Miażdżyca zabija nie tylko w grupie 50+
|
|
- Bogna Sosnowska
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Marek Derkacz, :00 Miażdżyca zabija nie tylko w grupie 50+ Na temat rozwoju miażdżycy u najmłodszych pacjentów i jej ryzyku u dorosłych z prof. dr hab. n. med. Elżbietą Pac-Kożuchowską, kierownikiem Kliniki Pediatrii Dziecięcego Szpitala Klinicznego w Lublinie, rozmawia Marek Derkacz. Czym właściwie jest miażdżyca? Według współczesnych koncepcji miażdżyca jest przewlekłą chorobą zapalną średnich i dużych tętnic o wieloczynnikowej etiopatogenezie. Charakteryzuje się złożonymi zmianami w błonie wewnętrznej ściany naczyniowej polegającymi na ogniskowym gromadzeniu się lipidów, kompleksów węglowodanowych, tkanki włóknistej i złogów wapnia oraz komórek stanu zapalnego w ścianie naczyń. Ogniska miażdżycowe powstające w ścianie naczynia są efektem działania wielu złożonych procesów patologicznych. Makroskopowo rozwój miażdżycy obejmuje powstawanie: początkowo nacieczeń (smug) tłuszczowych (fatty streaks) będących zmianami odwracalnymi, następnie uszkodzeń włóknistych, które powstają w wyniku proliferacji komórek mięśni gładkich i syntezy białek oraz blaszki miażdżycowej stabilnej i blaszki powikłanej zakrzepem, krwotokiem lub zwapnieniem. Kliniczne objawy miażdżycy zależne są od stadium jej zaawansowania i lokalizacji. Jakie są normy cholesterolu dla najmłodszych i czy różnią się one od powszechnie przyjętych norm dla osób dorosłych? Odkładanie blaszek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych może rozpoczynać się już w okresie wczesnodziecięcym. Właśnie zaburzenia lipidowe stwierdzane w dzieciństwie są jednym z podstawowych czynników ryzyka rozwoju miażdżycy naczyń krwionośnych i chorób układu sercowonaczyniowego w przyszłości. Czynnikiem sprzyjającym powstawaniu zmian miażdżycowych jest podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego i cholesterolu frakcji LDL. Zaburzenia gospodarki lipidowej są tymi czynnikami ryzyka chorób układu krążenia, które mogą być wykryte bardzo wcześnie, nawet zaraz po urodzeniu.
2 Bardzo niepokojący jest fakt, że hipercholesterolemia stwierdzona u dzieci najczęściej utrzymuje się do wieku dorosłego. Na przemianę lipidową w ustroju, poza czynnikami uwarunkowanymi genetycznie, mają wpływ także czynniki środowiskowe, różne stany chorobowe i zaburzenia hormonalne oraz przyjmowane leki. Istotne znaczenie dla wczesnego rozpoczęcia profilaktyki miażdżycy ma znajomość prawidłowych wartości stężeń lipidów, lipoprotein i apolipoprotein w surowicy krwi dzieci. Warto pamiętać, że stężenia lipidów w surowicy krwi u dzieci zmieniają się w zależności od wieku, płci i fazy dojrzałości płciowej. W jakim wieku zaczynają pojawiać się pierwsze zmiany miażdżycowe? Miażdżyca ujawnia się w postaci objawów klinicznych zazwyczaj po 50. roku życia. Najczęściej jej manifestacją jest choroba niedokrwienna serca, zaburzenia w krążeniu mózgowym, nerkowym i naczyń obwodowych. Należy podkreślić, że wstępny okres zmian miażdżycowych może trwać wiele lat, nie dając początkowo objawów klinicznych. Według współczesnych poglądów stan ten może mieć miejsce już we wczesnym dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym i przebiegać bezobjawowo. Zakres i nasilenie zmian aterogennych w tętnicy zależy od sprawności adaptacyjnej śródbłonka i komórek mięśni gładkich, a także od ilości i rodzaju komórek przedostających się do ściany tętnicy z zewnątrz, np. makrofagów i innych komórek zapalnych. Bardzo ważną metodą oceny przejawów miażdżycy u poszczególnych osób jest określenie dynamiki cech strukturalnych tętnic lub wielkości blaszek miażdżycowych w obrazie koronarograficznym lub ultrasonograficznym. Badanie takie umożliwia ocenę indywidualnej interwencji profilaktycznej i leczniczej. W odniesieniu do dzieci i młodzieży nie ma dobrych wyznaczników miażdżycy. Wskaźnikiem wczesnego stadium zmian miażdżycowych mogą być zaburzenia czynnościowe, polegające na upośledzeniu funkcji rozkurczowej tętnic. Praktyczne znaczenie ma nieinwazyjne badanie ultrasonograficzne rozszerzalności naczyń, zmieniającej się pod wpływem zwiększonego przepływu krwi. W rozwoju miażdżycy tętnic należy uwzględnić zarówno rolę klasycznych, jak i nowych czynników ryzyka. Niewątpliwie ważne są czynniki genetyczne, które przyczyniają się do rozwoju miażdżycy. Ostatnio wykryto wiele genetycznie uwarunkowanych czynników sprzyjających rozwojowi zmian miażdżycowych w tętnicach. Analiza DNA pozwala na wykrycie polimorfizmu określonych genów, które kodują białka wpływające na metabolizm lipoprotein i ich utlenianie, na stan równowagi między krzepnięciem i fibrynolizą, na ciśnienie krwi, poziom homocysteiny, lipoproteiny (a), na czynniki wzrostu komórek i cząsteczki