Rozwój obszarów wiejskich 3 Sektorowy Program Operacyjny i Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich 4 Renty strukturalne w Planie Rozwoju Obszarów Wiejskich

Transkrypt

1 Nr 10/2004 (90) Biuletyn informacyjny wydawany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Redagowany pod kierunkiem Małgorzaty Książyk przy współpracy z kolegium redakcyjnym w składzie: Przewodnicząca Maria Zwolińska Radca Generalny Członkowie Jan Bielański, Dariusz Goszczyński, Waldemar Guba, Radosław Iwański, Lech Kempczyński, Dariusz Nieć, Sławomir Nosowicz, Bożena Nowicka, Antoni Radzewicz, Bożena Rynkowska, Aleksandra Szelągowska, Tadeusz Szkamruk, Wojciech Wojtyra, Małgorzata Piotrowska Opracowywany przez zespół w składzie: Ewa WoickaBekas, Ewa Jaroszewicz, Mariola Marczak ul. Wspólna 30, Warszawa, tel , , fax Podpisano do druku: r. Łączność z czytelnikami: Biuro Prasowe MRiRW ul. Wspólna Warszawa, Sekcja Prasowa ARiMR ul. Żelazna Warszawa Wersja internetowa ( ISSN Spis treści: Rozwój obszarów wiejskich 3 Sektorowy Program Operacyjny i Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich 4 Renty strukturalne w Planie Rozwoju Obszarów Wiejskich Hodowla zwierząt 12 Organizacja rozrodu w Polsce 15 Hodowla zwierząt gospodarskich w Polsce 18 Współczesna Arka Noego Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 20 Rejestracja zdarzeń na potrzeby systemu IRZ 21 Zmiany zasad zaopatrywania w kolczyki dla bydła 23 Zalesianie gruntów rolnych 24 Zalesienia gruntów rolnych kontrola na miejscu 24 Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt 26 Rolnictwo ekologiczne kontrola na miejscu 27 Pomoc finansowa udzielana w ramach wspólnej organizacji rynków owoców i warzyw świeżych 33 IACS w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 35 Wyniki ekonomiczne gospodarstw młodych rolników w 2003 r. 37 Liczby i fakty 38 Oprocentowanie kredytów inwestycyjnych udzielonych w latach poprzednich objętych dopłatami ARiMR od dnia r. 39 Oprocentowanie kredytów inwestycyjnych udzielonych przez Banki w 2004 r. objętych dopłatami ARiMR od dnia r. 40 Adresy i numery telefonów Oddziałów Regionalnych ARiMR Biuletyn Informacyjny otrzymują: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, posłowie i senatorowie, Kancelaria Prezydenta, wojewodowie, marszałkowie, starostwa, urzędy gmin, Ośrodki Doradztwa Rolniczego, Izby Rolnicze, banki współpracujące z ARiMR, Duszpasterstwo Rolników, szkoły i uczelnie rolnicze, instytuty i biblioteki rolnicze, Rada Gospodarki Żywnościowej. 1

2 Z akończyły się główne, tegoroczne prace w gospodarstwach. W większości odbyły się już tradycyjne ceremonie zakończenia żniw. Rolnicy słyszeli w tych dniach wiele ciepłych słów i życzeń pod swoim adresem. Pierwsze doświadczenia, pierwsze miesiące funkcjonowania we wspólnej Europie pokazały, że to właśnie rolnictwo stało się naszym atu tem. Wbrew wielu opiniom to nie towary z Unii Europejskiej zalały na sze sklepy, ale polskie produkty żywnościowe podbijają zagraniczne ryn WOJCIECH OLEJNICZAK ki w niespotykanej dotąd skali. To, że mamy żywność wysokiej jakości Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi i o niepowtarzalnym smaku wiedzieliśmy od dawna. Teraz przekonu ją się o tym inni. Objęcie polskich rolników mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej, uruchomienie poszczególnych progra mów w ramach funduszy strukturalnych sprawia, że na tereny wiejskie skierowane mogą być bardzo duże środ ki finansowe. Czy tak stanie się rzeczywiście zależy od nas wszystkich od przygotowania instytucji, rolników i samorządów. Biorąc pod uwagę wcześniejsze doświadczenia związane z wykorzystywaniem unijnych środ ków finansowych jestem przekonany, że stopień wykorzystania będzie również duży. Chciałbym jednak z ca łą mocą podkreślić, że rolnicy, choć rzeczywiście są pierwszą grupą zawodową, która skorzystała bezpośre dnio na naszym wejściu do Unii Europejskiej, nie zatrzymują pieniędzy pochodzących z różnych źródeł finan sowania rolnictwa. Prowadząc gospodarstwo rolne trzeba ciągle inwestować ledwo zakończyły się żniwa, a już wykonuje się szereg prac polowych pod następne zbiory. Rolnicy kupują maszyny, urządzenia, środki ochrony roślin, nawozy, kwalifikowane ziarno i szereg innych materiałów niezbędnych do produkcji. Wielu rolników modernizuje i unowocześnia swoje gospodarstwa. Większość środków finansowych, które będą do stępne dla rolników trafia do całej gospodarki do przemysłu, banków i handlu. Z drugiej strony rolnicy do starczają wspaniałe surowce do przetwórstwa, dzięki czemu nasze produkty żywnościowe zdobywają coraz większe uznanie wśród konsumentów na całym świecie, o czym mieliśmy się okazję przekonać na Międzyna rodowych Targach Przemysłu Spożywczego PolagraFood. Teraz odbywają się typowo rolnicze targi Polagra Farm. Mam nadzieję, że w czasie ich trwania będę miał okazję spotkać wielu rolników, którzy przyjadą do Po znania zapoznać się z najnowszą ofertą firm produkujących na potrzeby rolnictwa. Międzynarodowe Targi Rol nicze PolagraFarm to także okazja do zapoznania się z dorobkiem polskich hodowców na towarzyszącej targom Krajowej Wystawie Zwierząt Hodowlanych. Ten rok jest szczególny, bowiem będziemy obchodzić piękny ju bileusz stulecia oceny wartości użytkowej bydła na ziemiach polskich. Nie zabraknie też pokazu ras rodzimych, który w roku ubiegłym cieszył się ogromnym zainteresowaniem zwiedzających. To samo dotyczyć zapewne będzie pokazu maszyn rolniczych podczas prac polowych w trakcie PolagryShow w Szreniawie, na terenach Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu RolnoSpożywczego. 2

3 Rozwój obszarów wiejskich Sektorowy Program Operacyjny i Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich na lata Sektorowy Program Operacyjny Re strukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiej skich (SPO), jest finansowany ze środ ków Sekcji Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej, środków budżetu państwa i samorządów oraz środków prywatnych. Program ten jest częściowo kontynuacją przedakce syjnego programu SAPARD w ramach, którego wdrażane są obecnie podobne działania. Z ogólnej alokacji funduszy struktu ralnych dla Polski, która wynosi 8631,11 mln euro, do wykorzystania w ramach SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, jest 1192,69 mln euro, co łącznie z wymaganym publicz nym współfinansowaniem krajowym daje kwotę 1784,15 mln euro. W dniu 16 sierpnia 2004 roku roz poczęło się wdrażanie dwóch działań Sektorowego Programu Ope racyjnego: Inwestycje w gospodarstwach rol nych wnioski można składać we wła ściwych dla miejsca realizacji projektu Oddziałach Regionalnych ARiMR. Wzo ry wniosków, wraz z załącznikami i in strukcją wypełniania wniosku są zamie szczone na stronach internetowych Mi nisterstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi ( oraz Agencji Re strukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ( Wsparcie doradztwa rolniczego wnioski można było składać w biurze Fundacji Programów Pomocy dla Rol nictwa (FAPA) do dnia 14 września 2004 roku. Kolejne terminy rozpoczęcia na boru wniosków będą publikowane w przyszłym roku. Wzory wniosków wraz z załącznikami i instrukcje wy pełniania wniosku są zamieszczone na stronach internetowych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi ( rol.gov.pl) oraz Fundacji Programów Po mocy dla Rolnictwa ( Od dnia 15 września 2004 r. można składać wnioski o dofinansowanie realizacji projektów w ramach nastę pujących działań: Ułatwianie Startu młodym rolni kom; Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych; Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapew nienia różnorodności działań lub alter natywnych źródeł dochodu; Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem; Przywracanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego naturalną katastro fą lub/i pożarem oraz wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych. Wnioski, w ramach wyżej wymienio nych działań można składać we właści wych dla miejsca realizacji projektu Oddziałach Regionalnych ARiMR. Wzo ry wniosków wraz z załącznikami i in strukcją wypełniania wniosku są zamie szczone na stronach internetowych Mi nisterstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi ( oraz Agencji Re strukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ( Szkolenia wnioski można składać w biurze Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) do dnia 15 paź dziernika 2004 roku. Wzory wniosków wraz z załącznikami i instrukcje wypeł niania wniosku są zamieszczone na stro nach internetowych Ministerstwa Rol nictwa i Rozwoju Wsi ( rol.gov.pl) oraz Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa ( Pilotażowy Program Leader+ wnio ski można składać w biurze Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa (FA PA) do dnia 15 listopada 2004 roku. Wzory wniosków wraz z załącznikami i instrukcje wypełniania wniosku są za mieszczone na stronach internetowych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi ( oraz Fundacji Pro gramów Pomocy dla Rolnictwa ( Od października bieżącego roku pla nuje się uruchomienie następujących działań Programu: Scalanie gruntów; Gospodarowanie rolniczymi zasoba mi wodnymi; Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego. Wnioski będzie można składać w Urzędach Marszałkowskich właści wych dla miejsca realizacji inwestycji. Wzory wniosków wraz z załącznikami i instrukcją wypełniania wniosku będą zamieszczone na stronach interneto wych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwo ju Wsi ( oraz wła ściwych terytorialnie Urzędów Marszał kowskich. Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich jest dokumentem programowym, obej mującym działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, z grupy tzw. środ ków towarzyszących Wspólnej Polity ki Rolnej, wraz z instrumentami dodat kowymi, zaproponowanymi w czasie negocjacji akcesyjnych przez Komisję Europejską nowym krajom członkow skim. Z pomocy, w ramach PROW, rol nicy mogą korzystać po akcesji Polski do struktur UE. W latach Polska będzie miała możliwość wykorzystania na PROW mln euro, łącznie z dofi nansowaniem krajowym, zostanie prze znaczone na uzupełnienie płatności bezpośrednich. Skorzystanie z działań Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich nie wymaga od rolników wkładu wła snego. W dniu 15 kwietnia 2004 roku roz poczęło się wdrażanie działania Wspie ranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospoda rowania. Według stanu na dzień 31 sierpnia br. w oddziałach powiatowych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji 3

