Wymagania podstawowe. Uczeń: DZIAŁ 1- PRZYRODA I JA. {C} wskazuje składniki przyrody w otoczeniu,

Transkrypt

1 Plan wynikowy z przyrody - Klasa 4 Nr i temat lekcji 1. Czym będziesz się zajmować na lekcjach przyrody? 2. Sposoby poznawania przyrody {C} określa, czym jest przyroda, DZIAŁ 1- PRZYRODA I JA {C} wskazuje składniki przyrody w otoczeniu, {C} {C} podaje przykłady ożywionych i nieożywionych składników przyrody, {C} {C} wskazuje i podaje nazwy wytwory działalności człowieka. {C} podaje przykłady organizmów lub obiektów, których obserwacja dostarcza nowych informacji o przyrodzie, {C} wskazuje źródła wiedzy o przyrodzie. {C} podaje przykłady powiązań między składnikami przyrody, {C} uzasadnia, że człowiek jest składnikiem przyrody, {C} wyjaśnia, w jaki sposób człowiek jest zależny od nieożywionych składników przyrody. {C} podaje przykłady pytań zainspirowanych obserwacjami przyrody, {C} wyjaśnia, dlaczego obserwacje są niezbędne w poznawaniu przyrody, 3. Co jest pomocne w poznawaniu przyrody? 4. Jak zobaczyć to, co niewidoczne gołym okiem? {C} podaje nazwy zmysłów człowieka umożliwiających poznawanie przyrody, {C} wyjaśnia, dlaczego zmysłem smaku i węchu należy rozważnie posługiwać się podczas poznawania przyrody, {C} wymienia przyrządy ułatwiające poznawanie przyrody. {C} obsługuje szkolny mikroskop optyczny, {C} wskazuje w mikroskopie okular i obiektywy. {C} uzasadnia, dlaczego do informacji podanych w internecie należy podchodzić bardzo rozważnie. {C} wskazuje możliwości wykorzystania lornetki, lupy, mikroskopu podczas obserwacji przyrodniczych, {C} określa rolę mapy, planu, kompasu w poznawaniu przyrody, {C} podaje przykłady wykorzystania wszystkich zmysłów w obserwacjach przyrodniczych. {C} oblicza powiększenie obrazu w mikroskopie, {C} wskazuje i podaje nazwy części mikroskopu optycznego, {C} omawia sposób działania mikroskopu optycznego, {C} wyjaśnia, dlaczego mikroskop optyczny powiększa bardziej niż lupa, 5. Jak obserwować preparat pod mikroskopem? {C} opisuje etapy przygotowywania preparatu nietrwałego, {C} wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe. {C} porównuje możliwości mikroskopu optycznego i elektronowego. {C} podaje przykłady trwałych i nietrwałych preparatów mikroskopowych, {C} wykonuje rysunki obserwowanych preparatów, zgodnie z regułami, 6. Jak planować, prowadzić i dokumentować obserwacje? {C} {C} określa, czym jest obserwacja przyrodnicza, {C} {C} podaje przykłady prowadzenia obserwacji przyrodniczych, {C} {C} prezentuje sposoby dokumentowania {C} wyjaśnia, jaki musi być preparat mikroskopowy, aby nadawał się do obserwacji. {C} {C} wyjaśnia, dlaczego nie należy zrywać rośliny lub karmić zwierząt podczas ich obserwacji, {C} {C} uzasadnia, dlaczego na podstawie pojedynczej obserwacji nie należy wyciągać wniosków,

2 obserwacji przyrodniczych, {C} {C} opisuje kartę obserwacji. 7. Czym jest doświadczenie przyrodnicze? {C} {C} podaje przykłady obserwacji krótkoterminowych i długoterminowych. {C} {C} podaje przykłady pytań, na które można uzyskać odpowiedź prowadząc doświadczenia, {C} {C} wypełnia poprawnie kartę doświadczenia, {C} {C} wymienia zasady, których należy przestrzegać podczas prowadzenia doświadczenia, {C} {C} opisuje cechy dobrego przyrodnika. {C} {C} opisuje proste doświadczenia, dzięki którym można zdobyć nową wiedzę, {C} {C} wymienia punkty, które powinna zawierać karta doświadczenia, {C} {C} uzasadnia, dlaczego samodzielnie przeprowadzona obserwacja i doświadczenie są najważniejszym źródłem wiedzy o przyrodzie, {C} {C} wyjaśnia, czym różni się w zestawie doświadczalnym próba kontrolna od próby badawczej, {C} {C} uzasadnia, dlaczego prawdziwy przyrodnik jest cierpliwy, systematyczny i rzetelny, 8. Powtórzenie działu Przyroda i ja {C} {C} opisuje, w jaki sposób można poznawać przyrodę, {C} {C} wymienia źródła wiedzy o przyrodzie, {C} {C} wymienia zmysły, które pomagają w obserwacjach przyrodniczych, {C} {C} uzasadnia stwierdzenie: podczas poznawania przyrody należy ostrożnie wykorzystywać zmysł smaku, {C} {C} wymienia przyrządy ułatwiające poznawanie przyrody, {C} {C} obsługuje szkolny mikroskop optyczny, {C} {C} wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe, {C} {C} podaje przykłady prowadzenia obserwacji przyrodniczych, {C} {C} prezentuje sposoby dokumentowania obserwacji przyrodniczych, {C} {C} wymienia zasady, których należy przestrzegać podczas prowadzenia doświadczenia. {C} {C} konstruuje kartę doświadczenia do wybranego przez siebie tematu i uzupełnia ją po samodzielnie przeprowadzonym doświadczeniu. {C} podaje przykłady powiązań między składnikami przyrody, {C} {C} wyjaśnia, dlaczego obserwacje są niezbędne w poznawaniu przyrody, {C} wskazuje możliwości wykorzystania lornetki, lupy, mikroskopu podczas obserwacji przyrodniczych określa rolę mapy, planu, kompasu w poznawaniu przyrody, {C} {C} podaje przykłady trwałych i nietrwałych preparatów mikroskopowych, {C} {C} wykonuje rysunki obserwowanych preparatów, zgodnie z regułami, {C} {C} uzasadnia, dlaczego samodzielnie przeprowadzona obserwacja i doświadczenie są najważniejszym źródłem wiedzy o przyrodzie, {C} {C} uzasadnia, dlaczego na podstawie pojedynczej obserwacji nie należy wyciągać wniosków, {C} {C} wyjaśnia, w jaki sposób człowiek jest zależny od składników przyrody, {C} {C} wyjaśnia, dlaczego mikroskop optyczny powiększa bardziej niż lupa, {C} {C} porównuje możliwości mikroskopu optycznego i elektronowego, wyjaśnia, jaki musi być preparat mikroskopowy, aby nadawał się do obserwacji. DZIAŁ 2 - JA, ROŚLINY I ZWIERZĘTA

