ShowMi, co potrafisz

Transkrypt

1 Marta Piegat Kaczmarczyk ShowMi, co potrafisz Dla migrantów, dla doradców, dla lepszego wykorzystania potencjału różnorodności językowej. ShowMi jest projektem europejskim realizowanym w ramach programu Uczenie się przez Całe Życie Grundtvig przez Społeczną Wyższą Szkołę Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi. Uczestniczą w nim partnerzy z siedmiu krajów europejskich: Austrii, Niemiec, Włoch, Polski, Hiszpanii, Szwajcarii i Wielkiej Brytanii. Projekt koncentruje się na kompetencjach językowych migrantów mieszkających na terenie Unii Europejskiej. Dla migrantów Pracując z migrantami pochodzącymi z różnych kręgów kulturowych nieraz obserwujemy rodzące się w nich wątpliwości, co do własnych kompetencji językowych i narastającą frustrację. Wielu z nich czuje, że tylko język kraju goszczącego się liczy, a inny język lub języki, które znają, nie. Wielu zastanawia się w jaki sposób języki, które znają mogą być pożyteczne dla nich samych i dla innych? Wierzymy, że wszystkie umiejętności językowe są ważne. Pozostaje pytanie, jak je zaprezentować pracodawcom. W ramach projektu ShowMi, zostały stworzone dwa narzędzia będące uzupełniającymi się elementami samooceny kompetencji językowych. Pierwszy z nich, czyli Language Explorer to materiał do samooceny kompetencji językowych, który pozwala na zdiagnozowanie ich w kilku obszarach tematycznych. Drugi to Language Passport w którym zapisywane są wyniki samooceny poszczególnych języków. Zestaw ten pozwala, zatem zarówno zdiagnozować kompetencje językowe w wybranych przez migranta językach i wskazanych przez niego obszarach tematycznych, jak i uczynić je bardziej widocznymi, a przez to wesprzeć klienta w rozwoju zawodowym i wchodzeniu na rynek pracy kraju goszczącego. Narzędzia te, pozwalają na, ocenę własnych umiejętności językowych i poznanie sposobów na ich wykorzystanie, uświadomienie sobie własnych dodatkowych umiejętności, analizę potencjału i zaplanowanie jak wnieść go na rynek pracy, i co najważniejsze pomagają podnieść swoją samoocenę i pewność siebie w nowym środowisku kulturowym.

2 Dla doradców Zależy nam na tym, aby mieć pewność, że narzędzia, o których mówimy, faktycznie działają i rzeczywiście wspierają migrantów w odkrywaniu swoich kompetencji, planowaniu przyszłości i w rozwoju zawodowym. Dlatego w każdym z partnerskich krajów przetestowaliśmy stworzone materiały i wraz migrantami biorącymi udział w pilotażu pracowaliśmy nad ich udoskonaleniem. W Polsce, grupa siedmiu doradców pracowała z migrantami z różnych krajów: Czeczenii, Pakistanu, Nigerii, Białorusi, Ukrainy, Gruzji, Syrii i Egiptu. W większości przypadków materiały były wykorzystywane podczas indywidualnych spotkań doradcy z klientem, a czas takiego spotkania wynosił zazwyczaj około dwóch godzin. Był czas na wprowadzenie i rozmowę o projekcie i jego celach, potem chwila na przyjrzenie się Paszportowi Językowemu i Odkrywcy Języka, aż wreszcie czas na analizę kompetencji i podsumowanie, aż po wsparcie w dostrzeżeniu własnego potencjału i pozytywnej roli, jaką odegrało w ich życiu doświadczenie migracji, a także w zaplanowaniu działań, które pomogą im dotrzeć do postawionego sobie celu. Każdy z tych etapów ma swoje znaczenie i powoduje, że cały proces doradczy staje się bardziej skuteczny. Jak to działa? Krok po kroku Cele, przebieg i zasady samooceny Migranci przynoszą do naszych krajów bogactwo języków z różnych stron świata, ale jednocześnie dążą, z różnym skutkiem, do opanowania języka obowiązującego w kraju goszczącym. Każdy z języków, którym się posługują jest dla nich ważny w różnych obszarach życia; jeden do rozmów z rodzicami, drugi do rozmów z dziećmi, inny do kontaktów z lokalną społecznością i załatwiania spraw urzędowych. Dlatego każdy z tych języków może być potencjalnym czynnikiem wspierającym ich rozwój zawodowy i zwiększającym szanse powodzenia na rynku pracy. Podczas procesu samooceny w oparciu o Language Explorer, ważne jest, aby od samego początku koncentrować się na celu czyli właśnie rozwoju zawodowym migrantów i pomagać im dostrzec korzyści, jakie płyną, lub mogą płynąć z wykorzystywania przez nich kompetencji językowych. Każde spotkanie, zarówno indywidualne, jak i grupowe warto rozpocząć od wyjaśnienia celów jakie stawia sobie projekt i omówienia celów i potrzeb z jakimi migranci rozpoczynają analizę kompetencji językowych. Dla większości z nich najważniejsze będzie, nie tylko sprawdzenie tego jak radzą sobie z różnymi znanymi przez siebie językami, ale przede wszystkim gdzie i w jaki sposób mogą te kompetencje wykorzystać.