adhezyjne. Określone formy polimorficzne wpływają na rozwój procesu miażdżycowego oraz decydują o oddziaływaniu nosicieli danych genów na czynniki zewnętrzne, takie jak palenie papierosów, nieprawidłowe żywienie lub przyjmowane leki. Jakiego typu zaburzenia gospodarki lipidowej występują najczęściej wśród dzieci? Hiperlipidemia (hiperlipoproteinemia) ma duże znaczenie z punktu widzenia patofizjologii i kliniki, ponieważ stanowi jeden z głównych mechanizmów powstawania i nasilania się miażdżycy. Hiperlipoproteinemie mogą występować jako schorzenia pierwotne (wrodzone), nie związane z żadną chorobą podstawową oraz wtórne, które towarzyszą innym schorzeniom. Cholesterol jest kluczową substancją w patogenezie zmian miażdżycowych i podstawowym elementem składowym ogniska ateromatycznego w tętnicach. Zaburzenia lipidowe występujące u dzieci najczęściej są uwarunkowane rodzinnie (np.rodzinna hipercholesterolemia), zależą od nieprawidłowego żywienia lub występują jako wtórne w związku z otyłością, nadciśnieniem, cukrzycą oraz chorobami nerek, wątroby czy tarczycy. Prowadzi Pani badania oceniające wpływ sposobu żywienia matek w czasie ciąży na stan zdrowia oraz rozwój noworodków, niemowląt i dzieci starszych. Czy sposób w jaki odżywiają się kobiety w ciąży może mieć wpływ np. na wcześniejsze powstawanie zmian miażdżycowych u ich dzieci? Moim głównym zainteresowaniem od pierwszych lat pracy jest badanie czynników, zarówno
3 zewnętrznych, jak i wewnętrznych, mających wpływ na rozwój chorób układu sercowo-naczyniowego u dzieci. Tak jak wspomniałam jednym z ważniejszych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego są zaburzenia gospodarki lipidowej. Te przesłanki skłoniły mnie do opracowania zakresu wartości parametrów lipidowych i lipoprotein u dzieci w różnych grupach wiekowych, w zależności od płci. Badania oceniające stężenie triglicerydów, cholesterolu całkowitego i cholesterolu we frakcji HDL, LDL i VLDL w surowicy przeprowadziłam w grupie 775 dzieci zdrowych od 1. miesiąca do 16. roku życia. Na podstawie otrzymanych wyników stwierdziłam, że zakres norm parametrów lipidowych zmienia się w rozwoju ontogenetycznym dzieci oraz że istnieje związek między stężeniami lipidów i lipoprotein w surowicy a stanem odżywienia dzieci. Tematem moich badań była także ocena czynników ryzyka miażdżycy u dzieci i młodzieży z otyłością, nadciśnieniem tętniczym, nieprawidłowym żywieniem czy małą aktywnością fizyczną, a także z rodzinnym obciążeniem chorobami układu sercowonaczyniowego i ich rola w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych. Według aktualnych poglądów stan zdrowia dorosłych jest programowany już w okresie życia wewnątrzmacicznego, a osobnicy urodzeni z małą masą ciała są predysponowani do schorzeń układu krążenia. Dlatego też starałam się ocenić jaki wpływ na parametry gospodarki lipidowej u noworodków i niemowląt ma rozwój wewnątrzmaciczny. Wykazałam zależności między urodzeniową masą ciała i wiekiem płodowym noworodków a lipidami i apolipoproteinami. Stwierdziłam, że stan odżywienia matek przed ciążą oraz w czasie ciąży ma wpływ na urodzeniową masę ciała noworodków oraz na parametry gospodarki lipidowej. Sposób żywienia kobiety w czasie ciąży ma istotny wpływ na stan jej zdrowia oraz na stan zdrowia rozwijającego się dziecka. Ważna jest nie tylko ilość, ale także jakość spożywanych pokarmów. Dieta kobiet w ciąży powinna odpowiadać ogólnym zasadom prawidłowego żywienia. Jest Pani zwolennikiem profilaktyki chorób układu krążenia już od najmłodszych lat życia. Kiedy należy rozpoczynać działania profilaktyczne mające na celu zwolnienie procesu powstawania zmian miażdżycowych i na czym one polegają? Jak najbardziej uważam, że profilaktyka chorób układu sercowo-naczyniowego powinna być prowadzona od wczesnego dzieciństwa. Wczesne wykrycie podwyższonych czynników ryzyka miażdżycy i wprowadzenie odpowiednich działań profilaktycznych poprzez zmianę stylu życia, okresową ocenę stanu zdrowia oraz badania potencjalnych markerów wczesnych zmian miażdżycowych u dzieci może w przyszłości istotnie zmniejszyć ujawnienie się klinicznej postaci choroby niedokrwiennej serca. W wieku dziecięcym i młodzieńczym istnieje wiele czynników ryzyka miażdżycy, które mogą wyprzedzać ujawnienie się choroby u dorosłych. Niektóre z czynników ryzyka można wykryć już dosyć wcześnie u dzieci, a inne, które stanowią pewne nawyki życiowe, powstają dość często także w środowisku dziecka. Czynniki ryzyka miażdżycy możemy podzielić na zewnętrzne, pochodzące za środowiska zewnętrznego oraz wewnętrzne, zależne od genetycznie uwarunkowanych reakcji patofizjologicznych. Według tej teorii czynniki środowiskowe, czyli zewnętrzne takie jak nieprawidłowe żywienie, mała aktywność