4 Rozwój obszarów wiejskich Rolnictwa, rolnicy złożyli ogółem wniosków, co oznacza pokry cie powierzchni około ha użytków rolnych. Ogółem w ramach Planu na finansowanie działania w la tach przeznaczono kwotę 976,8 mln. euro. Wnioski należy skła dać w biurach powiatowych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnic twa. W dniu 1 sierpnia 2004 roku rozpo częto wdrażanie działania Renty struk turalne. Do dnia 15 września 2004 ro ku w całej Polsce rolnicy złożyli wniosków. Przewiduje się, że w ciągu trzech lat pomoc w ramach tego dzia łania otrzyma około rolników. Ogółem w ramach PROW na finanso wanie działania w latach przeznaczono kwotę 640,5 mln. euro. Wnioski należy składać w biurach po wiatowych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. W dniu 1 września 2004 roku rozpo częto wdrażanie kolejnych dwóch działań Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich: Wspieranie przedsięwzięć rolno środowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt; Zalesienia gruntów rolnych. Wnioski w ramach tych działań na leży składać w biurach powiatowych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Planuje się, że do końca bieżącego roku zostaną wdrożone kolejne trzy działania Planu, a mianowicie: Wsparcie dla gospodarstw niskoto warowych; Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów UE. Wnioski w ramach tych działań bę dzie można składać w biurach powia towych Agencji Restrukturyzacji i Mo dernizacji Rolnictwa. Grupy producentów rolnych. Wnioski w ramach tego działania bę dzie można składać w oddziałach regio nalnych Agencji Restrukturyzacji i Mo dernizacji Rolnictwa. Informacje na temat zasad udzielania pomocy oraz wzory wniosków udostęp nione są na stronach internetowych Mi nisterstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi ( oraz Agencji Re strukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ( DEPARTAMENT ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH TEL Renty strukturalne w Planie Rozwoju Obszarów Wiejskich G łównym źródłem finansowania wsparcia rolnictwa i obszarów wiejskich w krajach członkow skich UE jest Europejski Fundusz Orien tacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR). Środ ki finansowe Sekcji Gwarancji EFOGR są przeznaczone m.in. na współfinanso wanie przez UE działań towarzyszących Wspólnej Polityki Rolnej, służących zrównoważonemu wsparciu rozwoju obszarów wiejskich. Zasady dotyczące korzystania z działań wdrażanych przez Polskę wraz z przewidywanym budże tem przeznaczonym na ich realizację opisuje dokument programowy Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata , zatwierdzony przez Komisję Wspólnot Europejskich w dniu 6 września 2004 r. Pełny tekst PROW na lata jest dostępny na stronie internetowej: Beneficjenci działań PROW nie muszą wnosić własnego wkładu finansowego, by z nich skorzystać. Warunkiem ucze stnictwa we wszystkich działaniach PROW jest zarejestrowanie się w Krajo wym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewi dencji wniosków o przyznanie płatności, prowadzonym przez Agencję Restruktu ryzacji i Modernizacji Rolnictwa. Zgodnie z treścią PROW na lata , w Pol sce będzie realizowanych 9 działań, fi nansowanych w proporcji: 80% udział UE (środki Sekcji Gwarancji EFOiGR), 20% udział Polski (środki budżetowe). Działaniem 1 realizowanym w ramach PROW na lata są renty struk turalne. Ogólne zasady rent strukturalnych Renty strukturalne są przeznaczone dla rolników w wieku przedemerytal nym, podlegających ubezpieczeniu spo łecznemu rolników, prowadzących dzia łalność rolniczą w gospodarstwie rolnym będącym ich własnością (lub własnością ich małżonków), którzy zdecydują się przekazać posiadane gospodarstwa rol ne następcom lub innym, młodszym rolnikom, lub instytucjom i zaprzesta ną prowadzenia działalności rolniczej. Po spełnieniu określonych warunków osoby uprawnione, tj. beneficjenci rent Budżet PROW na lata i budżet przewidziany na finansowanie rent strukturalnych Opis Rok 2004 Rok 2005 Rok 2006 kwoty w milionach EURO Razem lata Budżet całkowity PROW na lata , , , ,4 wkład UE 862,4 961, , ,4 wkład Polski 224,5 240,5 261,0 726,0 Budżet działania 1 renty strukturalne 148,5 213,5 278,5 640,5 wkład UE 118,8 170,8 222,8 512,4 wkład Polski 29,7 42,7 55,7 128,1 Udział budżetu działania 1 renty strukturalne w budżecie całkowitym PROW na lata ,66% 17,77% 21,36% 17,83% strukturalnych, będą otrzymywać mie sięczne świadczenie pieniężne rentę strukturalną przez okres 10 lat. Z rent strukturalnych mogą skorzy stać rolnicy we wszystkich regionach kraju, warunki ich przyznawania i wy płaty są jednakowe w całej Polsce. Agen 4

5 Rozwój obszarów wiejskich cja Restrukturyzacji i Modernizacji Rol nictwa przyjmuje wnioski o przyzna nie renty strukturalnej oraz o przejęcie renty strukturalnej przez małżonka, przy znaje prawo do renty strukturalnej i do konuje płatności na rzecz beneficjentów. Wnioski można składać w biurach po wiatowych ARiMR przez cały rok; ren ty są przyznawane według kolejności otrzymania przez ARiMR wniosków o ich przyznanie, do wysokości limitu środków finansowych określonych w PROW na ich uzyskiwanie. Postępowanie w sprawie przyznania renty strukturalnej rozpoczyna się po złożeniu przez rolnika pisemnego wnio sku o przyznanie renty strukturalnej. Wypełniony wniosek wraz z wymaga nymi załącznikami składa się w biurze powiatowym ARiMR, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania rol nika. Postępowanie przebiega w 2 eta pach: od złożenia przez rolnika wnio sku o przyznanie renty strukturalnej, do wydania przez ARiMR postanowienia o spełnieniu warunków do uzyskania renty strukturalnej (etap I); od otrzyma nia przez rolnika postanowienia o speł nieniu warunków, do wydania przez ARiMR decyzji o przyznaniu prawa do renty strukturalnej (etap II). Renta strukturalna jest wypłacana przez 10 lat (o ile nie zaistnieją okolicz ności uzasadniające czasowe lub trwa łe wstrzymanie wypłaty), co miesiąc w terminie wskazanym w decyzji o przy znaniu prawa do renty strukturalnej przelewem na konto bankowe benefi cjenta. W przypadku śmierci benefi cjenta renty strukturalnej w okresie jej pobierania, jego małżonek może złożyć wniosek o przejęcie przyznanej renty. Pobieranie renty strukturalnej wyklucza korzystanie z innych instrumentów WPR, ponieważ wiąże się z zakończeniem prowadzenia działalności rolniczej. Jak uzyskać rentę strukturalną? Wniosek o przyznanie renty struktu ralnej składa się na formularzu udostęp nionym przez ARiMR. Formularz wnio sku wraz z instrukcją jego wypełniania można otrzymać w biurze powiatowym ARiMR. W etapie I składa się wniosek o przyznanie renty strukturalnej wraz z załącznikami. Przed wypełnieniem formularza należy zapoznać się z zasa dami ubiegania się o rentę strukturalną opisanymi w rozporządzeniu Rady Mi nistrów z dnia 30 kwietnia 2004 r. i ze wskazówkami zawartymi w instrukcji. Wniosek wraz z załącznikami składa się osobiście do właściwego ze wzglę du na swoje miejsce zamieszkania kie rownika biura powiatowego ARiMR wniosku nie można wysłać pocztą ani złożyć za pośrednictwem innej osoby. W biurze powiatowym ARiMR spraw dza się, czy wniosek jest kompletny i poprawnie wypełniony. Jeżeli wniosek nie zawiera wszystkich wymaganych informacji lub załączników, ARiMR wy syła do wnioskodawcy wezwanie do ich uzupełnienia. Wymagane załączni ki można składać do ARiMR jako ory ginały albo kopie potwierdzone notarial nie. Po stwierdzeniu poprawności i kom pletności wniosku w biurze powiatowym ARiMR weryfikuje się spełnianie przez wnioskodawcę wstępnych warunków do uzyskania renty strukturalnej. Jeśli warunki są spełnione kierownik biura powiatowego ARiMR wydaje postano wienie o ich spełnieniu i przesyła je do wnioskodawcy, który w ciągu 6 następ nych miesięcy powinien przekazać go spodarstwo rolne lub wszystkie użytki rolne wchodzące w jego skład przej mującemu (lub przejmującym) wska zanemu we wniosku i zaprzestać pro wadzenia wszelkiej towarowej działal ności rolniczej. Jeśli limit środków finansowych przeznaczonych na uzyski wanie rent strukturalnych na dany rok został wyczerpany, postanowienie za wiera pouczenie o tym, że dokonanie tych czynności powinno nastąpić mię dzy 1. stycznia a 30. czerwca następne go roku. Zaprzestanie prowadzenia dzia łalności rolniczej nie wyklucza prowa dzenia nadal takiej działalności, ale tylko na pozostawionej powierzchni nie większej niż 0,50 ha UR, i tylko na po trzeby własne wnioskodawcy i osób po zostających z nim we wspólnym go spodarstwie domowym. W II etapie, po przekazaniu gruntów i zaprzestaniu prowadzenia działalno ści rolniczej, wnioskodawca składa do kumenty poświadczające przekazanie gospodarstwa rolnego i zaprzestania prowadzenia towarowej działalności rolniczej w biurze powiatowym ARiMR, gdzie sprawdza się, czy zostały speł nione wszystkie warunki, wymagane na tym etapie. Jeśli tak w terminie 30 dni od dnia złożenia ostatniego doku mentu kierownik biura powiatowego ARiMR wydaje decyzję administracyj ną w sprawie przyznania renty struktu ralnej wnioskodawcy. Decyzja zawie ra m.in. określenie wysokości renty struk turalnej, terminy dokonywania wypłat oraz pouczenie o okolicznościach po wodujących zawieszenie wypłaty lub zmniejszenie wysokości renty struktural nej. Przez 10 lat od daty określonej w decyzji, co miesiąc, w terminie okre ślonym w decyzji, ARiMR dokonuje przelewu kwoty renty strukturalnej (po potrąceniu obowiązkowych obciążeń, tj.zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne) na konto bankowe beneficjenta. Przejmowanie renty strukturalnej przez małżonka Jeśli beneficjent renty strukturalnej pozostaje w związku małżeńskim i w okresie pobierania renty struktural nej umrze jego małżonek może wy stąpić z wnioskiem o przejęcie renty strukturalnej i przejąć ją, o ile spełnia warunki określone w takim przypad ku. Z wnioskiem może wystąpić osoba, która była małżonkiem beneficjenta w okresie poprzedzającym złożenie przez niego wniosku o przyznanie ren ty strukturalnej, i małżeństwo nie uległo rozwiązaniu do dnia, w którym benefi cjent zmarł niezależnie od tego, czy po bierana przez niego renta zawierała zwiększenie przysługujące w przypad ku przekazania gospodarstwa rolnego przez małżeństwo, tj. o 60% najniższej emerytury, czy też nie. Małżonek zmarłego beneficjenta ren ty strukturalnej składający wniosek o przejęcie renty musi mieć ukończo ne 55 lat, ale nie może być w ustawo wym wieku emerytalnym (kobieta: 60 lat, mężczyzna: 65 lat); nie może mieć ustalonego prawa do emerytury lub ren ty z ubezpieczenia społecznego lub za opatrzenia emerytalnego, lub ubezpie czenia społecznego rolników; nie mo że prowadzić działalności rolniczej; musi wykazać, że przekazane gospodar stwo rolne stanowiło źródło utrzymania dla niego i zmarłego małżonka; nie mo że prowadzić pozarolniczej działalno ści gospodarczej, gdyż wstępując w pra wa beneficjenta rent strukturalnych po winien przejąć jego zobowiązania. Wniosek o przejęcie renty strukturalnej składa się osobiście we właściwym ze względu na swoje miejsce zamieszkania biurze powiatowym ARiMR, załączając odpis skrócony aktu zgonu zmarłego be neficjenta. W ciągu 30 dni od dnia zło żenia kompletnego wniosku o przejęcie renty strukturalnej kierownik biura po wiatowego ARiMR wydaje decyzję admi nistracyjną w sprawie przyznania renty strukturalnej wnioskodawcy. Rentę przy znaje się do dnia, do którego pobierałby 5

