZIA ALNOŒÆ SPO ECZNA JS 2025 JAROS AW Piotr Socha STRZELCY NA WIOSENNYM POLIGONIE W TRZCIAÑCU Sabina Sieczko STRZELCY Z JS 2021 NA DNIACH WYDZIA U ZARZ DZANIA PRZ Mi³osz Elgass KIERUNKI ROZWOJU PRO-OBRONNEGO STRZELCÓW Z JS2021 Dawid Biœto STRZELCY W OKRESIE WIELKIEGO POSTU Pawe³ Rejman STRZELCY W STRZY OWIE Marzena Dubiel TEN FILM ZOBACZYÆ WYPADA Marek Matu³a NASZE PASJE: DZIENNIKARSTWO Zespó³ Kó³ka Dziennikarskiego SPOTKAJMY SIÊ W RZESZOWSKICH PODZIEMIACH Janusz DŸwierzyñski CO NAM W DUSZY GRA lat Zwi¹zku Strzeleckiego w Rzeszowie Ka dy cz³owiek yje w okreœlonej przestrzeni informacyjnej. Ta najbardziej g³oœna i dominuj¹ca to wype³nione towarami witryny sklepów, reklamy, bilboardy, SMS-y, MMS-y, pliki Mp3, filmiki na You Tube'ie, filmy na DVD i pendrive'ach, reklamy radiowe, tañce z i bez gwiazd, s³owa klucze i zbitki pojêciowe, g³oœne tu i dziœ, lecz niemal natychmiast zapominane. S³owem, to co tworzy chaotyczn¹ przestrzeñ impulsów, gdzie istnieje tylko jeden obowi¹zek, obowi¹zek dobrej zabawy. 6 i 7 marca 2012 r. Zwi¹zek Strzelecki rozpocz¹³ obchody jubileuszu ruchu strzeleckiego w Rzeszowie i na Podkarpaciu. Patronat i czynny udzia³ wziê³y w³adze pañstwowe, wojskowe, samorz¹dowe i koœcielne, a wœród licznych i znamienitych goœci wyró nia³ siê Pan Krzysztof Mûnnich, syn Tadeusza Mûnnicha dowódcy III Okrêgu POW w Rzeszowie i wyzwoliciela miasta w listopadzie 1918 r. Uroczystoœci zgromadzi³y 600 m³odych strzelców z miasta i regionu, a po raz pierwszy przysiêgê z³o y³a 40 osobowa grupa Orl¹t uczniów szkó³ podstawowych. To oni, pamiêtaj¹c o dziedzictwie II Rzeczypospolitej, tworz¹ dziœ yw¹ powieœæ o Polsce i Polakach A.D To powieœæ o codziennym trudzie strzeleckich szkoleñ, wysi³ku ci¹g³ego podnoszenia kwalifikacji i umiejêtnoœci, walki ze s³aboœciami, chêci s³u by w Wojsku Polskim, ale i pamiêæ o sta³ych i niewzruszonych prawdach i przykazaniach, które by³y, s¹ i bêd¹ tak samo aktualne dziœ, jak i podczas kolejnego Jubileuszu tym razem 200 lecia s³u by OjczyŸnie. W imieniu m³odzie y strzeleckiej sk³adamy Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. serdeczne podziêkowania za przekazanie wsparcia finansowego na rzecz Towarzystwa Przyjació³ Zwi¹zku Strzeleckiego Strzelec Organizacji Spo³eczno-Wychowawczej Jednostki Strzeleckiej 2021 im. P³k Leopolda Lisa-Kuli w Rzeszowie. Przekazane pieni¹dze zostan¹ przeznaczone na organizacjê zadañ i przedsiêwziêæ programowych oraz na zakup materia³ów wykoñczeniowych i instalacyjnych potrzebnych do remontu pomieszczeñ z przeznaczeniem na Salê Tradycji Zwi¹zku Strzeleckiego Strzelec. Z wyrazami szacunku Kapelan JS 2021 ks. st. chor. ZS Stanis³aw Szcz¹chor Marek Matu³a PODZIÊKOWANIE Dowódca JS 2021 st. chor. ZS Dawid Biœto

4 O NIERZE WYKLÊCI Jan Toth Mewa Ten Bandyta z AK owskiej konspiracji Urodzi³ siê 22XII1911r. w D¹browicy, w powiecie jaros³awskim, w rodzinie inteligenckiej pochodzenia polsko wêgierskiego. Jan Toth kszta³ci³ siê w Le ajsku, we Lwowie i Stanis³awowie, gdzie ukoñczy³ gimnazjum. By zarobiæ na swoje utrzymanie, podj¹³ pracê w miejscowym Urzêdzie Miar. W latach s³u y³ w Wojsku Polskim, w Zegrzu ukoñczy³ Szko³ê Podchor¹ ych ¹cznoœci, a praktykê wojskow¹ odby³ w 6. Batalionie Telegraficznym w Jaros³awiu. Zakoñczy³ j¹ w stopniu kaprala podchor¹ ego. Powróci³ do pracy w Stanis³awowie, zmobilizowany jako dowódca dru yny w 48 pp. wzi¹³ udzia³ w Wojnie Obronnej we wrzeœniu 1939 r. Po przegranej trafi³ na miesi¹c do niemieckiej niewoli, z której uda³o mu siê uciec. Powróci³ wiêc do D¹browicy, ale tu aresztowali go ukraiñscy policjanci w s³u bie niemieckiego okupanta. Zwolniony z aresztu podj¹³ pracê w Jastrzêbcu ko³o añcuta jako gajowy. W grudniu 1941r. w Cieplicach zosta³ zaprzysiê ony do ZWZ AK, pe³ni¹c funkcjê ³¹cznika. Toth obra³ pseudonim Orze³. Przez kilka miesiêcy w gajówce, w której pracowa³ Toth, ukrywali siê zbiegli z obozu niemieckiego, sowieccy jeñcy. Gdy powiadomieni o tym andarmi niemieccy urz¹dzili na nich ob³awê, Toth t³umacz¹c Niemcom, e s¹ to zatrudnieni w gajówce leœnicy, da³ im czas na ucieczkê. Niemcy zatrzymali wiêc jego. Uciek³ im wtedy po raz drugi, ale w swoich rodzinnych stronach nie mia³ ju czego szukaæ. Przy³¹czy³ siê zatem do sowieckiego oddzia³u partyzanckiego Szutowskiego, w którym doczeka³ wejœcia Armii Czerwonej. Na nowo podj¹³ wiêc pracê, tym razem, w Nadleœnictwie w Sieniawie. Tam w listopadzie lub z pocz¹tkiem grudnia 1944r. zosta³ aresztowany przez sowieck¹ komendê wojenn¹ i skazany przez S¹d Frontu Ukraiñskiego w Przeworsku na 6 lat wiêzienia za dzia³alnoœæ w AK po tzw. wyzwoleniu w sierpniu 1944 r. Mia³ wtedy wraz z innymi Polakami trafiæ na Syberiê, lecz znowu zdo³a³ uciec do dziœ nie wiadomo, czy z aresztu przeworskiego, czy te razem z Józefem Zadzierskim Wo³yniakiem, dopiero z jad¹cego na Wschód transportu. Faktem jest, e krótko po Bo ym Narodzeniu 1944r. od d-cy placówki AK w Tryñczy, kpt. F. Bo ka Ramzesa przyj¹³ dowództwo jednej z grup konspiracji antykomunistycznej, maj¹cej za zadanie obronê miejscowej ludnoœci przed rabunkami o³nierzy sowieckich, pospolitych bandytów oraz szczególnie na Zasaniu przed coraz czêstszymi atakami UPA. Obra³ wówczas pseudonim Mewa. Wtedy te wraz ze wspó³pracownikami uda³ siê za San w celu rozpoznania sytuacji w miejscowoœciach, w których dominowa³a ludnoœæ pochodzenia ukraiñskiego oraz uzyskania informacji o Ukraiñcach nale ¹cych lub wspó³pracuj¹cych z OUN UPA, a których dzia³alnoœæ zmierza³a do eksterminacji ludnoœci polskiej Zasania. Wrócili po ok. 2 tygodniach i Mewa z³o y³ Ramzesowi szczegó³owy raport, podaj¹c mu m. in. dane osób, które jego zdaniem by³y ukraiñskimi dzia³aczami nacjonalistycznymi, szczególnie niebezpiecznymi i wrogimi wobec Polaków. Wkrótce po tym, r., w miejscowoœci Pisko- rowice, grupa Mewy, zatrzyma³a Ukraiñca Wasyla Bliszcza, o którym wiedzieli, e kontaktuje siê z UPA. By³ uzbrojony. Po przes³uchaniu zosta³ na rozkaz Mewy zastrzelony. Z pocz¹tkiem lutego 1945r. oddzia³ liczy ok. 15 osób. I to on przyby³ r. do miejscowoœci Dobra w powiecie jaros³awskim, gdzie wed³ug informacji wspó³pracuj¹cych z oddzia³em funkcjonariuszy MO, mieli zamieszkiwaæ nacjonalistyczni dzia³acze ukraiñscy. Informacja okaza³a siê prawdziwa, gdy przes³uchano sêdziego UPA, uzyskano bli sze dane osobowe aktywnych nacjonalistów ukraiñskich, których Mewa kaza³ rozstrzelaæ. Zginê³o wtedy siedem osób, choæ dwoje z nich prawdopodobnie z r¹k oddzia³u NOW/ NZW Radwana, zagl¹daj¹cego do Dobrej z takich samych powodów jak oddzia³ Mewy. Rozstrzelania dokonali uciekinierzy ze Wschodu, którzy mieli osobiste porachunki z Ukraiñcami za wymordowanie rodzin. Wkrótce po tym, na rozkaz Mewy, jego podw³adni wykonali wyrok na ukraiñskiej rodzinie Nakonecznych z Sieniawy, która to, wed³ug jego s³ów, w czasie okupacji niemieckiej by³a zwi¹zana z SS, a póÿniej udziela³a pomocy wywiadowczej UPA. I przynajmniej do po³owy 1945r. oddzia³ Mewy przeprowadza³ czêste akcje ekspropriacyjne w miejscowoœciach Zasania, zamieszka³ych przez ludnoœæ ukraiñsk¹. Nie mo na usprawiedliwiæ tych poczynañ, dokonywanych najczêœciej na bezbronnej ludnoœci cywilnej, podkreœliæ jednak nale y, e by³a to na terenach etnicznie zró nicowanych, praktyka powszechnie stosowana przez obie strony. Zarówno Polacy jak i Ukraiñcy najchêtniej rabowali dobytek nie swoich wsi. Czêœæ zdobytych ³upów oddzia³ Mewy rozdawa³ ludnoœci polskiej wypêdzonej ze Wschodu i osiedlanej w gospodarstwach poukraiñskich, inne sprzedawa³, a otrzymane pieni¹dze sz³y na zakup broni i prowiantu, wykup aresztowanych przez Sowietów i UB o³nierzy podziemia antykomunistycznego, pomoc ich rodzinom, itp. Metody te z pewnoœci¹ nie nale a³y do cywilizowanych, w adnym przypadku nie mo na ich pochwalaæ, jednak oddzia³y polskiego podziemia, w tym i Mewy, ogranicza³y siê przewa nie do dzia³añ odwetowych, spowodowanych napadami ukraiñskimi. I obiektywnie te przyznaæ nale y, e przynios³y one skutek: w lipcu 1945r. starosta powiatowy w Jaros³awiu pisa³ w sprawozdaniu do Urzêdu Wojewódzkiego w Rzeszowie: Najwiêksze nasilenie dzia³alnoœci UPA przypad³o na kwiecieñ. Ukoronowaniem jej dzia³alnoœci jest napad na Wi¹zownicê, spalenie oko³o 150 gospodarstw i zamordowanie 70 osób narodowoœci polskiej i spalenie kilku przysió³ków. Reakcj¹ na zbrodnie dokonane przez Ukraiñców na Polakach by³ zbrojny wystêp partyzantów, którzy wiêkszymi wypadami w Wi¹zownicy, Radawie, Piskorowicach i Sieniawie, mordem i terrorem, doprowadzi³ do uspokojenia w terenie i spowodowa³ ucieczkê UPA w lasy. Dnia 23 marca 1945r. oddzia³ Mewy stoczy³ jedyn¹ powa niejsz¹ potyczkê z si- ³ami przeworskiego UB i MO. Gdy otrzyma³ informacjê, e do Ubieszyna zjecha³a grupa operacyjna przeworskiej bezpieki i dokonuje aresztowañ osób podejrzanych o udzia³ w konspiracji antykomunistycznej, szybko podj¹³ decyzjê o zorganizowaniu zasadzki na powracaj¹cych do Przeworska ubowców i uwolnieniu ewentualnych aresztantów. Obie grupy spotka³y siê w lesie niedaleko Tryñczy. Na zasadzkê nie starczy³o Mewie czasu. Dosz³o do ostrej strzelaniny, w czasie której zginê³o czterech jego ludzi a oddzia³ Mewy zosta³ zmuszony do wycofania. Przeworska grupa operacyjna nie ruszy³a za nimi w poœcig, a w czasie starcia uciekli eskortowani przez ni¹ aresztanci. W kilka dni póÿniej oddzia³ Mewy wpad³ w zasadzkê UPA, gdy eskortowa³ grupê Polaków na polski brzeg Sanu, gdy Ukraiñcy palili ich domy, mordowali ludzi i grabili dobytek. Potyczka trwa³a 2 godziny, kilku zosta³o rannych, ale nikt z ochranianych nie zgin¹³. Oddzia³ rozrós³ siê tymczasem do prawie 200 ludzi, dobrze uzbrojonych, posiadaj¹cych zaplecze wœród mieszkañców, komórkê wywiadowcz¹ informuj¹c¹ o ruchach wojska, KBW i UPA, a nawet w³asn¹ sekcjê legalizacyjn¹ dla poszukiwanych przez komunistów osób. 3 maja 1945r. oddzia³ Mewy z³o y³ przysiêgê we wsi Przymiarki, a wikary z Gniewczyny, ks. St. Zub, odprawi³ dla nich mszê polow¹. I wtedy 10 maja, na rozkaz komendanta Obwodu AK Nie DZS Jaros³aw Wojciecha Szczepañskiego Juliana, dosz³o do rozwi¹zania oddzia³u. Toth powróci³ do swojego domu w D¹browicy. A gdy w czerwcu 1945r. zaczê³y siê mno yæ upowskie ataki na okolicznych Polaków, zebra³ z powrotem grupê kilkunastu swoich by³ych podw³adnych i zorganizowa³ we wsiach sieæ stra y nocnych przed Ukraiñcami. Stan taki trwa³ do jesieni, kiedy to 20 paÿdziernika, po spotkaniu w Tryñczy z Juhasem, Mewa ponownie z³o y³ broñ i wyjecha³ do Wa³brzycha. Wróci³ do Sieniawy zim¹ 1945r., nie prowadzi³ wtedy adnej dzia³alnoœci, ukrywaj¹c siê u mieszkañców okolicznych