fizyczna, nałóg palenia tytoniu czy stres, prowadzą do powstania wewnętrznych czynników ryzyka takich jak: dyslipidemia, otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze i inne. Dodatkowymi czynnikami ryzyka jest także wiek i płeć. Rodzinne obciążenie przedwczesną chorobą niedokrwienną serca i mózgu ostatnio uznawane jest za niezależny czynnik ryzyka. Aktualnie uważa się także, że przebieg życia płodowego ma duży wpływ na występowanie chorób układu sercowo-naczyniowego w wieku późniejszym. Powszechnie uznane czynniki ryzyka tłumaczą występowanie miażdżycy i jej powikłań klinicznych tylko u około połowy pacjentów. W ostatnich latach ukształtowało się nowe spojrzenie na etiopatogenezę miażdżycy. Biorąc pod uwagę fakt, że proces zapalny odgrywa kluczową rolę w patogenezie i rozwoju zmian miażdżycowych, to markery procesu zapalnego mogą wcześnie
4 przepowiadać rozwój choroby niedokrwiennej serca. Poza tradycyjnym testem oceniającym stężenie lipidów i lipoprotein, silnymi markerami przepowiadającymi proces miażdżycowy jest białko C- reaktywne, fibrynogen, homocysteina i lipoproteina (a). Określenie wskaźników uszkodzenia śródbłonka naczyniowego (cząsteczki adhezyjne) oraz mediatorów zapalenia (cytokiny) jako markerów wczesnych zmian miażdżycowych, może być także pomocne w ocenie wczesnego zagrożenia chorobą niedokrwienną serca. Natomiast badaniem pomocnym w ocenie dysfunkcji śródbłonka powinien być pomiar grubości ściany tętnicy szyjnej. Lekarze rodzinni nie zawsze wiedzą jak leczyć najmłodszych pacjentów. Czy w przypadku stwierdzenia zaburzeń lipidowych powinni kierować dziecko do pediatry, czy może mogą samodzielnie rozpocząć leczenie? Zadaniem pediatrów i lekarzy rodzinnych jest identyfikacja pacjentów z grup podwyższonego ryzyka, wpływ na czynniki środowiskowe oraz ewentualnie zastosowanie leczenia. Niemniej jednak dieta oraz regularna aktywność fizyczna odgrywają podstawową rolę w każdej fazie terapii dzieci i młodzieży z dyslipidemią. Ograniczenia dietetyczne powinny dotyczyć pacjentów powyżej drugiego roku życia. Skuteczna w obniżaniu stężenia cholesterolu całkowitego i cholesterolu we frakcji LDL jest odpowiednia dieta polegająca na redukcji spożycia kwasów tłuszczowych nasyconych, nienasyconych kwasów tłuszczowych trans, wykluczenie z diety soków i słodkich napojów zawierających cukry proste oraz ograniczenie spożycia soli. Pacjenci powinni mieć stworzone odpowiednie warunki do realizacji zaleceń dietetycznych. W przypadku dzieci, program zmiany nawyków żywieniowych musi obejmować całą rodzinę. Próbę leczenia wyłącznie dietą prowadzi się przez okres 6. miesięcy, kontrolując lipidogram po 6 tygodniach i po 3. miesiącach. Bardzo ważne jest utrzymanie odpowiedniej aktywności fizycznej, która ma wiele korzystnych efektów prozdrowotnych, a między innymi korzystnie wpływa na profil lipidowy. Które z dostępnych leków w leczeniu hiperlipidemii można stosować u dzieci? Jeśli zaburzenia gospodarki lipidowej są zmianami wtórnymi, to oczywiście należy leczyć chorobę podstawową. Wśród czynników modyfikowalnych odpowiedzialnych za dyslipidemię ogromną rolę odgrywa niewłaściwa dieta, otyłość oraz brak aktywności fizycznej w dzieciństwie. Bardzo niepokojący jest fakt, że dzieci z hipercholesterolemią utrzymują te niekorzystne zaburzenia do wieku dorosłego. A więc działania prewencyjne i terapeutyczne należy rozpoczynać już u dzieci i młodzieży. Najlepszym sposobem leczenia dyslipidemii u dzieci jest jednak dieta. Często kandydatami do leczenia farmakologicznego są pacjenci z rodzinnym obciążeniem dyslipidemią oraz wysokimi wyjściowymi stężeniami cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL, u których interwencja dietetyczna nie przyniosła pożądanego efektu. Na podkreślenie zasługuje fakt, że leczenie farmakologiczne u dzieci poniżej 8.roku życia dopuszcza się jedynie w wyjątkowych przypadkach. Stosowanie leków hipolipemizujących u dzieci jest nadal ograniczone przez niewielką liczbę przeprowadzonych badań w tej grupie wiekowej. Brakuje długoletnich obserwacji efektów leczenia i nieznane jest bezpieczeństwo stosowania tych leków u dzieci. Skuteczne w obniżaniu stężenia cholesterolu są statyny. W grupie dzieci od 8.roku życia są one zatwierdzone jedynie do leczenia hipercholesterolemii rodzinnej. Wielu badaczy docenia zalety statyn, ale przestrzega przed ich szerokim rozpowszechnieniem u dzieci. Czy takie leczenie powinno trwać do końca życia? W przypadku hipercholesterolemii rodzinnej na pewno tak. Zmorą szkół podstawowych i gimnazjów są sklepiki szkolne oferujące często niezdrową żywność w postaci np. chipsów, czy słodyczy zawierających szkodliwe barwniki. Czy Pani zdaniem należałoby całkowicie zakazać sprzedaży tzw. śmieciowego jedzenia najmłodszym?
