Stwórca każąc człowiekowi jeść, aby mógł żyć, na zachętę dał mu apetyt, a na nagrodę przyjemność Jean Anthelme Brillat-Savarin ( )

Transkrypt

1 Pro-,pre-,synbiotyki Dlaczego, kiedy, jak je stosować? Iwona Sakowska-Maliszewska Poradnia Gastroenterologiczna Centrum Pediatrii w Sosnowcu

2 Stwórca każąc człowiekowi jeść, aby mógł żyć, na zachętę dał mu apetyt, a na nagrodę przyjemność Jean Anthelme Brillat-Savarin ( )

3 Powierzchnia jelita wynosi m 2 Czynniki obronne: Reakcje immunologiczne humoralne i komórkowe Kwaśny odczyn soku żołądkowego Glikokaliks Enzymy trawienne Śluz Perystaltyka Flora bakteryjna Zmiana flory bakteryjnej może wpływać na funkcjonowanie całego organizmu

4 Mikroflora jelitowa W przewodzie pokarmowym człowieka żyje około 400 gatunków bakterii,, jest to ,, a więc prawie 10 x więcej niż liczba wszystkich komórek ciała ludzkiego. żołądek jelito czcze jelito kręte jelito grube Ilość bakterii na gram zawartości ph 3,0 6,0-7,0 7,5 6,8-7,3

5 Dynamika składu ekosystemu flory bakteryjnej Bezpośrednio po urodzeniu-przewód pokarmowy jałowy 1-2 doba życia flora z pochwy i przewodu pokarmowego matki- Escherichia coli 3-4 doba coraz więcej z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium 7 doba 99% flory jelita grubego stanowią Bifidobacterium 1 rż ostateczna kolonizacja jelit, niezmienna przez całe życie

6 Mikroflora jelitowa Negatywny wpływ Bifidobacterium Clostridium Veillonella Staphylococcus Proteus P. aeruginosa Korzystny wpływ Bacteroides Eubacterium Lactobacillus Escherichia coli Enterobacteria

7 Czynniki modyfikujące Ostateczny skład zależy od czynników:: Niekorzystnych: antybiotyki wiek długotrwały głód choroby niektóre inne formy terapii interakcje miedzy bakteriami Korzystnych: wprowadzenie do przewodu pokarmowego pożądanych gatunków bakterii- probiotyków

8 Definicja Probiotyki to preparaty lub produkty zawierające wystarczającą ilość żywych, ściśle zdefiniowanych drobnoustrojów, które wpływają na poprawę równowagi mikroflory określonego obszaru organizmu gospodarza i dzięki temu wywierają korzystny efekt zdrowotny. Probiotyki Am.J.Clin.Nutr.,2001 Schrezenmeir, Wyniki badań doświadczalnych wskazują, że nie tylko żywe, ale również zabite drobnoustroje, a nawet samo ich izolowane DNA dają efekt probiotyczny. wsp.,gastroenterology,2002 Madsen i

9 Drobnoustroje probiotyczne to przede wszystkim produkujące kwas mlekowy bakterie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium L.acidophilus L.rhamnosus L.bulgaricus L.GG L.plantarum 299 L.casei L.delbrueckii L.reuterii B.bifidum B.longum B.breve B.animalis B.infantis B.adolescentis

10 Inne to: Enterococcus faecium Streptococcus thermophilus oraz niepatogenne drożdże Saccharomyces boulardii. Przyszłość genetycznie modyfikowane bakterie probiotyczne Lactococcus lactis wydzielające in situ substancje o działaniu immunosupresyjnym (IL-10) 1991 Steidler L. i wsp.: Gut,