5 wiosek. Wiosn¹ 1946r. wraz z kilkoma ludÿmi patrolowa³ jeszcze teren wokó³ Sieniawy przed upowcami i pospolitymi bandytami, rabuj¹cymi okoliczn¹ ludnoœæ polsk¹. Ale UB zna³o ju prawdziw¹ to samoœæ Mewy. W listopadzie aresztowano jego ojca w charakterze zak³adnika, a zim¹ 1947r. jego kuzynkê. W maju 1947r. wyjecha³ w okolice Bystrzycy K³odzkiej, gdzie podj¹³ pracê w leœnictwie. Podobno kilka razy rozwa a³ mo liwoœæ opuszczenia Polski przy pomocy kana³ów przerzutowych podziemia, zaœ wiosn¹ 1947r., korzystaj¹c z og³oszonej w³aœnie amnestii, mia³ zamiar siê ujawniæ. Nie wiadomo wiêc, co spowodowa³o, e w obliczu nieuchronnego zagro- enia nie zrobi³ nic, by któryœ z tych planów urzeczywistniæ. W Sudetach nie by³ bezpieczny, odnalaz³ go tam i rozpozna³ jego dawny znajomy, a wówczas bêd¹cy ju na us³ugach UB, agent. I w koñcu w po³owie lipca Mewa zostaje aresztowany i przewieziony do Rzeszowa. W trakcie brutalnego œledztwa prowadzonego pod nadzorem oficera (?) œledczego WUBP Kazimierza Lisa, Mewa przyzna³ siê do wiêkszoœci stawianych mu zarzutów, a w znacznej czêœci do czynów, których nigdy nie pope³ni³. Jakie to by³o œledztwo mo emy sobie tylko spróbowaæ wyobraziæ, skoro podczas jednego z widzeñ z matk¹, Mewa przyzna³ siê jej, e by³ okrutnie bity, m.in. metalowym prêtem po piêtach. W trakcie rozprawy odwo³a³ swe wczeœniejsze zeznania, jako wymuszone na nim biciem. Wezwani na rozprawê œwiadkowie oskar enia, równie nie dostarczyli s¹dowi dowodów przeciwko Tothowi. Nie uczyni³a tego siostra zamordowanego rzekomo przez Mewê Romualda Walona. A milicjant, Mieczys³aw Bukowy, zdecydowanie zaprzeczy³, e Mewa na niego napad³ lub pobi³. Wiêcej nawet, oœwiadczy³ podczas rozprawy, e wiadomo mu, i banda Mewy broni³a ludnoœci polskiej przed Ukraiñcami, a na Polaków nie napada³a. Pozostali tak e nie rozpoznali w Mewie sprawcy swoich nieszczêœæ. Pomimo tych oczywistych zdawa³oby siê faktów s¹d w sk³adzie: mjr Kazimierz Tasiemski i ³awnicy z rzeszowskiej jednostki KBW st. strzelec Józef Jakubiak i strzelec Jan Gorczyk skaza³ Jana Totha na karê œmierci, ich zdaniem, jedynym wiarygodnym by³ materia³ uzyskany podczas œledztwa. Prezydent odrzuci³ podanie o ³askê i 24 czerwca 1949 r. o godz. 20:15 Jan Toth Mewa zosta³ zamordowany na Zamku w Rzeszowie katyñskim strza³em w ty³ g³owy. Egzekucji dokona³ Bronis³aw Kisiel. Zbrodniarze zatriumfowali. Marek Matu³a ZWI ZEK STRZELECKI W RZESZOWIE W LATACH Na pocz¹tku 1912 r. powsta³a organizacja strzelecka w Rzeszowie. Podlega³a wtedy lwowskiemu Zwi¹zkowi Strzeleckiemu. Jej siedziba znajdowa³a siê najpierw w Muzeum Przemys³owym (dziœ PKO ul. 3-go Maja), potem w domu Franciszka Koguta przy ul. Podpromie 16. Trzecim miejscem Strzelca sta³ siê dom Kazimierza So³tysika przy ul. Krzywej (póÿniej Moniuszki 8). Ze œrodowiska rzeszowskiego wywodzili siê wybitni oficerowie strzeleccy. Wœród nich byli, m.in. W³adys³aw Sikorski, Albin Fleszar czy Tadeusz Furgalski. Organizacja w mieœcie nad Wis³okiem i okolicach szybko rozwija³a siê. Dlatego te w czerwcu 1913 r. utworzono Okrêg III Rzeszowski (obok ju istniej¹cych lwowskiego i krakowskiego). Komendê nad nim obj¹³ W³adys³aw Wilk Rudolf. Napiêcie w relacjach rosyjsko austriackich i zwi¹zane z nimi wojny na Ba³kanach ( ) mia³y wp³yw na rozwój ZS. W powiecie rzeszowskim pojawi³y siê placówki w Boguchwale, G³ogowie, ¹ce, Chmielniku i Œwilczy. W po³owie 1913 r. III Okrêg Zwi¹zku Strzeleckiego liczy³ 1166 ludzi. Podstaw¹ jego dzia³alnoœci by³o szkolenie wojskowe. Zajêcia prowadzono po po³udniu, nieraz kilka razy w tygodniu, a tak e w niedziele i œwiêta. W okolicznych miejscowoœciach odbywa³y siê æwiczenia polowe. K³adziono na nie du y nacisk. Zajêcia nadzorowali niekiedy Komendant G³ówny ZS Józef Pi³sudski i szef sztabu Kazimierz Sosnkowski. Strzelcy uczestniczyli w szkoleniu z olbrzymim zaanga owaniem, mimo s³abego wyposa enia wojskowego. W 1914 r. dysponowali 49 nowoczesnymi karabinami typu Mannlicher i 110 przestarza³ymi karabinami typu Werndl. Warto nadmieniæ, e w roku wczeœniejszym podczas zajêæ ze strzelania do celów ruchomych prowadzonych razem z o³nierzami c.k. armii strzelcy rzeszowscy okazali siê lepsi od austriackiego wojska. We wrzeœniu 1913 r. umundurowana kompania ZS wziê³a udzia³; w uroczystoœciach 400- lecia objawienia siê Matki Bo ej Rzeszowskiej. Przed pierwszym globalnym konfliktem nietuzinkowy talent organizacyjny wykaza³ uczeñ II gimnazjum Leopold Kula-Lis. Po ukoñczeniu kursu oficerskiego pe³ni³ funkcjê zastêpcy komendanta III Okrêgu. Rzeszowscy strzelcy- legioniœci uczestniczyli w epopei I Brygady Legionów Polskich. Znaczyli krwi¹, ofiarnoœci¹ oraz mêstwem szlak bojowy w Królestwie Polskim, Galicji, na LubelszczyŸnie, Podlasiu i Wo³yniu. W lipcu 1916 r. poleg³ pod Maniewiczami Tadeusz Furgalski Wyrwa. Po kryzysie przysiêgowym znosili upokorzenia i trudy karnej s³u by w armii austro - wêgierskiej. Strzelcy z Rzeszowa usuwali jesieni¹ 1918 r. oddzia³y pañstw zaborczych. Tworzyli w odrodzonej Rzeczypospolitej Wojsko Polskie. Wstêpowali do jego szeregów. Walczyli o odzyskan¹ wolnoœæ i granice ojczyzny. W tych bojach zginêli chor. Stanis³aw muda i mjr (po œmierci pu³kownik) Leopold Lis-Kula. Jesieni¹ 1919r. Zwi¹zek Strzelecki wznowi³ dzia³alnoœæ. Organizacja postawi³a sobie za najwa niejszy cel obronê odzyskanej przez Polskê w 1918 r. niepodleg³oœci. Dewiz¹ jej sta³ siê koñcowy fragment Deklaracji Ideowej ZS. Zawarto w nim, m. in. zapis: Ka dy o³nierz obywatelem, a ka dy obywatel o³nierzem. Organizacja realizowa³a to zadanie, kszta³tuj¹c œwiadomoœæ patrio-tyczn¹ cz³onków. Prowadzi³a zajêcia z wychowania obywatelskiego w po³¹czeniu ze szkoleniem z zakresu przysposobienia wojskowego i sportu. Tymi poczynaniami formacja wspiera³a polska armiê z, któr¹ wspó³pracowa³a, w pracach na rzecz odpowiedniego przygotowania o³nierzy do wykonywanej przez nich s³u by. Prawdopodobnie na pocz¹tku trzeciej dekady niedawno minionego stulecia nast¹pi³a reaktywacja - w³aœciwie by³o to ponowne za³o enie - Zwi¹zku Strzeleckiego w Rzeszowie i powiecie. Odzia³ ZS z miasta nad Wis³okiem i okolic mia³ w³asny lokal. Podlega³ dowództwu Okrêgu Korpusu nr X w Przemyœlu. Jesieni¹ 1928 r. rzeszowscy strzelcy wziêli udzia³ w uroczystym otwarciu i poœwiêceniu miejscowego koœcio³a garnizonowego przy ul. Reformackiej. W lipcu nastêpnego roku uczestniczyli w powitaniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Moœcickiego, który wizytowa³ wówczas gród nad Wis³okiem. W pierwszej po³owie lat trzydziestych XX wieku nast¹pi³ znaczny wzrost liczebny rzeszowskiego Zwi¹zku Strzeleckiego. Z 27 oddzia³ów w roku 1930 formacja powiêkszy³a siê do 85 w roku Przewa ali w nich ch³opcy, wszak e nie brakowa³o dziewcz¹t. W 1931 r. rzeszowski Strzelec otrzyma³ imiê Pu³kownika Leopolda Lisa-Kuli, a tak e sztandar. Szczególnie wa ny dla organizacji by³ dzieñ 18 wrzeœnia 1932 r. W ow¹ niedzielê dosz³o po raz pierwszy w dziejach Rzeszowa do ods³oniêcia pomnika Leopolda Lisa-Kuli. Wydarzenie mia³o najwy sz¹ rangê. Wziêli w nim udzia³ przedstawiciele w³adz pañstwowych z prezydentem RP Ignacym Moœcickim na czele. Obecni byli marsza³kowie Sejmu i Senatu, niektórzy ministrowie oraz

6 genera³owie. Wœród tych ostatnich wymieniæ nale y Kazimierza Sosnkowskiego i Edwarda Rydza-Œmig³ego. W uroczystoœci uczestniczy³a pani marsza³kowa Aleksandra Pi³sudska z córkami. Honorowe miejsce obok prezydenta zajê³a matka bohatera - pani El bieta Kulowa. Ponadto na ceremoniê przyby³ ówczesny Komendant Zwi¹zku Strzeleckiego, pu³kownik W³adys³aw Rusin. W latach , oprócz dzia³aj¹cego wczeœniej oddzia³u im. L. Lisa - Kuli, powsta³y w Rzeszowie kolejne. By³y to: Odzia³ im. Jana Kiliñskiego przy Szkole Rzemios³ Odzia³ im. Marcina Borelowskiego Odzia³ im. Juliana Litry przy fabryce Mars Odzia³ im. Floriana Wêglowskiego Ponadto zorganizowano rzeszowskie odzia³y eñskie. W wyniku tego powsta³y odzia³ nr 1 im. Michaliny Moœcickiej i odzia³ nr 2 im. Zofii Wroñskiej. W ramach zajêæ z wychowania obywatelskiego Zwi¹zek Strzelecki prowadzi³ dokszta³canie ogólne cz³onków. Formowa³ postawê œwiadomego, zaanga owanego w ycie pañstwa obywatela. W tych poczynaniach przydatne okaza³y siê nale ¹ce do organizacji biblioteki i œwietlice, a nade wszystko dzia³ania kadry nauczaj¹cej, g³ównie nauczycieli. Instytucja maj¹ca, m. in. w³asne pismo pt. Strzelec przyczyni³a siê do zmniejszania analfabetyzmu. W wielu jej oddzia³ach istnia³y zespo³y artystyczne, wœród nich grupy teatralne. W okresie miêdzywojennym ok. 80% strzelców wywodzi³o siê ze œrodowisk wiejskich. Do nich g³ownie skierowano akcje odczytowe, np. na temat zalet melioracji, mo liwoœci hodowli jedwabników, czy skutków alkoholizmu. Na du ¹ skalê odbywa³y siê kursy przysposobienia rolniczego dla strzelców. W przypadku rzeszowskiego ZS takie zajêcia mia³y miejsce w Szkole Rolniczej w Mi³ocinie. Natomiast w B³a owej prowadzono kursy dokszta³caj¹ce z bieliÿniarstwa, zaœ w Budziwoju z haftu. W ramach obowi¹zuj¹cego dla strzelców udzia³u w dzia³aniach spo³ecznych na rzecz w³asnego œrodowiska, na terenie Rzeszowszczyzny sadzono drzewa owocowe obok dróg publicznych. Istotnym elementem realizowanej przez ZS edukacji patriotycznej by³o uczestnictwo jego cz³onków w uroczystoœciach i obchodach rocznicowych. Do nich nale a³y: 19 marca (imieniny Józefa Pi³sudskiego) 3 maja (œwiêto patriotyczne - rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja) 6 sierpnia( rocznica wymarszu I Kampanii Kadrowej w 1914 r. ) 15 sierpnia (Dzieñ o³nierza) 11 listopada ( rocznica odzyskania Niepodleg³oœci) Œwiêto Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego Poœwiêcenie sztandaru W wymienionych wy ej imprezach Zwi¹zek Strzelecki by³, obok wojska, g³ównym uczestnikiem. Noc¹ z 17 na 18 maja 1935 r. w Polsce zap³onê³y ogniska. Rozpalili je strzelcy na znak a³oby po zmar³ym piêæ dni wczeœniej Józefie Pi³sudskim. W Rzeszowie takie ognisko p³onê³o ca³¹ noc na Placu Wolnoœci. Szeroki obszar dzia³ania Zwi¹zku Strzeleckiego stanowi³o szkolenie wojskowe. W tym przypadku korzysta³ on z du ej i wszechstronnej pomocy armii. Przy czym zasadnicz¹ czêœæ szkolenia wykonywa³a w³asna kadra. Odzia³y ZS wykazywa³y siê umiejêtnoœci¹, przeprowadzaj¹c tzw. koncentracje. Te manewry umo liwia³y udzia³ wiêkszych jednostek w æwiczeniach. Warto nadmieniæ, e w czerwcu 1930 r. w Rzeszowie w ramach Œwiêta WF i PW odby³y siê pokazowe zajêcia. Podczas nich batalion strzelecki przeszed³ na prawy brzeg Wis³oka. Tam rozwin¹³ siê w tyraliery. Potem ruszy³ w kierunku zachodniego brzegu, gdzie znajdowa³ siê nieprzyjaciel. Nacieraj¹cy opanowali miejsce, które mieli zdobyæ. Strzelcy rzeszowscy wykonywali te æwiczenia nocne. W ich ramach, m.in. w 1931 r. odbijali Bratkowice. Wa ne dla Zwi¹zku Strzeleckiego by³o wychowanie fizyczne. Popularn¹ form¹ spajaj¹c¹ sport z wychowaniem obywatelskim by³y marsze i marszobiegi na dystansie kilkunastu - kilkudziesiêciu kilometrów. Podejmowano je dla uczczenia wydarzeñ historycznych. Cz³onkowie organizacji zdobywali i doskonalili umiejêtnoœci z zakresu pos³ugiwania sie broni¹ paln¹ i bia³¹. Na prze³omie lat rozpocz¹³ dzia³alnoœæ Klub Sportowy Strzelec. Funkcjonowa³y w nim eñskie sekcje koszykówki, siatkówki, szermierki i ³ucznictwa, a tak e mêskie koszykówki, siatkówki, szermierki, tenisa sto³owego oraz boksu. W roku 1936 starano siê przydzieliæ rzeszowskiemu klubowi boisko przy ul. D¹browskiego. W grodzie nad Wis³okiem pomoc strzelcom œwiadczyli wojskowi instruktorzy z 17 Pu³ku Piechoty i 20 Pu³ku U³anów. Wiosn¹ 1936 nast¹pi³o przesilenie we w³adzach Zwi¹zku Strzeleckiego w Rzeszowie. Dosz³o do zmian na stanowiskach komendanta i przewodnicz¹cego Zarz¹du Powiatowego. Nadszed³ rok Wówczas Zwi¹zek Strzelecki otrzyma³ nowe zadanie. Sta³o siê tak, gdy organizacja podpisa³a umowê o wspó³pracy z oddzia³ami Obrony Narodowej. Ostatnia z wymienionych wy ej instytucji by³a formacj¹ pomocnicz¹. S³u yli w niej przedpoborowi ochotnicy, rezerwiœci i poborowi z tzw. nadkontyngentu. Warto nadmieniæ, i mobilizacja batalionów ON dokonywa³a siê przez skrzykniêcie. Nie by³y to jednostki regularne. o³nierze s³u ¹cy w nich przechowywali mundury i oporz¹dzenia w domach, natomiast broñ i amunicjê w najbli szych jednostkach wojskowych czy te na posterunkach policji. Ze Strzelca wywodzili siê ludzie, którzy stanowili naturalne zaplecze rekrutacyjne dla nowej formacji. Niewiele informacji zachowa³o siê odnoœnie dzia³alnoœci rzeszowskiego ZS w ostatnich latach przed wybuchem drugiego globalnego konfliktu. Wiadomo, e Oddzia³ Zwi¹zku Legionistów Polskich i Ko³o Polskiej Organizacji Wojskowej uczestniczy³y w obchodach 20-stej rocznicy odzyskania przez Polskê Niepodleg³oœci. Wa nym elementem by³o ods³oniêcie pami¹tkowej tablicy poœwiêconej poleg³ym legionistom. Od po³owy lat trzydziestych XX wieku w organizacji pojawi³y siê Orlêta Strzeleckie. By³ to najm³odszy jej cz³on. Nale a³y doñ dzieci w wieku lat. Mia³y program dostosowany do wieku i inne mundury. W okresie miêdzywojennym du e zas³ugi na rzecz rozwoju i dzia- ³alnoœci Strzelca w Rzeszowie oraz okolicach po³o yli: Burmistrz Roman Krogulski, Marian Szpunar, Tadeusz Aksamit, Leon abaj, Klemens Hebda, Henryk Wêglowski (komendant powiatowy w latach ), Bronis³awa Wiêckowa, Zofia Maciel¹g, Eugeniusz Wêdzi³owicz, Eugeniusz Stawowski, Tadeusz Bilewski, W³adys³aw Parylak, Prezydent Rzeszowa Jan Niemierski, Stanis³awa Bieñkowska, Maria Wêglowska, Zofia uliñska, Andrzej Durek, Edmund Jurkowski, Stefan Pietrusewicz, Andrzej Sieradzki, S. Gronikowski, Józef Winsch, Mieczys³aw Kijas, Janina Sikorska i mjr W³adys³aw Ciepielowski. Opiekê duszpastersk¹ nad cz³onkami rzeszowskiego ZS sprawowa³ wówczas ks. Stanis³aw ytkiewicz. W drugiej po³owie lat trzydziestych niedawno minionego wieku iloœæ cz³onków i oddzia³ów Strzelca w mieœcie nad Wis³okiem i okolicach zmniejszy³a siê. By³o to zjawisko odwrotnie proporcjonalne do sytuacji w kraju. Generalnie wtedy w Polsce liczebnoœæ organizacji systematycznie wzrasta³a. Ci, którzy w miêdzywojniu wstêpowali do rzeszowskiego Zwi¹zku Strzeleckiego i nale eli doñ, w okresie II wojny œwiatowej ofiarnoœci¹, mêstwem oraz rozwag¹ s³u yli Polsce. Przez to przyczynili siê do ocalenia jej to samoœci. Ze Strzelca w Rzeszowie wywodzili siê, m. in. Jan Kotowicz, ps. Twardy i Kazimierz Iranek Osmecki. Pierwszy z nich by³ dowódc¹ III Brygady Piechoty Górskiej, a póÿniej ostatnim komendantem XXVII Wo³yñskiej Dywizji Armii Krajowej. Z kolei Kazimierz Iranek - Osmecki, jeden z o³nierzy cichociemnych, sta³ na czele wywiadu Komendy G³ównej Armii Krajowej. Ponadto bra³ udzia³ w powstaniu warszawskim. Pawe³ Rejman

