INDYWIDUALIZACJA WIELOLETNIEGO PROCESU NAUCZANIA GRACZA

Transkrypt

1 INDYWIDUALIZACJA WIELOLETNIEGO PROCESU NAUCZANIA GRACZA Indywidualna analiza SWOT, czyli słabych i mocnych stron uzdolnionego gracza oraz szans i ograniczeń rozwojowych, jest narzędziem wykorzystywanym do cyklicznego prognozowania możliwości rozwojowych i tempa rozwoju uzdolnień do gry. Stosując indywidualną analizę SWOT, wzorem strategicznej analizy SWOT (Listwan 2005) na planie macierzy czteropolowej początkowo coach z ekspertami, później uzdolniony gracz stymulowany przez coacha, zestawia swoje mocne strony (atuty, zalety, zdolności, umiejętności) z własnymi słabymi stronami (wadami, brakiem w umiejętnościach) w kontekście przyjmowanych celów rozwojowych, dotyczących profilu dyspozycji i umiejętności. Następnie, analizując otoczenie wskazuje się szanse (czynniki otoczenia sprzyjające realizacji celów rozwojowych) oraz ograniczenia (czynniki otoczenia utrudniające osiąganie celów). Z zestawienia mocnych i słabych stron wynika, jaki jest profil rozwojowy gracza i jaki wpływ na rozwój będą miały czynniki otoczenia, tj. szanse i zagrożenia, które określają obiektywną sytuację, w jakiej następuje rozwój i wyznaczają możliwość awansu sportowego uzdolnionego gracza. Indywidualna analiza SWOT powinna być przeprowadzana każdorazowo (minimum raz do roku) przy okazji modyfikowania indywidualnej ścieżki rozwoju sportowego gracza. (Tab. 3) 65

2 Tab. 3 Indywidualna analiza SWOT uzdolnionego gracza w piłce siatkowej (przykład) Dyspozycje Mocne strony Słabe strony Umysłowe Psychiczne Koordynacyjne szybkie decyzje utrzymywanie koncentracji wysoka motywacja osiągnięć szybka reakcja złożona średnia inteligencja wysoka reaktywność niski poziom empatii i asertywność Kondycyjne Konstytucjonalne dobra wydolność beztlenowa przewidywana wysokość ciała 2 m słaba wydolność tlenowa przyspieszone tempo rozwoju biologicznego Umiejętności Mocne strony Słabe strony indywidualne mała elastyczność wolne ruchy Ofensywne Współdziałania duża elastyczność kombinacji dwójkowych mała różnorodność kombinacji dwójkowych Defensy wne Indywidualne szybkość i elastyczność odbioru zagrywki 66

3 Współdziałanie dobre ustawianie się w grze obronnej słaba koordynacja współdziałania w defensywie (asekuracja bloku) Warunki (czynniki otoczenia) Kulturowe Środowiskowe Finansowe Sportowe Szanse Dynamicznie rozwijająca się pozycja dyscypliny globalnie Wzrastające nakłady publiczne na rozwój dyscypliny Wysoki poziom dyscypliny w Polsce Zagrożenia Brak tradycji rozwoju dyscypliny w środowisku lokalnym (regionalnym) Rozwojowe Mała konkurencja Brak coachów uzdolnionych graczy Indywidualna analiza SWOT umożliwia indywidualizowanie procesu coachingu uzdolnionego gracza. Indywidualne zróżnicowanie poziomu poszczególnych dyspozycji do gry- w tym: umysłowych, motorycznych, konstytucjonalnych i psychicznych, reprezentowanych przez poszczególnych graczy oraz stwierdzony ekwifinalizm dyspozycji- wyznaczają indywidualne typy umiejętności działania graczy (profil graczy). Na rycynie 27 przedstawiono przykłady zróżnicowanych profili graczy np.: gracz X jest zawodnikiem stosującym w grze głównie 67

4 kombinacje proste, o zrównoważonej proporcji umiejętności ofensywnych do defensywnych. Natomiast zawodnik (Y) jest graczem stosującym głównie kombinacje złożone i jest zawodnikiem ofensywnym. Typ (profil) gracza wyznacza jego pozycje i funkcje w grze oraz indywidualizację procesu treningowego, któremu zawodnik jest poddawany. Ryc. 27 Profile umiejętności graczy (piłka siatkowa) Gracz ofensywny (y) Gracz stosujący kombinacje proste (x) kombinacje złożone Gracz stosujący Gracz defensywny Pod pojęciem indywidualizacji procesu rozumiemy uwzględnienie cech, które różnią między sobą elementy należące do jednego zbioru, nie zaś traktowanie ich wszystkich jednakowo (Pszczołowski 1978). W procesie przygotowania zawodników do gier zespołowych, proces przygotowywania indywidualnego odgrywa bardzo istotną rolę, co nie zawsze jest podkreślane i realizowane w praktyce treningowej. W świetle doniesień naukowych należałoby stwierdzić, że dostrzeżono fakt zróżnicowania tempa rozwoju sportowego, osiąganego przez sportowców w wyniku realizacji wieloletniego treningu. Przyrosty osiąganych wyników rozkładają się bardzo indywidualnie i mają charakter progresywny lub intensywny (Sozański 1986). 68