5 Jedną z ważniejszych przyczyn występowania chorób spowodowanych miażdżycą tętnic może być nieprawidłowy styl życia, a przede wszystkim złe nawyki żywieniowe, polegające na zbyt obfitym żywieniu połączonym z nadmiernym spożyciem tłuszczów zwierzęcych, białka zwierzęcego oraz węglowodanów prostych. Dieta, zwłaszcza w pierwszych latach życia, może programować metabolizm ustrojowy poprzez oddziaływanie na aktywność enzymów, układ endokrynny czy immunologiczny. W żywieniu dzieci starszych i młodzieży obserwuje się niekorzystne tendencje. Na aterogenny typ diety mają wpływ szczególnie popularne w tym wieku produkty typu fast food, zawierające dużo tłuszczów i kwasów tłuszczowych trans, słodycze - źródło cukrów prostych oraz jogurty zwiększające spożycie tłuszczów nasyconych. Dziecko od najwcześniejszych lat powinno zdobywać informacje o roli żywienia w zachowaniu zdrowia i zapobieganiu chorobom dietozależnym. W kształtowaniu nawyków żywieniowych dziecka główną rolę odgrywa środowisko rodzinne i szkolne. Dzieci i młodzież stanowią grupę społeczną szczególnie podatną na skutki niewłaściwego żywienia. Dlatego uważam, że sklepiki szkolne powinny być wyposażone w zdrowe produkty. Prof. dr hab. n. med. Elżbieta Pac-Kożuchowska Kierownik III Katedry Pediatrii i Kliniki Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Jest aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, Polskiego Towarzystwa Badań nad Miażdżycą, Pediatrycznego Forum Profilaktyki Chorób Cywilizacyjnych oraz Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Zainteresowania i prowadzone badania dotyczą wykrycia markerów wczesnych zmian miażdżycowych u dzieci i młodzieży, co może w przyszłości istotnie zmniejszyć ujawnienie się klinicznej postaci choroby niedokrwiennej serca.
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoWytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoKlasyczne (tradycyjne) i nowe czynniki ryzyka
Klasyczne (tradycyjne) i nowe czynniki ryzyka Zasadnicze znaczenie dla opanowania epidemii chorób układu krążenia jest modyfikacja czynników ryzyka rozwoju miażdżycy tętnic oraz jej powikłań. Jakie są
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowozbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)
HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej
Bardziej szczegółowoAneks II. Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego oraz ulotka dla pacjenta stanowią wynik procedury arbitrażowej.
Aneks II Zmiany dotyczące odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego oraz ulotki dla pacjenta przedstawione przez Europejską Agencję Leków (EMA) Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego
Bardziej szczegółowoZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,
Bardziej szczegółowoKompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego.
Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego. Konferencja otwierająca realizację projektu. Wieruszów, 28.04.2015 DLACZEGO PROFILAKTYKA?
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoSpis treści. Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości. Część II Etiologia i patogeneza otyłości
Spis treści Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości Rozdział 1. Wprowadzenie: problematyka otyłości w ujęciu historycznym i współczesnym..................................... 15 Problematyka
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Bardziej szczegółowoSpis treści. śelazo... 46 Wapń i witamina D... 47 Cynk... 47
Spis treści Przedmowa... 9 1. Ustalanie zapotrzebowania energetycznego w róŝnych stanach chorobowych (Danuta Gajewska)... 11 Wiadomości ogólne... 11 Całkowita przemiana materii... 12 Wprowadzenie... 12
Bardziej szczegółowoEpidemiologia chorób serca i naczyń
Warszawa, 8.10.2007 Epidemiologia chorób serca i naczyń Codziennie w Polsce, na choroby układu sercowo-naczyniowego umiera średnio 476 osób. Co prawda w latach 90. udało się zahamować bardzo duży wzrost
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA
PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA - 2006 1. UZASADNIENIE POTRZEBY PROGRAMU Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność z tego
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTY PODSTAWOWE
PRZEDMIOTY PODSTAWOWE Anatomia człowieka 1. Które z białek występujących w organizmie człowieka odpowiedzialne są za kurczliwość mięśni? 2. Co to są neurony i w jaki sposób stykają się między sobą i efektorami?
