Pieniądze. Fundusze z UE

Transkrypt

1 Pieniądze dla firm cz. 1 Fundusze z UE jakie dotacje dla polskich firm w latach jakie będzie wsparcie w programach krajowych i regionalnych gdzie ubiegać się o wsparcie jakie środki są dostępne bezpośrednio w Brukseli

2

3 Pieniądze dla firm cz. 1 Fundusze z UE jakie dotacje dla polskich firm w latach jakie będzie wsparcie w programach krajowych i regionalnych gdzie ubiegać się o wsparcie jakie środki są dostępne bezpośrednio w Brukseli

4 Adres redakcji: Warszawa, ul. Okopowa 58/72, Autor: Danuta Cieszkowska Redaktor merytoryczny: Piotr Buczek Redaktor prowadzący: Renata Krasowska-Kłos Projekt graficzny okładki: Kinga Pisarczyk DTP: Joanna Archacka Biuro Obsługi Klienta: Warszawa, ul. Batalionu Platerówek 3, tel , , , Copyright by INFOR Biznes Sp. z o.o. Wydanie I/2015, luty 2015 r. Druk: Drukarnia Bałtycka

5 Spis treści Fundusze unijne dla polskich firm w latach Stan obecny...5 W nowej perspektywie...6 Specjalizacje... 7 Rozdział 1. Wsparcie dla firm w programach krajowych i regionalnych... 9 W co zainwestujemy...11 Inteligentne specjalizacje Regionalne inteligentne specjalizacje Krajowe programy operacyjne Program Polska Cyfrowa Program Operacyjny Inteligentny Rozwój...20 PO IR program skierowany głównie do firm...34 Kto może liczyć na wsparcie i w jakiej formie...36 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Rozwój Polski wschodniej...44 Program Operacyjny Wiedza, Edukacja, Rozwój...54 Fundusze dla regionów...56 Znaczące środki...58 Pomoc regionalna...60 Pomoc publiczna Inteligentne specjalizacje w regionach...65 Rozdział 2. Instytucje, w których przedsiębiorcy będą mogli ubiegać się o wsparcie Narodowe Centrum Badań i Rozwoju...67 Narodowy Fundusz Ochrony środowiska i Gospodarki Wodnej...69 Bank Gospodarstwa Krajowego Finansowanie zwrotne z funduszy poręczeniowych...72 Krajowy Fundusz Kapitałowy...72 Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości...74 Rozdział 3. HORYZONT 2020 środki dostępne dla małych i średnich firm bezpośrednio w Brukseli...75 Miliardy euro do wzięcia Spójne i proste zasady

6 4 Konstrukcja programu...78 Dlaczego przedsiębiorcy powinni szukać wsparcia w Brukseli...79 Instrumenty dla MSP...79 Definicje działań kwalifikowanych w ramach Horyzontu Przygotowanie wniosku...83 Procedura składania wniosków Ocena projektów Krok po kroku...87 Co decyduje o przyznaniu dotacji Obowiązek upowszechniania wyników Koszty kwalifikowane Słownik wyrazów, pojęć i skrótów...92 O czym mówią poszczególne cele szczegółowe w ramach priorytetów...95 FILAR I DOSKONAŁA BAZA NAUKOWA...95 Program 1: Europejska Rada ds. Badań Naukowych...95 Program 2: Przyszłe i powstające technologie...96 Program 3: Maria Skłodowska-Curie (MSCA) Program 4: Europejska infrastruktura badawcza, w tym e-infrastruktury FILAR II WIODĄCA POZYCJA W PRZEMYŚLE Program 1: Technologie informacyjne i komunikacyjne Program 2: Kluczowe technologie prorozwojowe Program 3: Nanotechnologie, zaawansowane materiały, zaawansowane systemy produkcji i przetwarzania, biotechnologia.108 Program 4: Przestrzeń kosmiczna Program 5: Dostęp do finansowania ryzyka Program 6: Innowacje w MSP FILAR III PRIORYTET WYZWANIA SPOŁECZNE Zdrowie, zmiany demograficzne i dobrostan Program 1: Bezpieczeństwo żywnościowe, zrównoważone rolnictwo i leśnictwo, badania mórz i wód śródlądowych i biogospodarka Program 2: Bezpieczna, czysta i efektywna energia Program 3: Inteligentny, zielony i zintegrowany transport w programie Horyzont Program 4: Działania w dziedzinie klimatu, środowisko, efektywna gospodarka zasobami i surowce Program 5: Europa w zmieniającym się świecie integracyjne, innowacyjne i refleksyjne społeczeństwa Program 6: Bezpieczne społeczeństwa ochrona wolności i bezpieczeństwa Europy i jej obywateli Oficjalne dokumenty programu Horyzont SŁOWNIK POJĘĆ...124