11 Mechanizm działania probiotyków 1. Konkurencja o receptory lub przyleganie do komórek nabłonkowych nabłonkowych (uniemożliwiające dostęp patogenów do nabłonka jelitowego) 2. Wytwarzanie związków o działaniu przeciwdrobnoustrojowym (nadtlenek wodoru czy kwas piroglutaminowy hamują wzrost bakterii Gram (+) i (-) Współzawodnictwo o składniki odżywcze (zużywanie cukrów prostych hamuje wzrost Clostridium difficile) Zakwaszanie treści jelitowej (hamowanie wzrostu bakterii patogennych) Modyfikacja receptorów dla toksyn bakteryjnych na drodze enzymatycznej (S.boulardii ma receptor dla toksyny A C.difficile) Modulacja odpowiedzi immunologicznej zarówno humoralnej jak i komórkowej (przez aktywację limfocytów, stymulację fagocytozy, pobudzanie syntezy siga, IgG czy produkcji cytokin (INF-γ) Zwiększona produkcja mucyn (glikoprotein o działaniu ochronnym w zakażeniach) 3. Współzawodnictwo o składniki odżywcze 4. Zakwaszanie treści jelitowej 5. Modyfikacja receptorów dla toksyn bakteryjnych 6. Modulacja odpowiedzi immunologicznej 7. Zwi

12 Definicji cd Prebiotyki to nie podlegające trawieniu składniki pożywienia, selektywnie pobudzające wzrost lub aktywność korzystnych szczepów bakterii jelitowych oligosacharydy pochodne fruktozy: inulina oligofruktoza fruktooligosacharydy (laktuloza) pochodne galaktozy: galaktooligosacharydy

13 Mechanizm działania prebiotyków prebiotyk działanie antybakteryjne immunomodulacja/bakteriocyny Bifidobakterie SCFA Lactobacilli motoryka biodostępność Ca,Mg enterohormony indeks glikemiczny działanie antykarcinogenne

14 Definicji cd Synbiotyki to produkty zawierające w swoim składzie probiotyki i prebiotyki probiotyk + prebiotyk synbiotyk

15 Cechy idealnego probiotyku 1. Ludzkie pochodzenie 2. Oporność na działanie kwasu solnego i żółci 3. Zdolność adhezji do komórek nabłonkowych jelita człowieka 4. Zdolność kolonizacji przewodu pokarmowego 5. Produkcja substancji przeciwdrobnoustrojowych 6. Dobre właściwości wzrostowe 7. Korzystne oddziaływanie na zdrowie człowieka 8. Bezpieczeństwo stosowania (brak działań ubocznych)

16 Wpływ probiotyków na organizm: 1. Poprawa wchłaniania Ca, Mg i Fe 2. Hamowanie procesów gnilnych, odpowiedzialnych za powstawanie związków rakotwórczych 3. Obniżenie aktywności enzymów uczestniczących w konwersji prokarcinogenów do karcinogenów 4. Działanie troficzne przez syntezę krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych i poliamin 5. Synteza witamin B1, B2, B12, PP, K i kwasu foliowego 6. Udział w przetwarzaniu cholesterolu do koprostanolu 7. Stymulacja układu immunologicznego 8. Regulacja motoryki przewodu pokarmowego 9. Zwiększenie masy stolca

17 Wskazania do stosowania probiotyków 1. Ostra biegunka infekcyjna 2. Biegunka poantybiotykowa 3. Zapobieganie biegunce szpitalnej i pozaszpitalnej 4. Biegunka spowodowana przez Clostridium difficile (rzekomobłoniaste zapalenie jelit) 5. Biegunka podróżnych 6. Przewlekłe nieswoiste zapalenie jelit 7. Zakażenie Helicobacter pylori 8. Zespół jelita drażliwego

18 Wskazania do stosowania probiotyków cd 9. Zaburzenia defekacji 10. Nietolerancja laktozy 11. Hipercholesterolemia 12. Stymulacja układu immunologicznego 13. Zaburzenia czynności jelit po radioterapii 14. Zapobieganie nowotworom 15. Zapalenie pochwy 16. Encefalopatia wątrobowa

19 Ostra biegunka Skracają czas trwania biegunki średnio o godzin Najlepszy efekt jeśli leczenie rozpoczęto we wczesnej fazie Uzależniony od dawki ( większy przy ) Istotny klinicznie zarówno przy biegunkach o etiologii wirusowej jak i bakteryjnej