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoPrzedmowa. Zawartość. 1. Wprowadzenie Kompleksowe podejście do żywienia Koncepcja równowagi (bilansu)
140964 Zawartość Przedmowa 1. Wprowadzenie 1.1. Kompleksowe podejście do żywienia 1.2. Koncepcja równowagi (bilansu) 1.2.1. Model podaży i zapotrzebowania 1.2.2. Przekarmienie 1.2.3. Niedożywienie 1.2.4.
Bardziej szczegółowoRozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ
Rozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ w Polsce. Badanie LIPIDOGRAM 5 LAT dr n. med. Jacek Jóźwiak KLRWP, Poznań 2013 Cel Celem strategicznym badań LIPIDOGRAM była
Bardziej szczegółowoZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE
ZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE RACJONALNIE = ZDROWO Zdrowa dieta jest jednym z najważniejszych elementów umożliwiających optymalny wzrost, rozwój i zdrowie. Ma przez to wpływ na fizyczną i umysłową
Bardziej szczegółowoOdżywianie osób starszych (konspekt)
Prof. dr hab. med. Tomasz Kostka Odżywianie osób starszych (konspekt) GŁÓWNE CZYNNIKI RYZYKA CHOROBY WIEŃCOWEJ (CHD) wg. Framingham Heart Study (Circulation, 1999, 100: 1481-1492) Palenie papierosów Nadciśnienie
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Bardziej szczegółowoDługotrwały niedobór witaminy C (hipoascorbemia) powoduje miażdżycę oraz osadzanie się lipoproteiny(a) w naczyniach krwionośnych transgenicznych myszy
Długotrwały niedobór witaminy C (hipoascorbemia) powoduje miażdżycę oraz osadzanie się lipoproteiny(a) w naczyniach krwionośnych transgenicznych myszy Nowa publikacja Instytutu Medycyny Komórkowej dr Ratha
Bardziej szczegółowoJednostka chorobowa. 3mc 1260. Czas analizy [dni roboczych] Literatura Gen. Cena [PLN] Badany Gen. Materiał biologiczny. Chorobowa OMIM TM.
Jednostka chorobowa Jednostka Oznaczenie Chorobowa OMIM TM testu Badany Gen Literatura Gen OMIM TM Opis/cel badania Zakres analizy Materiał biologiczny Czas analizy [dni roboczych] Cena [PLN] HEMOFILIA
Bardziej szczegółowoKlasyczne (tradycyjne) i nowe czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Klasyczne (tradycyjne) i nowe czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych Zasadnicze znaczenie dla opanowania epidemii chorób układu krążenia jest modyfikacja czynników ryzyka rozwoju miażdżycy tętnic
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 38/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoSEMINARIUM 2 15. 10. 2015
SEMINARIUM 2 15. 10. 2015 Od tłuszczu pokarmowego do lipoprotein osocza, metabolizm, budowa cząsteczek lipoprotein, apolipoproteiny, znaczenie biologiczne, enzymy biorące udział w metabolizmie lipoprotein,
Bardziej szczegółowoUSG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.
STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia
Bardziej szczegółowoDieta może być stosowana również przez osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, zmagające się z hiperlipidemią, nadwagą oraz otyłością.
Dieta może być stosowana również przez osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, zmagające się z hiperlipidemią, nadwagą oraz otyłością. Jadłospis 14-dniowy Anna Piekarczyk Dieta nie jest dietą indywidualną
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoCHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ. www.california-fitness.pl www.calivita.com
CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ Co to jest cholesterol? Nierozpuszczalna w wodzie substancja, która: jest składnikiem strukturalnym wszystkich błon komórkowych i śródkomórkowych wchodzi w
Bardziej szczegółowoZagadnienia na egzamin dyplomowy studia pierwszego stopnia maj 2016
Zagadnienia na egzamin dyplomowy studia pierwszego stopnia maj 2016 1. Co to jest wartość odżywcza żywności? Czynniki wpływające na wartość odżywczą produktów spożywczych i posiłków. 2. Zastosowanie tabel
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoLek. Zbigniew Gugnowski Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Medycyny Rodzinnej NZOZ Poradnia Lekarzy Medycyny Rodzinnej Giżycko
Nadciśnienie Tętnicze Lek. Zbigniew Gugnowski Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Medycyny Rodzinnej NZOZ Poradnia Lekarzy Medycyny Rodzinnej Giżycko Definicja Nadciśnienie tętnicze, choroba nadciśnieniowa,
Bardziej szczegółowoPOSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH
POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH CUKRZYCA.? cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynika
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoPodsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktu leczniczego Demezon
VI.2 VI.2.1 Podsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktu leczniczego Demezon Omówienie rozpowszechnienia choroby Deksametazonu sodu fosforan w postaci roztworu do wstrzykiwań stosowany jest
Bardziej szczegółowoEDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.
EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych WIEDZA
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Żywienie w zdrowiu i chorobie Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA K_W01 K_W02
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoAktywność sportowa po zawale serca
Aktywność sportowa po zawale serca Czy i jaki wysiłek fizyczny jest zalecany? O prozdrowotnych aspektach wysiłku fizycznego wiadomo już od dawna. Wysiłek fizyczny o charakterze aerobowym (dynamiczne ćwiczenia
Bardziej szczegółowoOrganizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1. Przyczyny nadciśnienia tętniczego Bogdan Wyrzykowski... 13
Spis treści 1. Przyczyny nadciśnienia tętniczego Bogdan Wyrzykowski........ 13 Genetyczne uwarunkowania pierwotnego nadciśnienia tętniczego..... 14 Nadciśnienie monogeniczne..................................
Bardziej szczegółowoTalerz zdrowia skuteczne
Talerz zdrowia skuteczne narzędzie zdrowego odżywiania PSSE Chełm Kierownik Sekcji OZiPZ Alicja Bork PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Gwarancją właściwego rozwoju fizycznego, sprawności umysłu oraz dobrego zdrowia
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 261/2012 z dnia 10 grudnia 2012 r. o projekcie programu zdrowotnego Program profilaktyki i wczesnego wykrywania
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE
1. Ramowe treści kształcenia PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE L.p. DATA TEMAT ZAJĘĆ LICZBA GODZIN: FORMA ZALI- CZENIA PUNKTY ECTS 1. 2. 22.09.2012 23.09.2012 20.10.2012 21.10.2012 Żywienie
Bardziej szczegółowoCo może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić?
Co może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić? Co zawdzięczamy nerkom? Działanie nerki można sprowadzić do działania jej podstawowego elementu funkcjonalnego, czyli nefronu. Pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego
Bardziej szczegółowoW Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ:
W Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ: "Profilaktyka raka szyjki macicy"- dla wszystkich Pań w wieku 25-59 lat, które nie miały
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa Badanie pacjenta z chorobami sercowo-naczyniowymi... 13
Spis treści Przedmowa................ 11 1. Badanie pacjenta z chorobami sercowo-naczyniowymi.................. 13 Najważniejsze problemy diagnostyczne....... 13 Ból w klatce piersiowej........... 14 Ostry
Bardziej szczegółowoSTAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI. Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii
STAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii W trosce o młode pokolenie. Jak wychować zdrowe dziecko? Konferencja prasowa 09.09.2015 Sytuacja demograficzna
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki
Bardziej szczegółowoDuŜo wiem, zdrowo jem
DuŜo wiem, zdrowo jem Projekt edukacyjny: Pogadanki do dzieci w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach oraz prezentacje do ich rodziców Cel projektu: Podniesienie świadomości na temat odżywiania
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoPROMOCJA ZDROWIA TO PROCES
STAROSTWO POWIATOWE W ŚWIDNICY WYDZIAŁ ZDROWIA 2007 r. Opracowała Barbara Świętek PROMOCJA ZDROWIA TO PROCES UMOŻLIWIAJĄCY JEDNOSTKOM, GRUPOM, SPOŁECZNOŚCIĄ ZWIĘKSZENIE KONTROLI NAD WŁASNYM ZROWIEM I JEGO
Bardziej szczegółowoNARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA
NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA SZCZEGÓŁOWE MATERIAŁY INFORMACYJNE O PRZEDMIOCIE POSTĘPOWANIA W SPRAWIE ZAWARCIA UMÓW O UDZIELANIE ŚWIADCZEŃ OPIEKI ZDROWOTNEJ w rodzaju: programy profilaktyczne i promocja zdrowia
Bardziej szczegółowoHipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć
I Katedra i Klinika Kardiologii Gdański Uniwersytet Medyczny Hipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć Dlaczego to takie ważne? Marcin Gruchała Czynniki ryzyka zawału serca 15 152 osób z pierwszym
Bardziej szczegółowoCiśnienie tętnicze klucz do zdrowego serca. ciśnienia tętniczego składa się z dwóch odczytów ciśnienie skurczowe i rozkurczowe.
Świadomość naszego zdrowia to oprócz odczuwania dolegliwości, wiedza na temat podstawowych parametrów pozwalających ocenić, czy nasz organizm funkcjonuje prawidłowo. Zapoznaj się z nimi i regularnie kontroluj
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka. prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska
Nadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska Wszechnica Żywieniowa SGGW Warszawa 2016 Ciśnienie tętnicze krwi Ciśnienie wywierane
Bardziej szczegółowoWartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie?
Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego czy płeć ma znaczenie? dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoLP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych
Proszę o wykonanie następujących badań laboratoryjnych (z krwi), na część z nich można uzyskać skierowanie od lekarza*: Dodatkowo: Badania podstawowe: W przypadku podejrzenia nieprawidłowej pracy tarczycy
Bardziej szczegółowoZespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego
Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego Wacław Karakuła Katedra i Klinika Chirurgii Naczyń i Angiologii U.M. w Lublinie Kierownik Kliniki prof. Tomasz Zubilewicz Lublin, 27.02.2016 Zespół
Bardziej szczegółowoCzy stać nas na. złe. żywienie dzieci. Warszawa, 14 listopada 2012 roku
Warszawa, 14 listopada 2012 roku Czy stać nas na złe żywienie dzieci Stowarzyszenie Promocji Zdrowego Żywienia Dzieci Choroby cywilizacyjne to dziś jeden z najważniejszych problemów, jakie stoją przed
Bardziej szczegółowoPrzedszkole Miejskie Nr 12 Integracyjne w Jaworznie CUKRZYCA
Cukrzyca CUKRZYCA Cukrzyca jest przyczyną niedomagania i cierpienia około 60 mln. osób, które żyją z tą chorobą w Europejskim Regionie WHO. Stanowi również poważne obciążenie dla gospodarki i systemu ochrony
Bardziej szczegółowoAnaliza mutacji p.d36n i p.n318s oraz polimorfizmu p.s474x genu lipazy lipoproteinowej u chorych z hipercholesterolemią rodzinną.