5 Jak zauważa Naglak (1991), umiejętność kierowania indywidualnym tokiem treningu sportowca dotyczy wszystkich dyscyplin sportu, zarówno indywidualnych, jak i zespołowych. Obecnym wymogom gry może sprostać tylko zawodnik trenowany indywidualnie. Wynika to z faktu, że każdy z graczy, zajmujący określoną pozycję na placu gry, dysponuje odrębnymi możliwościami somatycznymi, psychicznymi, kondycyjnymi oraz umiejętnościami, a także jest w innym wieku. Najistotniejsze jest jednak to, że charakteryzuje się własnym, odrębnym zestawem cech, które decydują o jego klasie zawodniczej. Coaching uzdolnionego gracza polega na tym, aby te odrębności w porę dostrzec i poddać doskonaleniu. W tym względzie popełnia się najistotniejsze błędy. Tendencja do nauczania grupowych działań podczas gry jest tak silna, że skłania trenerów do wyznaczenia zadań treningowych jednakowych dla wszystkich graczy, bez względu na ich indywidualne zróżnicowanie w zakresie różnych uzdolnień i zadań wykonywanych na różnych pozycjach. Nie przeszkadza trenerom również to, że jedni zawodnicy są u progu kariery zawodniczej, inni na jej szczycie, a jeszcze inni zbliżają się do jej zakończenia: trenują wszystkich jednakowo, jakby się niczym nie różnili. W związku z powyższymi doniesieniami, można zróżnicować zajęcia treningowe dla adeptów gry sportowej przez wprowadzenie bardzo szeroko rozumianej indywidualizacji zajęć (czyli dostosować zadania do wiedzy i umiejętności zawodnika). Indywidualizacja procesu rozwoju gracza dotyczy: przekształcania uzdolnień w dyspozycje i interdyspozycje, rozwoju umiejętności działania w grze oraz awansu sportowego uzdolnionego gracza Indywidualizacja przejawia się także w : 1. dostosowaniu kształcenia ogólnego do potrzeb indywidualnego przygotowania sportowego, 2. dostosowaniu procesu nauczania gry do indywidualnych dyspozycji zawodnika (kwantyfikowanie zadań), 3. przyjęciu indywidualnego poziomu awansu sportowego młodego gracza. Indywidualny poziom awansu sportowego powinien stanowić podstawę oceny efektywności trenerów pracujących z młodzieżą. Tak więc, coachowie uzdolnionych graczy odpowiadają za poszczególnych zawodników, a nie zespoły. Wielkość grup treningowych 69

6 należy dobrać, aby umożliwiała indywidualną pracę treningową z poszczególnymi zawodnikami. Praktyka wskazuje, że coachowie rozliczani nie za pracę z zespołem, a za indywidualny awans sportowy zawodnika, koncentrują się na szybkości i dokładności nauczania działań występujących w grze w ataku i obronie, selekcji dynamicznej, czyli odrzucaniu zawodników nierozwojowych" oraz na poszukiwaniu nowych uzdolnionych graczy. Poniżej przedstawiono przykład poziomów awansu sportowego, opracowany przez Paluszka (l999) (np. piłki nożnej). 0 POZIOM - Liga Trampkarzy Starszych I POZIOM - Liga Juniorów Młodszych II POZIOM Liga Okręgowa Juniorów Starszych III POZIOM Liga Juniorów Starszych Makroregionalna lub V Liga Seniorów IV POZIOM IV Liga Seniorów zawodnik wchodzący lub Reprezentacja Polski Juniorów U-15, U-16 szeroka kadra V POZIOM IV Liga Seniorów zawodnik podstawowy lub Reprezentacja Polski Juniorów U-15, U-16 zaw. podstawowy VI POZIOM III Liga Seniorów - zawodnik wchodzący lub Reprezentacja Polski Juniorów U-17, U-18 - szeroka kadra VII POZIOM III Liga Seniorów zawodnik podstawowy lub Reprezentacja Polski Juniorów U-17,U-18 zawodnik podstawowy. VIII POZIOM II Liga Seniorów - zawodnik wchodzący lub Młodzieżowa Reprezentacja Polski - szeroka kadra IX POZIOM II Liga Seniorów - zawodnik podstawowy lub Młodzieżowa Reprezentacja Polski zawodnik podstawowy. X POZIOM I Liga Seniorów zawodnik wchodzący XI POZIOM I Liga Seniorów zawodnik podstawowy XII POZIOM I REPREZENTACJA POLSKI Zadaniem trenera uzdolnionych graczy jest przygotowanie zawodników do gry na wyższych poziomach niż ich wiek kalendarzowy, czyli do gry ze starszymi kolegami. Na 70

7 podstawie analizy SWOT oraz oceny profilu gracza, ustalamy indywidualną ścieżkę rozwoju gracza np.: 8- letnią ścieżkę rozwoju gracza, która powinna zawierać precyzyjnie określone lata (terminy) osiągania poszczególnych poziomów awansu sportowego. 71