20 Biegunka poantybiotykowa Wypróżnienia częstsze niż zwykle, konsystencja luźna, przyjmowanie leków, brak innej przyczyny U 5-39% pacjentów leczonych lekami przeciwdrobnoustrojowymi Zaburzenie mikroflory jelitowej Zależy od rodzaju stosowanego antybiotyku N.F.Jr.:Postgard.Med.,1994 Jacobs

21 Biegunka spowodowana przez Clostridium difficile 10-20% biegunek związanych ze stosowaniem antybiotyków Leczenie z wyboru metronidazol lub wankomycyna U 10-20% - nawroty Dla zapobiegania nawrotom i podczas ich leczenia zaleca się obecnie stosowanie probiotyków Am.J.Gastroenterol.,2000 Fekety R. and the Practice Parameters Committee of the American College of Gastroenterology,

22 Biegunka podróżnych Epizod ostrej biegunki podczas podróży, zwykle do kraju o niskim standardzie sanitarnym W 80% jest to zakażenie enterotoksycznym szczepem E.coli Stosowanie profilaktyki farmakologicznej budzi kontrowersje Próby zapobiegania za pomocą probiotyków wsp.:am.j.clin.nutr.,2001 Marteau P.R.i

23 Przewlekłe nieswoiste zapalenie jelit Etiopatogeneza niejasna, prawdopodobnie interakcja miedzy czynnikami genetycznymi, psychologicznymi, mikroflorą jelitową i immunologicznymi właściwościami błony śluzowej jelita Początek i(lub) podtrzymanie stanu zapalnego może mieć związek z mikroflorą jelitową Obiecujące wyniki dają próby leczenia lub podtrzymania remisji, a także leczenia pouchitis stosowaniem probiotyków

24 Zakażenie Helicobacter pylori Główny czynnik patogenetyczny choroby wrzodowej dwunastnicy i przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka Niektóre szczepy bakterii probiotycznych działają in vitro antagonistycznie w stosunku do H.pylori Hamilton-Miller J.M.T.:Int.J.Antimicrob.Agents,2003

25 Zakażenie Helicobacter pylori cd Rola probiotyków Eradykacja zakażenia Stymulowanie odpowiedzi immunologicznej Zmniejszenie działań niepożądanych

26 Alergia pokarmowa Niepożądana reakcja na pokarm, której podstawę patofizjologiczną stanowi swoisty mechanizm immunologiczny Probiotyki w alergii są przedmiotem dyskusji, rozważa się następujące działanie: 1. Zmniejszenie przepuszczalności błony śluzowej 2. Konkurencja z patogenami o receptory lub adhezję do nabłonka jelitowego 3. Pobudzenie syntezy siga 4. Zmiana immunogenności alergenów pokarmowych pod wpływem enzymów proteolitycznych 5. Stymulowanie odpowiedzi Th1( INF-γ IL-4 IgE) 6. Hamowanie odpowiedzi typu Th2 7. Stymulowanie wytwarzania IL-10 antagonisty dla IgE

27 Zaburzenia defekacji-zaparcia Udowodniono: 1. Zaburzenia mikroflory jelitowej w zaparciach 2. Wpływ probiotyków na motorykę przewodu pokarmowego wsp.:acta Pediatr.1998 Wyniki dotychczasowych badań: Zoppi G. i Lactobacillus casei Shirota i Escherichia coli Nissle mogą być pomocne w leczeniu zaparć u dorosłych, ale połączenie Lactobacillus GG- laktuloza nie dało efektów u dzieci wsp.:can.j.gastroenterol.2003 wsp.:med..klin.1994 J.Pediatr.,2005 Koebnick C. i Mollenbrink M. i Banaszkiewicz A. i wsp.:

28 Nietolerancja laktozy Spadek aktywności laktazy ok. 19% dzieci po 3-5 rż ok. 37,5% dorosłych Streptococcus thermophilus i Lactobacillus bulgaricus zawarte w jogurcie pozwalają lepiej go tolerować niż pełne mleko dzięki uwalnianej laktazie Am.J.Clin.Nutr.,2001 De Vrese M.:

29 Trilac Lactobacillus acidophilus Lactobacillus delbruecki subsp. bulgaricus 6 x x 10 8 kapsułki Krotex Probiotyki w postaci preparatów farmaceutycznych lub suplementów diety dostępne w Polsce, Index MP 2005 Nazwa Gatunek (szczep) Liczba żywych komórek (CFU) lub dawka Postać Producent Enterol Saccharomyces boulardii 250 mg kapsułki proszek do sporządzania zawiesiny (torebki) Laboratories Biocodex Lacidofil Lactiv up Lactoral junior (smak truskawkowy) Lactobacillus acidophilus Lactobacillus rhamnosus Lactobacillus acidophilus NCFM inulina b Lactobacillus rhamnosus (KL 53A) - 25% Lactobacillus plantarum (PL 02) - 25% Bifidobacterium longum (PL 03) - 50% ,9 x 10 9 kapsułki Merck 2 x 10 9 CFU 82 mg kapsułki 10 9 proszek do sporządzania zawiesiny (saszetki) United Pharma IBSS Biomed Lactoral Lactobacillus rhamnosus (KL 53A) - 25% Lactobacillus plantarum (PL 02) - 25% Bifidobacterium longum (PL 03) - 50% 10 9 proszek do sporządzania zawiesiny (saszetki) IBSS Biomed Lakcid Lactobacillus rhamnosus 2 x 10 9 sporządzania proszek do zawiesiny (ampułki) Lakcid forte Lactobacillus rhamnosus sporządzania proszek do zawiesiny (fiolki) Biomed-Lublin Biomed-Lublin Probiolac Lactobacillus acidophilus (26,5%), Lactobacillus bifidus (14,7%), Streptococcus thermophilus i Lactobacillus delbruecki subsp. bulgaricus (58,8%) 2x10 9 kapsułki Polfarmex

30 Nestle Produkty dla dzieci wzbogacone probiotykami lub prebiotykami Nestle -produkty o właściwościach probiotycznych z dodatkiem żywych kultur bakterii Bifidobacterium lactis i Streptococcus thermophilus probiotyczna kaszka dla dzieci od 5 miesiąca życia - ryżowo-kukurydziana Bifidus probiotyczna kaszka dla dzieci od 10 miesiąca życia - 8 zbóż Bifidus probiotyczne mleko modyfikowane następne - Nan 2 Bifidus probiotyczne mleko dla dzieci powyżej 1 roku życia - Nestlé Junior Bifidus modyfikowane mleko hypoalergiczne Nan HA Bifidus Nutricia produkty zawierające prebiotyki to mieszanki modyfikowane : Nutricia Bebilon 1, Bebilon 2, Bebilon3, Bebiko Omneo 1, Bebiko Omneo 2 Mead Johnson hydrolizat + Lactobacillus GG

31 Refleksje na drogę Medycyna skupiła się na eliminacji agresorów stosowaniem np. antybiotyków kładąc mniejszy nacisk na zwiększenie własnej, indywidualnej odporności na choroby. Wzrost chorobowości pojawił się równolegle do zmniejszenia spożycia świeżych owoców, warzyw, włókien roślinnych, żywych bakterii kwasu mlekowego, naturalnych antyoksydantów przy jednoczesnym wzroście spożycia diet przemysłowych bogatych w tłuszcz, rafinowany cukier, pozbawionych błonnika, antyoksydantów i bakterii probiotycznych. Połączenie wielu szczepów probiotycznych i prebiotyków w multipotencjalne synbiotyki wydaje się być bardzo obiecującą alternatywą. wsp.:nutr.clin.pract.,2005 Bengmark S.i

32 Streszczenie Milion pałeczek kwasu mlekowego dziennie jest w stanie uchronić nas przed wizytą u lekarza za uwagę Dziękuję