3 9. Jak się uczyć i po co? 10. Z kim spotykasz się w szkole? {C} określa znaczenie uczenia się, {C} wymienia czynniki ułatwiające naukę, {C} rozpoznaje właściwe warunki do nauki, {C} opisuje właściwie urządzone miejsce do nauki, {C} podaje podstawowe zasady uczenia się. {C} wymienia sytuacje i czynniki dobrze wpływające na samopoczucie w szkole, {C} podaje przykłady pomocy osobie niepełnosprawnej. {C} wyjaśnia, dlaczego warto się uczyć i zdobywać nowe umiejętności, {C} {C} wyjaśnia, co oznaczają określenia: pozytywne nastawienie do nauki, własna chęć poznania, systematyczność, wyjaśnia, dlaczego niewłaściwa postawa ciała wpływa niekorzystnie na uczenie się. {C} {C} wymienia rodzaje zachowań przyjaznych w stosunku do innych osób, {C} {C} wskazuje problemy, jakie miałaby osoba poruszająca się w szkole na wózku. {C} {C} wskazuje cechy osoby powszechnie lubianej, 11. W szkole opiekujesz się roślinami i zwierzętami 12. Zwierzęta w naszych domach 13. Jak jest zbudowana roślina? {C} wymienia nazwy zwierząt hodowanych w pracowni przyrodniczej, {C} podaje przykłady ssaków, ptaków, ryb, {C} nazywa rośliny występujące w pracowni przyrodniczej, {C} {C} wskazuje różne źródła informacji o roślinach i zwierzętach. {C} wymienia zwierzęta najczęściej trzymane w domach, {C} podaje zasady dbałości o zwierzęta, {C} podaje przykłady zwierząt niebezpiecznych dla ludzi, {C} wymienia różne źródła informacji o wybranych zwierzętach. {C} wymienia organy roślinne i wskazuje je w roślinie, {C} opisuje podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów, {C} określa potrzeby życiowe roślin. {C} {C} proponuje sposoby pomocy niepełnosprawnej osobie i wskazuje, w jaki sposób ona może pomóc innym uczniom. {C} podaje cechy charakterystyczne ssaków, ptaków i ryb, {C} {C} wyjaśnia, jaką funkcję spełniają hodowle roślin i zwierząt, {C} opisuje na wybranym przykładzie obowiązki opiekuna hodowli szkolnej, {C} ustala, na podstawie różnych źródeł informacji wymagania życiowe dwóch dowolnie wybranych roślin. {C} uzasadnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta można trzymać w domu, {C} określa, dlaczego nie każde zwierzę jest bezpieczne dla ludzi, {C} wskazuje różne źródła informacji o wybranych zwierzętach i korzysta z nich, {C} ustala na podstawie różnych źródeł informacji wymagania życiowe dwóch dowolnie wybranych zwierząt domowych. {C} podaje przykłady szczególnych funkcji pełnionych przez niektóre korzenie, łodygi i liście, {C} wskazuje elementy męskie i żeńskie w kwiecie, {C} wykazuje związek budowy z funkcją organów roślinnych, 14. Rośliny są ozdobą domu {C} wymienia rośliny doniczkowe najczęściej trzymane w domach, {C} opisuje zasady dbałości o rośliny doniczkowe, {C} właściwie przesadza i sadzi rośliny {C} opisuje budowę i rolę kłączy, bulw, cebul i liści pułapkowych. {C} uzasadnia, dlaczego należy roślinę doniczkową przesadzać i nawozić {C} wyjaśnia, dlaczego należy poznać naturalne środowisko rośliny doniczkowej, {C} wskazuje i korzysta z różnych źródeł informacji

4 doniczkowe, {C} wskazuje różne źródła informacji o wybranych roślinach, o wybranych roślinach, {C} projektuje album prezentujący rośliny niebezpieczne dla ludzi. 15. Powtórzenie działu Ja, rośliny i zwierzęta {C} uzasadnia, dlaczego po kontakcie z roślinami doniczkowymi zawsze należy myć ręce. {C} opisuje właściwie urządzone miejsce do nauki, {C} podaje podstawowe zasady uczenia się, {C} wymienia sytuacje i czynniki dobrze wpływające na samopoczucie w szkole, {C} wymienia przykłady ssaków, ptaków, ryb, {C} podaje nazwy roślin występujących w pracowni przyrodniczej, {C} {C} wskazuje różne źródła informacji o roślinach i zwierzętach, {C} {C} wymienia organy roślinne i wskazuje je w roślinie, {C} {C} opisuje podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów, {C} {C} określa potrzeby życiowe roślin, {C} opisuje zasady dbałości o rośliny doniczkowe, {C} właściwie przesadza i sadzi rośliny doniczkowe, {C} {C} uzasadnia, dlaczego po kontakcie z roślinami doniczkowymi zawsze należy myć ręce. {C} wyjaśnia, dlaczego warto się uczyć i zdobywać nowe umiejętności, {C} {C} wymienia rodzaje zachowań przyjaznych w stosunku do innych osób, {C} {C} wskazuje problemy, jakie miałaby osoba poruszająca się w szkole na wózku inwalidzkim, {C} {C} wyjaśnia, jaką funkcję spełniają hodowle roślin i zwierząt, {C} opisuje na wybranym przykładzie obowiązki opiekuna hodowli szkolnej, {C} określa, dlaczego nie każde zwierzę jest bezpieczne dla ludzi, {C} wskazuje i korzysta z różnych źródeł informacji o wybranych zwierzętach, {C} podaje przykłady szczególnych funkcji pełnionych przez niektóre korzenie, łodygi i liście, {C} wykazuje związek budowy z funkcją organów roślinnych, {C} wyjaśnia, dlaczego należy poznać naturalne środowisko rośliny doniczkowej, {C} wyjaśnia co oznaczają określenia: pozytywne nastawienie do nauki, własna chęć poznania, {C} ustala, na podstawie różnych źródeł informacji wymagania życiowe dwóch, dowolnie wybranych roślin i zwierząt, {C} omawia budowę i rolę kłączy, bulw, cebul i liści pułapkowych, {C} prezentuje samodzielnie wykonany album roślin niebezpiecznych dla ludzi. 16. Świat jest zbudowany z substancji {C} nazywa stany skupienia substancji, DZIAŁ 3 KUCHNIA JAKO LABORATORIUM {C} podaje przykłady substancji w określonych stanach skupienia, {C} prezentuje za pomocą modelu budowę drobinową gazów, cieczy i ciał stałych, {C} podaje przykłady ciał sprężystych, plastycznych i kruchych. {C} podaje właściwości gazów, cieczy i ciał stałych, {C} uzasadnia, posługując się modelem drobinowym, dlaczego gazy są ściśliwe, ciecze bardzo mało ściśliwe, a ciała stałe nie ściśliwe, {C} wykorzystuje model drobinowy do opisu właściwości gazów, cieczy i ciał stałych.

5 17. Co się dzieje podczas gotowania obiadu? {C} rozróżnia pojęcia parowanie i wrzenie, {C} wyjaśnia zjawisko przewodnictwa cieplnego. {C} wymienia własności wody wrzącej i wody w temperaturze pokojowej, {C} wymienia przykłady substancji dobrze i źle przewodzącej ciepło, {C} wyjaśnia własności danej substancji na podstawie jej budowy i zastosowania w danym przedmiocie, 18. Czy woda mineralna to tylko woda? 19. Jak powstają kryształy? {C} opisuje własności mieszaniny jednorodnej, {C} wymienia substancję rozpuszczalną i rozpuszczalnik w wybranym roztworze, {C} wyjaśnia zjawisko dyfuzji. {C} odróżnia mieszaninę jednorodną od niejednorodnej, {C} wymienia powiązane ze sobą przemiany odwracalne: krystalizację i rozpuszczanie, {C} wymienia dwa sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych: krystalizację i odparowanie; {C} opisuje dowolne ciało fizyczne z punktu widzenia zastosowania substancji, z której jest zbudowane. {C} podaje sposoby zwiększenia rozpuszczalności substancji, {C} podaje przykłady pozytywnych i negatywnych skutków dyfuzji w otaczającej przyrodzie, {C} projektuje kartę pracy doświadczenia nt. Jak przyspieszyć rozpuszczanie się cukru w wodzie? {C} opisuje zjawiska krystalizacji i rozpuszczania, {C} porównuje zjawiska krystalizacji i odparowania, {C} opisuje sposoby otrzymywania roztworów nasyconych z nienasyconych i odwrotnie. {C} określa roztwór nasycony i nienasycony. 20. Do czego służy sito? {C} wyjaśnia pojęcie mieszaniny niejednorodnej, podaje przykłady mieszanin niejednorodnych, {C} wymienia sposoby rozdzielania mieszanin niejednorodnych. {C} wymienia różnice między roztworem i zawiesiną, {C} proponuje sposoby rozdzielania określonych mieszanin niejednorodnych, 21. Jak lód zamienia się w wodę, a woda w lód? 22. Kiedy woda paruje, a kiedy się skrapla? 23. Co wiesz o gotowaniu jaj i pieczeniu ciasta? podaje nazwy stanów skupienia wody (ciekły i stały), {C} podaje temperaturę topnienia lodu i krzepnięcia wody, {C} wymienia nazwy zjawisk towarzyszących zmianom stanu skupienia wody. {C} wyjaśnia proces parowania i skraplania, {C} wyjaśnia obie przemiany jako przemiany odwracalne, {C} podaje przykłady parowania i skraplania wody. podaje przykłady przemian nieodwracalnych {C} wykonuje doświadczenie według opisu. podaje nazwy i przykłady innych mieszanin niejednorodnych np. dym, piana, emulsja. {C} opisuje zjawiska topnienia i krzepnięcia w świetle cząsteczkowej budowy materii, {C} wyjaśnia różnice między topnieniem i rozpuszczaniem, omawia zjawiska topnienia i krzepnięcia na przykładach innych niż woda i lód. {C} wymienia sposoby zwiększenia szybkości parowania, {C} wyjaśnia zasadę powstania skali temperatur Celsjusza, {C} wyjaśnia proces parowania i skraplania wody w przyrodzie. {C} prowadzi obserwację doświadczenia, {C} definiuje przemianę nieodwracalną,