7 93 ROCZNICA ŒMIERCI LEOPOLDA LISA-KULI ŒWIÊTO RZESZOWSKIEGO STRZELCA Dzieñ 7 marca jest nie tylko wa nym wydarzeniem dla m³odych ludzi, wstêpuj¹cych w szeregi Zwi¹zku Strzeleckiego Strzelec. Jest to tak e wa ny dzieñ ze wzglêdu na jego t³o historyczne. Jako, e patronem Jednostki Strzeleckiej jest Leopold Lis-Kula, strzeleckie przyrzeczenie przypada na dzieñ rocznicy jego œmierci, a te zbiegaj¹ce siê wydarzenia obchodzone s¹ hucznie i nadzwyczaj wyj¹tkowo. Leopold Kula - bohaterski legionista okresu I wojny œwiatowej i obroñca odradzaj¹cej siê w 1918 r Polski nie bez powodu przedstawiany by³ i wci¹ jest jako wzorzec osobowy. y³ zgodnie z zasad¹ ujêt¹ w "Przykazaniach Legionisty": "Najœwiêtsz¹ po Bogu, tak w pokoju, jak i na wojnie, jest Ojczyzna, wszelako mi³oœæ tê potwierdza jeno czyn". Z rodzinnego domu Leopold wyniós³ g³êbok¹ wiarê, umi³owanie Ojczyzny i ludzi oraz prawoœæ postêpowania. A do wybuchu wojny pe³ni³ funkcjê dowódcy plutonu, a nastêpnie zastêpcy komendanta Okrêgu Rzeszowskiego Strzelca. Podczas dzia³alnoœci w Zwi¹zku Strzeleckim wyró niany by³ pod wzglêdem wiedzy i umiejêtnoœci przez dotychczasowe kierownictwo. Ciê ko ranny 7 marca 1919 r. w bitwie pod Torczynem o utrwalenie granic Polski na wschodzie, mimo natychmiastowej pomocy lekarskiej zmar³ z powodu up³ywu krwi. Rozkazem wydanym w dniu œmierci zosta³ mianowany podpu³kownikiem, a poœmiertnie pu³kownikiem i odznaczony Krzy em Virtuti Militari. Tegoroczne obchody Jego œmierci obchodzone by³y w wyj¹tkowym gronie oraz szczególnej oprawie. Na uroczystoœciach goœciliœmy Krzysztofa Münnicha syna p³k. Tadeusza Münnicha - wybitnego oficera Zwi¹zku Strzeleckiego, Legionowego i Wojska Polskiego. Atrakcj¹ programu by³ tak e przelot czterech samolotów TS-11 ISKRA zespo³u akrobacyjnego "Bia³o-Czerwone Iskry" pod dowództwem mjr Tomasza Czerwiñskiego z 41. Bazy Lotnictwa Szkolnego w Dêblinie. Samoloty, przelatuj¹c nad Placem Farnym, wypuœci³y bia³o-czerwone smugi. Wszystko zaczê³o siê jednak od zbiórki na Placu Farnym w centrum Rzeszowa. Na godzinê 9 zaplanowana by³a próba generalna, na której mieliœmy poznaæ zarys tego, co mia³o nas czekaæ za kilka godzin oraz oswoiæ siê i zapoznaæ z programem. Pocz¹tkowa trema stopniowo ust¹pi³a, pogoda dopisywa- ³a, wszystko przebiega³o w jak najlepszym porz¹dku. Mimo to ka dy z nas by³ w jakiœ sposób zdenerwowany tym, co mia³o siê wydarzyæ, na ka dym spoczywa³a jakaœ odpowiedzialnoœæ, ka dy mia³ tam jak¹œ misjê do realizacji. Po próbie i ciep³ym posi³ku przemaszerowaliœmy na ulicê 3 Maja, gdzie trwa³a ju Msza Œw. Stoj¹c w jednym z szeregów swego plutonu, dostrzega³am ludzi, którzy z zaciekawieniem spogl¹dali na nas, a mo e po prostu chcieli swym spojrzeniem w jakiœ sposób porozumieæ siê z nami, dodaæ nam otuchy. Wszêdzie widaæ by³o funkcjonariuszy policji i stra y miejskiej, którzy czuwali nad bezpieczeñstwem i godnym przebiegiem uroczystoœci. Po mszy udaliœmy siê na Plac Farny, gdzie zajêliœmy wyznaczone nam miejsca. Wszyscy stali siê powa ni, ka dy dba³ o to, aby wszystko dopiête by³o na ostatni guzik, z zafascynowaniem przygl¹daliœmy siê temu wszystkiemu, co dzia³o siê woko³o. Po z³o eniu meldunku przez mjr Artura Dziadu³ê, dowódcê 21 Brygady Strzelców Podhalañskich, p³k. Wojciechowi Marchwicy, który uprzednio dokona³ przegl¹du pododdzia³ów strzeleckich, na maszt wci¹gniêto flagê Polski i odegrano Hymn Pañstwowy. Wiceprezydent Rzeszowa Stanis³aw Sienko przywita³ wszystkich zgromadzonych, po czym strzelcy przyst¹pili do przyrzeczenia. Z ka dego plutonu wyznaczona zosta³a jedna osoba do z³o enia przysiêgi na historyczny sztandar Zwi¹zku Strzeleckiego "Strzelec" Le ajsk z roku Dopiero w tamtym momencie s³owa przysiêgi nabra³y wiêkszego znaczenia. "Przyrzekam. Przez ca³e me ycie dobro Rzeczypospolitej Polskiej nade wszystko inne wy sze dla mnie bêdzie, niepodleg³oœci Jej zawsze gotów bêdê broniæ do ostatniej kropli krwi"- to fragment przyrzeczenia strzeleckiego, które z³o y³o oko³o 250 Strzelców. Zna³am te s³owa na pamiêæ a jednak dopiero wtedy zaczyna³am je do koñca rozumieæ i poczuwaæ siê do ich realizacji. S³owa przysiêgi odczyta³ bratanek p³k. L. Lisa-Kuli, Pan Leopold Kula. Nastêpnie wrêczone zosta³y medale Za Zas³ugi dla Obronnoœci Kraju" osobom zwi¹zanym i zas³u onym dla Zwi¹zku Strzeleckiego. Potem odczytano apel pamiêci poleg³ych w walkach o wolnoœæ Ojczyzny, których uczczono te salw¹ honorow¹ w wykonaniu "podhalañczyków" z I batalionu Strzelców Podhalañskich z Rzeszowa. Nastêpnie przyszed³ czas na defiladê. Zajêcia z musztry mieliœmy od wrzeœnia, wiêc by³ to dla nas moment, w którym mogliœmy zaprezentowaæ nabyte przez nas umiejêtnoœci w tym zakresie. Ruszyliœmy ulicami starego Rzeszowa, by powtórnie wróciæ na Plac Farny, na którym prezentowane by³y tymczasem umiejêtnoœci strzelców z JS 2021 w Rzeszowie, z u yciem bojowego pojazdu BRDM 2. W tym szczególnym dniu œlubowanie z³o y³y tak e podkarpackie "Orlêta", m³odsi cz³onkowie Zwi¹zku Strzeleckiego "Strzelec", który próbuje w ten sposób powróciæ do przedwojennej tradycji. W 1939 roku w Polsce na pó³ miliona "strzelców", 40 tysiêcy stanowi³y Orlêta, czyli dzieci w wieku lat. Pierwsze podkarpackie oddzia³y powsta³y w szko³ach podstawowych: nr 3 w Sêdziszowie, Wolicy Piaskowej, Klêczanach i w Szkole Podstawowej nr 14 w Rzeszowie, która nosi imiê Orl¹t Lwowskich. Myœlê, e ten rok Jubileuszowy Zwi¹zku Strzeleckiego Strzelec na d³ugo pozostanie nie tylko w naszej pamiêci, ale tak e bêdzie wspominany po latach z równie wielkim rozg³osem. A doznania i doœwiadczenie, które nabyliœmy, utkwi¹ w naszych sercach i sprawi¹, e kierowaæ bêdziemy siê s³owami przyrzeczenia nie tylko w sytuacjach trudnych, ale tak e w codziennym yciu. Sabina Sieczko

8 Goœæ z Londynu œwiadek II Rzeczypospolitej Wœród goœci i osób bior¹cych udzia³ w uroczystoœciach jubileuszu 100 lecia Zwi¹zku Strzeleckiego w Rzeszowie, wyró- nia³ siê Pan Krzysztof Mûnnich, syn komendanta POW w Rzeszowie w roku 1918, którego strzelcy rozbroili austriacki garnizon miasta i który rozpocz¹³ formowanie 17. pu³ku piechoty oraz odsieczy dla zmagaj¹cego siê z Ukraiñcami, Lwowa. Pomimo swych 90 lat, Pan Krzysztof nie zawaha³ siê do nas przybyæ, bo jak sam przyzna³, strzelcom odmówiæ nie móg³. W podró y towarzyszy³a mu córka, Pani Barbara. W przeddzieñ 93 rocznicy œmierci p³k. L. Lisa Kuli podczas jubileuszowego spotkania w rzeszowskim Ratuszu, przypomniano o sytuacji w podzielonej miêdzy zaborców Polsce, o pracy organicznej Polaków, szaleñstwie 144 osobowej garstki straceñców z 6 sierpnia 1914r., którzy wbrew zw¹tpieniu, mia d ¹cej krytyce tzw. autorytetów, zrobili wojsko i kierowani przez Józefa Pi³sudskiego wywalczyli oraz obronili Niepodleg³oœæ, zwyciê aj¹c w 1920r. bolszewick¹ Rosjê. A e nie zabrak³o wœród nich i naszych, podkarpackich przodków œwiadczy m. in. wyst¹pienie Pana Krzysztofa Mûnnicha: Biorê udzia³ w dzisiejszej uroczystoœci jako syn bliskiego kolegi pu³kownika Leopolda Lisa-Kuli. Jestem wdziêczny, e mogê tu, w Rzeszowie, reprezentowaæ mojego Ojca zmar³ego na uchodÿstwie ponad pó³ wieku temu tak blisko zwi¹zanego z Rzeszowem i siedzib¹ rzeszowsk¹. Obywatel Lis i obywatel egota mój Ojciec bo tak siê zwali od pocz¹tku ich cz³onkowstwa w Strzelcu, ju w sierpniu 1913r. uczyli siê sztuki wojennej pod komend¹ Józefa Pi³sudskiego, w Szkole Instruktorskiej Zwi¹zku Strzeleckiego w Stró y. Byli razem w III plutonie Micha³a Karasiewicza Tokarzewskiego, gotuj¹c siê do walki o niepodleg³¹ Polskê. Tak swojego kolegê wspomina mój Ojciec: >Wszystkich zadziwia³ swoj¹ niezwyk³¹ sprawnoœci¹ wojskow¹, piêkn¹, smuk³¹, wysok¹ sylwetk¹, m³odzieñczy, bo siedemnastoletni, wówczas, obywatel Lis, œp. Kula Leopold. A dziw bra³ wszystkich, sk¹d w tak m³odym ch³opcu ju skupiæ siê mia³o tyle cnót o³nierskich. Nie by³o ponad niego lepszego szermierza na bagnety, celowa³ w musztrze czy w s³u bie patrolowej, obraca³ kompani¹ w walce i na musztrze jak stary, doœwiadczony oficer regularnej armii. Poleg³ w Polsce wyzwolonej, gdy mia³ ju za sob¹ ca³¹ epopejê czynów na wszystkich odcinkach bojowych Komendanta jako kapitan I Brygady, 7 marca 1919 roku w zwyciêskim ataku nocnym armii polskiej na Torczyn na Wo³yniu. A na trumnie spocz¹³ wieniec Komendanta z napisem: Memu dzielnemu ch³opcu Józef Pi³sudski.< Wspomina³ te Ojciec, jak 4 sierpnia 1914 roku, na rozkaz mobilizacyjny Józefa Pi³sudskiego, prowadz¹c grupê Strzelców z Dêbicy do Krakowa, spotka³ w poci¹gu eszelon Strzelców rzeszowskich pod dowództwem Lisa Kuli, by potem, razem, zameldowaæ siê razem w krakowskich Oleandrach. Losy wojenne jeszcze raz zwi¹za³y choæ poœrednio dzia³alnoœæ Leopolda Lisa Kuli z moim Ojcem, który obj¹³ po nim, pod koniec lata 1918 roku, na rozkaz Edwarda Œmig³ego Rydza, stanowisko Komendanta Obwodu Rzeszowskiego POW jednego z trzech w Ma³opolsce by w listopadzie wyruszyæ na odsiecz Lwowa. Wspomnienia, które przytoczy³em, daj¹ obraz o³nierskich wiêzi ³¹cz¹cych m³odych wówczas bojowników niepodleg³oœci Leopolda Lisa Kuli i mojego Ojca w walce o odrodzenie Polski, pod egid¹ Komendanta Józefa Pi³sudskiego. 7 marca, podczas Mszy Œwiêtej w koœciele p.w. Œwiêtego Krzy a, Pan Krzysztof Mûnnich odczyta³ Rotê przysiêgi Orl¹t, a 40 m³odych g³osów j¹ powtórzy³o, g³oœne Tak mi dopomó Bóg wróci³o odbite od sklepienia œwi¹tyni, wzbudzaj¹c na twarzach uczestników mszy, wyraÿne wzruszenie. Wizyta Pana K. Mûnnicha w Rzeszowie oraz jego czynny udzia³ w uroczystoœciach, stanowi¹ wa ny element pracy strzeleckiej. Œwiadcz¹ o zachowanej ci¹g³oœci myœli i idea³ów pielêgnowanych w II Rzeczypospolitej i jej duchowymi spadkobiercami m³odymi ludÿmi, dla których Bóg Honor Ojczyzna nie s¹ pustymi has³ami. Przyk³adem jest ycie i losy Krzysztofa Mûnnicha. Uczêszcza³ do Szko³y Kadetów we Lwowie, we wrzeœniu 1939r. uda³o mu siê wraz z matk¹ opuœciæ Polskê. W Anglii ukoñczy³ szko³ê i studia, pozosta³ na Emigracji, pracowa³ z powodzeniem jako architekt w Anglii i Stanach Zjednoczonych. Dziœ nadal aktywnie uczestniczy w yciu polskiego emigracyjnego Londynu, wspó³pracuje tak e z oœrodkami krajowymi. Jest widomym znakiem polskiej wytrwa³oœci, zdolnoœci, umiejêtnoœci i talentu Polaków, którzy nigdy siê nie poddaj¹ i wbrew przeciwnoœciom wiernie trwaj¹ przy tych norwidowskich kilku myœlach, co nienowe. Dziêkuj¹c Panu Krzysztofowi i Pani Barbarze za przybycie, pozwolê sobie byæ wyrazicielem naszych strzelców i yczyæ Panu, Panie Krzysztofie, co najmniej 100 lat i proszê nie zapominaæ o Strzelcach z Rzeszowa i Podkarpacia. OdpowiedŸ z Londynu z dnia 17 marca 2012r. Jestem pe³en podziwu dla tak œwietnie prowadzonej organizacji Strzelca w Rzeszowskim Okrêgu. Mo na patrzeæ w przysz³oœæ z du ¹ doz¹ optymizmu, widz¹c, e dzisiejsza m³odzie, jak dawniej nasi ojcowie, tak licznie bierze udzia³ w przygotowaniu do s³u by Polsce w szeregach organizacji z wybitn¹ tradycj¹ niepodleg³oœciow¹. Jeœli mo liwe, proszê o przekazanie Strzelcom i Orlêtom moich szczerych gratulacji. Proszê tak e przekazaæ nasze serdeczne podziêkowania Panu Markowi Str¹czkowi za zaproszenie na uroczystoœci, pomoc nam udzielon¹ i za wzruszaj¹cy Dyplom: Fluctuat, nec mergitur, który bêdzie cenn¹ pami¹tk¹ rodzinn¹ Mûnnichów. W³aœnie dorêczono mi przesy³kê od Pana z piêknymi zdjêciami, dyskietk¹ i artyku³em prasowym. Nie spodziewa³em siê a tak bogatego udokumentowania naszej wizyty. Uroczystoœci by³y rzeczywiœcie œwietnie zorganizowane. ¹czê pozdrowienia od nas obojga oraz podziêkowania. Œciskam d³oñ, Krzysztof Mûnnich. Marek Matu³a

