Spis treści. Wprowadzenie: Prawa i wolności przedmiotem ochrony prawnej... 9 Literatura wybrana... 18

Transkrypt

1 Spis treści Od autorów Wprowadzenie: Prawa i wolności przedmiotem ochrony prawnej Literatura wybrana Rozdział I. System instytucji ochrony prawnej Uwagi wprowadzające Istota ochrony prawnej Kompleksowość ochrony prawnej Dwuwarstwowość prawa jako przedmiotu ochrony prawnej Pojęcie ochrony prawnej i jej rodzaje Ochrona prawna Ochrona prawa przedmiotowego i podmiotowego Ochrona prawa w znaczeniu instytucjonalnym i pozainstytucjonalnym Wąskie i szerokie rozumienie ochrony prawnej Rodzaje ochrony prawnej Funkcje ochrony prawnej prawo przedmiotowe i podmiotowe: podstawą klasyfikacji funkcji ochrony prawnej Funkcja ochrony interesu społecznego i indywidualnego Funkcja prewencyjna i represyjna Funkcja prewencji ogólnej Funkcja wychowawcza Funkcja porządkowa Organy ochrony prawnej Podział organów ochrony prawnej Organy rozstrzygające Organy kontroli legalności Organy obsługi prawnej Inne możliwe sposoby podziałów organów ochrony prawnej Uwagi podsumowujące Zasady ochrony prawnej Literatura wybrana ORGANY WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI Rozdział II. ORGANIZACJA I ZASADY WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI Uwagi wprowadzające Sądy w systemie organów władzy państwowej

2 Pojęcie wymiaru sprawiedliwości Prawo do sądu Ogólna charakterystyka prawa do sądu Rzetelny proces sądowy Rozsądny termin Dwuinstancyjność Organizacja wymiaru sprawiedliwości uwagi ogólne Rodzaje sądów zakaz istnienia w czasie pokoju sądów wyjątkowych i trybu doraźnego Zasada niezawisłości sędziowskiej Istota niezawisłości Gwarancje niezawisłości Krajowa Rada Sądownictwa Miejsce Krajowej Rady Sądownictwa w strukturach państwa Skład Krajowej Rady Sądownictwa Organy i tryb działania KRS Kompetencje KRS Udział obywateli w wymiarze sprawiedliwości (ławnicy) Zakres i forma udziału Rola ławników w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości Kwalifikacje ławników Wybór ławników Kadencja ławników Literatura wybrana Rozdział III. SĄDY POWSZECHNE Uwagi wprowadzające Nazwa Podstawa prawna Właściwość Rodzaje sądów powszechnych Organizacja wewnętrzna sądów Wydziały Wydziały sądu rejonowego Wydziały sądu okręgowego Wydziały sądu apelacyjnego Regulamin sądów powszechnych Organy sądów Rodzaje organów Prezes sądu Kolegium sądu Dyrektor i kierownik finansowy sądu Samorząd sędziowski Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu Zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego

3 6. Nadzór nad działalnością administracyjną sądów Sędziowie Kwalifikacje Powołanie Ustanie stosunku służbowego Stan spoczynku Odpowiedzialność dyscyplinarna Aplikanci o specjalizacji sądowej Model szkolenia przyszłych kadr sędziowskich Kwalifikacje i nabór aplikantów Organizacja i przebieg aplikacji Asesorzy Cel asesury Problem konstytucyjny Projektowane rozwiązania Referendarze sądowi Istota instytucji Kwalifikacje i zatrudnienie Orzeczenia sądów powszechnych Literatura wybrana Rozdział IV. SĄDY WOJSKOWE Uwagi wstępne Geneza i ewolucja sądownictwa wojskowego w Polsce Podstawy prawne Struktura sądownictwa wojskowego Organy sądów wojskowych Prezesi Kolegium wojskowego sądu okręgowego Sędziowie Kwalifikacje Powołanie Niezawisłość Zakończenie stosunku służbowego Asesorzy i aplikanci Samorząd sędziowski Udział czynnika społecznego Sąd Najwyższy Izba Wojskowa Właściwość Kompetencje wojskowego sądu garnizonowego Kompetencje wojskowego sądu okręgowego Kompetencje Sądu Najwyższego Izby Wojskowej Literatura wybrana

