Dla studentów i melomanów. Rytm i harmonia w pejzażu Lusławic. Genius loci. Sala koncertowa Akademii Muzycznej we Wrocławiu

Transkrypt

1 9 (38) / 2013 ISSN: Dla studentów i melomanów Sala koncertowa Akademii Muzycznej we Wrocławiu Rytm i harmonia w pejzażu Lusławic Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego Genius loci Hotel DoubleTree by Hilton w Łodzi

2 2.Targi Modernizacji Budynków listopada 2013 Kraków Fot. Michał Kuczyński To wyjątkowo muzyczny numer świata architektury, zdominowany przez sale koncertowe. Spośród wielu tego typu obiektów, powstających teraz w polskich miastach, pokazujemy dwie wrocławską, wybudowaną dla Akademii Muzycznej, i lusławicką, zrealizowaną w ramach Europejskiego Centrum Muzycznego Krzysztofa Pendereckiego. Inauguracja pierwszej z nich odbędzie się w październiku, druga już działa, zachwycając grającą w niej młodzież i melomanów. Każda z nich nieco inaczej jest wymyślona, zbudowana i wykończona, ale obie w zamyśle służyć mają jednemu celowi nauce i doskonaleniu wybitnie zdolnych młodych ludzi. Obie też mają świetną akustykę, która przecież jest sprawą fundamentalną w tego typu obiektach. Zatem o tym, jak zostały zaprojektowane, rozmawiamy nie tylko z architektami, ale i z akustykiem, który wyjaśnia skomplikowane kwestie fizyki sal koncertowych. Jest jeszcze trzecia sala, do kogo innego wprawdzie adresowana, ale równie ciekawie zaaranżowana i w dodatku z jaką lokalizacją! To sala kinowo- -widowiskowa przy hotelu Double Tree by Hilton w Łodzi, istniejąca od ponad pół wieku na terenie Wytwórni Filmów Fabularnych. Teraz, przebudowana i dostosowana do nowych warunków, jest wymowną dobudówką do imponującego, filmowego Hiltona. Do podtrzymania wakacyjnego nastroju z pewnością przyczynią się materiały o położonej nad Brdą przystani w Bydgoszczy oraz sklepie Biedronka w Zakopanem. Ponadto zachęcam do lektury artykułów poświęconych projektowaniu biur. targi Targi w Krakowie Sp. z o.o., Kraków, Centralna 41a, tel.: , szatan@targi.krakow.pl

3 Oaza spokoju We wrocławskiej dzielnicy Krzyki wybudowano prestiżowe i nowocześnie zaprojektowane osiedle z mieszkaniami o najczęściej poszukiwanych metrażach i funkcjonalnych rozkładach. Do tej pory powstały dwa siedmiokondygnacyjne budynki, a inwestor przygotowuje się już do realizacji dwóch kolejnych, które zamkną zabudowę. Dzięki ukierunkowaniu uwagi na małą architekturę, osiedle stało się zieloną enklawą, gdzie części wspólne są doskonale przemyślane, jest plac zabaw, a na dziedzińcu znajdują się fontanna oraz kwiatowe kobierce. Indywidualnie zaprojektowany został nawet śmietnik, który znakomicie wkomponował się w otaczającą zieleń. Ze względu na sąsiedztwo ruchliwej ulicy Armii Krajowej architekci dobrali okna o odpowiednich parametrach akustycznych. Elewacje są w kolorze białym (użyto tynku szlachetnego), ale pojawiają się na nich również elementy przypominające drewno płyty HPL. Motyw drewna pojawia się również we wnętrzach. Z tego materiału wykonane są chociażby obudowy na skrzynki pocztowe i liczniki. W podobnej kolorystyce jest także stolarka drzwiowa zdecydowano się na użycie produktów marki Porta KMI Poland. W obu budynkach zastosowano drzwi antywłamaniowe o podwyższonej odporności ogniowej (EI30), czyli Granit typ II. Rama skrzydła jest wykonana z klejonki drewna iglastego, dlatego znakomicie komponuje się z estetyką zaproponowaną w Osiedlu Oaza. Z kolei jego poszycie stanowi specjalna płyta dwuwarstwowa wykonana z blachy aluminiowej i HDF-u. Izolacyjność akustyczna tych drzwi osiąga poziom 32 db. Nowym elementem w ofercie marki Porta KMI Poland, zastosowanym w tej realizacji, jest ościeżnica wewnętrzna wejściowa o nazwie Projekt, która podnosi estetykę pomieszczeń. Dzięki specjalnie zaprojektowanemu profilowi części metalowej ościeżnicy można dokonać prostego montażu nakładek Porta System, zapewniających estetyczne wykończenie, dopasowane do drzwi oraz elewacji. Stolarka drzwiowa jako istotny element architektoniczny każdej realizacji powinna podlegać starannemu doborowi przez projektantów i inwestorów. Przykładem umiejętnego doboru jest wrocławska realizacja mieszkaniowa. Firma Porta, mając to na uwadze, wspiera architektów fachową poradą ekspertów w zakresie rozwiązań katalogowych i nietypowych. Aby skontaktować się z Szefem Nadzoru Inwestycji Porta w wybranym regionie, proszę dzwonić pod numer telefonu: Region ZACHÓD (Poznań) Dariusz Piechowiak: Region CENTRUM (Warszawa) Mariusz Fijałkowski: Region POŁUDNIE (Wrocław) Sławomir Wójs:

4 09/2013 W numerze: Fot. Wojciech Kryński Fot. archiwum Cezal WYDARZENIA 8 NOWOŚ CI PRODUKTOWE 10 SYLWETKI ZBIGNIEW MAĆKÓW 12 Nie cierpię papierowej architektury PROJEKT Z OKŁ ADKI DLA STUDENTÓW I MELOMANÓW 18 Sala koncertowa Akademii Muzycznej we Wrocławiu Fot. Lech Kwartowicz Fot. Mikołaj Zacharow REALIZACJE W POLSCE RYTM I HARMONIA W PEJZAŻU LUSŁAWIC 32 Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego WYWAŻONA ROZBUDOWA 44 Cezal Business Center w Olsztynie GENIUS LOCI 50 Hotel DoubleTree by Hilton w Łodzi MARINA NA FALI 66 Przystań w Bydgoszczy GONT NA BIEDRONCE 74 w Zakopanem SPECJALIZACJE VITRA 80 AKUSTYKA BIUR 86 Fot. Lech Kwartowicz Fot. Robert Sawicki