9 ORLÊTA ZWI ZKU STRZELECKIEGO W okresie miêdzywojennym, chyba jak nigdy wczeœniej w dziejach Polski nie w³o ono tyle wysi³ku w wychowanie m³odego pokolenia, co II Rzeczpospolitej. Pomimo powojennej biedy i wielkiego kryzysu, w zaledwie 20 lat przygotowano spo³eczeñstwo do totalnej wojny z niemieckim faszyzmem i sowieckim komunizmem. M³ode charaktery kszta³towa³a polska szko³a, a nastêpnie Wojsko Polskie. Do s³u by ojczyÿnie z broni¹ w rêku, przygotowywa³y liczne organizacje paramilitarne na czele ze Zwi¹zkiem Strzeleckim. W pierwszej po³owie lat 20-tych XX wieku Zwi¹zek Strzelecki, obejmuj¹cy sw¹ dzia³alnoœci¹ g³ównie m³odzie w wieku przedpoborowym, rozwa a³ projekt zajêcia siê równie m³odzie ¹ m³odsz¹ i dzieæmi powy ej lat 10-ciu. Pocz¹tkowo myœlano o harcerskich dru ynach Zwi¹zku Strzeleckiego, nawi¹zuj¹cych do tradycji organizacji skautowych zwi¹zanych z ruchem strzeleckim sprzed I wojny œwiatowej, ale nie zyska³o to akceptacji Zwi¹zku Harcerstwa Polskiego pragn¹cego zachowaæ odrêbnoœæ organizacyjn¹. Skutkiem tego w kwietniu 1926 r. zjazd delegatów ZS na³o y³ na w³adze zwi¹zku obowi¹zek utworzenia m³odocianych dru yn strzeleckich z m³odzie y obojga p³ci od lat 12- tu. W roku nastêpnym, przy prê niejszych oddzia³ach ZS zaczê³y powstawaæ tzw. dorostu strzeleckiego. Jednak e, jeszcze kilka lat trwa³o wypracowanie formu³y dzia³ania w tej grupie wiekowej. Dopiero nowy statut Zwi¹zku Strzeleckiego, zatwierdzony w listopadzie 1932 r., zawiera³ postanowienie, i do zwi¹zku mog¹ byæ przyjmowane osoby poni ej lat 18-tu, zwane m³odzie ¹ strzeleck¹. Zanim wypracowano jednolite metody szkolenia, w okrêgu lubelskim ZS podjêto prace pilota owe w zespo³ach zuchów strzeleckich. Oparto siê na systemie zdobywania sprawnoœci pod kierunkiem instruktorów i przodowników. Natomiast w Wielkopolsce wprowadzono nazwê Orlêta ZS, przyjêt¹ nastêpnie przez w³adze zwi¹zku dla ca³ego kraju, nawi¹zuj¹c¹ do tradycji najm³odszych obroñców Lwowa. Wielu z tych obroñców dopiero wesz³o w doros³oœæ, a byli ju yw¹ legend¹. Kiedy w 1918 r. mieszkañcy Lwowa, którzy wobec braku we Lwowie polskich oddzia³ów wojskowych, bronili miasta przed oddzia³ami wojsk ukraiñskich, na ponad 6 tysiêcy polskich obroñców ponad 1400 nie mia³o jeszcze ukoñczonych 17-tu lat. Najm³odszy mia³ zaledwie 9 lat, zaœ 13-letni Antoœ Petrykiewicz zosta³ Kawalerem Orderu Virtuti Militari (najm³odszym w historii). Wielu nie prze y³o walki o Lwów. Spoczêli na Cmentarzu Orl¹t Lwowskich na yczakowie. Od 1933 roku nast¹pi³ dynamiczny rozwój Orl¹t ZS w ca³ym kraju. Organizacja skupia³a m³odzie w wieku lat i by³a w okresie miêdzywojennym jedn¹ z najliczniejszych stowarzyszeñ m³odzie y w Polsce. W tym czasie Strzelców (doros³ych) by³o 500 tys., zaœ Orl¹t (ma³oletnich) kilkadziesi¹t tysiêcy. Wywodzili siê oni przede wszystkim z rodzin robotniczych. W tym okresie od Orl¹t liczniejsze by³o tylko harcerstwo, uwarzone przed Wielk¹ Wojn¹ przez Towarzystwo Gimnastyczne Sokó³, maj¹ce jednak charakter bardziej elitarny i kojarzone z obozem prawicowym. Tak Strzelcy jak i Orlêta wywodzili siê g³ównie z biedniejszych warstw spo³ecznych i swymi korzeniami siêgali przedwojennego ruchu socjalistyczno-niepodleg³oœciowego, a wiêc w ówczesnym rozumieniu lewicowego. W II RP obóz pi³sudczykowski uczyni³ Zwi¹zek Strzelecki organizacj¹ propañstwow¹ i proobronn¹. Celem organizacji by³o wychowanie obywatelskie m³odzie y, kszta³towanie postaw patriotycznych oraz poœwiêcenia siê idei obrony niepodleg³oœci Polski w razie jej zagro enia, przysposobienie wojskowe, rozwój fizyczny i upowszechnienie uprawiania sportu. Szczególne znaczenie mia³a praca strzelecka i orlêca na Kresach Wschodnich, gdzie w s¹siedztwie Zwi¹zku Sowieckiego bezpieczeñstwo pañstwa by³o stale zagro one. Tam dzia³alnoœæ opiera³a siê nie tylko na wspó³pracy z Wojskiem Polskim, ale tak e Korpusem Ochrony Pogranicza. Na wakacjach, z pomoc¹ WP i KOP organizowano coroczne obozy letnie dla Orl¹t. Podstawow¹ jednostk¹ organizacyjn¹ Orl¹t by³y hufce, organizowane w miejscowoœciach, bêd¹cych terenem dzia³ania oddzia³u Zwi¹zku Strzeleckiego. Podstawow¹ jednostk¹ pracy by³y dru- yny z³o one od 8 do 18 Orl¹t. Wyró niano trzy stopnie starszeñstwa organizacyjnego: orlê, starsze orlê i junak (póÿniej okreœlany jako patrolowy), oznaczane na mundurach, istnia³y te stopnie instruktorskie. Orlêta musia³y wykazaæ siê wiedz¹ o obronie Lwowa, historii Polski i jej m³odych bohaterów, znajomoœci¹ musztry i topografii w³asnej miejscowoœci, wiedz¹ z zakresu terenoznawstwa, umiejêtnoœci¹ strzelania i p³ywania. Mundur organizacyjny Orlêcia sk³ada³ siê z bluzy w kolorze khaki z elementami granatowymi, takimi jak naramienniki, mankiety rêkawów; granatowych spodenek lub spódnic oraz granatowego beretu z metalowym or³em strzeleckim. Pomoc fachow¹ w postaci artyku³ów metodycznych dla instruktorów publikowa³y czasopisma: Strzelec (nieregularnie dodatek Orlêta ) oraz wojskowy Wiarus (dodatek G³os Orl¹t ). W 1939 roku Orlêta ZS liczy³y oko³o 40 tys. cz³onków, z czego w samej Warszawie dru yny orlice skupia³y ok dzieci i m³odszej m³odzie y. Wybuch II wojny œwiatowej przerwa³ tê dzia³alnoœæ. Badania historyczne nas dziejami ruchu orlêcego nie by³y dot¹d prowadzone na wiêksza skalê. Strzelecy z II Kompanii JS 2021 w Sêdziszowie M³p. odnaleÿli w pobliskiej wsi Olchowa pana Leopolda G¹skê (rocznik 1924), który wspomina³, e ju jako dziecko zosta³ orlêciem strzeleckim. Orlêta zorganizowa³ Zwi¹zek Strzelecki, istniej¹cy tam od koñca lat 20-tych XX w. Oddzia³ liczy³ wtedy oko³o 30 mê czyzn i ch³opców. Du ym wydarzeniem wtedy by³o otwarcie i poœwiêcenie szkó³ki strzeleckiej w Olchowej, utworzonej na parceli o powierzchni arów, ogrodzonej dêbowymi s³upami i p³otem, do której prowadzi³a piêknie wykonana brama z polskim or³em. Strzelcy dysponowali 7-ma karabinami do æwiczeñ, zdeponowanymi na posterunku Policji Pañstwowej w Sielcu. Na wiêksze æwiczenia Strzelcy i Orlêta z Sêdziszowa, Góry Ropczyckiej i Olchowej chodzili na pola, na zachód od Sêdziszowa M³p. Na æwiczenia te przyje d ali instruktorzy z Dêbicy, Tarnowa, a nawet Krakowa. Leopold G¹ska opowiada³ z humorem, jak kiedyœ wróci³ do domu z takich æwiczeñ umorusany i bez butów. -Oj da³a mi mama!. Podczas II wojny œwiatowej w okupowanej Polsce Strzelcy i Orlêta z regu³y nie tworzyli odrêbnych organizacji konspiracyjnych, ale w³¹czyli siê w walkê S³u by Zwyciêstwu Polski, Zwi¹zku Walki Zbrojnej, szeregach nastêpnie Armii Krajowej. W Warszawie czêœæ orlêcej kadry instruktorskiej i cz³onków Orl¹t utworzy³a jednak konspiracyjn¹ organizacjê, która zosta³a w³¹czona do Armii Krajowej wziê³a udzia³ w walce podziemnej z Niemcami, a nastêpnie w Powstaniu Warszawskim. Najbardziej znana jest Kompania Motorowa Orl¹t, która walczy³a w powstañczym Batalionie Gozdawa. Twórc¹ i komendantem orlêcej konspiracji by³ Stanis³aw Srzednicki - przedwojenny organizator orlêcego Hufca Praga. Temu oficerowi i jego Orlêtom poœwiêcono tablicê pami¹tkow¹ w Katedrze polowej Wojska Polskiego oraz tablicê na budynku przy ul. Podwale na warszawskim Starym Mieœcie. Po wojnie, w latach istnia³a powstañcza Szko³a Orl¹t Orlinek (nazwana formalnie Szko³¹ Orl¹t Grunwaldzkich dla odwrócenia uwagi w³adz komunistycznych od tradycji Orl¹t Lwowskich). W Orlinku utworzono dwie kompanie Orl¹t, obowi¹zywa³ tam regulamin wojskowy i umundurowanie. Uczniami szko³y byli m.in. osierocone dzieci oficerów wojskowych i o³nierzy AK, m³odociani wiê- Ÿniowie niemieckich wiêzieñ i obozów koncentracyjnych. Wraz z narastaniem re imu stalinowskiego sterowane z Moskwy w³adze nie zamierza³y tolerowaæ organizacji strzeleckich i orlêcych. M³odzie w PRL zosta³a pozbawiona szansy przynale noœci do tych organizacji. W po³owie lat 80-tych XX w., na fali ruchu solidarnoœciowego, powsta³ Klub Kombatantów Orlêta przy Obwodzie VI Rejonu V Armii Krajowej Praga, który w 1990 przekszta³ci³ siê w Œrodowiskowe Ko³o Kombatanckie Armii Krajowej Organizacji Orlêta. Odt¹d dawni cz³onkowie Orl¹t spotykaj¹ siê co roku w dniu 8 maja (dzieñ imienin Stanis³awa Srzednickiego), przy jego mogile na Cmentarzu Wojskowym na Pow¹zkach. W III Rzeczpospolitej œrodowisko przedwojennych Orl¹t podejmowa³o próby odtworzenia organizacji. W trzech warszawskich szko³ach utworzono kompanie Orl¹t, a jednej z nich nadano imiê Stanis³awa Srzednickiego. Podobne dzia³ania podjê³o równie kombatanckie œrodowisko Armii Krajowej na KielecczyŸnie. Obecnie próbê odbudowy ruchu orlêcego na Podkarpaciu podjê³o œrodowisko Zwi¹zku Strzeleckiego Strzelec OSW. Jacek Magdoñ Prawo Orl¹t 1. Kocham Polskê i pragnê s³u yæ jej wszystkimi si³ami. 2. Dbam o honor i dobre imiê Orl¹t. 3. Jestem dobrym synem i koleg¹. 4. Pokonujê wytrwale wszelkie trudnoœci. 5. Liczê tylko na w³asne si³y. 6. Jestem odwa ny w s³owie i czynie. 7. Gardzê wszelkim k³amstwem. 8. Chcê byæ po ytecznym obywatelem i ofiarnym o³nierzem.