6 Rozwój obszarów wiejskich ją zmarły beneficjent, i w tej samej wy sokości, jaka przysługiwała zmarłemu beneficjentowi (ale jeśli przyznana mu ren ta zawierała zwiększenie przysługujące w przypadku przekazania gospodarstwa rolnego przez małżeństwo, tj. o 60% naj niższej emerytury, wnioskodawcy przy znaje się rentę bez tego zwiększenia). Kto może otrzymać rentę strukturalną? Renta strukturalna przysługuje pro ducentowi rolnemu, prowadzącemu 6 na własny rachunek działalność rolni czą w gospodarstwie rolnym położo nym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, który w dniu składania wnio sku o jej przyznanie spełniał wstępne warunki do jej uzyskania i po otrzyma niu postanowienia o ich spełnieniu przekazał posiadane gospodarstwo rol ne o powierzchni co najmniej 1,00 ha UR zgodnie z zasadami określonymi w przepisach dotyczących rent struk turalnych oraz zaprzestał prowadze nia wszelkiej towarowej działalności rolniczej. Jeśli rolnik pozostaje w związ ku małżeńskim, a warunki do ubiega nia się o przyznanie renty strukturalnej spełniają oboje małżonkowie, rentę strukturalną przyznaje się tylko jedne mu z nich. Jeżeli rolnik nie spełnia wa runków do uzyskania renty struktural nej lub nie zamierza się o nią ubie gać, rentę strukturalną przyznaje się jego małżonkowi, o ile spełnia on wszy stkie warunki przewidziane dla rolni ka (oprócz warunku posiadania wpisu do ewidencji producentów). Jakie warunki musi spełnić rolnik w I etapie postępowania? (w dniu złożenia wniosku o przyznanie renty strukturalnej) Musi mieć ukończone 55 lat, ale do osiągnięcia ustawowego wieku emerytalnego musi pozostawać nie mniej niż 6 miesięcy. Pierwszym dniem, w którym rolnik może złożyć wniosek, jest dzień jego 55 urodzin, a ostatnim: dzień poprzedzający osiągnięcie przez rolnika wie ku 59,5 roku w przypadku kobiety, albo wieku 64,5 roku w przypadku mężczyzny. Musi posiadać gospodarstwo rolne o powierzchni co najmniej 1,00 ha UR, a w skład tego gospodarstwa nie mogą wchodzić grunty przejęte od innego beneficjenta rent strukturalnych chyba, że rolnik składający wniosek prowadził działalność rolniczą w powiększonym o te grunty gospo darstwie, przez co najmniej 5 lat. Wnioskodawca musi być właścicielem użytków rolnych o powierzchni co najmniej 1,00 ha lub ich współwłaścicielem z małżonkiem, lub ich wła ścicielem musi być jego małżonek. W skład gospodarstwa, które ma być przekazane, nie mogą wchodzić grunty przejęte od osób, które pobierają w zamian za przekazanie tych gruntów rentę strukturalną na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 kwietnia 2001 r., albo na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2004 r. Jeżeli takie grunty wchodzą w skład przekazywanego gospodarstwa, trzeba udokumen tować, że prowadziło się na nich działalność rolniczą przez co najmniej 5 lat. Musi udokumentować, że prowadził działalność rolniczą na własny rachunek w gospodarstwie rolnym, które zamierza przekazać, nieprzerwanie przez co najmniej ostatnie 10 lat przed złożeniem wniosku o rentę strukturalną. Można przedstawić zaświadczenie z KRUS o podleganiu w wymaganym okresie ubezpieczeniu emerytalnorentowemu i złożyć oświadczenie w tej sprawie. Musi udokumentować, że w okresie 10 lat nieprzerwanej działalności rolniczej prowadzonej w gospodarstwie rolnym, które zamierza przekazać, podlegał ubezpieczeniu emerytalnorentowemu, określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników, przez co najmniej 5 lat. Należy wykazać, że w okresie 10 lat poprzedzających datę złożenia wniosku, podlegało się ubezpieczeniu emerytalnorentowemu przez łączny okres co najmniej 5 lat, tzn. 20 kwartałów. Nie muszą to być ostatnie lata ani nieprzerwany okres 5 lat. W zaświadczeniu, które wystawi KRUS, po winno być wykazane, że w ostatnich 10 latach przed złożeniem wniosku o przyznanie renty strukturalnej wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu emerytalnorentowemu przez dowolne 20 kwartałów. Musi mieć uregulowany stan prawny gospodarstwa, które zamierza przekazać. Rolnik musi posiadać dokumenty potwierdzające, że to on (lub jego małżonek) jest właścicielem lub że jest współwłaścicielem wraz z małżonkiem użytków rolnych, wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, które zamierza przekazać. Nie może mieć ustalonego prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego, lub ubezpieczenia spo łecznego rolników. Należy udokumentować zaświadczeniem z KRUS, że w dniu złożenia wniosku podlega się ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macie rzyńskiemu oraz ubezpieczeniu emerytalnorentowemu, określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników, z mocy ustawy. To ozna cza, że nie ma się ustalonego prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego, lub ubezpieczenia spo łecznego rolników. Nie może mieć zaległości z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Trzeba udokumentować zaświadczeniem z KRUS, że nie ma się zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Musi podlegać ubezpieczeniu emerytalnorentowemu rolników. Należy przedstawić zaświadczenie z KRUS o tym, że podlega się ubezpieczeniu emerytalnorentowemu. Musi być wpisany do ewidencji producentów, stanowiącej część krajowego systemu ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, prowadzonego przez ARiMR. Wpis do ewidencji producentów można otrzymać w ciągu 14 dniu po złożeniu w biurze powiatowym ARiMR wniosku o taki wpis. Jakie warunki musi spełnić rolnik w II etapie postępowania? (po otrzymaniu postanowienia o spełnieniu warunków do uzyskania renty strukturalnej) Musi przekazać wszystkie użytki rolne wchodzące w skład gospodarstwa, o łącznej powierzchni co najmniej 1,00 ha (może jednak zostawić so bie użytki rolne o maksymalnej powierzchni 0,50 ha, wraz z siedliskiem) przejmującemu lub przejmującym, spełniającym warunki określone w prze pisach dotyczących rent strukturalnych. Użytki rolne o powierzchni do 0,50 ha razem ze stojącymi na nich zabudowaniami, które nie stanowią gospodarstwa rolnego w rozumieniu prze pisów o podatku rolnym, można pozostawić na potrzeby własne i rodziny. Pozostawione grunty muszą być własnością rolnika, jego małżonka lub ich współwłasnością. Musi zaprzestać prowadzenia wszelkiej towarowej działalności rolniczej. Po przekazaniu gospodarstwa rolnego lub użytków rolnych wchodzących w jego skład, beneficjent może prowadzić działalność rolniczą (w zakre sie produkcji roślinnej i zwierzęcej), służącą wyłącznie zaspokajaniu potrzeb własnych i rodziny, na gruntach będących jego własnością lub wła snością jego małżonka, o powierzchni nie większej niż 0,50 ha UR wraz z siedliskiem.

7 Rozwój obszarów wiejskich Jak przekazywać gospodarstwo rolne? Składając wniosek o przyznanie ren ty strukturalnej już w I etapie postępo wania trzeba zadeklarować, komu za mierza się przekazać swoje grunty i na jakie cele, tj. określić przejmujących. Przejmującymi mogą być osoby fizycz ne lub instytucje, które spełniają wa runki określone dla nich w zależności od celów przekazania gruntów. Wybór przejmujących, określenie celu i formy przekazania gruntów ma znaczenie przy ustalaniu wysokości renty strukturalnej. Grunty można przekazać jednemu przej mującemu w całości, lub kilku przej mującym w częściach (każda działka może być przekazana innemu przej mującemu) i na różne cele. Przekaza nie może być odpłatne (np. sprzedaż) lub nieodpłatne (np. darowizna). Tylko gdy składa się wniosek o przejęcie gruntów przez ANR, trzeba je przekazać nieod płatnie poza tym można samemu zde cydować, na jakich warunkach finanso wych przekaże się ziemię, i nie ma to wpływu na wysokość renty strukturalnej. Możliwości przekazania użytków rolnych wchodzących w skład gospodarstwa Rodzaj i liczba przejmujących Cele i warunki przekazania Następca Osoby fizyczne Inny rolnik (1 lub więcej) Inna osoba fizyczna niebę dąca rolnikiem (1 lub więcej) ANR Osoby prawne Instytucje Osoba prawna inna niż ANR (1 lub więcej) Jednostka orga nizacyjna niepo siadająca osobo wości prawnej (1 lub więcej) CELE ROLNICZE Rozpoczęcie prowadzenia działalności rolniczej Przekazanie może nastąpić, jeśli są spełnione wszystkie warunki określone dla następcy. NIE NIE Powiększenie prowadzonego gospo darstwa i kontynuacja prowadzenia dzia łalności rolniczej Przekazanie może nastąpić, jeśli są spełnione wszystkie warunki określone dla rolnika niebędącego następcą. NIE NIE Prowadzenie statutowej działalności rolniczej Przekazanie może nastąpić, jeśli jest spełniony warunek określony dla instytucji. CELE POZAROLNICZE Zalesienie Przekazanie może nastąpić, jeśli przeka zywane użytki rolne zostały przeznaczone do zalesienia w miejscowym planie zago spodarowania przestrzennego. NIE Ochrona przyrody Przekazanie może nastąpić na cele ochrony przyrody, w rozumieniu przepi sów o ochronie przyrody, (w szczególno ści na tworzenie lub powiększanie parków narodowych lub rezerwatów przyrody). NIE NIE NIE SKARB PAŃSTWA Przejęcie do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa 7

8 Rozwój obszarów wiejskich Warunki dla przejmujących użytki rolne na cele rolnicze Warunki do spełnienia przez przejmujących Rozpoczęcie prowadzenia działalności rolniczej Przeznaczenie przekazywanych użytków rolnych Powiększenie prowadzonego go spodarstwa i kontynuacja prowa dzenia działalności rolniczej Osoby fizyczne Prowadzenie statutowej działalności rolniczej Instytucje Następca Inny rolnik Osoba prawna inna niż ANR Jednostka organizacyjna nieposiadająca osobo wości prawnej OSOBY FIZYCZNE (muszą spełnić wszystkie warunki) Musi być młodszy od rolnika przekazującego. Może mieć ukończone 40 lat w dniu składania wniosku o przyznanie renty strukturalnej przez przekazującego. Musi posiadać kwalifikacje zawodowe przydatne do prowadzenia działalności rolniczej. Nie może mieć ustalonego prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytal nego, lub ubezpieczenia społecznego rolników. Musi się zobowiązać do prowadzenia działalności rolniczej na przejętych użytkach rolnych przez okres co najmniej 5 lat. NIE INSTYTUCJE Działalność rolnicza musi należeć do zakresu działania instytucji. Spełnianie warunku posiadania kwalifikacji zawodowych przez przejmującego Wyższe Średnie zawodowe Średnie Zasadnicze zawodowe Uzyskane wykształcenie rolnicze inne niż rolnicze rolnicze inne niż rolnicze rolnicze inne niż rolnicze Dodatkowe wymagania przy posiadanym wykształceniu Minimalny okres pracy w gospodarstwie rolnym 3 lata (lub ukończenie studiów podyplomowych w zakresie związanym z rolnictwem) 3 lata 3 lata 5 lat Tytuł kwalifikacyjny w zawodzie przydatnym do prowadzenia działalności rolniczej Podstawowe 3 lata 5 lat 8

9 Rozwój obszarów wiejskich Rodzaj przekazania Przekazanie w całości wszystkich użytków rolnych. Wszystkie działki muszą być przekazane temu samemu przejmującemu. Przekazanie w częściach wszystkich użytków rolnych. Każda działka może być przekazana innemu przejmującemu. Warianty przekazania użytków rolnych Osób 1 2 i więcej i więcej 2 i więcej Liczba Instytucji 1 2 i więcej 1 2 i więcej 1 2 i więcej Numer wariantu Dopuszczalna forma przekazania Możliwości przekazania gruntów Dokument Całość lub część użytków rolnych wchodzących w skład przekazywanego gospodarstwa (można Przejmujący Cel przekazania pozostawić do 0,50 ha UR z siedliskiem) PRZEKAZANIE TRWAŁE CELE ROLNICZE Całość Następca Rozpoczęcie prowadzenia działalności rolniczej Inny rolnik (1 lub więcej) młodszy od przekazującego Powiększenie gospodarstwa prowadzonego przez przejmu jącego i kontynuacja prowadze nia działalności rolniczej Sprzedaż lub Darowizna Umowa sprzedaży w formie aktu notarialnego lub Umowa darowizny w formie aktu notarialnego Całość lub część Instytucja (1 lub więcej) tylko jeśli do zakresu jej działania należy działalność rolnicza Osoba fizyczna (nie musi być rolnikiem) Inny rolnik (1 lub więcej) Prowadzenie działalności rolniczej CELE POZAROLNICZE Zalesienie Przekazanie może nastąpić, je śli przekazywane użytki rolne zostały przeznaczone do zale sienia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzen nego. Instytucja (1 lub więcej) Ochrona przyrody Przekazanie może nastąpić na cele ochrony przyrody w rozu mieniu przepisów o ochronie przyrody (w szczególności na tworzenie lub powiększanie parków narodowych lub rezer watów przyrody). SKARB PAŃSTWA Przekazanie ANR Decyzja Prezesa ANR (na wniosek rolnika) ANR Przejęcie do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa 9