5 W Y D A R Z E N I A W Y D A R Z E N I A Wysoki budynek to nie przeszkoda W zeszłym roku w Berlinie architekci ze studia Kaden Klingbeil zrealizowali dwa siedmiopiętrowe budynki mieszkalne. Ich elewacje wykonano z elementów drewnianej konstrukcji ramowej. Zastosowanie drewna w przypadku tak wysokich obiektów mieszkalnych (poziom posadzki najwyższego piętra znajduje się niemal 20 metrów nad poziomem terenu) było możliwe dzięki obłożeniu konstruk- Oras w bazie programu CAD Decor Producent nowoczesnej i ekologicznej armatury dołączył ze swoimi produktami do ogólnopolskiej bazy aranżacji wnętrz w programie CAD Decor. Dzięki temu projektanci i architekci wnętrz będą mieli łatwiejszy dostęp do baterii marki Oras, a osoby urządzające i remontujące mieszkania lub domy, a także inwestorzy budynków komercyjnych od razu zobaczą, jak prezentują się one we wnętrzach. W bazie znalazło się ponad 140 modeli baterii łazienkowych i kuchennych Oras. W formacie 3D będzie można zobaczyć armaturę do umywalek i wanien, armaturę i elementy podtynkowe do natrysków oraz krany do kuchni. Większość modeli stanowią baterie ekologiczne, wyposażone w rozwiązania, które oszczędzają wodę. W bazie programu umieszczono także najnowocześniejsze rozwiązania inteligentne baterie sterowane elektronicznym sensorem. W ramach programu architekci wnętrz mogą stworzyć szczegółowe materiały, takie jak dokumentacja techniczna czy projektowa. cji płytami gipsowo-włóknowymi Fermacell, stanowiącymi skuteczną ochronę przeciwpożarową. Pokazało to, jak bardzo nieuzasadnione są polskie bariery stawiane budynkom wielokondygnacyjnym o konstrukcji drewnianej. Ich budowa spotyka się z wieloma obostrzeniami również w Niemczech. Przede wszystkim z uwagi na obawy o niekontrolowane rozprzestrzenianie się ognia w pustych przestrzeniach, a równocześnie o to, że konstrukcja nośna może ulec zniszczeniu pod wpływem wystąpienia ukrytego ognia. Wyniki studium badawczo-rozwojowego dowiodły jednak, że drewnianą konstrukcję nośną można zabezpieczyć przed zapaleniem poprzez wykonanie odpowiedniego poszycia. Jesienne konferencje Virtus Wrześniowym spotkaniem w Krakowie rozpocznie się jesienny cykl konferencji Equitone Isover, gdzie zaprezentowane zostaną najnowsze trendy dotyczące fasad wentylowanych z płyt włókno-cementowych i ceramicznych. Dzięki proponowanym płytom elewacyjnym architekci odnajdą równowagę pomiędzy właściwościami technicznymi oraz estetyką materiału. Udział w spotkaniach jest bezpłatny, a każdy z gości otrzyma komplet aktualnej prasy branżowej, w tym międzynarodowy magazyn Architecture+Detail. Więcej informacji na temat spotkań oraz pełny program można uzyskać u organizatora. Terminarz: w Krakowie w Warszawie w Opolu w Olsztynie w Szczecinie Poszycie zapewniające odporność ogniową wykonano za pomocą płyt gipsowo- -włóknowych Fermacell. Płyty, w zależności od konstrukcji, gwarantują ochronę przeciwpożarową aż do 120 minut i są klasyfikowane jako materiał niepalny klasy reakcji na ogień A2. Jednocześnie dzięki swojej jednorodnej strukturze oferują wysoką odporność mechaniczną na obciążenia. Ponadto ich właściwości są bardzo podobne do drewna (z wyglądu oraz co do metod obróbki), dzięki czemu stanowią doskonałe uzupełnienie konstrukcji drewnianych. Armstrong Green Buildings Award Do 7 października br. studenci architektury mogą zgłaszać swoje projekty w międzynarodowym konkursie Armstrong Green Buildings Award, którego motywem przewodnim jest zielone budownictwo. Biorąc udział w tym przedsięwzięciu, uczestnicy mogą nie tylko wygrać cenną nagrodę wycieczkę do Dubaju, ale przede wszystkim zdobyć wiedzę oraz doświadczenie, a także międzynarodowy prestiż już na starcie swojej zawodowej kariery. Projekty, które powinny wykorzystywać ekologiczne rozwiązania marki Armstrong, można przygotować w czterech kategoriach: oszczędność energii, zarządzanie odpadami, zarządzanie zasobami oraz jakość powietrza wewnętrznego. Zgodnie z zasadami, udział w konkursie można wziąć zarówno indywidualnie, jak i grupowo. Każdy uczestnik (osoba/zespół) ma prawo zgłosić dowolną ilość projektów. Najważniejsze jednak jest to, by nie były one wcześniej zrealizowane. Nagrody, dyplomy oraz statuetki pierwszej edycji Armstrong Green Buildings Award rozdane będą podczas targów BATIMAT w Paryżu, gdzie odbędzie się również prezentacja najlepszych projektów. II edycja konkursu FUTUWAWA Konkurs ma pobudzić do twórczego postrzegania miasta jako wspólnej przestrzeni wszystkich warszawiaków. Jego głównym sponsorem jest Ghelamco Poland, jeden z czołowych deweloperów komercyjnych na polskim rynku. FUTUWAWA jest otwartym konkursem, którego celem jest wyłonienie najlepszego projektu dla Warszawy przyszłości w zakresie architektury, urbanistyki i sztuki obecnej w przestrzeni publicznej, np. instalacji, pomników czy murali. Przyjmowane były zarówno prace gotowe do realizacji, które w niedalekiej przyszłości mogą pojawić się na mapie miasta, jak i nowatorskie, futurystyczne czy nawet utopijne pomysły, które w śmiały sposób traktują wspólną przestrzeń miejską. Podobnie jak w ubiegłorocznej edycji, prace konkursowe prezentowane będą na portalu futuwawa.pl w interaktywnej przestrzeni wystawienniczej, która ma za zadanie szeroko zainteresować lokalną społeczność Warszawą i jej przestrzenią, podlegającą nieustannym, dynamicznym