6 {C} wyciąga wnioski z obserwacji, {C} odróżnia obserwacje od wniosków, 24. Powtórzenie działu Kuchnia jako laboratorium 25. Obserwujesz zmiany położenia Słońca na niebie podaje przykłady ciał stałych, cieczy i gazów, {C} wymienia nazwy zjawisk towarzyszących zmianom stanu skupienia wody, {C} rozróżnia parowanie i wrzenie, {C} podaje przykłady substancji metalicznych i niemetalicznych, {C} podaje przykłady ciał sprężystych, plastycznych i kruchych, {C} wymienia mieszaniny jednorodne i niejednorodne znane z życia codziennego, {C} podaje przykłady przemian odwracalnych i nieodwracalnych spotykanych w życiu codziennym. DZIAŁ 4- PRZYRODA SIĘ ZMIENIA definiuje pojęcia widnokrąg i linia widnokręgu {C} podaje przykłady świadczące o zmianach położenia Słońca na niebie, {C} wyjaśnia znaczenie pojęć: wschód Słońca, górowanie Słońca, zachód Słońca określa długość dnia (od wschodu do zachodu Słońca). {C} podaje przykłady świadczące o dobowym rytmie życia. projektuje i omawia doświadczenia prezentujące przemiany nieodwracalne. {C} opisuje model drobinowej budowy materii, {C} podaje przykłady zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku, odwołując się do właściwości tych substancji, {C} proponuje sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych, {C} podaje i bada doświadczalnie czynniki wywołujące zmiany stanu skupienia wody, {C} rozróżnia topnienie i rozpuszczanie, {C} projektuje i omawia doświadczenia, rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) dodatkowo test trudny (T). analizuje zależności między długością cienia a wysokością Słońca nad widnokręgiem, charakteryzuje widnokrąg w mieście i na wsi, {C} podaje zależności między wielkością - widnokręgu a wysokością, na jakiej znajduje się obserwator, {C} {C} rysuje drogę Słońca nad widnokręgiem w różnych porach roku, wyjaśnia zależność długości dnia od długości drogi Słońca nad widnokręgiem. i {C} wyjaśnia przyczyny zmian położenia Słońca na niebie w ciągu dnia. 26. Jakie zmiany przynoszą pory roku? wymienia cechy pogody charakterystyczne dla danej pory roku, {C} wymienia daty rozpoczynające kalendarzowe pory roku, {C} podaje zmiany zachodzące w przyrodzie w różnych porach roku, {C} określa wpływ wysokości Słońca na porę roku i porę dnia. wyjaśnia przyczyny zmiany wielkości widnokręgu w zależności od punktu obserwacji. {C} tłumaczy pojęcia równonoc wiosenna i jesienna, rysuje drogę Słońca nad widnokręgiem w różnych porach roku, {C} {C} wyjaśnia zależność długości dnia od długości drogi Słońca nad widnokręgiem, {C} {C} przewiduje przyrodnicze konsekwencje opóźnienia lub przyspieszenia termalnej pory roku, {C} {C} podaje przykłady świadczące o rocznym rytmie życia przyrody.

7 27. Dlaczego koła pociągu stukają o szyny? 28. Jak woda krąży w przyrodzie? {C} wyjaśnia rozszerzalność temperaturową ciał stałych i cieczy na podstawie drobinowej budowy materii, {C} podaje przykłady rozszerzalności temperaturowej cieczy i gazów. określa stan skupienia wody, {C} opisuje zjawiska parowania i skraplania, topnienia i krzepnięcia wody, {C} wyjaśnia, skąd się bierze para wodna w powietrzu, {C} omawia krążenie wody w przyrodzie. {C} podaje przykłady rozszerzalności temperaturowej ciał stałych, {C} opisuje budowę termometru cieczowego, {C} wymienia korzystne i niekorzystne zjawiska związane z rozszerzalnością temperaturową ciał. {C} wyjaśnia zjawiska zmian stanu skupienia wody, {C} omawia proces powstawania chmur i opadów, {C} korzysta z informacji znajdujących się w atlasach, słownikach, poradnikach, internecie, rozwiązuje trudniejsze zadania. 29. Dlaczego lód pływa? podaje przykłady przemian odwracalnych topnienia i krzepnięcia {C} wykonuje doświadczenie według opisu, {C} wymienia skutki zamarzania wody. {C} porównuje zmiany objętości parafiny i wody podczas krzepnięcia, {C} wyjaśnia zmiany objętości parafiny i wody podczas krzepnięcia posługując się drobinowym modelem budowy materii, {C} uzasadnia, dlaczego lód nie tonie w wodzie, {C} wyjaśnia skutki zamarzania wody posługując się drobinowym modelem budowy materii, {C} prowadzi obserwacje doświadczenia, 30. Jakie są właściwości powietrza? określa stan skupienia i właściwości powietrza, {C} wymienia składniki powietrza, {C} przedstawia właściwości ciepłego i zimnego powietrza {C} podaje przykłady dyfuzji substancji w powietrzu. odróżnia obserwacje od wniosków. {C} wyjaśnia pojęcie ciśnienie atmosferyczne, {C} omawia i przedstawia na schemacie zjawisko dyfuzji substancji w gazach, {C} odróżnia zjawisko unoszenia się ciepłego powietrza od dyfuzji, {C} omawia praktyczne zastosowanie zjawiska unoszenia się ciepłego powietrza, 31. Powtórzenie działu Przyroda się zmienia 32. Jak zmierzyć temperaturę powietrza i {C} określa czas trwania dnia i nocy, {C} wymienia pory roku i daty ich rozpoczęcia, {C} opisuje zmiany zachodzące w każdej porze roku, {C} przedstawia skutki zamarzania wody w przyrodzie, planuje doświadczenia wykazujące istnienie powietrza. {C} opisuje wędrówkę Słońca nad widnokręgiem, {C} przedstawia zjawisko krążenie wody w przyrodzie, {C} omawia skutki rozszerzalności temperaturowej ciał, {C} omawia zjawisko dyfuzji na przykładach i przedstawia na schemacie, {C} wymienia składniki powietrza, rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub {C} podaje przykłady dyfuzji substancji w powietrzu. B) i dodatkowo test trudny (T). DZIAŁ 5 - POGODA JEST ZAWSZE {C} wymienia składniki pogody, {C} wymienia nazwy urządzeń do pomiaru {C} podaje przykłady prognozy krótkoterminowej i długoterminowej,