10 O Wojtku, co poszed³ na wojnê Z urodzenia by³ Syryjczykiem, a z zawodu o³nierzem armii gen. W³adys³awa Andersa. Przeszed³ ca³y szlak bojowy armii, od Iranu a po W³ochy. Otrzyma³ stopieñ kaprala. Nie by³oby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie fakt e Wojtek to niedÿwiedÿ. Na œwiat przyszed³ w pobli u Hamadan w roku Szybko straci³ matkê, zabit¹ przez myœliwych. Malucha znalaz³, wsadzi³ do plecaka i zabra³ ze sob¹ pewien ch³opiec. Los chcia³, e w drodze do wioski m³ody Irañczyk spotka³ jad¹cy do Palestyny konwój polskich o³nierzy ze œwie o utworzonej armii gen. Andersa. Zabiedzony ch³opiec wzbudzi³ litoœæ dobrze znaj¹cych g³ód Polaków, którzy podarowali mu kilka konserw. Ten, ucieszony a zarazem przestraszony, uciek³ zostawiaj¹c plecak z zawartoœci¹. Jak ogromne by³o zdziwienie o³nierzy, gdy zawini¹tko zaczê³o siê ruszaæ i pomrukiwaæ. Rozwi¹zali je, by ujrzeæ mordkê ma³ego misia. Oczywiste sta³o siê, e jedzie z nimi. Kapral Piotr Prendysz da³ mu na imiê Wojtek. Ma³y niedÿwiadek nie potrafi³ jeszcze jeœæ, wiêc o³nierze rozcieñczyli trochê skondensowanego mleka i podawali mu je z flaszki po wódce. Wojtek szybko sta³ siê ulubieñcem 22 Kompanii Zaopatrzenia Artylerii, wchodz¹cej w sk³ad 2 Korpusu Polskiego. Zosta³ wpisany na listê personelu oraz otrzymywa³ regularny o³d w postaci zwiêkszonej racji ywnoœci. Wielbiciel damskiej bielizny Wojtek nie lubi³ samotnoœci. Co noc chadza³ wiêc do namiotów, by tuliæ siê do polskich o³nierzy. Stale przebywaj¹c w towarzystwie Polaków, przyjmowa³ ich zwyczaje. Tak jak jego kompani, lubi³ papierosy, koniecznie zapalone (nie pali³ ich tylko zjada³) i piwo, które pi³ z butelki. - Mia³ wyj¹tkowy charakter. Lubi³ byæ z ludÿmi, z o³nierzami, bawi³ siê razem z nimi - mówi profesor Wojciech Narêbski, ostatni yj¹cy o³nierz 22 Kompanii Zaopatrzenia Artylerii. Jego ulubion¹ zabaw¹ by³y zapasy z o³nierzami, czêsto z kilkoma naraz. Pozwala³ im nawet czasami wygrywaæ. Jednak co ciekawe, zawsze podczas walki chowa³ pazury i nigdy nikomu nie zrobi³ krzywdy. W wieku dojrza³ym wa y³ ok. 250 kg i w pozycji wyprostowanej mierzy³ prawie 2 metry. Ogromn¹ przyjemnoœæ sprawia³a mu te jazda samochodami transportowymi, czy to na pace czy w szoferce. Dla osób postronnych, widz¹cych ogromnego niedÿwiedzia siedz¹cego na miejscu kierowcy i trzymaj¹cego ³apy na kierownicy, by³ to widok doœæ nietypowy. Sympatyczny misiek czêsto psoci³ i robi³ kawa³y nie dla wszystkich zabawne. Jeden z artów polega³ na tym, e podczas k¹pieli w Adriatyku (w czasie pobytu we W³oszech) zanurza³ siê i podp³ywa³ do dziewcz¹t. Wtedy wynurza³ siê. Przera one bliskim widokiem niedÿwiedzia panny z krzykiem ucieka³y. Inny przyk³ad: gdy 22 KZA przebywa³a w jednym z alianckich obozów, Wojtka zainteresowa³a damska bielizna, wisz¹ca na sznurku. Ukrad³ j¹ i szybko uciek³. Na ca³e szczêœcie w³aœcicielkami okaza³y siê Polki, ³¹czniczki nale ¹ce do oddzia³u. W ramach przeprosin Wojtek wykona³ wyuczon¹ scenkê, któr¹ czêsto powtarza³ przed opiekunami. Siada³ na zadzie ³apami zakrywaj¹c mordê, i a³oœnie skoml¹c ca³y czas patrzy³ przez pazury, czy dobrze odegra³ swoj¹ rolê. Nieraz ³agodny miœ by³ dla polskich o³nierzy tak e sposobem na podryw. NiedŸwiedŸ, co siê kulom nie k³ania³ Jednak Wojtek by³ nie tylko maskotk¹. Podczas walk o Monte Cassino, cz³onkowie 22 Kompanii uwijali siê jak w ukropie, nosz¹c na stanowiska artylerii ciê kie skrzynie z pociskami. Wojtek obserwowa³ swoich towarzyszy, a wreszcie sam postanowi³ pomóc. Podszed³ do ciê arówki, stan¹³ na tylnych ³apach, a przednie wyci¹gn¹³ do o³nierza podaj¹cego skrzynie. Ten, po otrz¹œniêciu siê ze zdumienia, poda³ Wojtkowi jedn¹ z nich. NiedŸwiedŸ bez wysi³ku zaniós³ pociski na stanowisko i wróci³ po nastêpne. I tak przez ca³y czas bitwy pod Monte Cassino nosi³ skrzynie, pomagaj¹c swoim opiekunom. Alianccy o³nierze byli oszo³omieni tym widokiem. Jeden z nich naszkicowa³ niedÿwiedzia stoj¹cego na tylnych ³apach, przednimi trzymaj¹cego pocisk. Ten obrazek szybko sta³ siê symbolem 22 Kompanii. o³nierze malowali go na ciê arówkach i nosili na rêkawach mundurów. Po zakoñczeniu wojny, Wojtek, wraz z kpr Piotrem Prendyszem i reszt¹ kompanów z oddzia³u, osiedli

11 w Szkocji. agodny niedÿwiedÿ szybko sta³ siê tu gwiazd¹. Rozpisywa³y siê o nim gazety, odbywa³y siê audycje radiowe. Miejscowa ludnoœæ przychodzi³a do polskiego obozu, by go ujrzeæ. Nawet dzia³aj¹ce tam Towarzystwo Polsko-Szkockie przyjê³o go w swe szeregi, jako swojego honorowego cz³onka. Ale jego towarzysze broni zaczêli siê wykruszaæ. o³nierze genera³a Andersa zdawali sobie sprawê z tego, e powrót do Polski rz¹dzonej przez komunistów jest dla nich równoznaczny z uwiêzieniem. Rozjechali siê wiêc po œwiecie: czêœæ trafi³a do USA i Kanady, inni osiedlili siê w Australii, jeszcze inni pozostali w Szkocji. - Mo na powiedzieæ, e jest pewne podobieñstwo miêdzy Polakami, którzy zostali w Wielkiej Brytanii i byli rozproszeni po ca³ym œwiecie kontynuuje prof. Narêbski. - yciorys Wojtka mo e byæ przyk³adem losów polskich zes³añców. Nie tylko Wojtek nie móg³ wróciæ do Polski, nie mog³o tego zrobiæ równie wielu o³nierzy. Jest zatem tak e symbolem prowizorycznej wolnoœci, któr¹ mieliœmy do 1989 roku, kiedy to uda³o nam siê uzyskaæ t¹ prawdziw¹ wolnoœæ. Dla Piotra Prendysza znalezienie w³aœciwego miejsca do ycia dla Wojtka by³o du ym problemem. Na ca³e szczêœcie dyrektor ogrodu zoologicznego w Edynburgu zaoferowa³ sw¹ pomoc. W tej sytuacji by³o to jedyne wyjœcie, choæ Polacy - byli o³nierze - nie mogli pogodziæ siê z rozstaniem ze swym futrzanym koleg¹. Wci¹ marzyli o powrocie do ojczyzny wraz z miœkiem. Stawia³ uszy, s³ysz¹c przekleñstwa po polsku W zoologicznym ogrodzeniu Wojtek sta³ siê smutny i osowia³y. Nie reagowa³ na odwiedzaj¹ce go t³umy. O ywia³ siê dopiero, gdy s³ysza³ jêzyk polski. Strzyg³ wtedy uszami. Najbardziej ywio³owo (w pozytywnym sensie tych s³ów) reagowa³ ponoæ na polskie... wulgaryzmy. Odwiedzali go równie dawni towarzysze broni. Nie bacz¹c na ostrze enia pracowników zoo, przeskakiwali przez ogrodzenie, by - po dawnemu - si³owaæ siê z Wojtkiem i czêstowaæ go papierosami czy piwem. Wojtek umar³ 2 grudnia 1963, w wieku 21 lat, ok. pó³ roku po œmierci Piotra Prendysza. Wiadomoœæ o jego œmierci obiega³a ca³¹ Wielk¹ Brytaniê. Tê informacjê podawano równie w USA, Kanadzie i Australii. Jeœli w niebie zwierzêta maj¹ chodziæ w towarzystwie œw. Franciszka z Asy u, to na pewno nie jest tak w przypadku tego niezwyk³ego niedÿwiedzia. Bo Wojtek jeÿdzi zapewne po polach elizejskich w ukochanym transporterze z ukochanymi o³nierzami 22 Kompanii. Historiê Wojtka zna ca³a Wielka Brytania - nawet sam ksi¹ ê Karol i jego synowie. Jego memoria znajduj¹ siê m. in. w Imperial War Museum w Londynie, Kanadyjskim Muzeum Wojny w Ottawie oraz Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. Powsta³o wiele reporta y na jego temat. Zosta³a napisana piosenka o jego przygodach. Wojtek jest równie bohaterem jednej ze znanych brytyjskich wieczorynek. Joanna Koszela Obchody 77. Rocznicy Œmierci Marsza³ka Józefa Pi³sudskiego II Turniej - Przegl¹d Musztry Pododdzia³ów Zwi¹zku Strzeleckiego Strzelec OSW z Rzeszowa i Podkarpacia Ludzie tacy jak Józef Pi³sudski nie przychodz¹ na œwiat po to, Aby zaœwieciæ jak meteor w nocy i zostawiæ po sobie mrok. Dani s¹ narodom jako wieczne œwiat³o, jako drogowskaz ( ) I w³aœnie za grobem s¹ ich najwiêksze zwyciêstwa Obchody rocznicowe rozpoczê³y siê uroczyst¹ msz¹ œwiêt¹ koncelebrowan¹ w koœciele Œw. Krzy a w Rzeszowie pod przewodnictwem ks. pra³ata Stanis³awa S³owika. Kazanie okolicznoœciowe do zgromadzonych wyg³osi³ ks. pra³at W³adys³aw Jagustyn, który przybli y³ postaæ bohatera. Ponadto ofiarê równie sprawowali: O. Rafa³ Klimas, ks. kpt. Tomasz Skupieñ oraz ks. st. chor. ZS Stanis³aw Szcz¹chor. W ramach Obchodów 77. Rocznicy Œmierci Marsza³ka Józefa Pi³sudskiego zorganizowano w Rzeszowie II Turniej - Przegl¹d Musztry pododdzia³ów Zwi¹zku Strzeleckiego "Strzelec" OS-W o Puchar Dowódcy 21. Brygady Strzelców Podhalañskich i Nagrodê Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Rzeszowie. Do rywalizacji konkursowej stanêli m³odzi strzelcy z Rzeszowa JS 2021: X LO ZSKU, XIV LO ZST i pluton miejski (IX LO ZSO nr 1 im. Marsza³ka Józefa Pi³sudskiego, Gimnazjum 9, Gimnazjum Bratkowice) oraz Zespó³ Szkó³ Technicznych w Kolbuszowej. Swoje pododdzia³y wystawi³y równie Jednostka Strzelecka 2033 przy Zespole Szkó³ w Lubaczowie, Jednostka Strzelecka 2051 (Gimnazjum w Wielopolu Skrzyñskim, LO Sêdziszów M³p., I LO Dêbica) oraz (Jan Lechoñ) Jednostka Strzelecka 2025 Jaros³aw. Prezentacje poszczególnych pododdzia³ów ocenia³a Komisja Konkursowa w sk³adzie: pp³k Marcin AL - Komendant WKU w Rzeszowie, mjr Tadeusz HOMA i kpt. Les³aw LITWIN. Pierwsze miejsce i Puchar Dowódcy 21. BSP wywalczy³ pododdzia³ Jednostki Strzeleckiej 2033 przy Zespole Szkó³ im. gen. J. Kustronia w Lubaczowie. Natomiast sekc. ZS Angelika PIGAN otrzyma³a Nagrodê Szefa WSzW w Rzeszowie - najwy ej oceniony przez jury dowódca. Wielk¹ atrakcj¹ dla strzelców, zgromadzonej publicznoœci i zaproszonych goœci by³ wspania³y pokaz musztry paradnej z broni¹ dru yny z Batalionu Reprezentacyjnego WP Garnizonu Warszawa, pod dowództwem ppor. Gabrieli OCHAB. Na zakoñczenie II Turnieju Musztry zosta³ odczytany Rozkaz Organizacyjny Nr 3/2012 z dnia 12 maja 2012 Dowódcy II P³d.-Wsch. Okrêgu Strzeleckiego. Na mocy jego srebny krzy strzelecki otrzyma³ m³. insp. ZS Marek Matu³a, br¹zowy krzy strzelecki sier. ZS Mi³osz Elgass, natomiast awanse na wy szy stopieñ strzelecki otrzymali: dr. hab. Grzegorz OSTASZ, prof. PRz i mgr Artur POLAKIEWICZ. Nominacje wrêczali insp. ZS Marek Str¹czek, m³. insp. ZS Piotr Panek i m³. insp. Jacek Magdoñ. Nagrody dla najlepszych i uczestników turnieju musztry wrêczali: p³k dypl. Zbigniew WINIARSKI - Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Rzeszowie. pp³k Jaros³aw Piasny BSP, Henryk Wolicki - Wiceprezydent Miasta Rzeszowa. W uroczystoœci uczestniczyli przedstawiciele w³adz wojewódzkich, samorz¹dowych. Delegacje: 21. BSP, WSzW w Rzeszowie, WKU Rzeszów, Policji, Pañstwowej Stra y Po arnej, o³nierzy AK, Represjonowanych Politycznie o³nierzy - Górników, NSZZ Solidarnoœæ, Solidarnoœæ Oœwiaty, studenci z Wydzia³u Zarz¹dzania PRz, m³odzie szkolna oraz mieszkañcy Rzeszowa. Patronat honorowy nad obchodami objêli: Wojewoda Podkarpacki, Marsza³ek Województwa Podkarpackiego, Prezydent Miasta Rzeszowa, Podkarpacki Kurator Oœwiaty, Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Rzeszowie, Œwiatowy Zwi¹zek o³nierzy Armii Krajowej w Rzeszowie. Redakcja