7 Fundusze unijne dla polskich firm w latach Innowacje to słowo będzie przez najbliższe siedem lat odmieniane przez wszystkie przypadki. Polski rząd obiecał Komisji Europejskiej, że do 2020 r. nakłady na badania i prace rozwojowe (B+R) wzrosną do 1,7 proc. PKB, z poniżej 0,9 proc. obecnie. W tym nakłady poniesione na B+R przez sektor prywatny, czyli firmy i przedsiębiorców podwoi się do 0,8 proc. PKB. Dlatego w tej perspektywie finansowej największy nacisk położony zostanie na inwestycje w innowacje. Dotyczyć to będzie zarówno konkursów organizowanych w ramach programów krajowych, jak i regionalnych. Na B+R przede wszystkim kierowana będzie pomoc bezzwrotna, gdy na wdrożenie ich wyników przewidziane jest przede wszystkim wsparcie zwrotne w postaci preferencyjnych kredytów, pożyczek i gwarancji oraz zaangażowania kapitału funduszy podwyższonego ryzyka typu seed lub venture. Jak podkreślają eksperci CRiDO Taxand w raporcie Rynek B+R+I w Polsce, kluczem do realizacji tych założeń ma być wspieranie współpracy nauki z biznesem oraz kierowanie wsparcia w pierwszej kolejności na krajowe i regionalne inteligentne specjalizacje. Stan obecny Według Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) wydatki na B+R w 2013 r. osiągnęły 14,42 mld zł, czyli o 0,5 proc. więcej niż w 2012 r. Wzrosła też liczba osób zatrudnionych w sektorze B+R. Od 2010 r. wskaźnik dotyczący zatrudnienia systematycznie rośnie o ok. 5 proc. rocznie. Wzrasta również udział przedsiębiorców w finansowaniu B+R+I. W 2013 r. 44 proc. wszystkich wydatków w Polsce na tego typu działalność stanowiły koszty ponoszone przez przedsiębiorców. W poprzednich latach wskaźnik ten osiągał wartość na poziomie 30 proc. (2011 r.) i 37 proc. (2012 r.). Jeśli spojrzeć na źródła finansowania prac B+R+I, to większość przedsiębiorców angażuje w działalność innowacyjną środki własne. Dodatkowo prawie 25 proc. przedsiębiorstw aktywnie innowacyjnych otrzymało wsparcie ze środków publicznych wynika z analizy CRiDO Taxand. W 2013 r. (ostatnie dostępne dane) Polska zajmowała 10. miejsce wśród krajów Unii Europejskiej pod względem wielkości nakładów sektora prywatnego na innowacje. 5