4 Rozdział V. SĄD NAJWYŻSZY Powstanie i ewolucja Sądu Najwyższego Podstawy prawne Struktura wewnętrzna Sądu Najwyższego Podział na izby Skład i budowa izb Organy SN Liczba i rodzaj organów Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego Prezesi Sądu Najwyższego Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego Zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego Kolegium Sądu Najwyższego Sędziowie Liczba stanowisk sędziowskich w SN Kwalifikacje Procedura powołania Wygaśnięcie stosunku służbowego Stan spoczynku Właściwość Sądu Najwyższego Zadania Formy sprawowania przez SN wymiaru sprawiedliwości SN jako sąd kasacyjny Konkretne pytania prawne do SN Abstrakcyjne pytania prawne do SN Tryb podejmowania i moc prawna uchwał SN Literatura wybrana Rozdział VI. SĄDY ADMINISTRACYJNE Powstanie i ewolucja sądownictwa administracyjnego w Polsce Podstawa prawna Struktura sądownictwa administracyjnego w Polsce Struktura i organizacja wojewódzkich sądów administracyjnych Skład i organy wsa Prezes sądu Zgromadzenie ogólne Kolegium sądu Struktura i organizacja Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) Skład i organy NSA Prezes NSA Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA Kolegium NSA Struktura wewnętrzna NSA Kwalifikacje Kwalifikacje do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego wsa

5 6.2. Kwalifikacje do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego NSA Pozostałe osoby zatrudnione w sądach administracyjnych Funkcje, specyfika i właściwość sądownictwa administracyjnego Funkcje cechy kontroli przestrzegania prawa sprawowanej przez sądy administracyjne Pojęcie sprawy sądowoadministracyjnej Właściwość wojewódzkich sądów administracyjnych Właściwość NSA Konkluzje Wszczęcie postępowania sądowoadministracyjnego Postępowanie w I instancji Postępowanie w II instancji Swoiste zasady postępowania sądowoadministracyjnego Zasada niezwiązania granicami skargi zasada orzekania według stanu obowiązującego w dacie podjęcia zaskarżonego aktu lub czynności Zasada dwuinstancyjności Wyroki sądów administracyjnych Rodzaje wyroków Skutki wyroków Literatura wybrana TRYBUNAŁY Rozdział VII. Trybunał Konstytucyjny Uwagi wprowadzające Miejsce Trybunału Konstytucyjnego w strukturach państwa Nazwa Podstawy prawne Geneza i utworzenie Trybunału Brak rodzimych tradycji niepołączalność sądownictwa konstytucyjnego z dyktaturą proletariatu Kompromisowy model sądownictwa konstytucyjnego ( ) Prace konstytucyjne Organizacja Struktura Trybunału Konstytucyjnego Sędziowie Prezes i wiceprezes Trybunał orzekający in pleno oraz w składach orzekających Aparat pomocniczy (biuro) Trybunału Status sędziego TK Kwalifikacje Wybór na stanowisko Kadencja Niezawisłość

6 4. Kompetencje Kontrola konstytucyjności prawa Kontrola konstytucyjności ustaw Kontrola konstytucyjności i legalności aktów podustawowych umowa międzynarodowa jako przedmiot i kryterium kontroli konstytucyjności prawa Aspekty kontroli Kontrola konstytucyjności partii politycznych Przedmiot kontroli: cele oraz/lub działalność partii Kryterium oceny konstytucyjności partii Skutki orzeczenia TK stwierdzającego niekonstytucyjność partii Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych Geneza tej kompetencji Rodzaje i charakter sporów rozstrzyganych przez TK Stwierdzanie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP Granice kompetencji TK Ustalanie powszechnie obowiązującej wykładni ustaw pociąganie do odpowiedzialności konstytucyjnej (impeachment) wyższych funkcjonariuszy państwowych Kontrola nad procedurami wyborczymi i referendalnymi oraz ustalanie wyników i stwierdzanie ważności wyborów i referendum Stwierdzanie bezczynności legislatywy Procedury charakter, rodzaje i podstawy prawne procedur kontroli konstytucyjności prawa Charakter i rodzaje kontroli Podstawy prawne procedur Inicjowanie postępowania Ogólna legitymacja procesowa centralnych organów państwowych Szczególna legitymacja procesowa innych podmiotów Pytanie prawne Skarga konstytucyjna Procedury pozakontrolne Przebieg postępowania Granice rozpoznania sprawy Trybunał w składzie pełnym i w innych składach Sędzia sprawozdawca Uczestnicy postępowania Rozprawa Tryb podejmowania, rodzaje i skutki orzeczeń Tryb podejmowania orzeczeń Rodzaje i forma orzeczeń Publikacja i skutki orzeczeń Rola TK w mechanizmie sprawowania władzy Statystyka Literatura wybrana