3 Oto przykład: Mike, jest ekonomistą, przyjechał do Polski z Nigerii i stara się tu o pracę związaną ze swoim wykształceniem. Przyszedł na konsultacje, ponieważ dostał informację od kolegi, że może sprawdzić swój poziom znajomości różnych języków. W sumie to nie jest to dla mnie czymś nowym, że dowiedziałem się, że lepiej mówię, niż piszę, wiedziałem to intuicyjnie. Ale ważne dla mnie przy poszukiwaniu pracy, co mogę z tym zrobić, jak wykorzystać te umiejętności. Szukam pracy i szukam też różnych rozwiązań i sposobów, które mi w tym pomogą, więc chętnie poświęcam na to czas, bo widzę, że może mi to coś dać. Ale tak się diagnozować dla samej diagnozy, to by mi się nie chciało Wybór języków i obszarów tematycznych. W Paszporcie językowym jest miejsce na opisanie swoich kompetencji, nawet w sześciu językach. I faktycznie większość migrantów posługuje się więcej niż 2 3 językami. Nigerijczycy mieszkający w Polsce mówią w Juruba, Ibu, angielskim, często rosyjskim i polskim, przybysze z Nepalu znają bihari, nepali, angielski i podstawy polskiego, Czeczeni posługują się czeczeńskim, rosyjskim, znają też inguski, nieraz niemiecki, angielski czy fiński. Warto wszystkie te języki zapisać w paszporcie, bo dzięki temu widać wyraźnie jak szeroki zakres mają kompetencje językowe imigrantów. Dla nich samych to często bardzo ważna i nobilitująca informacja. Warto rozpocząć samoocenę od tego języka, który przez migrantów jest oceniany, jako najbardziej użyteczny w ich obecnej sytuacji życiowej, który w ich odczuciu najbardziej przybliża ich do osiągania celów zawodowych. W drugiej zaś kolejności zająć się tymi językami, które na pozór zdają się być związane tylko z przeszłością, krajem pochodzenia i funkcjonowaniem w rodzimej kulturze. Tam bowiem, często tkwi potencjał, którego migranci nie dostrzegają. Naresh pochodzi z Nepalu, od 5 lat mieszka w Polsce, zna cztery języki. Analizę kompetencji rozpoczęliśmy od języka angielskiego, gdyż klient uznał ten język za najbardziej wartościowy w kontekście poszukiwania pracy w Polsce. Zaskoczyło mnie, że znajomość bihari i nepali, może mi się tu do czegoś przydać. Przecież nikt w Polsce nie mówi w tym języku. A tu niespodzianka! Fajnie, skoro nikt nie mówi, a ja tak, to mam wieli plus. Bardzo mi się to spodobało! Samoocena Sam proces samooceny kompetencji w danym języku w oparciu o Language Explorer, trwa około godziny, w zależności od ilości wybranych obszarów tematycznych. Jeśli