12 Dzia³alnoœæ spo³eczna JS 2025 w Jaros³awiu Pocz¹tek roku w Jednostce Strzeleckiej rozpocz¹³ siê przygotowaniem planów wspó³pracy w zakresie dzia³alnoœci pro-spo³ecznej. Dowódca Jednostki podj¹³ konsultacje m.in. z Urzêdem Miasta i Fundacj¹ Pomocy Edukacyjnej dla M³odzie y im. T. i H. Zieliñskich. 16. lutego 2011r. grupa strzelców z Jaros³awia zosta³a nagrodzona przez Burmistrza Miasta za udzia³ i swój osobisty wk³ad w akcjê na Jaros³awskim rynku pod has³em Gor¹cy posi³ek. Pod tym has³em strzelcy wspierali potrzebuj¹cych poprzez wydawanie ciep³ych posi³ków na jaros³awskim rynku. W dniu 7. marca na zaproszenie Jednostki Strzeleckiej 2021 z Rzeszowa, jaros³awscy strzelcy wziêli udzia³ obchodach 92. rocznicy œmierci p³k. Leopolda Lisa-Kuli w Rzeszowie. Sekc. ZS Patryk Wasiuta dowodzi³ pododdzia³em reprezentacyjnym naszej jednostki. W dniu 22. marca dowódca JS2025 chor. ZS Daniel Kot podpisa³ umowê o wspó³pracy miêdzy Jednostk¹ a Burmistrzem Miasta Jaros³awia. Umowa ta jest pocz¹tkiem szerszego planu dzia³ania strzelców na rzecz wspierania bezpieczeñstwa w sytuacjach zagro enia poprzez wspieranie dzia³añ Wydzia³u Bezpieczeñstwa i Zarz¹dzania Kryzysowego Urzêdu Miasta. 10. kwietnia na zaproszenie pos³a Andrzeja Æwierza strzelcy mieli mo liwoœæ aktywnego udzia³u w centralnych uroczystoœciach w Warszawie upamiêtniaj¹cych katastrofê samolotu prezydenckiego w Smoleñsku. Pod koniec kwietnia ju po raz drugi strzelcy z Jaros³awia wsparli II Marsz Po zdrowie organizowany przez Sanepid w Jaros³awiu i Stowarzyszenie Pedagogów w Jaros³awiu. Zadaniem strzelców by³o bezpieczne przeprowadzenie uczestników marszu do wyznaczonego miejsca w pobliskim lesie oraz zorganizowanie miejsca biwakowego dla grupy oko³o 100 uczestników. Równie jak co roku grupa strzelców wziê³a udzia³ w obchodach Œwiêta Konstytucji 3. maja. W listopadzie sekc. ZS Micha³ Perykasza odebra³ w imieniu dowódcy jednostki podziêkowanie od ks. Marka Pieñskowskiego podziêkowanie za pomoc strzelców w organizacji czterechsetnej rocznicy powstania Opactwa Sióstr Benedyktynek w Jaros³awiu. 11. listopada w najwa niejszym dla strzelców œwiêcie przyrzeczenie z³o y³a nowa grupa strzelców. Dobrym momentem na podsumowanie dzia³alnoœci jednostki by³o spotkanie op³atkowe 30. grudnia, w którym udzia³ wziêli m.in. Dowódca Po³udniowo-Wschodniego Okrêgu Strzeleckiego i Dowódca JS2033 z Lubaczowa. Piotr Socha Strzelcy na wiosennym poligonie w Trzciañcu Tradycj¹ jest, e wczesn¹ wiosn¹ Strzelcy z Jednostki Strzeleckiej 2021 Rzeszów bior¹ udzia³ w zajêciach poligonowych w Trzciañcu. Nie inaczej by³o te i w tym roku, 13,14 i 15 kwietnia Trzcianiec znów goœci³ strzeleck¹ braæ. W zgrupowaniu uczestniczy³a m³odzie z Rzeszowa (X LO ZSKU i XIV LO ZST, pluton miejski), Kolbuszowej (ZS), Nowej Dêby, Wielopola Skrzyñskiego, Bratkowic, Dêbicy, Brzeska i Strzy owa. Strzelcy zrealizowali miêdzy innymi zagadnienia z programu szkolenia wojskowego. M³odzie podzielona na grupy nabywa³a umiejêtnoœci z ró nej tematyki, miêdzy innymi udzielanie pierwszej pomocy przedmedycznej na miejscu wypadku czy pokonywanie œcianki wspinaczkowej. Po przybyciu na punkt nauczania Strzelców czeka³a czêœæ teoretyczna a potem praktyczna (strzelanie z broni sportowej pneumatycznej, wspinaczka na œciance). Uczestnicy poligonu spotkali siê równie z takimi zagadnieniami jak maskowanie indy- widualne, rzut granatem czy zak³adanie opatrunku osobistego. To tylko czêœæ ze zrealizowanych tematów. W doskonaleniu wiedzy, poznawaniu i opanowaniu zagadnieñ w profesjonalny sposób pomagali Strzelcom o³nierze z 1 Batalionu Strzelców Podhalañskich z Rzeszowa. Przestawiona zosta³a równie prezentacja przygotowana przez st. sier ZS Roberta Pieczonkê na temat uzale nieñ od narkotyków i alkoholu wœród m³odzie y i doros³ych. By³a to pewnego rodzaju przestroga dla strzelców, która mia³a pozwoliæ dok³adniej zag³êbiæ siê im w tym temacie. Jednoczeœnie na terenie oœrodka szkoleniowego w Trzciañcu, na terenie zurbanizowanym prowadzony by³ trening walki dla plutonu Obrony Terytorialnej pod dowództwem st. chor. ZS Dawida Biœto. Zajêcia poligonowe w Trzciañcu pomog³y strzelcom rozszerzyæ ich zakres wiedzy, opieraj¹c siê nie tylko na samej teorii, ale tak e wzbogacaj¹c nabyt¹ wiedzê o doœwiadczenia praktyczne. Sabina Sieczko 10

13 Porozumienie o wspó³pracy z Jednostk¹ Strzeleck¹ 2021 im. p³k. Lisa-Kuli Zwi¹zku Strzeleckiego "Strzelec" OSW w Rzeszowie a Wydzia³em Zarz¹dzania PRz Maj¹c na uwadze potrzebê wspólnego dzia³ania na rzecz obronnoœci oraz wychowania patriotycznego, Wydzia³ Zarz¹dzania Politechniki Rzeszowskiej zawar³ w dniu 14 marca 2012 r. porozumienie o wspó³pracy z Jednostk¹ Strzeleck¹ 2021 im. p³k. Lisa-Kuli Zwi¹zku Strzeleckiego "Strzelec" Organizacj¹ Spo³eczno-Wychowawcz¹ w Rzeszowie. Porozumienie zak³ada organizacjê wspólnych przedsiêwziêæ, w tym utworzenia plutonu Jednostki Strzeleckiej 2021 przy Wydziale Zarz¹dzania. Odpowiednie dokumenty podpisali dowódca Jednostki Strzeleckiej 2021, st. chor. ZS Dawid Biœto oraz Dziekan Wydzia³u Zarz¹dzania, dr hab. Grzegorz Ostasz, prof. PRz. Koordynatorami wszelkich przedsiêwziêæ z ramienia ZS "Strzelec" bêd¹ sier. ZS Mi³osz Elgass i st. strz. ZS Ewelina Mokrzycka, studentka kierunku bezpieczeñstwo wewnêtrzne, natomiast Wydzia³ Zarz¹dzania PRz reprezentuj¹ dr Artur WoŸny i mgr Artur Polakiewicz. (PRz) Strzelcy z JS 2021 na dniach Wydzia³u Zarz¹dzania Politechniki Rzeszowskiej W dniach kwietnia bie ¹cego roku na terenie kampusu Politechniki Rzeszowskiej odby³y siê dni Wydzia³u Zarz¹dzania PRz. G³ównym punktem pierwszego dnia by³ rozpoczêty o godzinie 18 w auli budynku V1 koncert zespo³u Hunter. W sk³ad zespo³u wchodzi m.in. zastêpca Komendanta G³ównego Policji insp. dr. hab. Arkadiusz Letkiewicz. Miêdzy innymi dziêki podpisanemu pomiêdzy Jednostk¹ Strzeleck¹ 2021 w Rzeszowie a Wydzia³em Zarz¹dzania PRz, obszar koncertu by³ ochraniany przez Strzelców z plutonu Obrony Terytorialnej JS 2021, w sile trzech dru yn (26 osób). Zadanie wykonywane przez Strzelców sk³ada³o siê z kilku aspektów. Pierwszym by³a kontrola publicznoœci znajduj¹cej siê w auli, w której odbywa³ siê koncert. Zabezpieczone zosta³y wejœcia na scenê oraz wejœcia do samej auli. Kontrolowane by³o tak e wejœcie do budynku V1 oraz trasa przejœcia publicznoœci pomiêdzy wejœciem do budynku a aul¹. Ponadto zadaniem Strzelców pilnuj¹cych wejœcia do budynku by³o kontrolowanie osób wchodz¹cych pod k¹tem ewentualnych prób wniesienia alkoholu lub innych œrodków odurzaj¹cych. Ponadto mieli oni zatrzymywaæ, gdyby takie siê trafi³y, wszelkie osoby nietrzeÿwe, czy te niew³aœciwie zachowuj¹ce siê. W przejœciu pomiêdzy aul¹ a wejœciem do V1 zosta³ rozstawiony sta³y punkt medyczny, który koordynowa³ pracê trzech patroli medycznych rozmieszczonych w newralgicznych punktach kontrolowanego obiektu. Strzelcy, w pe³nym umundurowaniu strzeleckim, zaopatrzeni zostali w pe³n¹ ³¹cznoœæ oraz we wszystkie elementy wyposa enia, które mog³yby byæ przydatne w przypadku koniecznoœci dokonania jakiejkolwiek interwencji. Tym samym, warunkiem niezbêdnym do wziêcia udzia³u w ochronie koncertu, by³o posiadanie przez ochraniaj¹cych Strzelców umiejêtnoœci z zakresu technik interwencyjnych, pracy z t³umem oraz doœwiadczenia w przynajmniej jednym systemie samoobrony. Strzelcy z zadania wywi¹zali siê perfekcyjnie. Wprawdzie nie by³o koniecznoœci interweniowania w adnym powa niejszym przypadku, aczkolwiek z pewnoœci¹ profesjonalny wygl¹d oraz zachowanie Strzelców, tak e mia³y wp³yw na uspokojenie jakichkolwiek negatywnych nastrojów. Praca ³¹cznoœci oraz patroli medycznych pod dowództwem sek. ZS Agnieszki Oleszczak tak e by³a bez zarzutu. Za ca³okszta³t wykonywanego zadania odpowiedzialni byli sier. ZS Grzegorz Zabój oraz sier. ZS Mi³osz Elgass. Po koncercie, wszyscy Strzelcy, zebrani ju w auli mieli okazjê odbyæ krótk¹ rozmowê z panem insp. Arkadiuszem Letkiewiczem, dziekanem Wydzia³u Zarz¹dzania panem dr. hab. Grzegorzem Ostaszem, prof. PRz oraz panem mgr Arturem Polakiewiczem. Natomiast 25 kwietnia, o godzinie Strzelcy z plutonu Obrony Terytorialnej oraz z kilku innych plutonów, na terenie amfiteatru Politechniki Rzeszowskiej, wykonali cztery pokazy umiejêtnoœci, z których dwa odby³y siê z udzia³em pojazdu opancerzonego BRDM 2. W pierwszym pokazie 2 pojazdy strzeleckie mia³y za zadanie zablokowaæ znajduj¹cy siê w ruchu pojazd podejrzanych, a nastêpnie dokonaæ zatrzymania znajduj¹cych siê w nim osób. Po wyci¹gniêciu z pojazdu, skuciu i przeszukaniu podejrzanych, zostali oni odtransportowani do pojazdów strzeleckich, a samochód podejrzanych zosta³ przeszukany z u yciem tarczy balistycznej, chroni¹cej na wypadek, gdyby w pojeÿdzie zosta³y zainstalowane urz¹dzenia pu³apki. W drugim pokazie na plac wjecha³y trzy pojazdy. W jednym z nich znajdowa³ siê ochraniany przez strzelców VIP. Po zatrzymaniu pojazdów, VIP wysiad³ i podczas jego przemieszczania siê wzd³u miejsca dla publicznoœci, dokonana zosta³a próba ataku. VIP zosta³ natychmiast zabrany przez bezpoœredni¹ ochronê do pojazdu i ewakuowany z placu. Dwóch podejrzanych zosta³o po krótkiej walce wrêcz obezw³adnionych, skutych i przeszukanych. Po odprowadzeniu ich do pozosta³ych na placu pojazdów, zostali oni zabrani celem wykonania dalszych czynnoœci. W trzecim pokazie, strzelcy przemieszczaj¹cy siê konwojem trzech pojazdów, zostali zaatakowani. Pojazd numer 2 zosta³ uszkodzony, a dwie znajduj¹ce siê w nim osoby, ranne. Natychmiast po otrzymaniu postrza³u przez pojazd numer dwa, pojazdy 1 i 3 (BRDM), zajê³y pozycje pomiêdzy pojazdem uszkodzonym a miejscem, z którego zosta³ on ostrzelany. W tym czasie do uszkodzonego samochodu podjecha³ MEDEVAC, którego za³oga, znajduj¹ca siê pod os³on¹ pojazdów numer 1 i 3 oraz prowadzonego przez ich obs³ugê ognia, udzieli³a fachowej pomocy rannym i ewakuowa³a ich z pola walki. Nastêpnie pozostali na placu strzelcy wycofali siê wraz z pojazdami, prowadz¹c ogieñ. W czwartym pokazie przemieszczaj¹ca siê razem z pojazdem BRDM dru yna piechoty, podczas wykonywania zadania rozpoznawczego, zosta³a zaatakowana. Po klasycznej reakcji na kontakt ca³ej dru yny, jej dowódca podj¹³ decyzjê o wycofaniu, co zosta³o wykonane b³yskawicznie, po postawieniu zas³ony dymnej oraz pod os³on¹ ognia w³asnego jak i pojazdu. Po wykonaniu ww. pokazów i po nagrodzeniu brawami, Strzelcy przeszli do prezentacji pojazdów, uzbrojenia i wyposa enia. Mi³osz Elgass 11