10 Rozwój obszarów wiejskich Dopuszczalna forma przekazania Wydzierżawienie Umowa w formie aktu notarialnego lub Umowa pisemna zgłoszona do ewidencji gruntów i budynków Możliwości przekazania gruntów cd. Dokument Całość lub część użytków rolnych wchodzących w skład przekazywanego gospodarstwa (można Przejmujący Cel przekazania pozostawić do 0,50 ha UR z siedliskiem) PRZEKAZANIE CZASOWE CELE ROLNICZE Całość lub część Inny rolnik (1 lub więcej) młodszy od przekazującego Przejmującym nie może być: Następca rolnika przekazują cego Zstępny rolnika przekazują cego (lub małżonek zstępnego) Pasierb rolnika przekazują cego (lub małżonek pasierba) Osoba pozostająca z przeka zującym we wspólnym gospo darstwie domowym (lub małżonek tej osoby) Powiększenie gospodarstwa prowadzonego przez przejmu jącego i kontynuacja prowadze nia działalności rolniczej Wysokość renty strukturalnej Wysokość renty strukturalnej jest usta lana indywidualnie, jako odpowiedni wskaźnik procentowy (%) kwoty najniż szej emerytury. Od 1 marca 2004 r. wy sokość najniższej emerytury wynosi 562,58 zł. Wraz ze zmianą wysokości najniższej emerytury także wysokość ren ty strukturalnej będzie ulegała zmianie. Podstawowa wysokość renty struktu ralnej stanowi 210% kwoty najniższej emerytury. Wysokość renty strukturalnej może być zwiększona maksymalnie do 440% najniższej emerytury, w zależno ści od spełnienia dodatkowych warun ków. Przewidziano 3 rodzaje zwiększeń: Zwiększenie o 60% najniższej eme rytury Przysługuje, jeżeli wnioskodawca po zostaje w związku małżeńskim i prze kazane przez niego gospodarstwo rol ne stanowiło źródło utrzymania dla obojga małżonków. Oboje małżonko wie muszą w dniu przekazania gospo darstwa rolnego spełniać warunki okre ślone dla beneficjenta, a małżonek wnioskodawcy nie może posiadać wła snych źródeł dochodu z tytułu zatru dnienia lub innej pracy zarobkowej podlegającej obowiązkowi ubezpie czenia społecznego, z wyjątkiem pro wadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, i nie może mieć ustalo nego prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego lub zao patrzenia emerytalnego. 10 Zwiększenie o 50% najniższej eme rytury Przysługuje, jeżeli zostało przekazane gospodarstwo rolne o powierzchni co najmniej 3,00 ha użytków rolnych w spo sób trwały, tzn. nastąpiło przeniesienie własności użytków rolnych wchodzą cych w skład gospodarstwa rolnego (np. poprzez sprzedaż lub darowiznę). Nie przysługuje, jeżeli przekazane w taki sposób użytki rolne wchodzące w skład przekazanego gospodarstwa rolnego zo stały nabyte przez przekazującego na podstawie umowy sprzedaży zawartej w okresie 2 lat przed dniem złożenia wniosku o przyznanie renty strukturalnej. Zwiększenie o 3%120% najniż szej emerytury Przysługuje w indywidualnie ustala nej wysokości, w zależności od po wysokość zwiększenia powierzchnia przekazywanych użytków rolnych forma przekazania cel przekazania wiek osoby przejmującej Zwiększenie 3a 3% 60% najniższej emerytury LUB Po 3% kwoty najniższej emerytury za każdy pełny hektar UR przekazy wanego gospodarstwa rolnego po wyżej 3,00 ha UR, ale najwyżej za 20,00 ha UR powyżej tych 3,00 ha UR przekazany na własność na powiększenie innego gospodar stwa rolnego prowadzonego przez rolnika młodszego od przekazujące go, będącego w wieku 40 lat i więcej. wierzchni przekazywanych użytków rolnych, formy i celu przekazania oraz wieku osoby przejmującej za każdy pełny hektar UR powyżej 3,00 ha UR, ale najwyżej za 20,00 ha UR powyżej tych 3,00 ha UR, przekazany w sposób trwały na powiększenie innego gospo darstwa rolnego, prowadzonego przez rolnika młodszego od osoby przeka zującej, ale będącego w wieku 40 lat i więcej (zwiększenie 3a), lub będące go w wieku poniżej 40 lat w dniu zło żenia wniosku o przyznanie renty struk turalnej (zwiększenie 3b). Nie przysłu guje, jeżeli przekazane w taki sposób użytki rolne zostały nabyte przez oso bę przekazującą na podstawie umowy sprzedaży zawartej w okresie 2 lat przed dniem złożenia wniosku o przyznanie renty strukturalnej. Zwiększenie 3b 6% 120% najniższej emerytury Po 6% kwoty najniższej emerytury za każdy pełny hektar UR przekazy wanego gospodarstwa rolnego po wyżej 3,00 ha UR, ale najwyżej za 20,00 ha UR powyżej tych 3,00 ha UR przekazany na własność na powiększenie innego gospodar stwa rolnego prowadzonego przez rolnika będącego w wieku poniżej 40 lat.

11 Rozwój obszarów wiejskich Przykład Trwałe przekazanie przez małżonków gospodarstwa o powierzchni 7,007,99 ha UR rolnikowi poniżej 40 roku życia na powiększenie jego gospodarstwa rolnego Części składowe renty strukturalnej Wskaźnik procentowy i sposób wyliczenia Podstawowa wysokość renty strukturalnej 210% najniższej emerytury (210% x 562,58 zł) Zwiększenie 1 gdy przekazane gospodarstwo było źródłem 60% najniższej emerytury (60% x 562,58 zł) utrzymania obojga małżonków i oboje spełniają warunki uzyskania renty strukturalnej Zwiększenie 2 trwałe przekazanie co najmniej 3,00 ha UR 50% najniższej emerytury (50% x 562,58 zł) Zwiększenie 3b trwałe przekazanie na powiększenie 6% najniższej emerytury za każdy pełny hek innego gospodarstwa rolnikowi poniżej 40 roku życia tar UR powyżej 3,00 ha UR (6% x 562,58 zł x najwyżej 20,00 ha UR ponad 3,00 ha UR 4 ha UR) RAZEM Wysokość renty strukturalnej brutto 1.181,42 zł 337,55 zł 281,29 zł 135,02 zł 1.935,28 zł Wybrane akty prawne dotyczące rent strukturalnych Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1257/1999 z dnia 17 maja 1999 r. w spra wie wsparcia rozwoju obszarów wiej skich z Europejskiego Funduszu Orienta cji i Gwarancji Rolnej (EFOGR), zmienia jące i uchylające niektóre rozporządzenia (Dz. U. L 160 z , str. 80). Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 817/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiające szczegółowe zasady sto sowania rozporządzenia Rady (WE) Nr 1257/1999 w sprawie wsparcia rozwo ju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rol Notatki: nej (EFOGR) (Dz. U. L 153 z , str. 30). Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiej skich ze środków pochodzących z Sek cji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (Dz. U. Nr 229, poz. 2273, z późn. zm.). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzie lania pomocy finansowej na uzyskiwa nie rent strukturalnych objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. Nr 114, poz. 1191). Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie wzorów wniosków o udziela nie pomocy finansowej na uzyskiwanie rent strukturalnych objętych planem roz woju obszarów wiejskich (Dz. U. Nr 161, poz. 1684). Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolni ków (Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25, z późn. zm.). Ustawa z dnia 26 kwietnia 2001 r. o rentach strukturalnych w rolnictwie (Dz. U. Nr 52, poz. 539, z późn. zm.). GRAŻYNA KUPIS DEPARTAMENT ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH TEL.:

12 Hodowla zwierząt Organizacja rozrodu w Polsce S prawy z zakresu organizacji ho dowli i rozrodu zwierząt gospodar skich w Polsce uregulowane zosta ły przepisami ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. O organizacji hodowli i rozro dzie zwierząt gospodarskich oraz akta mi wykonawczymi do tej ustawy. Przepisy ustawy o organizacji hodow li i rozrodzie zwierząt gospodarskich pozwoliły na przekształcenie Stacji Ho dowli i Unasieniania Zwierząt, które były jednostkami organizacyjnymi Cen tralnej Stacji Hodowli Zwierząt, w jed noosobowe spółki Skarbu Państwa. Głównym zadaniem Spółek jest realiza cja programów oceny i selekcji buhajów wszystkich ras, dla których prowadzo ne są w Polsce księgi hodowlane, knu rów ras matecznych i ojcowskich oraz mieszańców tych ras, a także linii ho dowlanych, na które jest zapotrzebo wanie hodowców. Celem realizacji tych programów jest uzyskanie takiej liczby rozpłodników o najwyższej wartości hodowlanej, która pokryje zapotrzebo wanie na nasienie buhajów i knurów w Polsce. Spółki dysponują również na sieniem rozpłodników z czołowych ho dowli światowych, które kupowane jest w celu poszerzenia oferty i zaspokoje nia potrzeb najbardziej wymagających hodowców. Współpraca z najlepszymi ośrodkami hodowlanymi w Europie obejmuje zarówno zakup i wymianę nasienia, jak również wymianę doświad czeń i współpracę w zakresie realizacji programów oceny i selekcji. W realizacji programów oceny i se lekcji buhajów wykorzystywane są naj nowsze światowe trendy w hodowli by dła. Na matki następnego pokolenia bu hajów wybierane są krowy o najwyższej wartości hodowlanej, które charaktery zują się bardzo dobrą budową oraz po chodzą ze stad wolnych od gruźlicy, białaczki i brucelozy. Krowy te są ko jarzone ze starannie wyselekcjonowa nymi buhajami, należącymi do świato wej czołówki. Buhajki urodzone z takich kojarzeń poddawane są surowej selek cji. Kojarzenia te uzupełniane są zaku pami zarodków i buhajków z najlep szych światowych hodowli. Buhajki, urodzone po potwierdzeniu pochodze nia, kwalifikowane są do dalszej ho dowli. Po zakończeniu odchowu i prze prowadzeniu selekcji, połączonej z wpi sem do ksiąg hodowlanych, buhaje 12 poddawane są testowaniu. W przypad ku buhajów ras mlecznych, które testo wane są na potomstwie, wykonywane są unasienienia testowe krów i jałowic w stadach, poddawanych ocenie war tości użytkowej, w ilości niezbędnej do uzyskania liczby córek, gwarantującej prawidłową i wiarygodną wycenę war tości hodowlanej. W przypadku buha jów ras mięsnych, przeprowadzana jest ocena na łatwość porodów krów i jało wic, unasienionych nasieniem testowa nego buhaja. Najlepsze buhaje ras mlecznych, które uzyskały wynik oce ny wartości hodowlanej w zakresie cech produkcyjnych oraz cech typu i budo wy oraz buhaje ras mięsnych, które zo stały pozytywnie ocenione na łatwość porodów, są dopuszczane na wniosek ich właściciela, przez Ministra Rolnic twa i Rozwoju Wsi do szerokiego wy korzystania w unasienianiu bydła. Na każdym etapie realizacji programów oceny i selekcji buhajów spółki, ściśle współpracują z Polską Federacją Ho dowców Bydła i Producentów Mleka i Polskim Związkiem Hodowców i Pro ducentów Bydła Mięsnego, które prowa dzą księgi hodowlane oraz Krajowym Centrum Hodowli Zwierząt, które pro wadzi ocenę wartości użytkowej bydła mlecznego, a także Instytutem Zootech niki w Krakowie, który zajmuje się sza cowaniem wartości hodowlanej meto dą BLUPmodel zwierzęcia oraz publi kuje wyniki tej oceny. Od wielu lat Polska aktywnie uczestniczy w pracach międzynarodowych organizacji, zajmu jących się oceną wartości użytkowej bydła ICAR (International Committee of Animal Recording) i oceną wartości ho dowlanej buhajów Interbull (Internatio nal Bull Evaluation Service). Od roku 1999 buhaje rasy czarnobiałej i czer wonobiałej poddawane są międzyna rodowej wycenie. Fakt uczestniczenia buhajów polskich w wycenie między narodowej oznacza, że zarówno meto dyka szacowania wartości hodowlanej w Polsce, jak i wiarygodność danych przesyłanych do Interbull, świadczy o prawidłowości, prowadzonej w Pol sce, pracy hodowlanej oraz pozytywnym trendzie genetycznym. Celem realizacji programów oceny i selekcji knurów jest uzyskanie knurów o najwyższej wartości hodowlanej, które cha rakteryzują się dosko nałym pochodzeniem, wysokimi parametrami użytkowymi i są prze badane na obecność mutacji genu stresowo ści RYR1 oraz nosiciel stwo PRRS (syndromu rozrodczo oddechowe go świń). Stacje ściśle współpracują z Krajo wym Związkiem Ho dowców i Producen tów Trzody Chlewnej Polsus, który prowadzi księgi hodow lane oraz ocenę wartości użytkowej świń, w celu wspólnej realizacji programów ho dowlanych. Spółki posiadają na terenie całego kraju sieć punktów unasieniania i świad czą usługi w zakresie hodowli i rozro du zwierząt gospodarskich. Zasięg tery torialny działalności poszczególnych spółek wynika z ich lokalizacji oraz po siadanych oddziałów terenowych. Stacja Hodowli i Unasieniania Zwie rząt Sp. z o.o. w Bydgoszczy, ul. Za mczysko 9A, Bydgoszcz, posia da 4 oddziały terenowe w Olecku, Piąt nicy, Szczecinku i Zamościu, gdzie przechowywane jest nasienie buhajów ras mlecznych i mięsnych. SHiUZ w Bydgoszczy Sp. z o.o posiada 8 Sta cji Unasieniania Loch, w których jest po bierane, konfekcjonowane i wysyłane do punktów unasieniana oraz odbiorców indywidualnych, nasienie knurów. Sta cja, swoim zasięgiem działania, obejmu je województwa: kujawskopomorskie, pomorskie, zachodniopomorskie, war mińskomazurskie, podlaskie i lubel skie. Stacja w Bydgoszczy wpisana jest