4 migrant sam pracuje nad Language Explorer, a doradca, podsumowuje z nim wyniki, trwa to krócej. Jeśli natomiast samoocena przebiega w formie dialogu między migrantem a doradcą, jeśli zachęcamy migranta do podawania przykładów i pomagamy mu we właściwej ich ocenie, proces ten znacząco się wydłuży. Warto także pamiętać o tym, że niektóre doświadczenia migrantów z ich krajów pochodzenia mogły nie dać im szansy na chodzenie do szkoły. Mogą oni, zatem biegle mówić w różnych językach, korzystając z nich w życiu codziennym, ale jednocześnie mieć duże problemy z czytaniem i pisaniem. Można wtedy cały proces diagnostyczny prowadzić w formie rozmowy Samira przyjechała z Czeczeni, wychowywała się w czasie wojny i nie chodziła do szkoły, potem przez kilka lat krążyła z rodzicami, po różnych krajach europejskich i chodziła tam do różnych szkół. Nie umiem dobrze czytać, ani pisać w żadnym języku, ale za to mówię po czeczeńsku, rosyjski, fińsku i polsku. Trudno byłoby mi zdać jakiś test językowy, ale tu, dzięki bardzo długiej rozmowie i wielu pytaniom, okazało się, że jednak mam jakieś kompetencje Omówienie wyników samooceny i wynikających z nich możliwości Po dokonaniu samooceny rozpoczyna się bardzo ważna część współpracy między migrantem a doradcą. Jest to czas na pracę nad potencjałem, możliwościami i planami. Każdy z omawianych poziomów kompetencji językowych A, B i C niesie za sobą pewne możliwości integracji społecznej i zawodowej dla migranta. Niezależnie, więc od wyniku samooceny na skali punktowej, należy podkreślić możliwości wynikające z opanowania języka na danym poziomie, a także pomóc dostrzec inne możliwości będące w zasięgu rozwoju. Z naszych doświadczeń Doświadczenie pokazuje, że warto korzystać z eksplorera i paszportu w sposób jak najbardziej elastyczny: wyciągać potrzebne elementy, a rezygnować z tych, które sprawiają trudność klientowi i powodują jego opór. Wiele sesji indywidualnych odbywało się w formie rozmów opartych na zasadach opisanych w eksplorerze, ale bez konieczności wypełniania go przez migrantów. Taki sposób korzystania z testowanych narzędzi pozwalał na nawiązanie lepszego kontaktu z klientem, a co ca tym idzie, pomagało w bardziej skutecznym wspieraniu go w procesie analizy własnego potencjału. Analizowanie kompetencji językowych poprzez dialog osadzony w ramach eksplorera i paszportu pozwalało dodatkowo na analizę

5 kompetencji społecznych, komunikacyjnych i interpersonalnych, które nierozerwalnie tworzą trzon potencjału rozwojowego migrantów. Dla większości migrantów, znaczącym elementem wspierającym odbudowywanie poczucia własnej wartości, było wypełnianie pierwszych stron paszportu. Mogli dzięki temu, szybko dostrzec swój potencjał językowy, a także zwiększyć swoją motywację do bardziej wnikliwej jego analizy. Dla lepszego wykorzystania potencjału różnorodności językowej Realizując projekt ShowMi w Polsce, odkryliśmy jak wiele mogą wnieść migranci w nasze życie, w naszą wiedzę i w nasz rynek pracy. Było to także ogromnym odkryciem dla samych migrantów, którzy, niestety, przyzwyczaili się w nowym społeczeństwie goszczącym do pełnienia roli taniej siły roboczej, a nie wykwalifikowanych profesjonalistów. Przyzwyczaili się, bo nasz rynek pracy nie dostrzegał do tej pory ich potencjału i zepchnął większość z nich na margines życia zawodowego. Kto z nas zna więcej niż dwa języki obce, a kto więcej niż pięć? Kto w wyniku doświadczeń życiowych wykształcił w sobie takie kompetencje jak odwaga, zdecydowanie, samodzielność, zaradność, komunikatywność, umiejętność szybkiego uczenia się, nie poddawanie się trudnościom, umiejętność radzenia sobie ze stresem, i odnalezienia się w nowych, niejednoznacznych sytuacjach? Wszystkie te cechy są poszukiwane przez pracodawców i tworzą wizerunek świetnego pracownika. Wielu z tych pracowników, to mogą być migranci. Część z nich dostrzegła już swój potencjał i jest gotowa wchodzić na rynek pracy. Czas, aby tę lekcję odrobili też pracodawcy. Więcej informacji o projekcie na stronie: Kontakt: Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi. Marta Kędzia (koordynator projektu) mkedzia@swspiz.pl; tel. 42/ Projekt zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej (Program LLP Grundtvig). Projekt i jego treść odzwierciedlają jedynie stanowisko ich autorów i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w nich zawartość merytoryczną.