Analiza mutacji p.d36n i p.n318s oraz polimorfizmu p.s474x genu lipazy lipoproteinowej u chorych z hipercholesterolemią rodzinną. Monika śuk opiekun: prof. dr hab. n. med. Janusz Limon Katedra i Zakład
Bardziej szczegółowoHipercholesterolemia najgorzej kontrolowany czynnik ryzyka w Polsce punkt widzenia lekarza rodzinnego
XVI Kongres Medycyny Rodzinnej Kielce, 2 5 czerwca 2016 Prof. UJ dr hab. med. Adam Windak Kierownik Zakładu Medycyny Rodzinnej CM UJ Wiceprezes Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce Hipercholesterolemia
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE ZA ROK 2009 Z REALIZACJI,,PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA WŚRÓD MIESZKAŃCÓW GMINY BOBOLICE W LATACH 2009-2013
SPRAWOZDANIE ZA ROK 2009 Z REALIZACJI,,PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA WŚRÓD MIESZKAŃCÓW GMINY BOBOLICE W LATACH 2009-2013 1. Podniesienie świadomości społeczności lokalnej w zakresie realizacji
Bardziej szczegółowoFARMAKOTERAPIA MIAŻDŻYCY
FARMAKOTERAPIA MIAŻDŻYCY Miażdżyca: Przewlekła choroba dużych i średnich tętnic, polegająca na zmianach zwyrodnieniowowytwórczych w błonie wewnętrznej i środkowej tętnic wywołanych przez gromadzenie się:
Bardziej szczegółowoPODSTAWY PRAWNE. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 sierpnia 2016r. zmieniające rozporządzenie w sprawie recept lekarskich
LEKI 75+ PODSTAWY PRAWNE Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 sierpnia 2016r. zmieniające rozporządzenie w sprawie recept lekarskich Resort zdrowia opublikował zmiany w wykazie leków refundowanych,
Bardziej szczegółowoNarodowy Test Zdrowia Polaków
Raport z realizacji projektu specjalnego MedOnet.pl: Narodowy Test Zdrowia Polaków Autorzy: Bartosz Symonides 1 Jerzy Tyszkiewicz 1 Edyta Figurny-Puchalska 2 Zbigniew Gaciong 1 1 Katedra i Klinika Chorób
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoCholesterol. Co powinieneś wiedzieć. Dr Maciej Starachowski www.swiatzdrowia.pl
Cholesterol Co powinieneś wiedzieć Dr Maciej Starachowski www.swiatzdrowia.pl Wstęp Cholesterol jest substancją, której organizm potrzebuje do produkcji hormonów, witaminy D oraz przemian tłuszczów w organizmie.
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
Bardziej szczegółowoMolekularne i komórkowe podstawy treningu zdrowotnego u ludzi chorych na problemy sercowo-naczyniowe.
Molekularne i komórkowe podstawy treningu zdrowotnego u ludzi chorych na problemy sercowo-naczyniowe. Przewlekła hiperglikemia wiąże sięz uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów:
Bardziej szczegółowoCzynniki ryzyka w chorobach układu krążenia
Czynniki ryzyka w chorobach układu krążenia mgr Anna Śliwka Projekt Twoje SERCE Twoim ŻYCIEM jest współfinansowany ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014 oraz środków budżetu państwa w
Bardziej szczegółowoI. Cukrzycowa choroba nerek (nefropatia cukrzycowa)
Spis treści 1. Wprowadzenie 13 Wstęp do wydania II 16 I. Cukrzycowa choroba nerek (nefropatia cukrzycowa) 2. Podstawowa charakterystyka struktury i czynności nerek 21 3. Czynniki wpływające na rozwój uszkodzenia
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 3 do materiałów informacyjnych PRO
SZCZEGÓŁOWY OPIS ŚWIADCZEŃ I ZASAD ICH UDZIELANIA ORAZ WYMAGANIA WOBEC ŚWIADCZENIODAWCÓW W PROGRAMIE PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA 1. OPIS ŚWIADCZEŃ 1) objęcie przez świadczeniodawcę Programem świadczeniobiorców,
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowo1. Nazwa programu polityki zdrowotnej promującego zachowania prozdrowotne
Formularz zgłoszenia udziału w Konkursie Zdrowy Samorząd Gmina Miasta Sopotu ul. Kościuszki 25/27 81-704 Sopot 1. Nazwa programu polityki zdrowotnej promującego zachowania prozdrowotne Program wczesnego
Bardziej szczegółowoPRACA ZALICZENIOWA Z PRAKTYK ZAWODOWYCH ODDZIAL GINEGOLOGICZNO POŁOŻNICZY
W.S.H.E w Łodzi Kierunek Pielęgniarstwo Poziom B Mariola Krakowska Nr Albumu 42300 PRACA ZALICZENIOWA Z PRAKTYK ZAWODOWYCH ODDZIAL GINEGOLOGICZNO POŁOŻNICZY TEMAT PRACY: UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W PROFILAKTYCE