14 KIERUNKI ROZWOJU P R O - O B R O N N E G O STRZELCÓW Z JS2021 STRZELCY W OKRESIE WIELKIEGO POSTU 2012 Strzelcy oprócz zdobywania i doskonalenia umiejêtnoœci o charakterze wojskowym, kszta³tuj¹ swój charakter i tê yznê ducha. Dobr¹ okazjê do tego stanowi Wielki Post - czas zadumy, a tak e refleksji nad swoim postêpowaniem oraz wyrzeczeñ i wymagañ od siebie. W trakcie czterdziestu wybranych przez Boga i Koœció³ dni strzelcy JS 2021 uczestniczyli w nabo eñstwach tego wa nego okresu roku liturgicznego. W pi¹tek 24 lutego 2012 r. modlili siê, maszeruj¹c tras¹ Drogi Krzy owej wiod¹c¹ ulicami Rzeszowa. Piêæ tygodni póÿniej prowadzili nabo eñstwo w Koœciele Œw. Krzy a we wspomnianym wy ej mieœcie. Rozwa aj¹c kolejne stacje, przedstawili tragiczny los polskich oficerów, zamordowanych w Katyniu. Maj¹c na uwadze fakt, e œrodowisko strzeleckie skupia nie tylko m³odzie, której celem jest wst¹pienie do wojska, ale równie do policji lub innych s³u b mundurowych, dowództwo JS2021 wypracowa³o model kszta³cenia oparty na czterech blokach szkoleniowych. Pierwszy blok dotyczy szkolenia unitarnego strzelców, którzy wst¹pili w struktury jednostki. Kolejny to kurs dowódców dru yn, który przygotowuje strzelców do bycia instruktorem na punkcie nauczania oraz dowodzenia sekcj¹ podczas zajêæ. Dwa kolejne bloki to szkolenia zgrywaj¹ce sekcje ogniowe oraz pokazy jednostki Szkolenia zgrywaj¹ce sekcje ogniowe skupiaj¹ strzelców maj¹cych co najmniej trzyletni sta w jednostce, ukoñczyli szkolenie unitarne oraz Kurs Dowódców Dru yn. Ponadto w dzia³aniach aktywny udzia³ bior¹ o³nierze oraz funkcjonariusze policji i stra y granicznej. Celem szkolenia jest realizacja ró nego rodzaju za³o eñ taktycznych (procedury musztry bojowej). Prowadzenie symulacji (STX Situational Tactical Exercise) z u yciem replik EAG (Electric Airsoft Guns). Zajêcia realizowane s¹ w oparciu o infrastrukturê szkoleniowa 21 BSP. Jednym z form szkolenia jest realizowanie Pokazów Sprawnoœci Jednostki Pokazy te poprzedzone s¹ wielogodzinnymi æwiczeniami poszczególnych elementów dzia³ania. Strzelcy æwicz¹: ochronê bardzo wa nej osoby (VIP), reakcjê na kontakt z przeciwnikiem, zasadzkê na konwój, ró nego rodzaju techniki walki wrêcz, techniki interwencyjne, pos³ugiwanie siê broni¹, dzia³anie na pojazdach terenowych oraz wojskowych (BRDM2). W imieniu dowództwa JS 2021 chcia³bym z³o yæ serdeczne podziêkowania dla o³nierzy i funkcjonariuszy, którzy b i o r ¹ c z y n n y udzia³ w szkoleniu m³odzie y strzeleckiej. Dawid Biœto Strzelcy wziêli udzia³ w diecezjalnych uroczystoœciach Niedzieli Palmowej, które mia³y miejsce w rzeszowskim Koœciele pw. Najœwiêtszego Serca Pana Jezusa pod przewodnictwem ks. bpa. ordynariusza Kazimierza Górnego. Prowadzili procesjê wiernych do katedry. Wnieœli do œwi¹tyni zrobion¹ przez siebie palmê. Dzieñ wczeœniej grupa strzelców z Sêdziszowa M³p., Ropczyc i Wielopola Skrzyñskiego uda³a siê oœnie onym górskim bieszczadzkim szlakiem na Drogê Krzy- ow¹. Jej zwieñczenie stanowi³ szczyt Tarnicy. W Wielki Pi¹tek i Wielk¹ Sobotê strzelcy pe³nili wartê przy Grobie Pañskim w rzeszowskim Koœciele Œw. Krzy a. T¹ s³u b¹ nawi¹zali do piêknej tradycji polskiego rycerstwa z czasów odsieczy wiedeñskiej. Warto nadmieniæ, e podkomendni króla Jana III Sobieskiego po odniesionym pod murami stolicy Austrii w 1683 r. zwyciêstwie nad muzu³mañskimi wojskami tureckimi, wracaj¹c do Ojczyzny, zaci¹gali warty w koœcio³ach. T¹ postaw¹ wyrazili gotowoœæ do obrony wiary chrzeœcijañskiej. Pawe³ Rejman 12

15 Strzelcy ze Strzy owa Przygoda strzy owskiej m³odzie y ze Zwi¹zkiem Strzeleckim Strzelec Organizacj¹ Spo³eczno-Wychowawcz¹ rozpoczê³a siê w paÿdzierniku 2008 roku. Wtedy to z inicjatywy burmistrza Strzy owa (obecnie sier anta ZS) pana Marka Œliwiñskiego mia³o miejsce spotkanie grupy inicjatywnej - przedstawiciele JS 2021 im. Leopolda Lisa- Kuli z Rzeszowa, na czele z inspektorem Str¹czkiem zachêcili m³odzie i kadrê do wst¹pienia w szeregi naszej organizacji. Chêtnych nie brakowa³o zg³osi³o siê 25 m³odych i nieco starszych mieszkañców Ziemi Strzy owskiej. Nastêpne tygodnie up³ywa³y na intensywnych æwiczeniach musztry, która odbywa³a siê pod czujnym okiem plutonowego Miros³awa Chmiela z 21 Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej z Jaros³awia, a tak e na zajêciach z historii Zwi¹zku Strzeleckiego. Mieszkañcy Strzy- owa, na pocz¹tku zdziwieni, szczególnie widokiem umundurowanych dziewcz¹t, szybko przyzwyczaili siê, e w ka dy pi¹tek o godz w sztabie przy ul. Sobieskiego zbieraj¹ siê m³odzi ludzie w strzeleckich mundurach z emblematami Strzelca i patronem naszego miasta Œw. Micha³em na ramieniu. Strzelcy szybko wroœli w realia ycia spo³ecznego naszego miasta. Strzy ów ma bogate tradycje patriotyczne przed wojn¹ Zwi¹zek Strzelecki liczy³ oko³o 150 cz³onków, zgodnie wspó³pracuj¹cych z ponad 80 soko³ami z Towarzystwa Gimnastycznego Sokó³. Obecnie mamy 46 strzelców (uczniów gimnazjum, szkó³ œrednich, studentów) i 8 osób kadry. Dnia 11 listopada 2008 r. nast¹pi³ bardzo uroczysty moment weterani walk II wojny œwiatowej przekazali swój sztandar Armii Krajowej m³odym strzelcom. Nosimy go z dum¹ i godnoœci¹ pomni, e g³ównym celem naszej organizacji jest dzia³anie na rzecz wychowania nale ¹cych do Zwi¹zku w duchu patriotycznym i kole- eñskim. S³u ¹ temu: lekcje historii i wychowania patriotycznego, prowadzone przez sier. ZS Marzenê Dubiel, spotkania z kombatantami, z którymi serdecznie zaprzyjaÿniliœmy siê, kultywowanie pamiêci o bojownikach walk za ojczyznê, wycieczki historyczne (do Warszawy, Zadwórza i Lwowa, program edukacji regionalnej), udzia³ w rajdach organizowanych przez IPN, udzia³ w konkursach historycznych, opieka nad zabytkami Ziemi Strzy owskiej. W naszym mieœcie znajduje siê unikatowy zabytek kwatera Hitlera Anlage Süd czyli niesamowity tunel pod arnowsk¹ Gór¹. Pe³nimy tam dy ury, udostêpniaj¹c go zwiedzaj¹cym, a tak e wykorzystujemy go do æwiczeñ czy pokazów, jak prezentacja umiejêtnoœci taktycznych strzy owskich strzelców, sfilmowana dla jednostki Ju adna uroczystoœæ w mieœcie nie mija bez Organizacji nie tylko œwiêta narodowe czy pañstwowe, ale tak e lokalne i religijne (z kapelanem naszego pododdzia³u, ks. Bochni¹) odbywaj¹ siê z naszym udzia³em, bo wiemy, e s³u ba spo³eczeñstwu musi byæ podporz¹dkowana idei Bóg, Honor i Ojczyzna. Tak e na tradycyjnych piknikach mili- tarnych, rekonstrukcjach wydarzeñ historycznych czy wojskowych majówkach, organizowanych przez w³adze miasta, zawsze widaæ strzelców w charakterystycznych zielonych beretach. Szkolenia medyczne, prowadzone przez wykwalifikowanych ratowników medycznych, pomagaj¹ w niesieniu pomocy w razie wypadków, jesteœmy te przygotowani do s³u by w sytuacjach kryzysowych dziêki szkoleniom, prowadzonym przez st. sier. Roberta Adamczyka, z ³¹cznoœci i ochrony przeciwchemicznej. Bardzo dobre stosunki ³¹cz¹ nas z Policj¹ Pañstwow¹ i Pañstwow¹ Stra ¹ Po arn¹, cz³onkiem kadry jest bowiem sier. Piotr Rêdziniak, komendant PSP. Szkolenie wspinaczkowe i tzw. linowe, prowadzone przez stra aków, owocuje tym, e mogliœmy np. zaimponowaæ samemu Zastêpcy Komendanta G³ównego insp. ZS Marcinowi Waszczukowi i goszcz¹cym u nas w maju ub.r. cz³onkom najwy szych w³adz strzeleckich, którzy w³aœnie Strzy- ów wybrali na miejsce odprawy kadry i którzy z podziwem obserwowali pokaz sprawnoœci strzeleckiej w historycznym tunelu. To tak e zas³uga dowódcy, chor. Waldemara Góry. Jest nie tylko naszym szefem, ale tak e zastêpc¹ burmistrza miasta (który tak e jest strzelcem i gor¹ym sympatykiem naszej organizacji, jak i ca³e w³adze gminy). Dziêki staraniom sier. Marty Utnickiej (dyrektor biblioteki), naszego logistyka, wyje d amy na wycieczki i zawsze mamy wstêp do Miejskiej Biblioteki, gdzie bywamy na wystawach i kulturalnych imprezach. Mamy te swojego cz³owieka w Domu Kultury pani dyrektor Jadwiga Skowron to dru ynowa ZS; na filmy o tematyce wojennej wchodzimy za darmo (w mundurach, robi¹c reklamê), a e nasz sier ant Adamczyk i strzelczyni Drogoñ graj¹ w teatrze amatorskim, mamy te za darmo spotkania z kultur¹ ywego s³owa. Trzeba pamiêtaæ, e w Strzelcu czekaj¹ nie tylko przyjemnoœci, ale i pot wyciœniêty z nas przez sekcyjnych na placu. Nikt jednak nie grymasi, bo staramy siê z dum¹ nosiæ mundur, który do czegoœ przecie nas zobowi¹zuje. Nie musimy siê potem wstydziæ na defiladzie z okazji przysiêgi, œwi¹t pañstwowych czy pokazów musztry dla strzy owian. Chêtnie jeÿdzimy na poligony, organizujemy tak e w³asne szkolenia terenowe nawet tegoroczne 25-stopniowe mrozy nie zniechêci³y strzy owskich strzelców do wielokilometrowego rajdu i szkolenia taktycznego. Wa ne jest te zdyscyplinowanie w zespole i gotowoœæ do poœwiêcenia siê dla kolegów, a tak e fakt, i po prostu lubimy siê, z yliœmy siê ze sob¹ i wiemy, e w trudnych chwilach mo emy na siebie liczyæ. To chyba jest najwa niejsze, eby mówiono o nas: Oni nie zawiod¹, mo na na nich liczyæ, bo s¹ cz³onkami Zwi¹zku Strzeleckiego. Marzena Dubiel 13

16 Ten film zobaczyæ wypada W³aœnie wszed³ na ekrany polskich kin amerykañski film fabularny 5 dni wojny. Film opowiada o tragicznych wydarzeniach, których doœwiadczy³a Gruzja w czasie inwazji rosyjskiej w sierpniu 2008r. Wojnê ogl¹damy z bliska, oczami amerykañskich dziennikarzy, którzy pracowali tak e podczas wojny w Iraku. Podobnie jak tam, tak i teraz kieruj¹ siê chêci¹ poszukiwania prawdy. Ryzykuj¹ ycie, aby dokumentowaæ to, co dzieje siê w Gruzji. Ich materia³y dziennikarskie staj¹ siê dowodami na to, e Rosja dopuœci³a siê zbrodni wojennych. Rosjanie robi¹ wszystko, aby wydobyæ od dziennikarzy kompromituj¹ce ich nagrania. Ukazane w filmie okrucieñstwo rosyjskiego wojska robi wstrz¹saj¹ce wra enie. Niemniej jednak przera aj¹ca jest obojêtnoœæ tzw. pañstw zachodniej cywilizacji. Gdy z nara eniem ycia dziennikarz usi³uje dostaæ siê do bombardowanego gruziñskiego miasta Gori, bo tylko stamt¹d mo e wys³aæ materia³ do swojej redakcji, dowiaduje siê, e jego szefowie nie s¹ zainteresowani zdawa³oby siê ogromnej wagi materia³em. Rosjanie zbli aj¹ siê do stolicy kraju, Tbilisi. Gruzini czuj¹ siê osamotnieni, Europa Zachodnia i Ameryka pozostawi³y ich sam na sam z Rosj¹, podobnie jak podczas inwazji bolszewickiej Rosji na woln¹ Gruzjê w 1921r. Sceny wojny rosyjsko gruziñskiej ogl¹damy z bliska nie tylko oczami, ale i sercem. I to nie jedynie za spraw¹ odczuwania Musicalowy hit ostatniego æwieræwiecza zagoœci³ na deskach sali teatralnej MGOK w Sêdziszowie M³p. Widowisko, w ca³oœci zrealizowane przez m³odzie zrzeszon¹ w Licealnym Teatrze Muzycznym, dzia³aj¹cym przy sêdziszowskim ogólniaku, zachwyci³o, bawi³o i wzruszy³o do ³ez. Spektakl okaza³ siê kolejnym sukcesem m³odych artystów i zgromadzi³ t³umy mi³oœników dobrego teatru, którzy niezwyk³oœæ i rozmach przedsiêwziêcia licealistów docenili owacjami na stoj¹co. Widowisko muzyczne, oparte na ponadczasowej powieœci mistrza francuskiej prozy Wiktora Hugo, wed³ug statystyk jest najchêtniej ogl¹danym musicalem na œwiecie. Porusza tematy tak aktualne, e od æwieræ wieku identyfikuje siê z nimi publicznoœæ ponad 40 krajów! Nêdznicy to wielka literatura, wielkie namiêtnoœci, wielkie idea³y. Mi³oœæ, nienawiœæ, rewolucja tak najkrócej mo na streœciæ przebogat¹ problematykê dzie³a. Zmierzy³y siê z ni¹ najlepsze teatry muzyczne œwiata i nasz lokalny LTM. Licealiœci sprawili, e mury sêdziszowskiego Domu Kultury po raz kolejny rozbrzmia³y wspania³ymi ariami musicalowymi i gromkim œmiechem publicznoœci. Uczniowie, niczym za dotkniêciem magicznej ró d ki, przenieœli widzów do ogarniêtej ruchami rewolucyjnymi dziewiêtnastowiecznej Francji. Tu poznaliœmy Jeana Valjean, by³ego galernika, któremu towarzyszyliœmy przez blisko 18 lat jego ycia. Zwolniony z wiêzienia Valjean postanowi³ odmieniæ swój los skazañca i wymazaæ z pamiêci niechlubn¹ przesz³oœæ. Ta wspólnoty wiary czy ukochania wolnoœci. Re yser filmu Renny Harlin ( Szklana pu³apka 2, Egzorcysta ) dedykowa³ go œp. Prezydentowi Lechowi Kaczyñskiemu jako swoisty wyraz ho³du wobec polskiego przywódcy i jego zaanga owania w czasie wojny w Gruzji. Widzimy naszego Prezydenta, gdy razem z prezydentami Estonii, Litwy, Ukrainy i premierem otwy na ogromnym wiecu w Tbilisi wyra a poparcie dla Gruzji. To w³aœnie wtedy prezydent RP Lech Kaczyñski wyg³osi³ pamiêtne przemówienie: Jesteœmy po to, aby podj¹æ walkê. Po raz pierwszy od d³u szego czasu nasi s¹siedzi z pó³nocy, ze wschodu pokazali twarz, któr¹ znamy od setek lat ci s¹siedzi uwa aj¹, e narody wokó³ nich powinny im podlegaæ. My mówimy: nie. Ten kraj to Rosja Film jasno pokazuje, czym w istocie jest dzisiejsza Rosja i jakie s¹ metody dzia³ania jej przywódców, a motto filmu: Jedyn¹ ich broni¹ jest prawda wci¹ czeka na wype³nienie. Film wart jest obejrzenia, choæby ju tylko dla tej prawdy. A 40 lat temu Jacek Kleyff napisa³ wci¹ zaskakuj¹co aktualne s³owa piosenki Telewizja 72 : Œwie e groby zawsze wzrusz¹, niezale nie, gdzie kopane Jak porosn¹, wyjdzie na jaw, kto szczu³ i co by³o grane. Marek Matu³a Nêdznicy wydarzeniem artystycznym roku! jednak, niczym upiorny cieñ, któremu na imiê Javert, wci¹ pod¹ a³a jego œladami. Koleje losu zaprowadzi³y bohatera na fotel burmistrza i uczyni³y przybranym ojcem uroczej Cosette, osieroconej przez matkê. Gdy ju siê wydawa³o, e ycie obojga wreszcie zaczyna p³yn¹æ spokojnym nurtem, nad Pary em zebra³y siê ciemne chmury rewolucji. W tych trudnych dla Pary a czasach znalaz³o siê jednak te miejsce na mi³oœæ. M³odziutka Cosette obdarza bowiem g³êbokim uczuciem przypadkowo poznanego studenta, Mariusa Pontmercy, cz³onka rewolucyjnej grupy ABC. Marius odwzajemnia mi³oœæ dziewczyny, jednak p³omieñ ich uczucia w ka dej chwili mog¹ zgasiæ rewolucyjne rozruchy. W atmosferze walki z nêdz¹ i wykluczeniem, walki o wolnoœæ, równoœæ i ludzk¹ godnoœæ losy bohaterów spoczê³y we w³adzy powstañczej barykady. Przygotowania do widowiska trwa³y nieprzerwanie pó³ roku. Sam pomys³ spektaklu urodzi³ siê ju w listopadzie 2010 roku, kiedy pracowaliœmy nad Dzwonnikiem z Notre- Dame. Warszawska ROMA rozpoczê³a wówczas wystawianie musicalu Les Miserables, który mieliœmy okazjê obejrzeæ na ywo. Spektakl by³ urzekaj¹cy i ju w trakcie jego trwania zapragnêliœmy przenieœæ choæ odrobinê jego czaru na nasz¹ lokaln¹ scenê. Po sukcesie Dzwonnika jasne by³o, e kolejnym wyzwaniem bêd¹ Nêdznicy. Po ponad pó³rocznych pracach nadszed³ czas na prezentacjê uczniowskich osi¹gniêæ. Rezultatu, jaki uda³o siê osi¹gn¹æ naszej m³odzie- y, nie powstydzi³by siê niejeden profesjonalny teatr. Wbrew tytu³owi nêdznie nie by³o. Licealiœci zadbali o ka dy najdrobniejszy detal widowiska. Doskonale oddali atmosferê dzie³a Wiktora Hugo, a zmierzali siê przecie z legend¹ literatury œwiatowej. Przygotowali spektakl okaza³y, w którym nie brak³o inscenizacyjnych fajerwerków. Imponuj¹ca, czêœciowo zautomatyzowana scenografia, doskona³e przygotowanie aktorskie pod okiem fachowca, kunsztowna choreografia oraz fantastyczne m³ode wokale to gwarancja niezapomnianych doznañ. Spektakl od pocz¹tku do koñca trzyma w napiêciu. Wielow¹tkowa fabu³a i szybkie zwroty akcji nawet najbardziej wybrednemu widzowi nie pozwalaj¹ siê nudziæ, a feeryczna gra œwiate³ i barw przenosi go w niesamowity, niemal baœniowy œwiat teatru. Podczas prac nad spektaklem m³odzie wykrzesa³a z siebie tyle twórczej energii, e mo na by ni¹ obdzieliæ kilka teatrów. I choæ niekiedy zmêczenie siêga³o zenitu, a entuzjazm nieco przygasa³, uczniowie ani na moment nie poddali siê w d¹ eniu do upragnionego celu. Ca³oœæ prac nad widowiskiem przebieg³a bardzo spokojnie, a efekty w³o onego w spektakl trudu przeros³y nasze oczekiwania. Nêdznicy to kolejny sukces licealistów i zawsze komplet na widowni. Nie sposób siê zatem nie zgodziæ z Panem Kazimierzem Kie³bem, Burmistrzem Sêdziszowa M³p., który nasz musical nazwa³ wydarzeniem artystycznym roku. Nêdznicy w wykonaniu LTM to prawdziwy majstersztyk. Widowisko zosta³o zrealizowane jako przedstawienie zespo³owe w pe³nym tego s³owa znaczeniu, bowiem w prace nad musicalem zaanga owa³a siê 70-osobowa grupa m³odych ludzi, w tym czwórka uroczych maluchów, którzy wcielili siê w postaci Gavroche'a i ma³ej Cosette. Poœród twórców spektaklu nie zabrak³o tak e Strzelców, którzy na scenie radz¹ sobie równie dobrze jak na strzelnicy. Ekipê teatraln¹ zasilili: Piotr Batory (uczeñ klasy maturalnej, który odegra³ g³ówn¹ rolê mêsk¹ Jeana Valjean), Kacper Siorek (odtwórca roli Mariusa Pontmercy), Mateusz Paj¹k (rewolucjonista Jan Prouvaire), Hubert Januœ (z³odziej Brujon), Anna Batory (chórzystka), Konga Rusin (obywatelka Pary a), a tak e Dominik G¹ska, Miko³aj Magdoñ i Mateusz Grêbosz (obs³uga techniczna spektaklu). Nad przygotowaniami do sztuki czuwa³ jak zawsze niezawodny Bart³omiej Feret, absolwent naszego liceum. Licealny Teatr Muzyczny i jego osi¹gniêcia to ewenement na skalê krajow¹. Wprawdzie nikt z nas nie jest fachowcem z dziedziny teatru, a jednak udaje nam siê stworzyæ coœ niebywa³ego i piêknego. Mamy nadziejê, e przysz³oœæ przyniesie kolejne porywaj¹ce widowiska w wykonaniu m³odych artystów, poœród których nie zabraknie tak e naszych wspania³ych Strzelców. Ewelina agowska 14