zmianom. Głosowanie jury i internautów na portalu futuwawa. pl trwać będzie od 16 sierpnia do 15 września, a do 15 października ogłoszone zostaną wyniki konkursu. Centra miast pięknieją Europa już dawno przestała obawiać się terenów, które w całkowitym stopniu wymagają odnowy i zagospodarowania. W Polsce nie jest to tak popularne rozwiązanie wśród deweloperów. Przyczyna tkwi przede wszystkim w barierach spowalniających proces odzyskiwania terenów zaniedbanych, przeszkodach o charakterze legislacyjnym, a także, co nie mniej ważne finansowym. Aby przywrócić do życia taki obszar, nie wystarczy wyremontować kilka budynków. Potrzebny jest całościowy plan zagospodarowania terenu, połączony z dostosowaniem budynków do warunków mieszkalnych, zagospodarowanie części wspólnych, elementów małej architektury i terenów zielonych. Centra współczesnych miast uchodzą za zagospodarowane, zabudowane, dlatego deweloperzy nie widzą tam miejsca pod swoje inwestycje. Jak się jednak okazuje, na polskim rynku przybywa firm, którym przypadły do gustu europejskie standardy. Znakomitym przykładem są inwestycje, które w ostatnim czasie powstały w stolicy Dolnego Śląska. Nowoczesne osiedle Lokum di Trevi, najnowsza inwestycja Lokum Deweloper, powstała na terenie byłego Mostostalu, gdzie jeszcze do niedawna, od strony ulicy Tarnogajskiej, stał ogromny, straszący postkomunistycznym designem biurowiec

6 NOWOŚ CI PRODUKTOWE Ekologiczne farby Szkła z ochroną przeciwsłoneczną Drzwi tarasowe na różne sposoby Ciepło plus bezpieczeństwo Drzwi ThermoPro Plus mają wyjątkowo solidną konstrukcję i skuteczne zabezpieczenia przed włamaniem. Stalowa płyta o grubości 65 mm i aluminiowa ościeżnica o grubości 80 mm wyposażone są w przegrodę termiczną i wypełnione pianką poliuretanową. Dodatkowo ucieczce ciepła zapobiegają podwójne uszczelki na wszystkich krawędziach płyty drzwiowej oraz trzecia płaszczyzna uszczelnienia w ościeżnicy, a w drzwiach z przeszkleniem 3-szybowe szkło termoizolacyjne. Straty energii znacząco ogranicza też wysoki na 20 mm próg z aluminium i tworzywa sztucznego, z przegrodą termiczną. W wersji standardowej drzwi mają wielopunktowe ryglowanie oraz przeciwwłamaniową listwę zabezpieczającą, mocowaną na całej wysokości płyty drzwiowej. Nowa linia produktów do malowania wnętrz firmy Benjamin Moore Ultra Spec 500 to połączenie receptury wolnej od szkodliwych LZO (zarówno w bazowej wersji, jak i po zabarwieniu), najwyższej jakości popartej nowoczesną technologią i atrakcyjnej ceny. Używanie tych farb do minimum zmniejsza ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych. Poza tym nie wydzielają one nieprzyjemnego zapachu, który towarzyszy malowaniu tradycyjnymi farbami z LZO, utrzymującego się długo (nawet do kilku tygodni) po wyschnięciu. Za sprawą powłoki utkanej z polimerowych łańcuchów, które wzmocnione zostały specjalnymi wiązaniami chemicznymi, tzw. mostkami, warstwa malarska zyskała dodatkową odporność. Tynk cementowo- -wapienny Baumit MPI 25 Fine to cementowo-wapienny jednowarstwowy tynk maszynowy. Bardzo drobne uziarnienie i wysoka plastyczność produktu umożliwiają wykonywanie tynków wewnętrznych, zacieranych na gładko. Masa tynkarska ma długi czas otwarty, co jest niezwykle przydatne podczas obróbki maszynowej. Produkt ten przeznaczony jest do każdego rodzaju pomieszczeń, również do tych o podwyższonej wilgotności. Charakteryzuje się wysoką wytrzymałością na ściskanie CS III (pow. 5 MPa) oraz wysoką przyczepnością do podłoża (0,5 MPa). Zużycie tynku wynosi ok. 14 kg/m 2 /cm, a minimalna grubość to 8 mm na suficie i 10 mm na ścianie. Relaks w łazience Wanna Centro Duo została zaprojektowana przez renomowane studio projektowe Sottsass Associati z Mediolanu i wykonana z najwyższej jakości stali emaliowanej o grubości 3,5 mm. Dzięki temu wygląda efektownie nie tylko w chwili zakupu, ale również po wielu latach użytkowania. Ten produkt firmy Kaldewei charakteryzuje się owalną formą wewnętrzną oraz niestandardową głębokością (47 cm). Jak wszystkie wanny z serii Duo, ma dwie pochylone pod łagodnym kątem płaszczyzny podparcia pleców i umieszczony pośrodku odpływ. Te funkcjonalne, a jednocześnie wizualnie estetyczne rozwiązania gwarantują wygodną, odprężającą kąpiel. Bezpieczna łazienka Seria Madera to łączniki i gniazda przeznaczone, które wyróżniają się wysokim stopniem ochrony IP 44. Oznacza to możliwość natynkowego montażu w pomieszczeniach cechujących się podwyższoną wilgotnością i narażeniem przedmiotów na kontakt z wodą. Elementy osprzętu zostały opracowane w taki sposób, aby nie dopuścić wilgoci do wnętrza wykonane z gumy dławnice świetnie chronią łączniki przed bryzgami wody. W przypadku gniazdek dodatkową ochronę przed wilgocią spełniają wykonane z ciemnego, przezroczystego bądź białego plastiku wieczka gniazd. Akcesoria są dostępne w kolorze białym, z opcjonalnym wyborem wieczka w kolorze obudowy, lub półprzezroczystym dymnym. Łączniki można wybrać w wersji z pomarańczowym podświetleniem lub bez. Akcesoria do kuchni Produkty firmy Dornbracht to dozowniki płynu do zmywania oraz profesjonalne dysze i wylewki, które zapewniają większy komfort i lepszą funkcjonalność. Wbudowane dozowniki płynu ułatwiają mycie rąk, a profesjonalne dysze i wylewki pozwalają na zastosowania