8 Pieniądze dla firm cz. 1 Fundusze z UE W nowej perspektywie W najbliższych latach to właśnie przedsiębiorcy będą głównymi beneficjentami programów pomocowych, a ich rola w budowie polskiej gospodarki opartej na wiedzy będzie rosła. Planowana promocja badań, prac rozwojowych i innowacji (B+R+I) mają pozwolić na osiągnięcie celów określonych w dokumentach strategicznych, w tym zwłaszcza na zwiększenie nakładów na B+R+I przez przedsiębiorców. Priorytetowe kierunki działań na poziomie UE wyznacza Strategia Europa 2020, której jednym z założeń jest promowanie inteligentnego rozwoju, tj. rozwoju gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach. Strategia wprowadza też nowy instrument wdrażania jej założeń w postaci projektów przewodnich zwanych inicjatywami flagowymi (flagship initiatives). Jeden z nich jest bezpośrednio poświęcony polityce innowacyjności Unia Innowacji. Zgodnie z jego założeniami państwa członkowskie będą musiały m.in. zreformować krajowe i regionalne systemy prowadzenia działalności B+R+I w celu rozwijania doskonałości i inteligentnej specjalizacji, zacieśnić współpracę między uczelniami, społecznością badawczą i biznesem, a także poprawić współpracę i odpowiednio dostosować krajowe procedury finansowania, tak aby zapewnić rozpowszechnianie się technologii na całe terytorium UE. Założenia wynikające z dokumentów strategicznych UE znajdują odzwierciedlenie w krajowych dokumentach strategicznych. W ramach Strategii Rozwoju Kraju 2020 wskazano, że w budowie gospodarki opartej na wiedzy istotnym wyzwaniem na nadchodzącą dekadę jest zwiększenie powiązań pomiędzy sektorem nauki a przedsiębiorcami, natomiast powstająca w sektorze naukowym wiedza w większym niż dotychczas stopniu powinna być przekształcana w sukces rynkowy.

9 Fundusze unijne dla polskich firm w latach Specjalizacje Polskim dokumentem wyznaczającym priorytetowe kierunki działań w zakresie B+R+I jest Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki Dynamiczna Polska 2020, która realizuje zapisy średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju Dokumenty te określają, gdzie polska gospodarka ma być za kilka lat i jak rząd zamierza to osiągnąć. A ma się to stać dzięki stymulacji współpracy naukowców z przedsiębiorcami nie tylko w kraju, ale i za granicą, a także dzięki wspieraniu zwiększania nakładów przez sektor prywatny na B+R+I. Jednak to wsparcie nie będzie dotyczyło wszystkich obszarów i wszystkich dziedzin. Główny strumień popłynie na krajowe i regionalne inteligentne specjalizacje. Musieliśmy, podobnie jak inne państwa, wybrać branże i dziedziny, w których jesteśmy w stanie uzyskać przewagi konkurencyjne, mamy największy potencjał ich rozwoju. Na poziomie krajowym wyznaczono 18 inteligentnych specjalizacji. Dodatkowo każde z województw wybrało, po konsultacjach z przedsiębiorcami z regionów, po kilka własnych inteligentnych specjalizacji. Jak wynika z raportu Rynek B+R+I w Polsce, najczęściej wskazywanym przez regiony obszarem inteligentnej specjalizacji jest produkcja żywności i przetwórstwo spożywcze, w drugiej kolejności zdrowie, medycyna i rehabilitacja. Trzecim najpopularniejszym obszarem regionalnych inteligentnych specjalizacji są technologie informacyjno-komunikacyjne. To na rozwój tych specjalizacji będzie przeznaczana pula środków dla przedsiębiorców w krajowych i regionalnych programach operacyjnych. Jest to jedna z najistotniejszych dla beneficjentów zmian podziału funduszy, jakie Polska otrzyma z Unii na lata w porównaniu z poprzednią perspektywą finansową. Kolejna dotyczyć będzie sposobu finansowania projektów. Wprowadzone zostaną np. bony na innowacje. Przedsiębiorca otrzyma taki bon i będzie mógł za niego zamówić przeprowadzenie prac badawczo-rozwojowych w jednostce naukowej. Jak zapowiada Iwona Wendel, wiceminister resortu infrastruktury i rozwoju, nie będzie już dotacji na kupowanie maszyn i urządzeń czy technologii za granicą, co było powszechne w latach Wyjątkiem będą sytuacje, gdy zakup będzie tańszy niż wytworzenie rozwiązania w Polsce. Jednak firma będzie musiała udowodnić, że dzięki temu w istotny sposób zmieni się jej działalność, poprawi się innowacyjność jej produkcji czy usług. Istotne jest również to, że dotacje, czyli pomoc bezzwrotna przyznawana będzie na B+R, czyli na najbardziej ryzykowną część projektów. Natomiast na wdrożenie ich wyników będzie już pomoc zwrotna preferencyjne kredyty, pożyczki, gwarancje, zaangażowanie funduszy podwyższonego ryzyka. Ponieważ w tej perspektywie rząd stawia także na współpracę, nową kategorią organizacji realizujących działania z zakresu B+R+I będą Krajowe Klastry Kluczowe. Status KKK będzie w założeniu nadawany klastrom o istotnym znaczeniu dla gospodarki i o wysokiej konkurencyjności międzynarodowej. KKK przysługiwać będą preferencje przy ubieganiu się o dofinansowanie 7