17 Nasze pasje dziennikarstwo. Wbrew ogólnym przekonaniom Strzelec nie skupia siê wy³¹cznie na zajêciach zwi¹zanych z militariami. Naszymi pasjami s¹ równie inne dziedziny ycia, na przyk³ad dziennikarstwo. Od wrzeœnia 2011r. kilkoro ze Strzelców spotyka siê co poniedzia³ek na zajêciach przybli aj¹cych im dziennikarski warsztat. W spotkaniach kó³ka dziennikarskiego prowadzonych przez doœwiadczonych w dziennikarskim fachu przedstawicieli rzeszowskich mediów, m.in. red. Janusza DŸwierzyñskiego uczestniczy aktywna grupa przysz³ych mistrzów pióra i mikrofonu: Agata de Tournelle, Sabina Sieczko, Natalia Jêdrzejczyk, Natalia Kostycz, Magdalena Madeja i Joanna Koszela. Przez kilka miesiêcy pozna³yœmy rodzaje dziennikarstwa prasowego, przeprowadza³yœmy sondy uliczne, doskonali³yœmy swoj¹ wiedzê teoretyczn¹ i praktyczn¹, uczy³yœmy siê tworzyæ tytu³y i œródtytu³y w tekstach pisanych. W praktyce zdobyt¹ wiedzê wykorzystujemy w tworzeniu audycji radiowych oraz przy redagowaniu najnowszego numeru Strzelca. Nie wiemy, czy zdobyta na zajêciach wie- Spotkajmy siê w rzeszowskich podziemiach Rzeszów to miasto piêkne, pe³ne uroku i dobrego klimatu. I nie ma znaczenia, o jakiej porze roku latem czy zim¹, za dnia czy te noc¹ - bêdziemy chodziæ jego ulicami. Tego uroku i klimatu miasto nie sk¹pi nikomu: ani mieszkañcom, ani swym coraz liczniej przybywaj¹cym tu goœciom. Przesz³oœæ bez klosza Do listy znanych, i od wielu lat podziwianych ju przez turystów rzeszowskich zabytków, doszed³ kolejny rzeszowskie podziemia. Podziemna Trasa Turystyczna istnieje ju od roku 2001, ale na prze³omie lat 2007/2008 zyska³a jeszcze atrakcyjniejsze oblicze. To efekt ukoñczonej w 2007 roku modernizacji p³yty rzeszowskiego Rynku. Od tamtej pory Trasa obejmuje 25 piwnic (w jêz. staropolskim - grub), po³¹czonych 15 korytarzami (szyjami) po³o onymi na trzech kondygnacjach. Najg³êbsza z nich Droga Kupców - siêga niemal 10 metrów w g³¹b ziemi. Ca³a Podziemna Trasa Turystyczna liczy niemal 400 metrów d³ugoœci, a wejœæ w jej labirynt mo na, korzystaj¹c z nowoczesnego ale i stylowego obiektu, mieszcz¹cego tak e punkt informacji turystycznej oraz kawiarniê. Budynek s¹siaduje z rzeszowskim ratuszem. St¹d rozpoczniemy trwaj¹c¹ niemal godzinê podró w przesz³oœæ, pozwalaj¹c¹ na powrót do historii, dotkniêcie kilkusetletnich kamiennych portali, œcian czy sklepieñ, rycerskich zbroi oraz mieczy Tutaj nie ma krat czy szyb, które nas od przesz³oœci oddzielaj¹. Ona jest tutaj razem z nami. Œmieræ w lochach Rzeszowskie podziemia powstawa³y przez kilka wieków. Miasto, lokowane przez Kazimierza Wielkiego w styczniu 1354 roku, rozwija³o siê dziêki korzystnemu po³o eniu na skrzy owaniu szlaków handlowych, bliskoœci sp³awnego Wis³oka oraz przywilejom królewskim. Kwit³ tu handel i rzemios³o. Miasto by³o ciasne, dlatego kupcy sk³adowali swe towary w piwnicach. Kopano je nie tylko pod domami, ale te pod rynkiem, który wówczas by³ tak e miejscem targów i jarmarków. Dr¹ one w lessie piwnice by³y wzmacniane drewnem dêbowym czy bukowym, lub obmurowywane kamieniem b¹dÿ ceg³¹. Podziemne komory nie by³y tylko magazynami. Te w suterenach by³y sklepami, z kolei te g³êbsze wychodzi³y za fundamenty budynków i bieg³y pod rynkiem. W taki sposób stworzy³y one podziemn¹ infrastrukturê, niemal drugie miasto. W czasie wojen by³y te schronieniem dla mieszkañców. By³o tak gdy na Rzeszów dza przyda nam siê w yciu zawodowym, gdy ukoñczymy etap edukacji. Na pewno jednak poznane w ten sposób tajniki dziennikarstwa udoskonali³y w du ym stopniu nasze umiejêtnoœci i rozszerzy³y horyzonty œwiata, w którym yjemy. Zespó³ Kó³ka Dziennikarskiego napadali Tatarzy, ale równie w czasie ostatniej wojny, kiedy przed hitlerowcami w podziemnych korytarzach chroni³a siê ludnoœæ pochodzenia ydowskiego. Odkryte w czasie odbudowy piwnic ludzkie szkielety œwiadcz¹, e nie wszystkim uda³o siê stamt¹d ujœæ z yciem. Dlaczego i jak zginêli na zawsze pozostanie ju tajemnic¹. Przesz³oœæ wci¹ tajemnicza Turystów, którzy przeszli ju rzeszowskie podziemia, intryguje znajduj¹ca siê u wyjœcia z Trasy, niedostêpna dla zwiedzaj¹cych g³êboka piwnica. Dok¹d prowadzi? pytaj¹. Na odpowiedÿ musimy na razie poczekaæ, gdy sw¹ pracê zakoñcz¹ archeologowie i historycy. Byæ mo e to korytarz prowadz¹cy do podziemi rzeszowskiego zamku! Podobno by³o kiedyœ takie przejœcie, o czym mowa w Ÿród³ach historycznych. Inne przekazy, bli sze ju chyba legendom ni prawdzie, mówi¹ o tajnych podziemnych przejœciach, ³¹cz¹cych Rzeszów i pobliski añcut. Kto wie, mo e ta piwnica to wstêp do ujawnienia nowej tajemnicy stolicy Podkarpacia? Poczekajmy jeszcze trochê Tekst: Janusz DŸwierzyñski Fot. Bogdan Szczupaj 15

18 Co nam w duszy gra... Wróc¹ ch³opcy z wojny... Maryla Rodowicz i Daniel Olbrychski Wróc¹ ch³opcy z wojny jak nale y Niechaj ka da wierzy i o³nierzy Czekajcie, czekajcie, czekajcie, czekajcie Tylko dla nas bitwy prze yliœmy Tylko dla Was z wojny powrócimy Dziewczyny, dziewczyny, dziewczyny, dziewczyny Wróc¹ ch³opcy jak nale y Niech nam ka da wierzy i o³nierzy Czekajcie, czekajcie, czekajcie Niech nam ka da w progu stanie Ch³opców œmierci na sprzedanie Nie dajcie, nie dajcie Wróc¹ ch³opcy z wojny jak nale y Niechaj ka da wierzy i o³nierzy, czekajcie Niech nam ka da w progu stanie Swoich ch³opców œmierci na sprzedanie Nie dajcie, nie dajcie Tylko dla nas bêdzie chleb smakowaæ Tylko dla yw¹ pijem wodê Jedyne, jedyne, niebogie, niebogie A ten chleb nam bêdzie najsmaczniejszy A ta woda bêdzie najczyœciejsza W kochaniu, w kochaniu, w kochaniu, w kochaniu, Wróc¹ ch³opcy jak nale y Niech nam ka da wierzy i o³nierzy Niech nam ka da w progu stanie Swoich ch³opców œmierci na sprzedanie Nie dajcie, nie dajcie PODARUJ M ODZIE Y STRZELECKIEJ! 1% PODATKU K R Z Y Ó W K A HAS O wpisuj¹c w formularzu PIT: TOWARZYSTWO PRZYJACIÓ ZWI ZKU STRZELECKIEGO STRZELEC ORGANIZACJI SPO ECZNO- WYCHOWAWCZEJ JEDNOSTKI STRZELECKIEJ 2021 IM. P K LEOPOLDA LISA-KULI W RZESZOWIE 1. Trzeci stopieñ wojsk l¹dowych. 2. Dzielny, kud³aty o³nierz II Korpusu Polskiego. Symbol 22 Kompanii Zaopatrywania Artylerii. 3. Organizuje i realizuje dostawy zaopatrzenia i œwiadczy us³ugi zwi¹zkom operacyjnym i taktycznym. 4. Jednostka wojskowa o sta³ej strukturze organizacyjnej... wojskowy. 5. G¹sienicowy wóz bojowy. 6. Imiê patrona Rzeszowskiego Strzelca. 7. Sta³e miejsce stacjonowania danej jednostki wojskowej w czasie pokoju. Opr. Joanna K. i Magda M. numer KRS Rzeszów ul. Jagielloñska 6 tel Konto nr: Wydawnictwo wspó³realizowane ze œrodków Urzêdu Miasta Rzeszowa. Za pomoc przy wydaniu czasopisma dziêkujemy W³adzom Miasta Rzeszowa. Dziêkujemy firmie TPM za druk i pomoc w wydaniu czasopisma. Redaktor naczelny: Marek Matu³a (tel ). Redakcja: Agata de Tournelle, Sabina Sieczko, Natalia Jêdrzejczyk, Natalia Kostycz, Magdalena Madeja, Joanna Koszela, Dariusz Ziêba, Janusz DŸwierzyñski, Piotr Panek, Pawe³ Rejman. Zdjêcia: Marian Majowicz, Roman Lach. Projekt ok³adki: Jerzy Liszcz. Redakcja wspó³pracuje z Wydzia³em Informacji i Promocji Komendy G³ównej ZS Strzelec OS-W. Wydawca: Towarzystwo Przyjació³ Zwi¹zku Strzeleckiego Strzelec OSW Jednostki Strzeleckiej 2021 im. p³k Leopolda Lisa-Kuli w Rzeszowie, Rzeszów, ul. Jagielloñska 6, strzelec.rzeszow@op.pl ISSN

19 14 maja 2012 r. 77. rocznica œmierci Józefa Pi³sudskiego oraz II Turniej - Przegl¹d musztry pododdzia³ów Zwi¹zku Strzeleckiego "Strzelec"

20 Wiosenny obóz szkoleniowy na poligonie 21 BSP w Trzciañcu kwietnia 2012