dopasowane do różnych wymagań. Wśród akcesoriów znajdują się też uruchamiane konwencjonalnie i elektrycznie mimośrody, które w każdej wersji umożliwiają wygodną i higieniczną obsługę odpływu w umywalce. Wszystkie akcesoria dostosowane są do indywidualnych wymagań i dostępne w różnych wersjach: okrągłe lub prostokątne, z rozetą lub bez, z wykończeniami powierzchni chrom lub matowa platyna. Zredukowana i wyrazista forma konsekwentnie odzwierciedla koncepcję wzornictwa danej serii i harmonijne łączy armaturę i akcesoria. Miejski szyk w domowym zaciszu Kostka z kolekcji Polbruk City idealnie sprawdzi się jako wyrazisty akcent i estetyczne uzupełnienie zwłaszcza nowoczesnych kompozycji, ale nie tylko. Minimalizm przeniesiony wprost z miejskich ulic tworzy nienarzucający się, ale zdecydowany klimat przydomowej przestrzeni. Produkt jest dostępny w trzech różnych rodzajach powierzchni płukanej, gładkiej oraz postarzanej, co pozwala wydobyć z nich mnóstwo możliwości aranżacyjnych. Wielość opcji kompozycyjnych potęguje okazała kolorystyka od chłodnych szarości i grafitów, poprzez żółć, czerwień, oliwkę, brąz, kończąc na gorących mieszankach, takich jak indiana (żółto-czerwono-brązowy), galia (czerwono-czarny) oraz latte (beżowo-biało-brązowy). Zmienione przepisy ujęte w rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, określają maksymalny poziom całkowitej przepuszczalności energii promieniowania słonecznego dla oszkleń na poziomie g=0,35 w okresie letnim (dotychczas g=0,50). Aby sprostać tym wymaganiom, Guardian przygotował dla budownictwa mieszkaniowego trzy nowe szkła: ClimaGuard Solar, ClimaGuard EcoSun oraz Guardian Sun. Rozróżniając zakres długości fal promieniowania świetlnego, odbijają one większość promieniowania podczerwonego odpowiadającego za nagrzewanie się pomieszczeń, a przepuszczają światło widzialne praktycznie bez żadnych strat. Dzięki temu w pomieszczeniach niewyposażonych w klimatyzację zwiększa się poczucie komfortu, a tam, gdzie klimatyzacja jest dostępna, obniżone zostają koszty jej użytkowania. Coraz większą popularnością cieszą się tarasowe drzwi przesuwne. Jeśli interesują nas naprawdę duże przeszklenia, odpowiednie będą okucia Roto Patio Life, które umożliwiają zamontowanie skrzydła o szerokości do 3225 mm i wysokości do 2670 mm. Może ono ważyć nawet 400 kg, a mimo to jego obsługa jest lekka i bezproblemowa. Dodatkowym udogodnieniem jest technologia Drive, która pozwala na zamontowanie napędu elektrycznego całkowicie ukrytego w podłodze. Umożliwia on automatyczne przesuwanie, ryglowanie i mikrowentylację. Szerokie otwarcie pomieszczenia wywołuje wrażenie, że taras wchodzi do środka domu. Z kolei zastosowanie systemu drzwi harmonijkowych sprawia, że po ich zsunięciu zniknąć może praktycznie cała ściana. Roto Patio 6080 pozwala uzyskać przejście o szerokości aż do 6 m. Świetlista kreacja budynku System oświetlenia fasad Schüco LightSkin pozwala subtelnie zaakcentować architekturę budynku za pomocą optymalnie ukierunkowanego światła LED o odpowiednio dobranej barwie i natężeniu. Iluminacja zintegrowana pod względem estetycznym i fotometrycznym z systemami profili okiennych i fasadowych Schüco podkreśla autentyczne piękno bryły, nie powodując efektu nadmiernego oświetlenia i optycznej deformacji obiektu. Specjalnie zaprojektowane źródła światła wysyłają odpowiednio uformowane wiązki skoncentrowane na wybranym elemencie. System może być montowany wewnątrz profilu okna lub fasady, po zewnętrznej lub wewnętrznej stronie budynku. Rozwiązanie to wymaga przy tym niewielkiej ilości energii w porównaniu z tradycyjnymi, halogenowymi i żarowymi źródłami światła

7 S Y L W E T K I 1 Wydział Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego Fot. Wojciech Kryński 2 Zintegrowany Węzeł Przesiadkowy przy Stadionie Wrocław Fot. Jakub Certowicz Nie cierpię papierowej architektury Rozmawia Beata Stobiecka Twierdzi, że dom piękny z zewnątrz nie zawsze okazuje się najwygodniejszym miejscem do życia. Dlatego nie wszystkie jego realizacje podobają się wrocławianom, dla których, w głównej mierze, pracuje w założonej przez siebie w 1995 roku pracowni. Nigdy nie schlebia przeciętnym gustom, podnosząc poprzeczkę odbioru architektury do profesjonalnego, światowego poziomu. Wraz z zespołem wziął udział w kilkudziesięciu krajowych i międzynarodowych konkursach, z czego mniej więcej połowę wygrał. Jego pracownia wykonała ok. 700 projektów, w większości zrealizowanych, ma wystawy prac w kraju i za granicą. Jest zapraszany do prowadzenia wykładów na różnych polskich uczelniach, od kilku lat przewodniczy też Dolnośląskiej Izbie Architektów. To wszystko imponuje jeszcze bardziej, gdy okazuje się, że ma dopiero 44 lata. Inni architekci w jego wieku stoją dopiero u progu umacniania pozycji zawodowej, architektonicznego spełnienia. On ma to wszystko za sobą. To trochę tak, jakby czas dla jego pracowni płynął dwa razy wolniej i mógł być dwa razy lepiej i owocniej wykorzystany. O tym, jak udało się to wszystko osiągnąć, opowiada on sam Zbigniew Maćków. Zbigniew Maćków KONKURSY Pamiętam głośny we Wrocławiu konkurs na budynek Wydziału Prawa i Administracji UWr, Pańskie zwycięstwo i oburzenie części starszych, doświadczonych kolegów architektów jak jury mogło