8 ciśnienie atmosferyczne? ciśnienia i temperatury, {C} wymienia jednostki ciśnienia i temperatury. {C} odczytuje wartość ciśnienia i temperatury z odpowiednich przyrządów, {C} wykonuje proste obliczenia różnicy temperatur i zmian ciśnienia, 33. Jak zmierzyć wilgotność powietrza i siłę wiatru? 34. Jak powstają opady i osady atmosferyczne? 35. Dlaczego tęcza jest kolorowa? {C} wymienia nazwy urządzeń służących do pomiaru wilgotności powietrza i siły wiatru, {C} opisuje zasadę działania wiatromierza, {C} zapisuje wartość wilgotności powietrza i siły wiatru. {C} wymienia rodzaje opadów atmosferycznych, {C} wymienia rodzaje osadów atmosferycznych, {C} wyjaśnia zjawisko mgły. {C} określa warunki niezbędne do powstania tęczy, {C} wymienia barwy wchodzące w skład światła białego, {C} podaje przykłady znaczenia barw w przyrodzie. {C} na podstawie wartości temperatury i ciśnienia przewiduje prognozę pogody. {C} buduje prosty wiatromierz, {C} wymienia przykładowe nazwy wiatru w zależności od jego prędkości, {C} odczytuje wartość wilgotności z higrometru, {C} wyjaśnia zasadę działania dawnych higrometrów. {C} wyjaśnia sposób mierzenia opadów atmosferycznych, {C} wyjaśnia sposób powstawania poszczególnych opadów i osadów atmosferycznych, {C} opisuje, korzystając z różnych źródeł informacji, nietypowe zjawiska atmosferyczne zachodzące na świecie. {C} wyjaśnia zjawisko powstawania tęczy, {C} proponuje doświadczenie wykazujące, że światło białe nie jest jednorodne, {C} wyjaśnia od czego zależy barwa przedmiotów, {C} wyjaśnia dlaczego zimą ubieramy się w ciemne kolory, a latem w jasne, 36. Co jest przyczyną burzy? 37. Czy pogodę można przewidzieć? {C} demonstruje prosty sposób elektryzowania ciała, {C} podaje zasady postępowania w czasie burzy, {C} opisuje sposób zabezpieczania budynków przed skutkami uderzeń wyładowań atmosferycznych. {C} wymienia składniki pogody omawiane w prognozie pogody, {C} rysuje znaki synoptyczne poszczególnych składników pogody, {C} wyjaśnia znaczenie prognozy pogody dla planowania zajęć i ubioru przez ludzi, {C} wyjaśnia zjawisko rozszczepienia światła białego. {C} wyjaśnia przyczynę występowania ładunków elektrycznych w chmurach, {C} opisuje, kiedy dochodzi do wyładowania atmosferycznego, {C} opisuje historię wynalezienia piorunochronu, {C} opisuje zasadę działania piorunochronu. {C} prezentuje za pomocą graficznych symboli pogody prognozę pogody podaną tekstem, {C} interpretuje mapy pogody, określając znaczenie poszczególnych znaków, {C} prezentuje prognozę pogody na podstawie samodzielnie opracowanej mapy pogody. 38. Prowadzisz kalendarz pogody {C} opisuje graficzne symbole pogody jako graficzne oznaczenia składników pogody. {C} {C} obserwuje i nazywa stan poszczególnych składników pogody. {C} {C} stosuje liczby i znaki umowne konieczne do obserwacji pogody. zapisuje w tabeli, stosując znaki umowne, stan pogody na podstawie szczegółowego opisu, {C} na podstawie uproszczonej mapy pogody, opisuje pogodę w danym miejscu.

9 39. Powtórzenie działu Pogoda jest zawsze {C} {C} zapisuje parametry pogody obserwowane w ciągu dnia. {C} {C} opisuje w kilku zdaniach obserwowaną jednodniową pogodę. {C} {C} uzasadnia konieczność prowadzenia dzienniczka pogody w każdej porze roku. {C} {C} wymienia trzy składniki pogody i podaje nazwy jednostek, w których odczytuje się ich wartość, {C} {C} wymienia zjawiska atmosferyczne często występujące w Polsce, {C} {C} podaje zasady bezpiecznego zachowania się podczas burzy, {C} {C} podaje przykłady wyładowań elektrycznych, które można obserwować w życiu codziennym. {C} omawia sposób powstawania map pogody, {C} omawia system informacji meteorologicznej na świecie {C} wymienia najważniejszą instytucję, gdzie opracowuje się prognozę pogody dla całej Polski. przeprowadza analizę tygodniowego dzienniczka pogody i porównuje z tym samym okresem w latach poprzednich (sprawdza w Internecie pogodę w latach ubiegłych), wyciąga wnioski dotyczące zmian pogody. {C} {C} podaje trzy przykłady sytuacji, w których jest przydatna znajomość prognozy pogody na następny dzień, {C} {C} wyjaśnia przyczyny występowania opadów deszczu, {C} {C} wyjaśnia, od czego zależy kolor danego przedmiotu, {C} {C} podaje okoliczności, w jakich dochodzi do uderzenia pioruna, {C} {C} wyjaśnia, w jakie obiekty najczęściej uderzają pioruny, {C} {C} na podstawie wartości temperatury i ciśnienia przewiduje prognozę pogody, {C} {C} wyjaśnia zjawisko rozszczepienia światła białego, 40. Jak wyznaczyć kierunki geograficzne {C} {C} prezentuje prognozę pogody na podstawie samodzielnie opracowanej mapy pogody. DZIAŁ 6 WĘDRÓWKI PO OKOLICY {C} {C} wyjaśnia, kiedy jest nam potrzebna znajomość kierunków świata, {C} {C} opisuje kierunki świata na róży kierunków {C} {C} wyznacza kierunki świata za pomocą gnomonu i Słońca, posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków świata, podaje przykłady ilustrujące, w jaki sposób przyroda pomaga nam w wyznaczaniu kierunków świata. {C} {C} opisuje sposoby wyznaczania kierunków świata w sytuacji, gdy nie ma przyrządów i Słońca {C} {C} wskazuje kierunki świata główne i pośrednie, określa kierunki świata główne i pośrednie w terenie za pomocą dostępnych przyrządów, opisuje sposób wyznaczania kierunków świata w nocy, 41. Do czego służy podziałka? wyjaśnia znaczenie słowa plan i skala {C} podaje przykłady zastosowania różnych planów, {C} wyjaśnia, do czego potrzebna jest skala obserwuje w terenie znaki przyrodnicze i na tej podstawie wyznacza kierunki świata. {C} rysuje obiekty w podanych dowolnych skalach, szacuje na podstawie skali planu, czy zmieści się on na kartce papieru, {C} {C} rysuje proste plany w skali 1:100,

10 przy rysowaniu planów, {C} rysuje proste plany w skali 1:1 i 1:10, {C} odczytuje z legendy, w jakiej skali jest wykonany plan, {C} {C} wyciąga wnioski dotyczące zależności zastosowanej skali od wielkości obiektu na planie, {C} {C} oblicza rzeczywiste wymiary obiektów za pomocą skali. 42. Jak czytać mapę topograficzną? {C} posługuje się podziałką liniową. {C} {C} identyfikuje na mapie znaki topograficzne, {C} {C} odczytuje na mapie topograficznej, gdzie znajduje się np. las, szkoła, kościół itp. rozpoznaje mapę topograficzną spośród innych map, {C} określa kierunki świata na mapie topograficznej. wskazuje zastosowania planu i mapy. {C} {C} wyznacza zgodnie z opisem na mapie topograficznej trasę wędrówki {C} {C} analizuje mapy topograficzne pod względem ilości zabudowań i innych elementów, {C} {C} posługuje się legendą mapy topograficznej, do planowania trasy wycieczki, {C} {C} oblicza rzeczywiste odległości przedstawione na mapie topograficznej, {C} {C} wyjaśnia, co to znaczy zorientować plan, mapę, 43. Poznajesz formy ukształtowania powierzchni Ziemi wymienia formy terenu, {C} wskazuje, które z form są wklęsłe, a które wypukłe, {C} rozpoznaje na ilustracjach i w terenie poszczególne formy terenu, wskazuje i nazywa elementy pagórka. {C} {C} orientuje mapę w terenie. {C} {C} na podstawie ilustracji rozpoznaje rodzaje ukształtowania terenu, {C} {C} określa różnice między pagórkiem, wzgórzem, a górą, {C} {C} posługuje się niwelatorem szkolnym, {C} {C} opisuje sposób pomiaru pagórka {C} {C} wykonuje pomiar wysokości pagórka. 44. Jak wyznaczyć trasę wycieczki? ubiera się prawidłowo na wycieczkę, zabiera z domu rzeczy niezbędne podczas pieszej wycieczki, {C} informuje rodziców o przewidywanej godzinie powrotu oraz niezbędnym wyposażeniu, {C} ocenia przydatność butów (trampki, adidasy, kalosze) w zależności od pory roku, pogody i długości trasy, omawia cel wycieczki oraz trasę, posługuje się kompasem. {C} {C} szacuje wysokość pagórka przed pomiarem. wybiera mapę w odpowiedniej skali na wycieczkę, {C} planuje wycieczkę z uwzględnieniem jej celu, {C} orientuję mapę topograficzną, {C} śledzi trasę podczas trwania wycieczki, opisuje trasę wycieczki korzystając z legendy, oblicza rzeczywistą trasę wycieczki na podstawie podziałki liniowej, prawidłowo dokumentuje wycieczkę, {C} planuje i opisuje dłuższe trasy wycieczek, na podstawie mapy topograficznej, oblicza długość rzeczywistą poszczególnych fragmentów trasy wycieczki np.: między obiektami przewidzianymi do zwiedzania.