Bardziej szczegółowoNATURALNA I BEZPIECZNA ŻYWNOŚĆ PODSTAWĄ NOWOCZESNEJ DIETY
NATURALNA I BEZPIECZNA ŻYWNOŚĆ PODSTAWĄ NOWOCZESNEJ DIETY KATEDRA I ZAKŁAD ZDROWIA PUBLICZNEGO Prof. dr hab. n med.dr h.c. Piotr Książek W zdrowym ciele zdrowy duch Decimus Junius Juvenalis Prawidłowe
Bardziej szczegółowoPAMIĘTAJ O ZDROWIU! ZBADAJ SIĘ
PAMIĘTAJ O ZDROWIU! ZBADAJ SIĘ Przewodnik po programach profilaktycznych finansowanych przez NFZ Lepiej zapobiegać niż leczyć Program profilaktyki chorób układu krążenia Choroby układu krążenia są główną
Bardziej szczegółowoProfilaktyka chorób układu krążenia - nowości zawarte w wytycznych ESC 2012
Nowe wytyczne ESC/PTK w kardiologii Profilaktyka chorób układu krążenia - nowości zawarte w wytycznych ESC 2012 Przemysław Trzeciak Częstochowa 11.12.2012 Umieralność z powodu chorób ukł. krążenia w latach
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze CZYM JEST NADCIŚNIENIE TĘTNICZE Nadciśnienie tętnicze jest chorobą układu krążenia, która charakteryzuje się stale lub okresowo
Bardziej szczegółowoRejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego. czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego współwyst występującego z innymi czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego Nr rejestru: HOE 498_9004
Bardziej szczegółowoHARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016:
HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016: Tematy wykładów: 1. Badania laboratoryjne w medycynie prewencyjnej. dr hab. Bogdan Solnica, prof. UJ 2. Diagnostyka
Bardziej szczegółowo12 SQ-HDM Grupa farmakoterapeutyczna: Wyciągi alergenowe, kurz domowy; Kod ATC: V01AA03
SUBSTANCJA CZYNNA (INN) GRUPA FARMAKOTERAPEUTYCZNA (KOD ATC) PODMIOT ODPOWIEDZIALNY NAZWA HANDLOWA PRODUKTU LECZNICZEGO, KTÓREGO DOTYCZY PLAN ZARZĄDZANIA RYZYKIEM 12 SQ-HDM Grupa farmakoterapeutyczna:
Bardziej szczegółowoBrak dolegliwości świadczy o tym, że ciśnienie krwi na pewno jest w normie.
Codziennie miliony serc na całym świecie pompują krew zbyt mocno, narażając tętnice na groźne uszkodzenia. To zjawisko, nazywane nadciśnieniem tętniczym, jest najczęściej występującą chorobą układu krążenia.
Bardziej szczegółowoWIEDZA. K_W01 Zna definicje, cele i metody żywienia klinicznego oraz sposoby oceny odżywienia w oparciu o metody kliniczne.
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Żywienie kliniczne Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA K_W01 Zna definicje,
Bardziej szczegółowoOśrodek Usług Pedagogicznych i Socjalnych Związek Nauczycielstwa Polskiego- Filia Gdańsk. Robert Niedźwiedź. Gdańsk 2012/2013 rok
Ośrodek Usług Pedagogicznych i Socjalnych Związek Nauczycielstwa Polskiego- Filia Gdańsk Robert Niedźwiedź Gdańsk 2012/2013 rok Nadwaga i otyłość z roku na rok w coraz większym stopniu dotykają dzieci
Bardziej szczegółowoOFERTA OD PAŹDZIERNIKA 2016 R. Nazwa testu Badanie wykonane w celu Wynik i zalecenia Cena
OFERTA OD PAŹDZIERNIKA 2016 R. Nazwa testu Badanie wykonane w celu Wynik i zalecenia Cena Blossom genetycznych: 13 predyspozycie do otyłości, genetyczne uwarunkowania efektu jo-jo, wykluczenia produktów,
Bardziej szczegółowoLECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2
załącznik nr 11 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Bardziej szczegółowoGENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH
GENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH Rodzaje testów Genodiet Test Genodiet składają się z 3 uzupełniających się modułów, stanowiących 3 kroki do poznania indywidualnych zasad zdrowia. Identyfikacja typu
Bardziej szczegółowoinwalidztwo rodzaj pracy
Zdrowie jest najważniejsze Wykłady wraz z konsultacjami medycznymi realizowane przez Stowarzyszenia na rzecz rozwoju wsi Bogufałów Źródło Baryczy w ramach wspierania realizacji zadania publicznego przez
Bardziej szczegółowo10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
Bardziej szczegółowo