dopuścić projekt kogoś tak młodego? Kto to w ogóle jest? Ten konkurs i później realizacja obiektu zrobiły z nas architektów. Oczywiście już wcześniej startowaliśmy w kilkunastu konkursach, również międzynarodowych. Ale co innego zdobyć II czy III miejsce, a co innego wygrać. Był to więc bardzo ważny punkt na drodze mojego rozwoju zawodowego, który mnie zahartował i nauczył, że w architekturze bardzo ważne są wiara, determinacja i skuteczność. Po konkursie, nie dość, że projekt budził kontrowersje architektoniczne, to dodatkowo zaczęła się cała lawina bezsensownych pomówień i oskarżeń. Do tego, co było najbardziej dotkliwe, starano się unieważnić konkurs, a gdy to się nie udało, nie dopuścić do uzyskania przez mnie zezwolenia na budowę. A werdykt jury konkursowego był jednogłośny, co dawało mi i moim kolegom-współpracownikom niezwykle silną motywację i determinację do działania. Zatem pomimo otrzymania czterech odmów pozwolenia na budowę, za każdym razem z dość absurdalnych powodów, nieustępliwie przez kilka miesięcy toczyliśmy administracyjne boje, w końcu uwieńczone sukcesem. Nie wspominam o tym, aby dorobić do naszej biografii zawodowej jakąś wątpliwą martyrologię, ale żeby podkreślić, jak mocno w sens uprawiania tego zawodu wpisana jest wiara w to, co się robi. Jak w takim razie może Pan teraz spokojnie współistnieć zawodowo z tymi, którzy wtedy tak Panu źle życzyli? Jest Pan przecież przewodniczącym Dolnośląskiej Izby Architektów? Po pierwsze wyraźnie oddzielam kwestie zawodowe od funkcji społecznych. Po drugie jestem nieuleczalnym optymistą i zawsze staram się zrozumieć i wytłumaczyć czyjeś zachowania, nawet te najbardziej dla nas nieprzyjemne. Poza tym upłynęło wiele lat i mam wrażenie, że przekonaliśmy niektórych do naszych racji i możliwości zawodowych, a także, że wzajemnie lubimy się i szanujemy. Ale historia z budynkiem Wydziału Prawa nie zniechęciła Pana do startowania w konkursach wygrał Pan ich bardzo dużo. Widziałam szkice, rysunki, wizualizacje wstępne, nad którymi pracownia siedzi po kilka miesięcy, zanim przejdzie do konkretnych rozwiązań, i kolejne miesiące, zanim wejdzie w finansowany etap projektowania. Czyli ogrom pracy i zaangażowania, obarczony wielkim ryzykiem. A może, po prostu, za każdym razem jest to tak duża i ciekawa przygoda, że nic innego nie jest dla zespołu ważne? To jest za każdym razem przygoda, która daje takiego kopa i tak mobilizuje, że warto czasem podejmować to ryzyko. Ten pierwszy wygrany konkurs nauczył nas podejścia, że w naszym zawodzie trzeba skoncentrować się na opisaniu sobie celu, a potem na skutecznym, realnym działaniu w kierunku jego najszybszej i najbardziej optymalnej realizacji. I niekoniecznie ta metoda pro- Fot. Marysia Maćków wadzi tylko do startowania w konkursach. My świadomie wybraliśmy inną drogę: budowania pracowni, która jako silny i profesjonalny podmiot usługowy realizuje zamówienia klientów. Jak mawiał prof. Gierczak: zakład świadczy usługi dla ludności. Zatem nie marudzimy, nie kręcimy nosem i nie wybrzydzamy. Robimy dużo projektów, których nie zamieszczamy na stronie internetowej, np. sieci aptek, salony empików, oddziały banków. Nie dlatego, że się ich wstydzimy, tylko dlatego, że są to zwykłe, proste zadania inwestycyjne. One pozwalają nam zdobywać doświadczenie realizacyjne, budować profesjonalny i zgrany zespół, uzupełniać budżet. Dzięki takiej rzemieślniczej działalności wypracowujemy pozycję zawodową, która daje nam możliwość kilka razy w roku startowania w konkursach i sprawdzania bądź manifestowania swoich poglądów architektonicznych. Niektórzy wybierają drogę tylko i wyłącznie w kierunku ambitnej architektury, która niestety czasem kończy się po trzech latach wypaleniem i frustracją po kolejnych niepowodzeniach. Inaczej też startuje się w konkursach, mając za sobą kilka realizacji, nawet najmniejszych. To wiele uczy i pomaga szerzej spojrzeć na każdy nowy temat. Bo cóż może zaproponować ktoś, kto tylko chce wygrywać? Ale głowa, nieskażona przysłowiową 2 x papą na lepiku, może mieć dużo świeżych pomysłów i niebanalne, oryginalne podejście do problemu. Ja jednak od początku chciałem o tej papie wiedzieć wszystko i tworzyć architekturę prawdziwą, skonfrontowaną z rzeczywistością. Nie cierpię papierowej architektury. 1 PRACOWNIA Osiągnął Pan ogromny sukces już w bardzo młodym wieku, projektuje Pan prestiżowe dla Wrocławia obiekty, pełni najważniejszą funkcję w regionalnej korporacji. Czy jest Pan w takim miejscu drogi zawodowej, które pozwala na realizację architektonicznego hobby, bez troski o życie przyziemne? Uwielbiam robić to, co robię, i fakt, że ponad 18 lat pracuję często po godzin dziennie, chyba wystarczająco jasno potwierdza tę tezę. Codziennie jestem w pracowni ok. 7.50, jako pierwszy, i często jako ostatni wychodzę ok Być może to skrajny pracoholizm, ale ja po prostu to lubię i nic nie sprawia mi większej satysfakcji. Paliwem do tego, co robimy, jest w dużo większej mierze niż pieniądze czy uznanie satysfakcja z uczestnictwa w budowaniu tego miasta. To jest naprawdę niesamowite uczucie, widzieć, jak rośnie kolejna kondygnacja nowego budynku, nad którym się pracowało wiele dni i o którym się jeszcze więcej dni myślało. To trudne do opisania uczucie, porównywalne z wyrzutem endorfin w czasie uprawiania sportów. Niezwykle ważny jest dla mnie zespół ludzi, których po prostu bardzo lubię, z którymi jestem zżyty, o których wiem, że mają swoje życie rodzinne, swoje problemy, kredyty, zobowiązania