11 45. Jak wykonać pomiary w terenie? rozumie potrzebę doskonalenia umiejętności szacowania odległości w terenie, {C} zna długość swojej pary kroków. {C} przelicza (krótkie odcinki) ilość par kroków i określa w przybliżeniu odległości, {C} posługuje się taśmą mierniczą przy mierzeniu niewielkich odległości, przelicza (na dłuższych odcinkach) ilość par kroków i określa długości danych odcinków, {C} {C} określa w przybliżeniu wysokości różnych obiektów, zmierzonych na podstawie porównania długości cienia, {C} {C} określa szacunkowe odległości w terenie na podstawie widoczności obiektów, szacuje odległości w terenie. podaje szacunkowe długości krótkich odcinków. 46. Co to są wody powierzchniowe wymienia wody występujące w najbliższej okolicy, podaje przykłady wód płynących i stojących, {C} {C} podaje przykłady zbiorników sztucznych i naturalnych. charakteryzuje wygląd jeziora starego i młodego, definiuje pojęcia: bagno, staw, jezioro, {C} {C} rozpoznaje w terenie i nazywa wody powierzchniowe w najbliższej okolicy, 47. Obserwujesz rzekę w swojej okolicy 48. Powtórzenie działu Wycieczki po definiuje pojęcia: źródło rzeki, ujście rzeki, dopływ prawy, dopływ lewy, {C} opowiada jak płynie rzeka i jaką pracę wykonuje (bez podziału na rodzaj biegu), {C} podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzeki na przykładzie rzeki najbliższej okolicy, {C} wymienia możliwości gospodarczego wykorzystania rzeki, {C} wymienia jedną cechę charakterystyczną dla rzeki płynącej w biegu górnym, środkowym i dolnym. posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków świata, charakteryzuje wpływ różnych czynników na wody powierzchniowe. {C} podaje cechy działalności rzeki w biegu górnym, środkowym, i dolnym, omawia, w jaki sposób można ocenić kierunek płynięcia rzeki, {C} {C} definiuje pojęcia nurt rzeki koryto i dolina rzeki, rozpoznaje i wskazuje w terenie, {C} {C} ocenia stopień wykorzystania gospodarczego rzeki w najbliższej okolicy, {C} {C} ocenia niszczącą i budującą działalność rzeki na podstawie wyglądu brzegów, szybkości płynięcia i in. rysuje obiekty w podanych dowolnych skalach,

12 okolicy {C} wskazuje zastosowania planu i mapy {C} odczytuje skalę mapy, {C} rysuje proste plany w skali 1:1, 1:10, {C} rozpoznaje mapę topograficzną spośród innych map do wyboru, {C} określa kierunki świata na mapie topograficznej, {C} rozpoznaje proste znaki topograficzne, {C} wymienia formy ukształtowania powierzchni, wskazuje na formy wypukłe i wklęsłe, {C} zna długość swojej pary kroków, -oblicza krokami długość niewielkich odcinków, {C} posługuje się taśma mierniczą, {C} podaje przykłady wód płynących i stojących, {C} podaje przykłady zbiorników sztucznych i naturalnych, {C} wymienia wody występujące w najbliższej okolicy, {C} podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzeki na przykładzie rzeki najbliższej okolicy, definiuje pojęcia: źródło rzeki, ujście rzeki, dopływ prawy, dopływ lewy. {C} określa kierunki świata w terenie, {C} opisuje kierunki świata na róży kierunków {C} wyznacza zgodnie z opisem na mapie topograficznej trasę wędrówki, {C} wyjaśnia, co to znaczy zorientować plan, mapę, {C} oblicza odległości rzeczywiste korzystając ze skali liniowej, {C} rozpoznaje formy ukształtowania powierzchni na podstawie opisu, ilustracji oraz w terenie, {C} wybiera mapę w odpowiedniej skali na wycieczkę np. rowerową lub pieszą, {C} planuje wycieczkę z uwzględnieniem jej celu, {C} opisuje trasę wycieczki korzystając z legendy, {C} posługuje się kompasem, śledzi trasę podczas trwania wycieczki, {C} oblicza długość rzeczywistą poszczególnych fragmentów trasy wycieczki np.: między obiektami przewidzianymi do zwiedzania, {C} orientuję mapę topograficzną. {C} przelicza (na dłuższych odcinkach) ilość par kroków i określa długości danych odcinków. {C} określa w przybliżeniu wysokości różnych obiektów, zmierzone na podstawie porównania długości cienia, {C} określa szacunkowe odległości w terenie na podstawie widoczności obiektów, {C} charakteryzuje wygląd jeziora starego i młodego, {C} definiuje pojęcia: bagno, staw, jezioro, {C} rozpoznaje w terenie i nazywa wody powierzchniowe w najbliższej okolicy, {C} definiuje pojęcia: nurt rzeki koryto i dolina rzeki, rozpoznaje i wskazuje je w terenie, {C} podaje cechy działalności rzeki w biegu górnym, dolnym i środkowym, {C} ocenia stopień wykorzystania gospodarczego rzeki w najbliższej okolicy, {C} charakteryzuje wpływ różnych czynników na wody powierzchniowe, ocenia niszczącą i budującą działalność rzeki na podstawie wyglądu brzegów, szybkości płynięcia i in.

13 49. Jakie rośliny i zwierzęta żyją w twojej okolicy? DZIAŁ 7 OBSERWACJA ŻYCIA W OKOLICY {C} wskazuje różnice między drzewem iglastym a liściastym, {C} wyjaśnia czym różni się drzewo od krzewu i rośliny zielnej, {C} wskazuje pień i koronę drzewa, {C} podaje różnie między roślinami jednorocznymi, dwuletnimi i wieloletnimi, {C} wyjaśnia co to są byliny, {C} podaje przykłady bylin występujących w najbliższej okolicy. {C} rozpoznaje pospolite drzewa, krzewy i rośliny zielne, 50. Wyruszasz na wycieczkę do lasu 51. Rośliny w lesie tworzą warstwy {C} rozpoznaje i nazywa pospolite zwierzęta występujące w najbliższej okolicy. {C} określa, co to jest las, {C} wymienia funkcje lasu, {C} podaje podstawowe zasady zachowania się w lesie, {C} podaje znaczenie tablic informacyjnych umieszczanych przy wejściu do lasu. {C} wymienia warstwy roślinności w lesie, {C} podaje przykłady roślin tworzących poszczególne warstwy, {C} podaje przykłady grzybów jadalnych, niejadalnych i trujących. {C} wyjaśnia różnicę między lasem liściastym, iglastym i mieszanym, {C} wyjaśnia znaczenie pojęć: buczyna, bór, las mieszany, {C} prezentuje samodzielnie opracowany regulamin pobytu w lesie. {C} opisuje temperaturę powietrza, wilgotność i nasłonecznienie występujące w poszczególnych warstwach lasu, {C} uzasadnia, dlaczego rośliny runa leśnego kwitną wczesną wiosną, {C} wyjaśnia znaczenie ściółki leśnej dla życia w lesie, {C} opisuje, jak można poznać las za pomocą różnych zmysłów, 52. Organizmy żyjące w lesie oddziałują na siebie {C} wyjaśnia, dlaczego rośliny są nazywane producentami, {C} wymienia przykłady roślinożerców, drapieżników i wszystkożerców, {C} wyjaśnia na wybranych przykładach, czym się odżywiają roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy, {C} uzasadnia stwierdzenie: rośliny tworzące poszczególne warstwy w lesie są przystosowane do panujących w tych warstwach warunków. {C} wskazuje przystosowania roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy do zdobywania i pobierania pokarmu, {C} uzasadnia, dlaczego roślina jest zawsze pierwszym ogniwem w łańcuchu pokarmowym, {C} wyjaśnia, w jaki sposób odżywiają się rośliny. 53. Jakie organizmy żyją na łące? 54. Jakie znaczenie mają {C} podaje przykłady prostych łańcuchów pokarmowych występujących w lesie. {C} odróżnia trawy od innych roślin zielnych, {C} rozpoznaje kolorowo kwitnące rośliny łąkowe, {C} podaje przykłady zwierząt żyjących na łąkach, {C} wyjaśnia, czym jest zapylenie i jaki jest cel tego procesu. {C} wymienia korzyści czerpane z łąk przez {C} wymienia cechy charakterystyczne łąk, {C} rozróżnia rośliny zielne i zdrewniałe i uzasadnia taki podział, {C} wymienia cechy charakterystyczne traw {C} rozróżnia trawy i turzyce, {C} wyjaśnia, jakimi cechami i różnią się kwiaty roślin wiatropylnych i owadopylnych. {C} omawia zabiegi prowadzone na łąkach przez