7 Rozdział VIII. Trybunał Stanu Uwagi wprowadzające Tradycje odpowiedzialności konstytucyjnej w Polsce Podstawy prawne Delikt konstytucyjny Podmiot odpowiedzialności konstytucyjnej Przedmiot odpowiedzialności konstytucyjnej Delikt karny Charakter Trybunału Stanu Skład Trybunału Stanu Warunki wyboru sędziów Niezawisłość sędziowska Gwarancje niezawisłości sędziowskiej Postępowanie w sprawie odpowiedzialności konstytucyjnej Parlamentarne stadium postępowania Wniosek wstępny Postępowanie w Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej Rozstrzygnięcie parlamentarne Postępowanie przed Trybunałem Stanu Przebieg postępowania przed Trybunałem Stanu Postępowanie wykonawcze Praktyka III RP Literatura wybrana organy kontroli przestrzegania prawa Rozdział IX. Prokuratura Rys historyczny Podstawy prawne Charakter prawnoustrojowy Zadania i czynności Współudział w wymiarze sprawiedliwości Ściganie przestępstw Udział w postępowaniu sądowym Współudział w nadzorze judykacyjnym Sądu Najwyższego Udział w nadzorze penitencjarnym Prokuratorska kontrola przestrzegania prawa (sensu stricto) Badanie problematyki przestępczości oraz jej zwalczania i zapobiegania Zasady organizacji i działania Zasady organizacji Jednolitość (niepodzielność) Centralizm Jednoosobowe kierownictwo Hierarchiczne podporządkowanie

8 Zasady działania Legalizm Działanie z urzędu Bezstronność Współpraca z innymi organami władzy publicznej i organizacjami Dewolucja Substytucja Indyferencja Jednoosobowe wykonywanie czynności Struktura prokuratury Prokurator Generalny Rada Prokuratorów Powszechne jednostki organizacyjne prokuratury Wojskowe jednostki organizacyjne prokuratury instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Status prawny prokuratora Warunki powołania Aplikacja Asesura Niezależność Gwarancje niezależności Niepołączalność Oświadczenie majątkowe Apolityczność Immunitet Uposażenie Nieusuwalność Odpowiedzialność dyscyplinarna Stan spoczynku Asystenci prokuratorów Literatura wybrana Rozdział X. Najwyższa Izba Kontroli Uwagi wprowadzające Powstanie i ewolucja kontroli państwowej Kontrola państwowa a nowożytny konstytucjonalizm Znaczenie kontroli w państwie współczesnym Pojęcie kontroli Różnice w definiowaniu kontroli Kontrola w ogóle Kontrola a nadzór Specyfika kontroli państwowej Kontrola a kontrola państwowa Kontrola państwowa sensu largo i sensu stricto Rodzaje i warunki kontroli Kontrola państwowa a kontrola społeczna

9 4.2. Kontrola zupełna i ograniczona Kontrola pośrednia i bezpośrednia Kontrola stała i doraźna Kontrola wewnętrzna i zewnętrzna Kontrola wstępna, bieżąca i następcza Inne rodzaje kontroli Warunki kontroli Wymóg bezstronności kontroli Wymóg fachowości kontroli Wymóg efektywności kontroli Inne wymogi Funkcje kontroli Definicja funkcji (zadań) kontroli Funkcja kontrolna Funkcja profilaktyczna i naprawczo-usprawniająca Inne funkcje kontroli Ustrojowy charakter organów kontroli Organy kontroli a zasada podziału władz Nowy sposób podziału władz Czwarta władza władza kontrolująca Geneza i ewolucja NIK w Polsce Okres Drugiej Rzeczpospolitej Okres Polski Ludowej Konstytucyjna pozycja NIK Miejsce NIK w Konstytucji Konstytucyjne zasady organizacji i działania NIK Organizacja NIK Podstawy prawne Struktura NIK Prezes NIK Kolegium NIK Departamenty i delegatury NIK Zakres kontroli NIK i postępowanie kontrolne Podmiotowy i przedmiotowy zakres kontroli NIK Kryteria kontroli Postępowanie kontrolne Wystąpienia pokontrolne Literatura wybrana Rozdział XI. RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH I. RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH Uwagi wprowadzające Cechy charakteryzujące urząd ombudsmana, istota jego funkcji Geneza i ewolucja instytucji RPO na tle porównawczym Instytucja ombudsmana na świecie Instytucja Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce

10 2. Status ustrojowy RPO Wymogi formalne stawiane kandydatowi Powoływanie na stanowisko Kadencja Niezależność i niezawisłość Rzecznik Praw Obywatelskich a inne organy państwowe Organizacja Struktura urzędu Biuro i jego jednostki Kompetencje Zakres działania RPO Formy (sposoby) działania Interwencje w sprawach indywidualnych interwencje w sprawach ogólnych problemów ochrony wolności i praw II. RZECZNIK PRAW DZIECKA Podstawy prawne Status Rzecznika Praw Dziecka Podstawowe kompetencje i zakres działania Najczęstsze sprawy u Rzecznika Praw Dziecka III. RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH UNII EUROPEJSKIEJ Podstawy prawne Status Rzecznika Praw Obywatelskich UE Podstawowe kompetencje Niewłaściwe administrowanie Skarga do Rzecznika Praw Obywatelskich UE Praktyka działania Rzecznika Praw Obywatelskich UE Literatura wybrana Rozdział XII. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji Uwagi wprowadzające Wolność radiofonii i telewizji w Konstytucji RP Dwa aspekty konstytucyjnej wolności mediów Geneza i ewolucja KRRiT Powstanie KRRiT jako efekt demokratyzacji końca lat Pluralizm polityczny a pluralizm mediów Ustanowienie i ewolucja KRRiT Konstytucyjna pozycja KRRiT KRRiT jako organ konstytucyjny Cele konstytucjonalizacji KRRiT Konstytucyjne wyznaczniki pozycji KRRiT Ustrojowy charakter KRRiT KRRiT a zasada podziału władz

11 4.2. KRRiT jako organ czwartej władzy Specyfika charakteru KRRiT Funkcje KRRiT Katalog funkcji KRRiT Ustawowe zadania KRRiT Skład i organizacja KRRiT Podstawy prawne Struktura KRRiT Kadencyjność KRRiT Niezależność członków Rady Przewodniczący Rady Uwagi końcowe Literatura wybrana ochrona prawna w prawie międzynarodowym i wspólnotowym Rozdział XIII. EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA Uwagi wprowadzające Prawa człowieka po II wojnie światowej Rada Europy klub gentlemanów na straży praw człowieka Podstawy prawne działania europejska Konwencja Praw Człowieka klejnot w koronie Rady Europy europejska Konwencja Praw Człowieka i mechanizm kontrolny wczoraj, dziś i jutro Organizacja Struktura ETPCz Sędziowie Zgromadzenie Plenarne Kierownictwo ETPCz Sekcje (czyli Izby przewidziane w art. 26 lit. b) Konwencji) Izby siedmiu sędziów Komitety trzech sędziów Wielka Izba Status sędziego ETPCz Kwalifikowane wymogi do sprawowania urzędu Wybór sędziów Kadencja Niezależność, niezawisłość i ich gwarancje Kompetencje Skargi indywidualne (art. 34 KE) Podmiot skarżący i przedmiot skargi Wymogi dopuszczalności skargi Postępowanie w sprawie skargi Skargi międzypaństwowe (art. 33 KE) Opinie doradcze (art. 47 KE)

12 4. Charakter wyroków Struktura wyroku Charakter deklaratywny Słuszne zadośćuczynienie Moc prawna Wykonanie wyroków i nadzór nad ich wykonaniem Praktyka Ogólna aktywność Sprawy polskie w ETPCz (skargi indywidualne) Literatura wybrana Rozdział XIV. Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich Uwagi wprowadzające rola Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich we wspólnotowym porządku prawnym Struktura kompetencyjna i instancyjna Trybunału Sprawiedliwości Podział kompetencji Odwołania od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji Odwołania od orzeczeń Sądu do spraw Służby Publicznej Skład i organizacja Trybunału Sprawiedliwości Skład Organizacja Prezes Rzecznicy generalni Składy orzekające Sekretarze Kompetencje Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich Skargi o stwierdzenie uchybienia państwa członkowskiego Pojęcie uchybienia Tryb postępowania Stwierdzenie uchybienia i obowiązki zainteresowanego państwa; sankcje Skargi o stwierdzenie nieważności aktów wspólnotowych i skargi na zaniechanie Akty podlegające zaskarżeniu Podmioty mające legitymację do wniesienia skargi Podstawy skargi Termin na wniesienie skargi Zarzut bezprawności Skarga na zaniechanie Skutki stwierdzenia nieważności lub zaniechania wydania aktu Pytania prejudycjalne Przedmiot pytań prejudycjalnych Pojęcie sądu krajowego, jego uprawnienia i obowiązki Moc wiążąca orzeczeń prejudycjalnych Problem oceny zgodności prawa krajowego z prawem wspólnotowym

13 5.4. Skargi o odszkodowanie Spory pracownicze Pozostałe kompetencje Trybunału Sprawiedliwości Kompetencje Trybunału Sprawiedliwości UE w traktacie z Lizbony Postępowanie Reżim językowy Języki oficjalne Język postępowania Język roboczy Reprezentacja stron Przebieg postępowania Wszczęcie sprawy Fazy postępowania Orzeczenia Statystyka Literatura wybrana