10 Pieniądze dla firm cz. 1 Fundusze z UE przedsięwzięć ze środków funduszy UE, w szczególności w zakresie działalności B+R+I, jak i wsparcia na internacjonalizację. Ponadto, co do zasady, projekty o charakterze innowacyjnym, niewpisujące się w krajowe lub regionalne inteligentne specjalizacje, nie będą mogły liczyć na wsparcie środkami z UE. Tyle że i w tym przypadku wiele będzie zależeć od współpracy, gdyż poszczególne branże będą mogły występować o tworzenie programów sektorowych ich rozwoju. Te wszystkie czynniki będą musieli wziąć pod uwagę przedsiębiorcy, którzy myślą o sięgnięciu po dotacje w najbliższych latach. A ponieważ pierwsze konkursy z budżetu dopiero startują, jest jeszcze trochę czasu na przemyślenie strategii rozwoju firm i być może zmianę ich na znacznie bardziej innowacyjne. Więcej na stronie: polsce Danuta Cieszkowska 8

11 Rozdział 1. Wsparcie dla firm w programach krajowych i regionalnych W latach Polska otrzyma 82,5 mld euro z unijnej polityki spójności. Komisja Europejska zatwierdziła Umowę Partnerstwa, najważniejszy dokument określający strategię inwestowania Funduszy Europejskich w nowej perspektywie. Na co przeznaczone zostanie 82,5 mld euro (mld euro) 76,9 4,1 DOSTĘPNE BĘDZIE W PROGRAMACH OPERACYJNYCH, W TYM PONAD 252 MLN EURO PRZEZNACZONE ZOSTANIE NA WSPARCIE BEZROBOTNEJ I NIE UCZĄCEJ SIĘ MŁODZIEŻY 0,287 NA PROJEKTY INFRASTRUKTURALNE O ZNACZENIU EUROPEJSKIM W OBSZARZE TRANSPORTU, ENERGETYKI I TECHNOLOGII INFORMACYJNYCH W RAMACH INSTRUMENTU ŁĄCZĄC EUROPĘ RM Z ZARZĄDZANEJ PRZEZ KE OGÓLNEJ PULI PRZEZNACZONEJ NA POMOC TECHNICZNĄ 0,70 DOSTĘPNYCH W PROGRAMACH EUROPEJSKIEJ WSPÓŁPRACY TERYTORIALNEJ 0,473 Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU POMOCY NAJBARDZIEJ POTRZEBUJĄCYM (FEAD) NA PROGRAMY, KTÓRE ZAPEWNIĄ ŻYWNOŚĆ DLA OSÓB NAJBARDZIEJ POTRZEBUJĄCYCH ORAZ ODZIEŻ I INNE PODSTAWOWE ARTYKUŁY OSOBOM BEZDOMNYM ORAZ DZIECIOM W TRUDNEJ SYTUACJI MATERIALNEJ 0,071 NA DZIAŁANIA INNOWACYJNE ZWIĄZANE Z ROZWOJEM OBSZARÓW MIEJSKICH Środki te będzie można zainwestować m.in. w badania naukowe i komercjalizację ich wyników, kluczowe połączenia drogowe (autostrady, drogi ekspresowe), rozwój przedsiębiorczości, transport przyjazny środowisku (kolej, transport publiczny), cyfryzację kraju (szerokopasmowy dostęp do internetu, e-usługi administracji) czy włączenie społeczne i aktywizację zawodową. 9