14 łąki? człowieka, {C} wyjaśnia, co to jest pastwisko, {C} wymienia zwierzęta wypasane w Polsce, {C} podaje przykłady produktów znanych z życia codziennego, pochodzących od wypasanych zwierząt, człowieka, {C} wyjaśnia, na czym polega rola bakterii żyjących w brodawkach korzeni roślin motylkowatych, {C} wyjaśnia, na czym polega symbioza organizmów. 55. Co uprawia się na polach? {C} uzasadnia szkodliwość wypalania łąk. {C} określa cel tworzenia pól uprawnych, {C} rozpoznaje zboża uprawiane w Polsce, {C} wymienia produkty otrzymywane z poszczególnych zbóż. {C} wyjaśnia różnicę między zbożami jarymi i ozimymi, {C} wymienia główne zabiegi prowadzone przez człowieka na polu i uzasadnia ich znaczenie, {C} wyjaśnia, na czym polega płodozmian, 56. Jak się wykorzystuje rośliny użytkowe? 57. Jak powstają owoce? 58. Poznajesz rośliny nieużytków i rośliny trujące wymienia produkty otrzymywane buraków cukrowych, z ziemniaków i {C} wymienia rośliny, z których produkuje się włókno i olej, {C} podaje przykłady roślin warzywnych {C} wyjaśnia co to jest sad, i przyprawowych. {C} wymienia drzewa i krzewy uprawiane w sadach, {C} wskazuje i podaje nazwy części kwiatu, {C} wyjaśnia, jaka jest rola pszczół w powstawaniu owoców. {C} podaje przykłady środowisk życia roślin stworzonych przez człowieka, {C} uzasadnia, dlaczego nie wolno próbować nieznanych roślin, {C} rozpoznaje wybrane gatunki roślin towarzyszących człowiekowi. {C} wymienia i nazywa grupy środków ochrony roślin. {C} definiuje pojęcie rośliny okopowe, warzywne, przyprawowe, {C} omawia zastosowanie i wykorzystanie różnych rodzajów i różnych części roślin, {C} korzysta z informacji znajdujących się w poradnikach, atlasach, internecie, prezentuje, na podstawie samodzielnie wybranych informacji, wybraną roślinę użytkową. {C} określa funkcje poszczególnych części kwiatu, {C} {C} omawia zmiany zachodzące w kwiatach po ich zapyleniu, {C} wyjaśnia, w jaki sposób zwierzęta pomagają ludziom w walce z owadami szkodnikami, {C} wyjaśnia, na czym polega jednostronność pojęcia szkodnik. {C} wyjaśnia, na czym polega jednostronność pojęcia: chwasty, {C} {C} podaje przykłady leczniczego wykorzystania roślin, {C} {C} wyjaśnia, dlaczego leki (w szczególności zawierające wyciągi z roślin) należy zażywać pod kontrolą lekarza, 59. Powtórzenie działu Obserwacje życia w okolicy {C} wymienia i rozpoznaje wybrane roślin i zwierząt występujące w różnych środowiskach, {C} omawia znaczenie lasów, łąk, sadów i pól uprawnych dla człowieka, {C} podaje przykłady łańcuchów pokarmowych występujących w lesie, na łące, na polu i w sadzie. {C} {C} omawia wybrane gatunki roślin trujących i efekty ich spożycia. {C} opisuje warstwowość poznanych środowisk, {C} wskazuje podobieństwa i różnice między lasem, sadem, łąką i polem uprawnym, {C} wyjaśnia zróżnicowany udział człowieka w tworzeniu poszczególnych środowisk, {C} rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub

15 60. Jak możesz chronić przyrodę w twojej okolicy? DZIAŁ 8 OCHRONA ŚRODOWISKA {C} {C} wyjaśnia, w jaki sposób jest chroniona przyroda w Polsce, {C} {C} wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, {C} podaje przykład parku narodowego położonego najbliżej miejsca zamieszkania i wskazuje go na mapie, {C} opisuje podstawowe zasady zachowania się na terenie parku narodowego, B) i dodatkowo test trudny (T). {C} uzasadnia, dlaczego ochrona przyrody ma w Polsce długą tradycję, {C} podaje przykłady rezerwatów przyrody i pomników przyrody, {C} opisuje zadania szkolnego koła Ligi Ochrony Przyrody, {C} wskazuje miejsca w okolicy zasługujące na ochronę uzasadnia wybór. {C} wyjaśnia co oznacza skrót: LOP, 61. Zanieczyszczenia środowiska zagrażają organizmom {C} podaje możliwości sposoby ochrony przyrody przez ucznia klasy 4. {C} {C} wyjaśnia, co to jest zanieczyszczenie środowiska, {C} {C} podaje przykłady działalności człowieka niekorzystnie wpływającej na środowisko, {C} {C} wskazuje skutki kwaśnych opadów, {C} {C} wyjaśnia, jak powstają kwaśne opady, {C} {C} podaje przykłady zanieczyszczeń, które zagrażają roślinom i zwierzętom wodnym, {C} {C} proponuje proste sposoby eliminowania zanieczyszczeń środowiska. 62. Badasz wpływ substancji na rośliny 63. Co to jest rolnictwo ekologiczne? {C} {C} wyjaśnia, dlaczego śmieci wyrzucane w nieodpowiednich miejscach są niebezpieczne. {C} wymienia czynniki niezbędne roślinom do życia, {C} wyjaśnia, jaki wpływ na rośliny ma niedobór światła, {C} proponuje proste doświadczenie sprawdzające wpływ wody na kiełkowanie nasion grochu. {C} wymienia cechy gospodarstwa: tradycyjnego, intensywnego i ekologicznego, {C} wskazuje wady i zalety różnych sposobów gospodarowania. {C} uzasadnia stwierdzenie: każda roślina potrzebuje wody w odpowiedniej dla siebie ilości, {C} wyjaśnia, dlaczego rośliny należy nawozić odpowiednim rodzajem nawozów, {C} proponuje proste doświadczenia sprawdzające wpływ wybranego czynnika na wzrost i rozwój rośliny. {C} {C} ocenia, czy gospodarstwo (jego rodziny lub inne położone w okolicy) mogłoby zostać przekształcone w ekologiczne, {C} {C} uzasadnia, dlaczego rozwój rolnictwa ekologicznego może być szansą rozwoju dla wielu gospodarstw w Polsce, 64. Domowe wydatki można ograniczyć 65. Dlaczego trzeba sprzątać Ziemię? {C} podaje stałe wydatki rodzaje wydatków, jakie musi ponieść w każdym miesiącu jego rodzina, {C} wyjaśnia znaczenie dokonywania systematycznych opłat wynikających z utrzymania domu, {C} wskazuje możliwości zmniejszenia wydatków w budżecie domowym. wymienia źródła zanieczyszczeń środowiska, {C} podaje przykłady zanieczyszczeń {C} {C} przedstawia projekt gospodarstwa ekologicznego. {C} wymienia grupy wydatków z rodzinnego budżetu, {C} ocenia wysokość wydatków w poszczególnych grupach, {C} uzasadnia potrzebę ograniczenia wydatków własnych, {C} planuje miesięczny budżet rodziny w zależności od jej dochodów. {C} uzasadnia potrzebę segregacji odpadów,