8 S Y L W E T K I S Y L W E T K I 3 Dom Handlowy Renoma we Wrocławiu Fot. Krzysztof Smyk 4 Apartamentowiec Thespian we Wrocławiu Fot. Lech Kwartowicz 3 Pracownia jest dla nich wszystkim zakładem pracy. Czuję, że jestem, w pewnym sensie, za nich odpowiedzialny, a poza tym praca i przebywanie z nimi sprawia mi wielką przyjemność. Jak duża jest w tej chwili Pańska pracownia? Czy jest ona wielobranżowa? Już od wielu lat staramy się utrzymać granicę zatrudnienia na poziomie około 50 osób której nie chcemy przekroczyć. Jest to więc zawsze architektów, plus 4-5 osób zajmujących się administracją. Daje nam to właściwy balans pomiędzy zdolnością do podejmowania dużych tematów a kontrolowaniem jakości i spójności tego, co od nas wychodzi. Pracownia jest wyłącznie jednobranżowa (architektura), ale oczywiście współpracujemy na stałe z innymi biurami branżowymi. Pracujemy w mniejszych grupach 6-7-osobowych, na których czele stoi lider, czyli projektant prowadzący temat. Równocześnie robimy kilka większych projektów, których nie konsultujemy między grupami. Za to po realizacji każdego z nich w większym gronie dyskutujemy o tym, co zostało zrobione dobrze, a co można by jeszcze lepiej. Robimy wycieczki do obiektu, zdjęcia, potem jest wymiana spostrzeżeń, wyciąganie wniosków. Od wielu lat mamy raz w tygodniu seminaria, na których staramy się doładowywać teoretycznie. W każdy wtorek o 8.30 analizujemy inne nowe budynki, które wybudowano w Polsce i za granicą. Daje nam to pewną sprawność w dostrzeganiu nowych zjawisk, analizowaniu i ocenie współczesnej architektury. Organizujemy też wycieczki do różnych miast Polski i czasem pobliskiej Europy, by na miejscu zobaczyć i poczuć, jak projektowano kiedyś i jak projektuje się dziś. Ostatnio byliśmy we Lwowie, najbliższy wyjazd planowany jest do Czech. Chcemy też przygotować dla studentów letnią szkołę architektury, jako praktyczne uzupełnienie cyklu nauczania na naszych uczelniach. To wszystko jest przykładem na świetną organizację pracy zespołowej, którą ceni Pan ponad indywidualną. W Polsce to rzadka praktyka, by szef poświęcał tyle czasu i energii na zawodowy rozwój własny i swoich współpracowników. Skąd biorą się inspiracje i wzorzec takiego prowadzenia pracowni? Prowadzenia firmy nauczyłem się w Anglii. W czasie studiów dostałem się na roczne stypendium w Londynie. Równocześnie pracowałem w biurze projektów. Dzisiaj, w czasach Erasmusa, Sokratesa i regularnych wymian studenckich, nie robi to wrażenia, ale na początku lat 90. to było niesłychane przeżycie. Miałem oczy i uszy otwarte, uczyłem się wszystkiego od obsługi faksów i archiwizacji dokumentacji do organizacji pracy przy projektach. Po pobycie tam już wiedziałem, jak ma wyglądać pracownia. Tam nauczyłem się podziału ról i pracy zespołowej. Dlatego z premedytacją do dzisiaj nie używam do rysowania komputera. Wolę rozmawiać, pracować na nabazgrolonych szkicach i roboczych, brudnych od kleju makietach. Po powrocie ze stypendium wiedziałem już dokładnie, co i jak chcę robić. 5 Centrum Handlowe Ferio Gaj we Wrocławiu Fot. archiwum MPP 4 Pana firma MPP Maćków Pracownia Projektowa jako jedna z nielicznych w latach 90. miała w nazwie godność właściciela. Czy to też był pomysł zaczerpnięty z Londynu? Na całym świecie największe biura legitymują się nazwiskami ich założycieli, tylko w Polsce jest to przez niektórych uznawane za przejaw pretensjonalności. Gdy założyłem działalność gospodarczą 25 lutego 1995 r. (do dziś świętujemy w pracowni ten dzień wspólnym wyjazdem na narty), wszystkie firmy projektowe kryły się za tajemniczymi złożeniami liter i cyfr. Dość szybko zrozumiałem, że w tym zawodzie nie można się chować i trzeba wziąć odpowiedzialność za to, co się robi. Nie wiedziałem wtedy jeszcze, że kiedyś będzie u mnie pracować 50 osób, byłem sam. I wychodząc do klienta, nie mogłem chować się za zgrabną, ale bardzo anonimową nazwą. Wymyśliłem nawet kilka skrótów, ale potem pomyślałem: dlaczego nazywać coś, co już ma swoją nazwę? Ja przecież nazywam się Maćków. To jest spójne z widzeniem tej profesji jako jednego z nielicznych zawodów zaufania publicznego. Bo pracownia nazywa się tak samo, gdy wygrywa konkurs i gdy przegrywa. PROJEKTY Kiedyś powiedział Pan, że każdy temat zawsze będzie dla Pana ciekawym wyzwaniem i nie muszą to być projekty coraz większe, coraz trudniejsze i coraz bardziej prestiżowe. Rozumiem przez to, że nie ma Pan jakichś konkretnych marzeń z tym związanych ani żadnych obsesji architektonicznych. Ale gdy jeździ Pan po Wrocławiu i innych miastach, czy przychodzą Panu do głowy pomysły, jak by to i owo zrobić inaczej, lepiej, lub w ogóle zrobić coś, czego nie ma, a powinno być? Nigdy nie chodziło mi o to, by robić rzeczy, których jeszcze nie robiłem. Nie mam obsesji zaprojektowania kościoła czy 200-metrowej wieży. Nie interesuje mnie wyznaczanie takich sztucznych celów. Bo co to jest za rodzaj poszukiwań? Nasz zawód to nie sport, gdzie bije się rekordy, ani kolekcjonerstwo. Naszym zadaniem jest rozwiązywanie pewnych problemów, może nie tak