13 Hodowla zwierząt na listę zakładów produkcji nasienia, upoważnionych do eksportu nasienia buhajów na rynki UE oraz na listę kra jowych producentów nasienia Głów nego Lekarza Weterynarii. Działalność Stacji Hodowli i Unasie niania Zwierząt Sp. z o.o. w Bydgo szczy obejmuje: Realizację programów oceny i selek cji buhajów ras mlecznych: czarnobia łej i czerwonobiałej oraz buhajów na stępujących ras mięsnych: Charolaise, Limousine, Aberdeen Angus, Aberdeen Angus Red, Hereford, Blonde d Aquita ine, Piemontese i Simentaler typ mięsny, produkcję i sprzedaż nasienia buhajów, Realizację programów oceny i se lekcji knurów ras: wielkiej białej pol skiej, polskiej białej zwisłouchej, duroc, hamphshire, pietrain, belgijskiej zwi słouchej, linii 990, mieszańców tych ras oraz knurów linii hybrydowych: PIC, Pen Ar Lan i Hypor, produkcję i sprzedaż nasienia knurów konfekcjo nowanego, w unikalnej technologii GE DIS oraz metodą tradycyjną w tubach lub blisterach, Świadczenie usług z zakresu unasie niania bydła i świń, Sprzedaż loszek i knurów hodowla nych z własnych stad zarodowych w Bielsku Podlaskim i Stargardzie Szczeciń skim, Realizację progra mu ochrony i hodowlę zachowawczą pszczół środkowoeuropejskich linii: augustowskiej, północnej i kampinow skiej, Produkcję, unasie nianie matek pszcze lich i sprzedaż materia łu użytkowego pszczół rasy kraińskiej i rasy kaukaskiej, Produkcję i sprzedaż galanterii pszczelarskiej, Obrót zwierzętami hodowlanymi i użytkowymi, Zaopatrywanie hodowców w paszę i dodatki paszowe, środki dezynfekcyj ne, itp., Wytwarzanie materiałów do pro dukcji nasienia i unasieniania: fantomy do pobierania nasienia, katetery GEDIS, wózki do prowadzenia knurów, poskro my, itp., Usługi w zakresie embriotransferu, sprzedaż zarodków oraz biorczyń z po twierdzoną ciążą, Organizowanie kursów insemina cyjnych, kursów zawodowych i szkoleń dla hodowców. Szczegółowe informacje na temat dzia łalności Stacji Hodowli i Unasieniania Zwierząt Sp. z o.o. w Bydgoszczy moż na uzyskać w siedzibie Spółki lub jej od działach oraz na stronie internetowej a zapytania można kiero wać na adres bydgoszcz@shiuz.pl. Małopolskie Centrum Biotechniki Sp. z o.o. w Krasnem, Krasne k. Rze szowa posiada 10 oddziałów tereno wych w Brzesku, Czerminie, Częstocho wie, Karczowie, Jaśle, Nowym Sączu, Kleczy Dolnej, Przeworsku, Raciborzu i Zabierzowie i swoim zasięgiem działa nia obejmuje województwa: małopol skie, opolskie, podkarpackie, śląskie. Od 1997 roku stacja posiada, przy znaną przez Komisję Europejską, licen cję uprawniającą do produkcji i dystry bucji nasienia buhajów na terenie UE. Jest również wpisane na listę krajowych pro ducentów nasienia Głównego Lekarza Weterynarii. Posiada bardzo dobrze wy posażone laboratoria z nowoczesnymi li niami technologicznymi do produkcji i przechowywania nasienia buhajów i knurów. W realizacji programów oce ny i selekcji buhajów spółka nawiązała ścisłą współpracę, zarówno z innymi kra jowymi spółkami, np. Wielkopolskim Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt w Tulcach k. Poznania, francuską firmą hodowlaną URCEO i CZ Delta z Czech w zakresie realizacji programu dla rasy czarnobiałej, z Mazowieckim Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt Sp. z o.o. w Łowiczu, francuską UPRA Pie Rouge Des Plaines, holenderską oraz niemiec ką RUW w zakresie realizacji programu dla rasy czerwonobiałej. MCB Krasne Sp. z o.o. współpracuje również z Insty tutem Zootechniki w Krakowie w zakre sie realizacji programu ochrony zaso bów genetycznych bydła rasy polskiej czerwonej. Natomiast we współpracy z Besamungsverein Neustadt a.d. Aisch (z Bawarii) realizowany jest program oce ny i selekcji buhajów rasy simentalskiej. W ramach tej współpracy prowadzone jest wspólne testowanie buhajów, jak również w ofercie spółki znajduje się szereg czołowych buhajów niemieckich rasy simentalskiej. Działalność Małopolskiego Centrum Biotechniki Sp. z o.o. w Krasnem obej muje: Realizację programów oceny i selek cji buhajów ras mlecznych: czarnobia łej i czerwonobiałej, polskiej czerwo nej i siementalskiej oraz buhajów nastę pujących ras mięsnych: Charolaise, Limousine, Aberdeen Angus, Aberdeen Angus Red, Hereford, Blonde d Aquita ine, Piemontese i Salers, produkcję i sprzedaż nasienia buhajów, Realizację programów oceny i selek cji knurów ras: wielskiej białej polskiej, polskiej białej zwisłouchej, duroc, ham phshire, pietrain, belgijskiej zwisłou chej, linii 990, mieszańców tych ras oraz knurów linii hybrydowych: PIC, Hypor, Pen Ar Lan i niemieckiego Lan drace, produkcję i sprzedaż nasienia knurów, Sprzedaż nasienia czołowych bu hajów niemieckich rasy simentalskiej, Świadczenie usług z zakresu unasie niania bydła i świń, Zaopatrywanie inseminatorów i ho dowców w sprzęt niezbędny do wyko nywania zabiegów unasieniania, Unasienianie i sprzedaż matek pszczelich reprodukcyjnych i użytko wych różnych linii rasy kaukaskiej i kra ińskiej oraz ich krzyżówek, Sprzedaż sprzętu pasiecznego, od kładów, miodu oraz innych produktów pszczelich, Organizowanie kursów unasieniania bydła i świń. Szczegółowe informacje na temat działalności Małopolskiego Centrum Biotechniki Sp. z o.o. w Krasnem moż na uzyskać w siedzibie Spółki lub jej od działach oraz na stronie internetowej a zapytania można kierować na adres krasne@mcb.com.pl. Mazowieckie Centrum Hodowli i Rozrodu Sp. z o.o w Łowiczu, ul. To polowa 49, Łowicz jest nowo czesną stacją inseminacyjną, która tere nem swojego działania obejmuje woje wództwa: mazowieckie, łódzkie, świętokrzyskie i dolnośląskie i posiada swoje oddziały terenowe w Brześciu, 13

14 Hodowla zwierząt Ciechanowie, Kruszowie, Legnicy, Sierp cu, Zameczku i Żelkowie. W oddziałach tych znajdują się banki nasienia, w których jest przechowywane nasienie buhajów, wyprodukowane w laborato rium, które posiada licencję uprawnia jącą do produkowania i dostarczania nasienia na teren UE, a następnie roz syłane, zgodnie z zapotrzebowaniem, do punktów unasieniania zwierząt oraz ho dowców. Stacja jest również wpisana na listę krajowych producentów nasienia buhajów Głównego Lekarza Weteryna rii. W oddziałach Spółki znajdują się Stacje Produkcji Nasienia Knurów, gdzie jest pobierane, konfekcjonowane i roz syłane nasienie knurów. Spółka ściśle współpracuje z niemieckim związkiem OHG (Osnabruecker Herdbuch Genos senschaft eg) i w ramach tej współpracy następuje wymia na doświadczeń, zakup buha jów i nasienia buhajów rasy czarnobiałej. Stacja w Łowi czu, wspólnie z Małopolskim Centrum Biotechniki Sp. z o.o. w Krasnem realizuje program oceny i selekcji buhajów rasy czerwonobiałej oraz oferuje rolnikom nasienie buhajów ra sy czerwonobiałej, polskiej czerwonej i siementalskiej. Działalność Mazowieckiego Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt Sp. z o.o. w Łowiczu obejmuje przede wszystkim: Realizację programów oceny i selek cji buhajów ras mlecznych: czarnobia łej, czerwonobiałej i jersey oraz buhajów następujących ras mięsnych: Charolaise, Limousine, Aberdeen Angus, Aberdeen Angus Red, Hereford, Blonde d Aquitai ne, Piemontese i Simentaler typ mięsny, produkcję i sprzedaż nasienia buhajów, Realizację programów oceny i selek cji knurów ras: wielkiej białej polskiej, polskiej białej zwisłouchej, duroc, ham phshire, pietrain, belgijskiej zwisłou chej, linii 990, mieszańców tych ras oraz knurów linii hybrydowych: PIC, Hypor, Pen Ar Lan, produkcję i sprze daż nasienia knurów, Sprzedaż nasienia buhajów rasy pol skiej czerwonej, simentalskiej i Belgij skiej Błękitnej, Świadczenie usług z zakresu unasie niania bydła i świń, Zaopatrywanie hodowców i inse minatorów w sprzęt niezbędny do wy konywania zabiegów unasieniania, Unasienianie i sprzedaż matek pszczelich różnych linii ras: kaukaskiej, 14 środkowoeuropejskiej i kraińskiej z pa siek zarodowych w Brześciu, Kocierzo wach i Żelkowie, Doradztwo w zakresie chowu, ho dowli i rozrodu zwierząt gospodarskich, Organizowanie kursów unasieniania bydła i świń. Szczegółowe informacje na temat działalności Mazowieckiego Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt Sp. z o.o. w Łowiczu można uzyskać w siedzi bie Spółki lub jej oddziałach oraz na stronie internetowej a zapytania można kierować na adres lowicz_info@mchirz.pl. Wielkopolskie Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt w Poznaniu z sie dzibą w Tulcach, ul. Poznańska 13, Tulce zajmuje się hodowlą i roz rodem bydła i trzody chlewnej oraz świadczy usługi inseminacyjne na tere nie województwa wielkopolskiego i lu buskiego. Posiada 5 filii zlokalizowanych w Gostyniu, Kościelcu, Ostrowie Wiel kopolskim, Skwierzynie i Wągrowcu. W swoich pracach selekcyjnych wyko rzystuje światowy potencjał genetycz ny i ściśle współpracuje z francuską organizacją hodowców bydła URCEO w Rennes oraz amerykańską firmą CRI. Wspólnie z hodowcami od lat związa nymi ze Spółką realizuje programy oce ny i selekcji buhajów i knurów, a efek ty tej współpracy widać na wszystkich krajowych i regionalnych wystawach zwierząt, gdzie zwierzęta hodowców z Wielkopolski zdobywają prestiżowe nagrody. Zapotrzebowanie na jałówki hodowlane, sprzedawane do innych re gionów Polski, od wielu lat trwa nie zmiennie. Spółka współpracuje rów nież z Małopolskim Centrum Biotech niki Sp. z o.o. w Krasnem w zakresie realizacji programu oceny i selekcji bu hajów rasy czarnobiałej i rasy jersey oraz uzupełnia ofertę dla hodowców o nasienie najlepszych buhajów rasy czerwonobiałej, polskiej czerwonej i si mentalskiej. Wielkopolskie Centrum Hodowli i Roz rodu Zwierząt Sp. z o.o. w Tulcach jest wpisane na listę zakładów produkcji na sienia, upoważnionych do eksportu na sienia buhajów na rynki UE oraz na listę krajowych producentów nasienia Głów nego Lekarza Weterynarii. Działalność Wielkopolskiego Cen trum Hodowli i Rozrodu Zwierząt Sp. z o.o. w Tulcach obejmuje przede wszy stkim: Realizację programów oceny i se lekcji buhajów ras mlecznych: czar nobiałej i jersey oraz buhajów nastę pujących ras mięsnych: Charolaise, Li mousine, Aberdeen Angus, Aberdeen Angus Red, Hereford, Blonde d Aquitaine, Piemontese, Sa lers i Simentaler typ mięsny, produkcję i sprzedaż nasienia buhajów, Sprzedaż nasienia buhajów rasy czerwonobiałej, Mountbe liarde i Belgijskiej Błękitnej, Realizację programów oce ny i selekcji knurów ras: wiel kiej białej polskiej, polskiej bia łej zwisłouchej, duroc, ham phshire, pietrain, belgijskiej zwisłouchej, linii 990, mieszań ców tych ras oraz knurów hy brydowych: PIC, Hypor, Pen Ar Lan, France Hybrides, produkcję i sprzedaż nasienia knurów, Sprzedaż nasienia niemieckich knu rów rasy pietrain, wolnych od genu wrażliwości na stres, które charaktery zują się bardzo wysokimi parametrami mięsności oraz rasy landrace o wysokich przyrostach dobowych i doskonałych parametrach mięsności, Świadczenie usług z zakresu unasie niania bydła i świń, Doradztwo i szkolenia w zakresie chowu i hodowli bydła i trzody chlew nej, Organizowanie kursów unasieniania bydła i świń. Szczegółowe informacje na temat działalności Wielkopolskiego Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt Sp. z o.o. w Tulcach można uzyskać w siedzi bie Spółki lub jej oddziałach oraz na stronie internetowej a zapytania można kierować na adres sekretariat@tulce.wchirz.poznan.pl. DEPARTAMENT BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI I WETERYNARII TEL