16 pochodzących z różnych źródeł, {C} segreguje odpady na papier, szkło, tworzywa sztuczne, {C} wymienia sposoby ograniczania zanieczyszczeń. {C} definiuje określenia biodegradacja i recykling, {C} podaje przykłady wyrobów pochodzących z recyklingu, {C} rozpoznaje po oznakowaniu opakowania nadające się do recyklingu, 66. Jak być przyjaznym dla środowiska? {C} uzasadnia konieczność oszczędzania wody i energii, {C} podaje sposoby oszczędzania wody i energii w gospodarstwie domowym, {C} podaje zasady postępowania z różnymi rodzajami śmieci, omawia znaczenie symboli (piktogramów) znajdujących się na opakowaniach. {C} analizuje swoje codzienne działania pod kątem wpływu na środowisko, {C} wprowadza w życie wybrane działania proekologiczne, {C} przedstawia projekt ekologicznego domu. 67. Powtórzenie działu Ochrona środowiska {C} uzasadnia potrzebę segregacji śmieci. {C} wymienia źródła zanieczyszczeń wynikające z działalności człowieka, {C} podaje przykłady działań prowadzących do oszczędzania wody i energii, {C} krótko omawia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce. {C} podaje, jakie rodzaje zanieczyszczeń pochodzą z poszczególnych źródeł, {C} na wybranych przykładach przedstawia skutki zanieczyszczeń dla środowiska i człowieka, {C} uzasadnia, że tworzenie gospodarstw ekologicznych przyczynia się do poprawy jakości środowiska, {C} rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T). PLAN WYNIKOWY Z PRZYRODY - KLASA 5 Nr i temat lekcji Dział 1 Przed wędrówką po Polsce 1. Każda mapa jest wykonana w skali {C} podaje definicję skali, {C} podaje przykłady przedmiotów i obiektów z życia codziennego, które można przedstawić w skali. {C} wskazuje na podanych przykładach, która skala jest większa, która mniejsza i dlaczego, {C} podaje na podstawie skali, ile razy odległość na mapie została zmniejszona w stosunku do odległości rzeczywistej, {C} odróżnia mapy o dużej skali od map o małej skali, {C} wymienia obiekty zaznaczone na mapach o dużej i małej skali, {C} przelicza skalę liczbową na mianowaną, liniową i odwrotnie, {C} analizuje mapy w różnych skalach

17 Nr i temat lekcji i porównuje ich szczegółowość. 2. Jak określić rzeczywistą odległość za pomocą podziałki liniowej? 3. Jak korzystać z planu miasta? {C} znajduje na mapie zapis skali liniowej, {C} omawia metody obliczania odległości na podstawie podziałki liniowej, {C} oblicza za pomocą skali liniowej długość rzeczywistą prostego odcinka. {C} wskazuje plany miast wśród innych map, {C} czyta plan miasta w podstawowym zakresie: {C} wskazuje ulice i określa kierunki geograficzne, w których biegną, np. z północy na południe, {C} pokazuje na planie punkty wymienione przez nauczyciela, {C} wymienia sytuacje życiowe, w których jest potrzebny plan miasta. {C} zamienia skalę liniową i mianowaną na skalę liczbową, {C} oblicza odległość rzeczywistą na podstawie dowolnej skali, {C} oblicza długości rzeczywiste odcinków krętych i łamanych, {C} oblicza skalę mapy na podstawie znanej odległości rzeczywistej. {C} orientuje plan miasta za pomocą kompasu lub charakterystycznych punktów w terenie, {C} planuje trasę wycieczki po mieście z uwzględnieniem najciekawszych punktów lub wytycznych nauczyciela, {C} opisuje przebieg wycieczki zaproponowanej przez nauczyciela z uwzględnieniem kierunków, w jakich biegną ulice, zabytków itp., {C} podczas planowania trasy wycieczki oblicza odległości między wybranymi obiektami. 4. Czym różni się wysokość względna od wysokości bezwzględnej? {C} podaje różnicę między wysokością względną i bezwzględną, {C} wskazuje te wysokości na schematycznym rysunku, {C} wskazuje na mapie szczyty górskie i odczytuje ich wysokości bezwzględne, {C} wyjaśnia pojęcie poziomicy, {C} rozpoznaje na podstawie rysunku poziomicowego stok łagodny i stok stromy, formę wklęsłą i wypukłą. {C} podaje przykłady przedstawiania różnych form terenu na mapach dawniej, {C} rozpoznaje i nazywa na podstawie rysunku poziomicowego wszystkie formy terenu, {C} odczytuje z mapy poziomicowej wysokości bezwzględne punktów leżących na poziomicach, {C} opisuje ukształtowanie terenu na podstawie rysunku poziomicowego, {C} rozpoznaje w terenie formy powierzchni terenu i wskazuje wysokość względną, {C} podaje wysokości wskazanych punktów na podstawie mapy poziomicowej, przy niepełnym opisie poziomic, {C} podaje wysokości punktów leżących między poziomicami, interpolując wyniki. 5. Co oznaczają barwy na mapie hipsometrycznej? {C} wyjaśnia, co oznaczają barwy na mapie hipsometrycznej, {C} wymienia, jakimi kolorami oznacza się na mapach niziny, jakimi wyżyny i góry, {C} podaje związek między wysokością n.p.m. a barwą na mapie hipsometrycznej, {C} odczytuje z mapy hipsometrycznej i wskazuje, gdzie występują niziny, wyżyny i góry {C} podaje graniczne wysokości nizin, wyżyn i gór. {C} układa skalę barw dla mapy poziomicowej, {C} odczytuje z rysunku poziomicowego formy terenu, {C} opisuje ukształtowanie powierzchni terenu wybranego kraju na podstawie mapy hipsometrycznej, {C} ocenia przydatność barw na mapie hipsometrycznej, {C} wnioskuje na podstawie układu poziomic i barw między nimi o kierunku płynięcia rzeki, jeśli nie jest on zaznaczony strzałką. 6. Poznajesz różne {C} rozpoznaje i nazywa różne {C} wymienia informacje, które można

18 Nr i temat lekcji rodzaje map 7. Powtórzenie działu Przed wędrówką po Polsce rodzaje map, {C} wymienia sytuacje, w których przydaje się umiejętność korzystania z map, {C} wyszukuje poszczególne rodzaje map w atlasie do przyrody. {C} podaje definicję skali, {C} znajduje na mapie zapis skali liniowej, {C} odczytuje z planu miasta i lokalizuje wskazane elementy, {C} rozpoznaje plan miasta wśród innych map, {C} wymienia sytuacje, w których jest potrzebny plan miasta, {C} wskazuje wysokość względną i bezwzględną na schematycznym rysunku, {C} na podstawie układu poziomic rozpoznaje formy wklęsłe i wypukłe, {C} odczytuje z rysunku poziomicowego stok łagodny i stok stromy, {C} wskazuje na mapie hipsometrycznej obszary nizinne, wyżynne i górskie, {C} wymienia, jakimi barwami są zaznaczone na mapie niziny, wyżyny i góry, {C} odróżnia i nazywa różne rodzaje map, {C} wymienia przykłady zastosowania różnych map. odczytać z różnych rodzajów map, {C} wybiera potrzebną mapę w zależności od zadanego do opracowania tematu, {C} porównuje i analizuje różne mapy tego samego terenu, wyciąga wnioski dotyczące gospodarki, ukształtowania powierzchni i innych elementów środowiska, {C} ocenia przydatność map w różnych sytuacjach życiowych, {C} opracowuje charakterystykę geograficzną zadanego regionu na podstawie różnych rodzajów map. {C} wskazuje mapy w skali dużej i małej, {C} zamienia skalę liczbową na liniową i mianowaną oraz odwrotnie, {C} oblicza odległość rzeczywistą na podstawie skali mapy, {C} oblicza skalę mapy na podstawie znanej odległości w terenie, {C} orientuje plan miasta, {C} wytycza i opisuje trasę wycieczki po mieście, {C} wymienia obiekty zaznaczone na mapach w skali dużej i małej, {C} odczytuje z mapy poziomicowej wysokość wskazanych punktów, {C} opisuje ukształtowanie terenu na podstawie mapy hipsometrycznej, {C} układa skalę barw dla mapy poziomicowej, {C} wymienia elementy i obiekty zaznaczone na mapach różnych rodzajów, {C} wybiera odpowiednią mapę w zależności od zadanego do opracowania tematu, {C} analizuje mapy tematyczne tego samego terenu, wyciąga wnioski. Dział 2 Polska i jej sąsiedzi 8. Poznajesz położenie Polski w Europie i na świecie 9. Poznajesz podział administracyjny Polski {C} podaje, na jakim kontynencie leży Polska, {C} wskazuje Polskę i Europę na mapie ściennej świata, {C} wymienia państwa graniczące z Polską oraz podaje, z której strony graniczymy z danym państwem, {C} podaje, że na obszarze Polski krzyżują się szlaki handlowe północ-południe i wschód-zachód. {C} opisuje strukturę podziału {C} wskazuje na mapie i opisuje przebieg granicy między Europą i Azją, {C} podaje pełne nazwy państw graniczących z Polską, {C} wyjaśnia pojęcia: wody terytorialne, granice naturalne i sztuczne, {C} uzasadnia, dlaczego przez Polskę przechodzą ważne szlaki komunikacyjne (dawniej handlowe), {C} podaje powierzchnię Polski w tys. km 2 {C} odnajduje na mapie