zasadniczych jak w polityce, ale jednak problemów. Więc w każdym zleceniu szukamy prawdziwych pytań, które kryją się za z pozoru banalnym zadaniem zaprojektowania jakiejś tam kubatury. Niesłychanie wdzięcznym polem gry jest Wrocław, wciąż pełen niedopowiedzeń, dziur i prawdziwie wymagających szarad urbanistycznych. Gdy patrzę na ulice, domy i podwórka, wciąż przychodzą mi do głowy różne pomysły. W najbliższej przyszłości chcemy w przerwie pomiędzy kamienicą, w której na parterze mamy pracownię, a sąsiednim blokiem z lat 60., wybudować nową siedzibę MPP. Nie chcemy stawiać kolejnego biurowca na obrzeżach miasta, ale tu, w centrum, zszywać to, co można uratować, ożywić. Chcemy poeksperymentować i zabrać praktyczny głos w dyskusji urbanistycznej o uzupełnianiu tego typu ubytków w tkance miejskiej. Zależy nam, aby te dziury wypełniać na różne sposoby, by miasto nie było jednorodnym tworem, ale żywą tkanką. By naśladowało las: stare drzewo pada, na jego miejscu wyrasta już nowe, pomiędzy wysokimi drzewami rosną krzewy, mchy i paprocie, nic nie jest powtarzalne, wszystko ze sobą współgra. Nie interesuje mnie mierzenie się z tematami dla 2% ludzkości pusta przestrzeń, hektary łąk, las i do zaprojektowania ogromny dom-rezydencja. Wolę rozwiązywać problemy w mieście, które już było, już się wydarzyło, a potem było bardzo zniszczone. W nim nastąpiła po wojnie całkowita wymiana potencjału ludzkiego, kulturowego i intelektualnego, miasto zaczęło żyć nowym życiem. Teraz trzeba to, co stare, powiązać z tym, co nowe. Jeżeli rozmawiamy o marzeniach projektowych, to bardzo chciałbym, aby udało się wybudować V LO we Wrocławiu, które wygraliśmy w konkursie już prawie 6 lat temu i ciągle niestety leży na półce. Uważam, że to projekt z bardzo dużym potencjałem

9 S Y L W E T K I S Y L W E T K I 7 Hala sportowa w Bytomiu Fot. Tomasz Zakrzewski Ratusz w Siechnicach Fot. Daniel Rumiancew 6 Dolnośląska Szkoła Wyższa we Wrocławiu Fot. Krzysztof Smyk i nowym podejściem do funkcji dydaktycznej i mógłby sporo wnieść do dyskusji na temat budowania współczesnych szkół. Czy widząc swoje realizacje sprzed kilkunastu lat, chciałby Pan dzisiaj zaprojektować je inaczej? Nie, nigdy. Staramy się rozwiązywać nasze zadania i tak, jak w matematyce jeśli udało się je rozwiązać, to znaczy, że sposób liczenia był właściwy. Można to samo ewentualnie zrobić w prostszy sposób albo uniknąć pewnych błędów. Staramy się zawsze wyłowić wszystkie złe decyzje przestrzenne, omówić je zbiorowo i w efekcie być o te błędy mądrzejszym. Zależy mi na tym, aby w każdym kolejnym projekcie tych niedobrych decyzji było jak najmniej. Ale czas płynie i to, co 10 lat temu było interesującą formą, dzisiaj może się już wydawać trochę wczorajsze, więc nie chodzi tu o kategorię błędu, ale o nowe spojrzenie na starszy obiekt i jego obecną interpretację Nigdy nie chcieliśmy ulegać modom, staramy się zawsze robić taką architekturę, która przede wszystkim rozwiązuje jakiś problem przestrzenny miejsca. Forma, tzw. styl, to rzecz absolutnie trzeciorzędna. Przy Renomie nie mieliśmy odniesienia do innych budynków, nie było żadnej maniery, ale mamy nadzieję, że budynek będzie się bronić przed wychodzeniem z pewnego kręgu estetycznego. Myślę, że nie trzeba się martwić o ciągłą aktualność formy. Coś, co zaprojektowano 60 lat temu, odpowiada tamtym realiom i jest znakiem tamtych czasów. Nasza perspektywa jest za krótka do oceny zjawisk, w których braliśmy udział. Postmodernistyczne obiekty, jakich sporo we Wrocławiu, nie są z mojej bajki, ale trzeba je szanować i próbować rozumieć. Niedobre jest miasto, w którym wszystko zostało zburzone i powstało od jednej ręki, jak np. Mińsk. To zawsze pachnie totalitaryzmem, nawet na bardzo małą skalę. Dlatego nie chcemy oceniać estetyki sprzed kilku lat, czy ona jest już przebrzmiała, czy jeszcze wciąż aktualna. Na to jest jeszcze zdecydowanie za wcześnie. IZBA ARCHITEKTONICZNA Jest Pan przewodniczącym regionalnej IA. Jak Pańskie doświadczenia zawodowe, zdobyte w ciągłych kontaktach z inwestorami i urzędami, wpływają na pracę na rzecz samorządu lokalnego i ogólnokrajowego? Niestety, wielu architektom przynależność do Izby kojarzy się wciąż tylko z półrocznymi opłatami Izba to jeszcze nie do końca skonsumowane marzenie o naprawie naszego architektonicznego otoczenia. Wydawało się, że to wszystko pójdzie szybciej i bardziej dynamicznie. Tymczasem okazało się, że musi upłynąć dużo czasu, by nastąpiło wewnętrzne uporządkowanie wszystkich spraw i budowa odpowiednio zorganizowanych struktur. Nie dla wszystkich jasne jest to, że mamy jakby dwie izby, o różnych zakresach kompetencji. Pierwszą na poziomie krajowym rządowym i ministerialnym, która od góry stara się zbudować lepsze warunki dla architektów. I drugą na poziomie lokalnym, której na Dolnym Śląsku jestem teraz przewodniczącym. Oczywiście izba jest jedna, ale zakresy kompetencyjne i zadania są zupełnie inne. Ta nasza Izba okręgowa oczywiście wysyła do pierwszej sygnały o problemach i naciska na ich rozwiązanie, ale ona ma trochę inne zadania do spełnienia. To są kwestie poszanowania dla pewnych reguł, pewnych standardów zachowań środowiska, a także jego integracji. Dlatego tak ważną sprawą jest dokończenie budowy nowej wrocławskiej siedziby. Wreszcie