15 Hodowla zwierząt Hodowla zwierząt gospodarskich w Polsce H odowla zwierząt gospodarskich w Polsce prowadzona jest w oparciu o ustawę z dnia 20 sierpnia 1997 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich. Ustawa ta reguluje sprawy z zakresu hodowli oraz zachowania zasobów ge netycznych zwierząt, oceny wartości użytkowej i hodowlanej, prowadzenia ksiąg i rejestrów zwierząt hodowlanych, a także nadzoru nad hodowlą i rozro dem zwierząt gospodarskich. Na mocy ustawy możliwe jest przekazanie wszystkich za dań w zakresie prowadzenia ksiąg i oceny wartości użytko wej zwierząt związkom i orga nizacjom hodowców, jak rów nież innym upoważnionym podmiotom. Zgodnie z tym przepisem: Polska Federacja Hodow ców Bydła i Producentów Mle ka prowadzi księgi bydła ras mlecznych, Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsne go prowadzi księgi oraz oce nę bydła typu użytkowego mięsnego, Polski Związek Hodowców Koni prowadzi księgi oraz ocenę koni mało polskich, wielkopolskich, śląskich, hu culskich, polskich koni szlachetnej pół krwi, polskich koni zimnokrwistych, ko ników polskich, kuców, koni małych, Polski Klub Wyścigów Konnych prowadzi księgi oraz ocenę dla koni pełnej krwi angielskiej i czystej krwi arabskiej, Polski Związek Hodowców i Użyt kowników Kłusaków w Lubnowie pro wadzi księgi oraz ocenę wartości użyt kowej rasy kłusaków, Polskie Towarzystwo Kuce Sze tlandzkie w Iminie prowadzi księgi oraz ocenę rasy kuców szetlandzkich, Polski Związek Hodowców i Pro ducentów Trzody Chlewnej Polsus prowadzi księgi oraz ocenę wartości użytkowej świń ras: wielka biała polska, polska biała zwisłoucha, puławska, bel gijska zwisłoucha, hampshire, duroc i pietrain, Akademia Rolnicza w Poznaniu prowadzi księgi oraz ocenę świń rasy złotnickiej białej i złotnickiej pstrej, Polski Związek Owczarski prowa dzi księgi oraz ocenę owiec i kóz, Krajowa Rada Drobiarstwa Izba Gospodarcza w Warszawie prowadzi księgi oraz ocenę wartości użytkowej i hodowlanej drobiu, Instytut Zootechniki w Krakowie prowadzi ocenę hodowlaną bydła mlecznego oraz ocenę typu i budowy bydła mlecznego i mięsnomlecznego, użytkowości tucznej i rzeźnej świń do konywanej po uboju oraz ocenę testo wą wartości użytkowej drobiu, Krajowe Centrum Hodowli Zwie rząt (KCHZ) jest jednostką uprawnioną do kontroli innych jednostek prowadzą cych działalność w zakresie hodowli i rozrodu zwierząt. Ponadto KCHZ pro wadzi księgi dla zwierząt futerkowych i pszczół oraz ocenę wartości użytko wej dla bydła mlecznego, zwierząt fu terkowych oraz pszczół. Bydło ras mlecznych Programy hodowlane dla poszcze gólnych ras bydła mlecznego stawiają sobie różne cele, jednak opierają się na podobnych założeniach, tj.: rozwoju oceny użytkowości mlecznej, powszechnym stosowanie sztucz nego unasieniania, wykorzystywaniu jako matek buha jów krów o najlepszych założeniach genetycznych, wykorzystywaniu jako ojców buha jów najlepszych pod względem hodow lanym buhajów krajowych i czołówki buhajów światowych. Do najważniejszych zadań oceny wartości użytkowej bydła mlecznego, która prowadzona jest w Polsce od pra wie stu lat należy: rejestracja pochodzenia ocenianych zwierząt i prowadzenie dokumentacji hodowlanej, zbieranie danych dotyczących użyt kowości mlecznej i rozpłodowej dla każdej krowy w stadzie, dostarczanie hodowcom niezbęd nych, wiarygodnych i profesjonalnych informacji ułatwiających za rządzanie stadem z uwzglę dnieniem aspektów ekono micznych, poprzez specjali styczne doradztwo w zakresie produkcji mleka wysokiej ja kości, organizacji bazy paszo wej oraz prawidłowego żywie nia zwierząt, rozrodu bydła oraz selekcji krów. W 2003 roku oceną wartości użytkowej bydła mlecznego ob jęto w całym kraju krów mlecznych. Stanowi to około 16,2% całego pogłowia krów w Polsce, szacowanego przez GUS w czerwcu 2003 roku na 2.897,4 tys. sztuk. Uzyskano od nich średnio kg mleka o zawartości 4,23% tłuszczu i3,31% białka. Ocena wartości użytkowej bydła mlecznego prowadzona była w sta dach. W strukturze stad ocenianych w gru dniu 2003 roku przeważały stada liczące od 10 do 19 krów (49,3%) oraz od 20 do 49 krów (27,1%). W ciągu ostatnich lat nastąpił bardzo wyraźny wzrost wydajności krów oce nianych, co wskazuje na skuteczność podjętych działań hodowlanych. Do hodowli w roku 2003 zakwalifiko wano ogółem 513 buhajków urodzo nych z kojarzeń indywidualnych, co w stosunku do roku 2002 stanowi wzrost o prawie 11%. Najwięcej zakwalifikowa no w rasie czarnobiałej 463 sztuki (90,2%). Mniej w rasach pozostałych: czerwonobiałej 25 szt. (4,9%), pol skiej czerwonej 10 szt. (1,9%), jersey 8 szt. (1,6%) i simentalskiej 7 szt. (1,4%). Podobnie jak w roku 2002 utrzymywa ło się duże zainteresowanie buhajkami hodowlanymi z przeznaczeniem do roz rodu naturalnego. Wybrano 209 takich 15

16 Hodowla zwierząt buhajków tj. 41 % wszystkich zakwali fikowanych do hodowli. Bydło ras mięsnych Rok 2003 był pomyślnym rokiem re alizacji założeń programu rozwoju ho dowli bydła mięsnego w Polsce. Znaczą co zwiększyła się liczba krów i jałowic bydła mlecznego unasiennionych na sieniem buhajów ras mięsnych. W po równaniu z danymi z roku 2002 była ona większa o 5,4% i wyniosła 560 tys. sztuk, co stanowiło 20% ogółu unasiennio nych krów i jałowic. Zaobserwowano po nadto dalszy wzrost liczby gospodarstw, które nie mogąc sprostać wymogom pro dukcji mleka rozpoczęły hodowle stad mięsnych. Dobrej jakości wołowina po chodząca od ras mięsnych stanowi co raz większy udział w ogólnej puli wo łowiny konsumpcyjnej. Zmiany restruk turyzacyjne w jej produkcji muszą być popierane poprzez konsekwentne wdra żanie założeń programu hodowli bydła mięsnego, aktualnie realizowanego przez Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt oraz Polski Związek Hodowców i Producen tów Bydła Mięsnego. W grudniu 2003 roku oceną objętych było szt. krów w 394 stadach. Konie Do ksiąg prowadzonych przez Polski Związek Hodowców Koni wpisanych jest ok klaczy i ok ogie rów. W księdze stadnej koni rasy mało polskiej jest wpisanych klacze i 309 ogierów, w rasie wielkopolskiej klaczy i 361 ogierów, w księdze koni rasy polski koń szlachetny półkr wi klaczy i 710 ogierów, w księ dze koni rasy śląskiej klaczy i 260 ogierów, w rasie zimnokrwistej klaczy i ogierów. Nato miast w rasach prymitywnych, objętych szczególnymi programami ochrony, do ksiąg stadnych wpisano: w rasie konik polski 428 klaczy oraz 93 ogiery, a w rasie huculskiej 579 klaczy i 105 ogierów. Aktualnie pogłowie w kraju wynosi 350 tys. koni. Wśród krajów europejskich Polska jest znaczącym eksporterem koni różnych typów użytkowych. Największą pozy cję w eksporcie koni stanowią konie rze źne ok koni rocznie, następnie wierzchowe, sportowe i hodowlane. Trzoda chlewna W roku 2003 zanotowano spadek liczby loch pod oceną o 7,7% w stosun 16 ku do roku Zanotowano nato miast nieznaczny wzrost liczby loch produkujących knury i loszki (o 1,3%), nastąpił jednak jednoczesny spadek licz by loch produkujących wyłącznie loszki (o 15% w stosunku do roku 2002). W strukturze rasowej nie odnotowa no istotnych zmian. Proporcje liczby loch nie zmieniły się istotnie w stosun ku do ubiegłych lat. Odnotowano jed nakże istotny spadek liczby loch rasy bel gijskiej zwisłouchej (o 37%) i hampshi re (ponad 26%). Przyczyna tego spadku leży w braku zainteresowania nabyw ców takim materiałem hodowlanym. Ta niekorzystna tendencja nie objęła loch rasy duroc. W tym przypadku liczba loch nieznacznie wzrosła, przy jedno czesnym wzroście poziomu użytkowo ści tucznej i rzeźnej knurów tej rasy. Do bra użytkowość rzeźna ocenianych knurków rasy duroc została potwier dzona wynikami oceny stacyjnej. Należy zauważyć, że rok 2003 był przełomowym dla sektora hodowli świń w Polsce. Od tego roku również Pol sus przejął prowadzenie zadań zwią zanych z hodowlą świń tj. prowadzenie ksiąg hodowlanych oraz ocena warto ści użytkowej. Dzięki ogromnemu wy siłkowi udało im się skonsolidować śro dowisko oraz stworzyć organizację ho dowlaną, która jest w stanie sprostać nowej rzeczywistości, w jakiej znaleźli się hodowcy na szerokim rynku Unii Europejskiej po 1 maja 2004 roku. Owce Prace hodowlane w stadach owiec od 1996 r. podporządkowane są reali zowanemu przez Polski Związek Owczarski Programowi doskonalenia pogłowia owiec do roku Wśród głównych zadań programu na leży wymienić przede wszystkim: zahamowanie spadku pogłowia owiec, zmiana kierunku użytkowania owiec na rzecz poprawy plenności i mięsności, zorganizowanie stad zachowaw czych w rasach owiec przeznaczonych do przekształcania w ramach progra mu doskonalenia plenności, monitorowanie stanu populacji owiec i zachodzących w niej zmian, utworzenie podstaw do poprawy ekonomicznej efektywności produkcji owczarskiej. Dla realizacji celów hodowlanych dokonano podziału utrzymywanych w Polsce ras i linii owiec na dwie gru py: rasy i linie mateczne oraz rasy i li nie ojcowskie. Do grupy ras i linii ma tecznych zaliczono merynosy, polskie owce nizinne, polskie owce długoweł niste i polskie owce górskie. W grupie tej doskonali się plenność, mleczność i zdolności mateczne. Do grupy ras i li nii ojcowskich zaliczono owce mięsne i plenne. Do najważniejszych celów hodowlanych w grupie ras mięsnych zaliczono zwiększenie tempa przyro stu jagniąt, zwiększenia udziału mięsa w tuszy i zmniejszenie otłuszczenia. Owce plenne obok wysokiej plenności powinny wykazywać dobre cechy mleczne i mateczne. Pogłowie owiec w 2003 roku wyno siło 331 tys. sztuk, w tym 207 tys. ma ciorek jednorocznych i starszych. Jest to tyle samo, co w roku Oceną w 2003 roku. objęte było 109 tys. owiec, a do ksiąg było wpisanych ok. 95 tys. sztuk. Kozy Populacja hodowlana kóz w Polsce jest niewielka, lecz stabilna. W 2003 roku w 85 stadach utrzymywano sztuk kóz ocenianych, w tym sztuk kóz wpisanych do ksiąg. Średnio w stadzie utrzymywano 44 samice. Największym zainteresowaniem ho dowców cieszą się w Polsce mleczne ra sy kóz: saaneńska, alpejska oraz biała i barwna uszlachetniona. W oparciu o importowane kozły mię snej rasy burskiej prowadzone jest krzy żowanie wypierające w niektórych sta dach ras miejscowych. Celem prowa dzonych prac jest uzyskanie żeńskich stad rasy burskiej, a w konsekwencji produkcja rozpłodników przeznaczo nych do stad towarowych eksportują cych koźlęta rzeźne. Drób Krajowa hodowla prowadzona jest w 6 fermach (kury nieśne 3, kaczki ty pu Pekin 1, gęsi 2) utrzymujących ro dy zarodowe drobiu (kury nieśne 15, kaczki 4, gęsi 3). Materiał hodowla ny z ferm zarodowych pokrywa 100% zapotrzebowania ferm reprodukcyjnych kaczek i gęsi oraz około 35% w przy padku kur nieśnych. Natomiast materiał hodowlany kur mięsnych i indyków po chodzi wyłącznie z hodowli zagranicz nych. W fermach zarodowych utrzymywa nych jest 15 rodów kur nieśnych ras: rho de island red, rhode island white, bar red rock, new hampshire, leghorn, sus sex. Każda z ferm oferuje zestawy