19 Nr i temat lekcji 10. Warszawa jest stolicą Polski 11. Które miasta Polski są największe? 12. Które miasta Polski są najstarsze? 13. Poznajesz ciekawe miejsca w Polsce 14. Jak zaplanować wycieczkę? administracyjnego Polski, {C} wyjaśnia nazwy: wójt, sołtys, burmistrz, starosta, wojewoda oraz przyporządkowuje je do struktury administracyjnej naszego państwa. {C} określa położenie Warszawy na mapie Polski, {C} wyjaśnia, na czym polega stołeczność Warszawy, {C} podaje przykłady miejsc w Warszawie, które warto odwiedzić. {C} wymienia największe miasta Polski, {C} wskazuje na mapie największe miasta Polski, {C} podaje nazwę województwa, w którym leży wskazane miasto. {C} wymienia stolice Polski w kolejności chronologicznej, {C} wymienia najstarsze miasta Polski, {C} podaje nazwę krakowskiej siedziby królów i najstarszej uczelni w Polsce, {C} wskazuje na mapie najstarsze miasta Polski. {C} wskazuje na mapie Polski Giżycko, Olsztyn, Grunwald, {C} opisuje atrakcje turystyczne Wieliczki i Bóbrki, {C} określa położenie Rzeszowa i Olsztyna względem własnej miejscowości, {C} rozpoznaje na fotografiach kaplicę św. Kingi w Wieliczce. {C} wymienia zasady właściwego organizowania czasu wolnego i rekreacji, {C} wymienia główne czynności związane z organizacją administracyjnej poszczególne województwa, {C} oblicza gęstość zaludnienia wybranego regionu naszego kraju, {C} wymienia i odnajduje na mapie fizycznej regiony kulturowe Polski, {C} charakteryzuje wybrany region kulturowy naszego kraju. {C} omawia sieć komunikacyjną Warszawy, {C} uzasadnia, dlaczego Warszawę można określić mianem centrum kultury i nauki, {C} charakteryzuje podział administracyjny i układ przestrzenny Warszawy. {C} wymienia cechy charakteryzujące największe miasta Polski, {C} uzasadnia, dlaczego do największych miast Polski należą: Warszawa, Łódź, Kraków, Wrocław, Poznań, Gdańsk, Katowice, {C} podaje przykłady wielkich zespołów miejsko-przemysłowych (aglomeracja warszawska, aglomeracja łódzka, Trójmiasto, GOP). {C} prezentuje wybrane wielkie miasto na podstawie samodzielnie wybranych informacji, z innych źródeł niż podręcznik. {C} omawia wygląd średniowiecznego miasta, {C} rozpoznaje ważniejsze zabytki w dawnych stolicach Polski, {C} planuje wycieczkę w celu poznania zabytków starych miast. {C} proponuje odwiedzenie ciekawego miejsca w okolicy i uzasadnia swój wybór, {C} uzasadnia, dlaczego Grunwald i Bóbrka to miejsca, z których Polacy są dumni, {C} opisuje osiągnięcia I. Łukasiewicza, {C} proponuje odwiedzenie ciekawego miejsca w Polsce i uzasadnia swój wybór, uwzględniając różne kryteria historyczne, przyrodnicze, kulturowe. {C} planuje trasę wycieczki, uwzględniając porę roku i teren, na którym ta wycieczka ma się odbywać, {C} planuje budżet wycieczki klasowej, {C} wymienia podstawowe zasady

20 Nr i temat lekcji 15. Poznajesz północnych i wschodnich sąsiadów Polski 16. Poznajesz południowych sąsiadów Polski 17. Naszym zachodnim sąsiadem są Niemcy 18. Dlaczego Europa się jednoczy? dwudniowej wycieczki klasowej, {C} opisuje szczegółowo jeden element planu wycieczki, {C} wskazuje na mapie turystycznej wybraną trasę wędrówki i odczytuje z mapy potrzebne informacje, {C} samodzielnie przygotowuje listę rzeczy potrzebnych na wycieczkę. {C} wskazuje na mapie granice między Polską a Rosją, Litwą, Białorusią i Ukrainą, {C} wskazuje na mapie stolice tych państw. {C} określa położenie Słowacji i Czech, wskazuje te państwa na mapie, {C} wskazuje na mapie stolice tych państw, {C} odróżnia flagi Słowacji i Czech, {C} wymienia główne atrakcje turystyczne Słowacji i Czech. {C} wskazuje na mapie Europy Niemcy, oraz granicę polskoniemiecką, {C} podaje nazwę stolicy Niemiec i wskazuje ją na mapie, {C} odczytuje z mapy ogólnogeograficznej podstawowe informacje dotyczące Niemiec, {C} podaje najważniejsze informacje o środowisku przyrodniczym i gospodarce Niemiec. {C} wymienia nazwy co najmniej pięciu państw wchodzących w skład UE, {C} opisuje flagę UE, {C} wymienia dwa powody, dla których utworzono UE, {C} wyjaśnia, co to jest UE, bezpieczeństwa w zależności od typu i miejsca odbywającej się wycieczki, {C} wymienia podstawowe wyposażenie apteczki. {C} wymienia oficjalne nazwy Białorusi, Litwy, Rosji, Ukrainy, {C} na podstawie mapy charakteryzuje krajobraz północnych, północnowschodnich i wschodnich sąsiadów Polski, {C} odróżnia flagi Białorusi, Litwy, Rosji, i Ukrainy, {C} wyjaśnia, co to są euroregiony i po co zostały utworzone, {C} na podstawie dostępnych źródeł informacji przedstawia działalność wybranego euroregionu (Karpacki, Bug, Tatry, Bałtyk). {C} wymienia oficjalne nazwy Słowacji i Czech, {C} charakteryzuje na podstawie mapy krajobraz południowych sąsiadów Polski, {C} opisuje ciekawe pod względem turystycznym miejsca Słowacji i Czech, {C} proponuje wycieczkę do Pragi z uwzględnieniem jej zabytków, {C} na podstawie dostępnych źródeł informacji wyjaśnia, co to są zabytki klasy 0. {C} charakteryzuje Niemcy pod względem przyrodniczym, gospodarczym i turystycznym, {C} odczytuje i analizuje informacje o Niemczech z różnych map, {C} ocenia stan gospodarki Niemiec, {C} wymienia plusy i minusy sąsiedztwa Polski i Niemiec, {C} opisuje najważniejsze fakty z historii Niemiec w XX w. {C} podaje datę przyjęcia naszego kraju do UE, {C} wymienia trzy korzyści wejścia Polski do UE, {C} podaje argumenty i prowadzi dyskusję na temat znaczenia przystąpienia Polski do UE.