12 Pieniądze dla firm cz. 1 Fundusze z UE WAŻNE VAT w projektach dofinansowanych z Funduszy Europejskich będzie kosztem kwalifikowanym, co oznacza utrzymanie możliwości jego refundacji. Poziom dofinansowania unijnego w wysokości 85 proc. dostępny będzie dla regionów mniej rozwiniętych. Dla Mazowsza 80 proc. 10

13 Rozdział 1. Wsparcie dla firm w programach krajowych i regionalnych Zgodnie z Umową Partnerstwa fundusze zostaną zainwestowane w te obszary, które w największym stopniu przyczynią się do rozwoju Polski. Wśród nich: zwiększenie konkurencyjności gospodarki, poprawę spójności społecznej i terytorialnej kraju, podnoszenie sprawności i efektywności państwa. Nominalnie wciąż najwięcej będziemy inwestować w infrastrukturę transportową (drogową i kolejową), ale największy wzrost wydatków dotyczyć będzie innowacyjności i wsparcia przedsiębiorców. Dzięki szerszej ofercie zwrotnych instrumentów finansowych (m.in. pożyczek, poręczeń) będzie można wesprzeć więcej projektów realizowanych przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Nadal finansowane będą inwestycje w ochronę środowiska i energetykę, także projekty m.in. z dziedziny kultury, zatrudnienia, edukacji czy przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Samorządy województw będą zarządzać większą niż dotąd pulą europejskich pieniędzy. W latach ok. 25 proc. wszystkich środków było wdrażanych przez samorządy, obecnie będzie to niemal 40 proc. Nowy budżet to również inwestycje w miasta. Wsparcie otrzymają projekty związane z kompleksową rewitalizacją (również społeczną), ekologicznym transportem miejskim, gospodarką niskoemisyjną. Ponadto miasta wojewódzkie wraz z okalającymi je gminami będą realizować wspólne projekty, m.in. związane z dostępnością komunikacyjną. To inwestycje, na które będzie wsparcie z UE również dla przedsiębiorców. W co zainwestujemy Jak informuje Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, w nowej perspektywie akcent położymy na działania prowadzące do wzrostu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki opartej na wiedzy, kapitale intelektualnym oraz korzyściach z przemian cyfrowych, a nie na niskich kosztach pracy. Lwia część środków (ponad połowa z 40,2 mld euro dla Polski z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) trafi na wsparcie badań naukowych, technologie informacyjno-komunikacyjne, konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw oraz gospodarkę niskoemisyjną. Większy nacisk położymy na osiąganie założonych efektów. W 2019 r. Komisja Europejska powie sprawdzam i przeprowadzi przegląd efektów programów wyrażonych wskaźnikami. Wynikiem będą decyzje o przyznaniu poszczególnym częściom programów puli środków zwanej rezerwą wykonania. Zdecydowanie więcej środków niż w poprzedniej perspektywie (40 proc. puli wobec 25 proc. w latach ) podzielą marszałkowie województw w ramach programów regionalnych. To oni najlepiej znają swoje regiony, ich mocne strony i specyficzne problemy. W związku z tym najlepiej ukierunkują wsparcie. Programy regionalne będą dwufunduszowe, tzn., że można bę- 11