17 Hodowla zwierząt hodowlane przeznaczone do produkcji intensywnej, a także do chowu przyza grodowego. W 2003 roku do ferm ro dzicielskich kur nieśnych wstawiono łącznie 605,28 tys. sztuk kurek, w tym 405,67 tys. kurek przeznaczonych do produkcji intensywnej i 199,61 tys. sztuk do produkcji ekstensywnej. W 2003 roku do ferm rodzicielskich kur mięsnych wstawiono 5,175 mln sztuk kurek mieszańców: Arbor Acres Classic, Arbor Acres FSY, Cobb 500, HIYe, Hubbard Classic, Hubbard HIY, Hybro G, Hybro N, Hybro PN, I 957, ISA 215, ISA 220, ISA 30 MPK, JV, Minibro, Starbro, Redbro, Ross 308, Ross 508, Ross PM3. W porównaniu do poprzedniego roku liczba ptaków rozprowadzanych uległa zwiększeniu, w przypadku kur nieśnych był to wzrost nieznaczny o około 0,2%, w przypadku kur mięsnych o 8%. W 2003 roku liczba samic pozosta łych gatunków drobiu w stadach rodzi cielskich wynosiła: indyki ciężkie i średnio ciężkie 165,4 tys. kaczki 25,4 tys. gęsi 219,7 tys. Na początku lat 70. ubiegłego wieku z inicjatywy Instytutu Zootechniki za częto tworzyć ośrodki hodowlane, w których utrzymywane są stada rezer wy materiału hodowlanego i stada za chowawcze drobiu. Obecnie istnieje 7 takich ośrodków, które utrzymują 10 rodów kur nieśnych, w tym ras rodzi mych takich jak: polbar, zielononóżka kuropatwiana, żółtonóżka kuropatwia na, 14 odmian regionalnych i rodów gęsi oraz 10 odmian i rodów kaczek. Kury nieśne ras rodzimych charakte ryzuje zdolność adaptacyjna do nieko rzystnych warunków środowiskowych, w tym odporność na niskie temperatu ry oraz na choroby. Rasa polbar jest je dyną rasą autoseksingową wyhodowa ną w Polsce (pisklęta kurki różnią się bar wą upierzenia od piskląt kogutków). Stada zachowawcze drobiu wodnego nie tylko stanowią cenną rezerwę gene tyczną, lecz także są wykorzystywane do tworzenia nowych rodów zarodo wych lub mieszańców użytkowych. Zwierzęta futerkowe Polska znajduje się w światowej czo łówce producentów lisów pospolitych i polarnych oraz norek. W populacji lisów pospolitych domi nującą pozycję mają lisy srebrzyste. Po za tym hoduje się lisy płomieniste i pa stelowe, a także dwie oryginalne polskie odmiany: lisy pastelowe i lisy białoszyj ne. W populacji lisów polarnych oko ło 80 % stanowią lisy niebieskie, 20% to lisy białe i cieniste. Ponadto w wyni ku krzyżowania lisów pospolitych sre brzystych z lisami polarnymi uzyskuje się mieszańce międzygatunkowe tzw. blue frost. W populacji norek dominują odmia ny: standard, pastel i mahogeny. Użyt kuje się również mieszańce tych odmi an. Podstawowe odmiany hodowa nych szynszyli to standard i czarna aksamitna. W populacji nutrii prze ważają odmiany: grenlandzka i stan dardowa. Króliki ras czystych stanowią niewielką część pogłowia tego gatun ku. Najbardziej popularnymi rasami są: nowozelandzkie białe i czerwone, kalifornijskie, belgijskie olbrzymy sza re i białe, wiedeńskie niebieskie i fran cuskie srebrzyste. W ostatnim okresie obserwuje się w Polsce zwiększone zainteresowanie chowem i hodowlą tzw. królików futerkowych, wśród których największym powodzeniem cieszą się rasy castorex i rex szynszyl. Jak wspomniano, w ramach poszcze gólnych gatunków zwierząt futerkowych występują odmiany rodzime, które włą czone są do programu ochrony zasobów genetycznych. Programem tym objęte są: lis pospolity pastelowy, lis pospolity bia łoszyjny, tchórz, królik popielniański biały i szynszyla beżowa. Zgodnie z wynikami Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. pogłowie maso we samic stada podstawowego króli ków wynosiło 870,4 tys. sztuk, a pozo stałych gatunków zwierząt futerkowych ogółem 257,3 tys. sztuk. Pszczoły Tradycja bartnictwa w Polsce sięga ty siąca lat. Tradycyjnym produktem pszczelarstwa, obok miodu jest także wosk, a w ostatnich latach zyskują odbiorców pyłek i mleczko pszczele oraz leczniczy propolis. Znaczenie pszczelarstwa w rolnictwie polega jed nak przede wszystkim na zapylaniu upraw roślin ważnych gospodarczo. Pierwotnie Polskę zasiedlały pszczo ły rasy środkowo europejskiej ( A.m. mellifera ), o doskonałych walorach do stosowania do stref klimatycznych Pol ski. Pozostałości tego ekotypu są od 20 lat chronione w formie naturalnej w pa siekach pszczelarzy w Puszczy Augu stowskiej i Puszczy Kampinoskiej. Od roku 2000 pszczoły miejscowe objęte są krajowym programem hodowlanym ochrony zasobów genetycznych pszczół, co daje im szanse dalszego przetrwania w formie czystorasowej. Jednak pierwotne pogłowie zmieniło się pod wpływem prowadzonego od ponad 30 lat importu do Polski pszczół rasy kraińskiej (A.m.carnica) i rasy kau kaskiej ( A.m.caucasica). Efekty krzyżowania z populacją miej scową zachęciły hodowców do prowa dzenia kontrolowanego krzyżowania li nii w obrębie ras i między rasami. Doprowadziło to do wyselekcjonowa nia 44 linii hodowlanych pszczół, o bar dzo różnorodnych cechach, które są wykorzystywane w produkcji mieszań ców użytkowych. Udział ras i liczba linii, dla których otwarto księgi hodowlane rasa liczba linii % udziału w pogłowiu środkowo europejska 5 11,8 kraińska 29 64,6 kaukaska 10 23,6 Program hodowlany przewiduje tak że doskonalenie linii wywodzących się z rasy włoskiej, oraz tworzenie linii syn tetycznych. Możliwość wykorzystywania linii ho dowlanych wywodzących się z trzech ras ma ogromne znaczenie dla odbior ców matek, ponieważ mieszańce pocho dzące z krzyżowania prowadzonego w pasiekach hodowlanych, często wy kazują znacznie wyższą użytkowość od populacji linii wyjściowych, dosto sowaną do konkretnych warunków kli matyczno pożytkowych, w których znajdują się pasieki produkcyjne. Wyspecjalizowana hodowla pszczół jest możliwa tylko przy zastosowaniu w rozrodzie pszczół sztucznego unasie niania. W Polsce inseminacja matek pszczelich wykorzystywana jest nie tyl ko do prac hodowlanych, ale także na masową skalę w produkcji mieszańców użytkowych. DEPARTAMENT BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI I WETERYNARII TEL.:

18 Hodowla zwierząt Współczesna Arka Noego O rganizacja Narodów Zjednoczo nych w końcu lat 90. XX wieku uchwaliła Konwencję o Różno rodności Biologicznej. Polska jest jed nym ze 196 krajów, które ratyfikowały tę konwencję. Instytutowi Zootechniki w Krakowie powierzono zadania zwią zane z koordynacją działań na rzecz ochrony zasobów genetycznych zwie rząt gospodarskich w Polsce. Ochroną zostało objętych 75 najcenniejszych ras, odmian i rodów. Oto niektóre z nich: Bydło polskie czerwone Bydło polskie czerwone to najstarsza polska rasa bydła. To typowe bydło mlecznomięsne. Doskonale przystoso wane do trudnych warunków, o nie wielkich wymaganiach paszowych, wy trzymałe, płodne, długowieczne i odpor ne na choroby, zwłaszcza gruźlicę. Krowy polskie czerwone dają przecięt nie 3000 do 3500 litrów mleka o wy sokiej zawartości tłuszczu (44,5%), a mięso charakteryzuje się kruchością i delikatnością. Różne warunki klima tyczne i terenowe ukształtowały różne odmiany polskiego bydła czerwonego. Już w końcu XIX wieku hodowcy wymie niali takie odmiany jak: pierwotna gór ska o maści brunatnej występujące w Karpatach Środkowych, czerwone występujące na Wyżynie Krakowskiej, były też odmiany nizinne, dolinowe, śląskie, poznańskie. Pierwsze obory by dła czerwonego powstały w 1876 roku w Stróży w powiecie Limanowskim. W 1895 roku powstał Polski Związek Hodowców Polskiego Bydła Czerwo nego przy Krakowskim Towarzystwie Rolniczym, co dało początek systema tycznej pracy hodowlanej i w konse kwencji doprowadziło w latach do uformowania i udoskonalenia tej rasy. Bydło to zostało uznane za je dyną rodzimą rasę bydła wyhodowaną na ziemiach polskich. Populację czystorasowego bydła pol skiego czerwonego ocenia się obecnie na 1000 krów, z czego 150 krów hodo wanych jest w stadach zachowawczych. Najliczniejsze stado należy do klaszto ru Cystersów w Szczyrzycu. W 1999 roku opracowano Krajowy Program Ho dowlany Zasobów Genetycznych Zwie rząt Gospodarskich oraz projekt ochro ny bydła polskiego czerwonego, lecz 18 choć zainteresowanie tą rasą rośnie, nadal zwierzęta te zagrożone są wygi nięciem. W banku nasienia w Instytu cie Zootechniki zamrożone mamy za rodki i porcje nasienia tej rasy. Tarpan Konik polski Tarpan to czysty potomek azjatyckie go konia stepowego. Według źródeł hi storycznych na ziemiach polskich w sta nie dzikim tarpany przetrwały aż do końca XVIII wieku w Puszczy Białowie skiej, skąd przekazano je do zwierzyń ca Zamoyskich w lasach zwierzyniec kokosobudzkich koło Biłgoraja. Z po wodu szkód, jakie czyniły, ich ostatnie zachowane egzemplarze zostały roz dane okolicznym chłopom pod koniec XIX wieku. Skrzyżowane z miejscowy mi końmi stworzył typ konika biłgoraj skiego zwanego też konikiem polskim. Po II wojnie światowej zaczęto z nich selekcjonować te, które najbardziej za chowały swój pierwotny cha rakter, po to, by odtworzyć na nowo tarpana. W 1949 roku hodowano je w stadninie w Popielnie, a od 1955 roku w ostojach re zerwatowych między innymi na Roztoczu. Koniki pol skie to nieduże konie o odcie niu myszatym (od jasno do ciemnomyszatego), z ciem ną pręgą wzdłuż grzbietu, o silnej bu dowie i mocnych kopytach. Są wytrzy małe na trudne warunki bytowania, ma ją małe wymagania paszowe, dużą w stosunku do masy ciała siłę pociągo wą. Cechuje je też duża zdrowotność i płodność. Koń huculski Typ konia huculskiego wytworzył się na Huculszczyźnie we wschodnich Kar patach. Hucuły to małe, krępe konie o różnorodnej maści gniade, kare, my szate, srokate, o dużej wytrzymałości i odporności na choroby, niewybredne jeżeli chodzi o wyżywienie, cechują ce się długowiecznością, dużą płodno ścią i łatwością przystosowania do trud nych warunków środowiskowych. Ich cechy kształtowały się na połoninach Czarnohory, gdzie przebywały prak tycznie okrągły rok. Od 1899 roku z inicjatywy Krakow skiego Towarzystwa Rolniczego i Gali cyjskiego Towarzystwa Gospodarcze go na Huculszczyźnie utworzono kilka stacji huculskich ogierów rasowych. W pierwszych latach XX wieku stworzo no w Kołomyi wielką rządową stadni nę koni huculskich. Pierwsza i druga wojna światowa zniszczyły hodowlę koni huculskich. Odbudowę pogłowia rozpoczęto od kilku ocalałych w Polsce ogierów i klaczy oraz 12 klaczy i jed nego ogiera pochodzenia węgierskiego ocalałych na terenie Niemiec, odda nych Polsce w ramach rewindykacji. Od dwudziestu lat Instytut Zootech niki w Krakowie prowadzi hodowlę za chowawczą koni huculskich w swoim Zakładzie Doświadczalnym w Odrze chowej koło Rymanowa. Obecnie sta do liczy 30 klaczy rozpłodowych i 3 ogiery. Owca wrzosówka Owca rasy wrzosówka, to jedna naj starszych rodzimych ras polskich, wy wodzi się od północnych owiec krótko ogoniastych. Rodzimym terenem byto wania wrzosówki były północnowscho dnie kresy Polski, gdzie występowała już w XVIII wieku. Owce tej rasy mają figurę drobną i su chą o harmonijnej budowie. Tułów krót

19 Hodowla zwierząt ki spadzisty zad, ogon krótki, spłaszczo ny, pokryty sierścią, podobnie jak głowa i nogi. Rogi tryków szeroko rozstawione, ślimakowate. Owce są raczej bezrożne. Głowa czarna, lekka, sucha, o profilu prostym z niezbyt długimi, cienkimi i ru chliwymi uszami. Nogi czarne średnio wysokie, o cienkiej suchej kości. Okry wa wełnista, siwa i ciemnosiwa. Jagnię ta rodzą się czarne, później zaczyna się okres siwienia okrywy, który zazwyczaj rozpoczyna się w wieku 23 miesięcy i trwa do 89 miesiąca życia. Dorosłe owce wrzosówki ważą od 35 do 40 ki logramów, dorosłe tryki tej rasy od 45 do 50 kilogramów. Wrzosówka bardzo łatwo przystoso wuje się do różnych warunków klima tycznośrodowiskowych. Jest rasą ma ło wymagającą pod względem warun ków chowu i żywienia. Charakteryzuje się dużą żywotnością i odpornością na choroby. Jest rasą wcześnie dojrzewa jącą płciowo, już około siódmego mie siąca życia, może zachodzić w ciążę w dowolnym okresie. Skóry wrzosówek są uznawane za jedne z najlepszych. Szczególnie te po chodzące z 6,57,5 miesięcznych trycz ków. Skórki tych owiec mają jednak małą powierzchnię. Ale wyprawione ustępują pod względem jakości jedy nie typowo kożuchowej owcy roma nowskiej. Wyprawione skóry można nosić jako futro, albo skórą na zewnątrz. Mięso owcy wrzosówki ma specy ficzny smak, podobny do mięsa sarny, lub innych zwierząt dzikich i ciemny, charakterystyczny dla dziczyzny ciem ny kolor. Wrzosówki mają w związku z tym duże powodzenie jako mięso w eksporcie. Obecnie wrzosówka objęta jest pro gramem hodowli zachowawczej. W 2003 roku liczba pogłowia owiec matek zapisanych do ksiąg zwierząt za rodowych wynosiła około 1600 sztuk w 9 stadach. Cakiel polska owca górska To stara, prymitywna rasa owiec bia łych i barwnych, występujących kiedyś na terenie Karpat południowych i czę ściowo na Bałkanach. Cakle dotarły na teren Polski w czasie przemieszczania się wołoskoruskich plemion pasterskich wzdłuż łańcucha Karpat między XIV i XVI wiekiem. Owca cakla jest ściśle związana z życiem i kulturą karpackich górali. Wykorzystywano jej mięso, mle ko do wyrobu serów: bundzu, bryndzy i oscypka, ale także skóry i wełnę na odzież i wyroby artystyczne. Cakle to owce o budowie wykształco nej przez pokolenia życia w górskich te renach. Nieduże, o harmonijnie ukształ towanym tułowiu, dość cienkich, lecz silnych nogach, kosmkowej okrywie, co chroni ją przed surowym górskim klima tem. Tryki mają długie, ślimakowate ro gi, a maciorki są zarówno rogate jak i bez rogie. Owce te dają grubą, mieszaną we łnę, białą i czarną rudziejącą lub siwiejącą. Cakle z Beskidu Śląskiego i z Podha la dały punkt wyjścia do wytworzenia uszlachetnionej rasy polskiej owcy gór skiej. Prace nad utworzeniem polskiej rasy górskiej rozpoczęto w połowie lat 50. w Grodźcu Śląskim, należącym do Instytutu Zootechniki, gdzie znajduje się obecnie stado złożone z 73 macio rek i 5 tryków. Gęsi W Polsce mamy 10 odmian lub ras ro dzimych gęsi. Trzy odmiany gęsi północ nych: suwalska, kartuska i rypińska, trzy odmiany gęsi południowych: lubelska, kielecka i podkarpacka; gęś pomorską, garbonosą (łabędziową), biłgorajską i za torską (wytworzona przez krzyżowanie 4 odmian gęsi rodzimych: podkarpac kiej, suwalskiej, garbatonosej i pomor skiej). W Instytucie Zootechniki w cią gu ostatnich 40 lat wytworzono także ra sę białej gęsi kołudzkiej, powstałą w wyniku doskonalenia gęsi wywodzą cych się od białej gęsi włoskiej. To w oparciu o tę rasę, która posiada swój patentowany znak towarowy realizuje się obecnie 95% eksportu polskich gę si, wartości około 60 mln dolarów USA. Kura zielononóżka kuropatwiana Zielononóżka kuropatwiana to naj bardziej znana rasa rodzimych kur wy odrębniona przez hodowców w końcu XIX wieku. Wówczas nazywano je po prostu kury galicyjskie. Ich nazwa po chodzi od jasnozielonego koloru nóg u niosek i kogutów oraz szarego kolo ru piór kur przypominającą pióra kuro patw. Koguty, jak to u ptaków, są oka zalsze od ich partnerek. Na szyi i gło wie mają złotopomarańczowe pióra. Podobna jest ich grzywa. Zielononóż ki zwracają uwagę dobrymi cechami nieśnymi, dobrze wykorzystują walory naturalnego śro dowiska, a więc świetnie przysto sowane są do eks tensywnej ho dowli na wolnych wybiegach poza kurnikiem, są od porne na niskie temperatury. Zie lononóżki cechu ją się lekką budo wa ciała (średnio około 1,5 kg), a ich jaja o kre mowej skorupie (5558 g) niewielką zawartością chole sterolu. Od 1997 roku Instytut Zootechniki przejął do swojego zakładu doświad czalnego w Chorzelowie kilka rodów za chowawczych kur, w tym zielononóż kę kuropatwianą. Stado to składa się obecnie z 520 kur i 52 kogutów. Zanim współczesna nauka opa nowała metody chronienia po szczególnych ras, od początku XX wieku z 653 europejskich ras i odmian zwierząt gospodarskich 171 uległo bezpowrotnej zagła dzie, 80 ginie, a 128 nadal jest za grożonych. Według wyliczeń na ukowców po to, by jakaś rasa prze trwała na ziemi musi pozostać nie po siedem par zwierząt jak po po topie, ale 1000 samic i 100 sam ców. Lub tyle zamrożonych zarod ków i porcji nasienia W stalowych pojemnikach Banku Nasion Insty tutu Zootechniki w Balicach zgro madzono już 1500 zarodków, z których jutro, za rok, czy sto lat będzie można odtworzyć rasę czer wonych krów, gdyby zaszła taka potrzeba. JĘDRZEJ KRUPIŃSKI INSTYTUT ZOOTECHNIKI W KRAKOWIE TEL.: (012)

20 Rejestracja zdarzeń na potrzeby systemu IRZ S ystem Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt jest jednym z podstawo wych instrumentów wspierających działania na rzecz bezpieczeństwa żyw ności oraz zdrowia publicznego, dzię ki możliwości szybkiego ustalania miejsc pobytu zwierząt oraz posiadaniu infor macji na temat ich przemieszczeń. Wdrażany od listopada 2002 r. rejestr zwierząt gospodarskich oznakowanych gromadzi dane dotyczące: posiadaczy zwierząt gospodarskich; zwierząt gospodarskich; siedzib stad; miejsc utylizacji zwłok zwierząt go spodarskich; dostawców. Prawdziwość danych zawartych w Centralnej Bazie Danych systemu identyfikacji i rejestracji zwierząt uza leżniona jest od rzetelnie wypełnionych i terminowo złożonych zgłoszeń zda rzeń. Wszystkie te zgłoszenia zobowią zani są dostarczać do Biur Powiato wych Agencji Restrukturyzacji i Moder nizacji Rolnictwa (ARiMR) posiadacze zwierząt, do których m.in. zaliczamy właścicieli zwierząt rolników, podmio ty zajmujące się ubojem, oraz zakłady zajmujące się utylizacją. Zasady funk cjonowania systemu identyfikacji i re jestracji zwierząt, w tym rejestracji zda rzeń, określa Ustawa o systemie iden tyfikacji i rejestracji zwierząt z 2 kwietnia 2004 r. Rejestracja siedzib stad i miejsc utylizacji Posiadacz zwierzęcia gospodarskiego oraz podmiot prowadzący zakład uty lizacyjny są obowiązani zgłosić kierow nikowi biura powiatowego Agencji, sie dzibę stada oraz miejsce utylizacji zwłok zwierząt gospodarskich, w celu nadania numeru siedziby stada lub numeru miej sca utylizacji zwłok zwierząt gospodar skich: nie później niż w dniu wprowadze nia pierwszego zwierzęcia gospodar skiego do siedziby stada; nie później niż w dniu utylizacji zwłok zwierzęcia gospodarskiego. Zgłoszenia dokonuje się na formularzu udostępnionym przez Agencję ( Zgło szenie siedziby stada ). Nadany numer siedziby stada oraz numer miejsca uty lizacji zwłok zwierząt gospodarskich składa się z: liter PL ; dziewięciu cyfr oznaczających, nada wany na podstawie przepisów o krajo wym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płat ności, numer identyfikacyjny posiada cza zwierzęcia gospodarskiego albo podmiotu prowadzącego zakład utyli zacyjny; trzech cyfr oznaczających kolejny numer siedziby stada albo numer miej sca utylizacji zwłok zwierząt gospodar skich. Kierownik Biura Powiatowego ARiMR wydaje posiadaczowi zwierzęcia go spodarskiego oraz podmiotowi prowa dzącemu zakład utylizacyjny zaświad czenie o nadanym numerze w terminie 7 dni od dnia otrzymania zgłoszenia. Powyższych zasad nie stosuje się do posiadacza zwierząt gospodarskich wła dającego nimi tymczasowo w związku z prowadzonym zarobkowo przewo zem zwierząt gospodarskich. Przewo źnik powinien prowadzić ewidencje przewożonych zwierząt, a w przypad ku bydła posiadać ich paszporty. Rejestracja zdarzeń dotyczących zwierząt Posiadacz owcy, kozy lub świni jest obowiązany niezwłocznie oznakować zwierzę gospodarskie i zgłosić to kierow nikowi biura powiatowego ARiMR ( Zgłoszenie owcy albo kozy do reje stru ), nie później jednak niż przed dniem opuszczenia przez zwierzę go spodarskie siedziby stada, z tym że w przypadku świń zgłoszenie powinno określać liczbę tych zwierząt ( Zgło szenie świń do rejestru ). Posiadacz bydła jest obowiązany do jego oznakowania i zgłoszenia tego kierownikowi biura przed dniem opu szczenia przez zwierzę gospodarskie siedziby stada, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia urodzenia te go zwierzęcia.( Zgłoszenie bydła do re jestru ). Posiadacz zwierzęcia gospodarskie go jest obowiązany zgłosić kierowniko wi biura w terminie 7 dni w przypad ku bydła, każde zdarzenie powodujące zmiany liczebności stada, a w szczegól ności: przemieszczenie zwierzęcia gospo darskiego pomiędzy stadami; zbycie zwierzęcia gospodarskiego poza grani ce państwa ( Zgłoszenie przemieszcze nia bydła, owiec albo kóz ), padnięcie albo zabicie zwierzęcia gospodarskiego; ( Zgłoszenie padnię cia, zabicia, uboju gospodarczego by dła, owiec albo kóz ), ubój zwierzęcia gospodarskiego. Zgłoszenie uboju bydła w rzeźni, ( Zgło szenie uboju w rzeźni owiec albo kóz.) Posiadacz świń jest obowiązany zgło sić kierownikowi biura: zwiększenie lub zmniejszenie li czebności stada, z wyjątkiem urodzenia, przywozu z państw trzecich albo państw członkowskich, ( Zgłoszenie zmiany stanu stada świń ), ubój zwierzęcia gospodarskiego z podaniem liczby zwierząt, które przy były lub ubyły ze stada, oraz miejsca po chodzenia lub przeznaczenia zwierzę cia. ( Zgłoszenie uboju świń w rzeźni.) Podmiot prowadzący zakład utyliza cyjny jest obowiązany zgłosić kierow nikowi biura w terminie 7 dni utyliza cję zwłok zwierzęcia gospodarskiego. ( Zgłoszenie utylizacji zwłok bydła, owiec albo kóz, Zgłoszenie utylizacji zwłok świń ). Przywóz zwierząt Posiadacz owcy lub kozy przywie zionych z państwa wysyłki i oznako wanych numerem identyfikacyjnym te go zwierzęcia niebędącym numerem niepowtarzalnym w skali kraju jest obo wiązany do dodatkowego oznakowania tego zwierzęcia tatuażem albo kolczy kiem z numerem identyfikacyjnym zwie rzęcia gospodarskiego nadanym przez Agencję i zgłoszenia jej tego w termi nie 7 dni od dnia wwozu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Kierownik biura powiatowego nakazuje, w dro dze decyzji, zmianę numeru identyfika cyjnego zwierzęcia gospodarskiego 20