Izba będzie miała swój dom, który, mam nadzieję, przyczyni się do zjednoczenia nas wszystkich, dzisiaj rozproszonych i nie zawsze zainteresowanych współdziałaniem. Jeśli więc ktoś pyta mnie o zakres kompetencji Izby, mogę odpowiedzieć, że moje miejsce jest tu, na dole, i w tym zakresie lokalnych kompetencji mogę działać na rzecz naszego środowiska. Mamy też szczęście bardzo blisko i owocnie współpracować z architektem miasta, lokalnym oddziałem SARP-u i uczelnią. PRYWATNIE A teraz proszę powiedzieć coś o sobie prywatnie czy ma Pan czas, żeby czytać, słuchać, oglądać coś, co nie jest związane z pracą i pełnionymi przez Pana obowiązkami? Dużo się teraz mówi o konieczności przywrócenia prestiżu zawodu architekta, jako wymagającego wysokiego poziomu intelektualnego, o jego wszechstronności, uniwersalności, otwartości. Jak Pan stara się to pogodzić? Niestety mam świadomość, że wiele spraw zaniedbuję przede wszystkim bliskich, dom, zdrowie. To pewnie cena za intensywne życie zawodowe. Cały czas próbuję wprowadzić tu jakiś rodzaj równowagi, niemniej, jeżeli mam być szczery, na razie bez spektakularnych sukcesów. Nie wyobrażam sobie jednak uprawiania tego zawodu bez otwarcia na wszystkie inne dziedziny życia. Na tym on polega, że odpowiedzi, których szukamy projektując, poukrywane są w różnych, zupełnie nie związanych z architekturą miejscach. Staram się dużo czytać, nawet kosztem snu, staram się oglądać, brać udział w ważnych wydarzeniach miasta koncertach, inauguracjach, być na bieżąco z tym, co dzieje się na świecie. Tam znajduję odpowiedzi i podpowiedzi do rozwiązania zawodowych problemów. Oczywiście nie chodzi tu o to, czym zastąpić przytaczaną już papę na lepiku, ale np. o to, w którą stronę pójść z rozwiązywanym problemem. Bardzo często rozwiązanie przychodzi spoza architektury. Są książki, po których przeczytaniu wiem dużo więcej, a przecież w nich nie ma ani jednego słowa o architekturze. Ostatnio duże wrażenie zrobiła na mnie cienka książeczka prof. Józefa Hałasa Podręcznik dla asystenta. To absolutna kwintesencja mądrości twórczej i drogowskaz na niełatwe czasy

10 REALIZACJE W POLSCE REALIZACJE W POLSCE Dla studentów i melomanów Sala koncertowa Akademii Muzycznej we Wrocławiu Tekst: Beata Stobiecka Zdjęcia: Lech Kwartowicz RODZIŁA SIĘ DŁUGO I W BÓLACH, ALE POMIMO NISKIEGO BUDŻETU OSIĄGNIĘTO BARDZO DOBRY EFEKT. W NOWYCH MURACH STUDENCI DOSTAJĄ DUŻY KOMPLEKS DYDAKTYCZNY, ZNAKOMICIE UZUPEŁNIAJĄCY STARY, ZABYTKOWY BUDYNEK UCZELNI, I PIĘKNĄ SALĘ KONCERTOWĄ, Z KTÓREJ KORZYSTAĆ MOGĄ TEŻ WROCŁAWIANIE. Ceglana sala koncertowa to serce budynku. Widownia ma 300 miejsc, estrada 240 m

11 REALIZACJE W POLSCE REALIZACJE W POLSCE Krzysztof Barysz Studiował na Politechnice Śląskiej, odbył praktykę zagraniczną w Atelier Kroll w Brukseli. Dyplom obronił w 1981 r. u prof. Zbigniewa Gądka. Od 1989 r. prowadzi własną działalność, pracuje zarówno indywidualnie, jak i w zespołach projektowych. Jego ostatnie realizacje to Centrum Sztuki Fort Sokolnickiego w Warszawie, Centrum Czystych Technologii Węglowych w Katowicach oraz Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie. Obiekt stoi gotowy do użytkowania pięć lat po ogłoszeniu przetargu na projekt. Prace architektów trwały dwa lata z niewielką przerwą. W tym czasie zmienili się nie tylko współpracownicy głównego projektanta, ale też władze Akademii Muzycznej. Niektóre elementy trzeba było ustalać więc na nowo, nawet po uzyskaniu zezwolenia na budowę. Przetarg zamiast konkursu Przetarg wygrałem w 2008 r. wspomina główny projektant obiektu Krzysztof Barysz. Było to zamówienie publiczne, na którego realizację przeznaczono jedynie 30 mln zł. Przy tak niskim budżecie zainteresowanie tematem nie było zbyt duże i do przetargu stanęły tylko trzy zespoły projektowe. Zależało mi na tym projekcie, bo lubię Wrocław, a współpraca z miastem zawsze układała mi się dobrze. Przed laty wygrałem ważny konkurs na nową siedzibę tutejszego Urzędu Miasta. Byłem świeżo po pracy nad podobnym tematem, razem z Tomaszem Koniorem projektowaliśmy Centrum Nauki i Edukacji Muzycznej Symfonia w Katowicach, więc miałem przerobioną już dużą realizację muzyczną. We Wrocławiu poprzeczka była jednak ustawiona wyżej: bogaty program użytkowy, prestiżowa funkcja, skomplikowana technologia, a przy tym małe środki finansowe. Interesujący jest rozwój pewnej idei rysującej się już w rozwiązaniu Akademii Muzycznej w Katowicach (2002 r.), w pełnej wersji zaprezentowanej w Akademii Muzycznej we Wrocławiu i powtórzonej w konkursie na siedzibę Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach. Sala muzyczna jest w tych rozwiązaniach w centrum układu, otoczona i izolowana od pozostałej funkcji oświetloną z góry przestrzenią pośrednią opowiada architekt. Budynek jest podzielony na dwie części. W tej głównej znajduje się sala koncertowa z zapleczem, natomiast druga pełni funkcje dydaktyczne mieszczą się tam audytoria, sale ćwiczeń, studia nagrań, a także dodatkowo pokoje gościnne. Dwa wejścia: dla studentów i melomanów z miasta Nowy budynek jest zlokalizowany na zapleczu uczelni. Od zabytkowej części dzieli go zielony dziedziniec, gdzie znajduje się wejście dla studentów, którzy mogą swobodnie przemieszczać się między obiektami. Drugie wejście, reprezentacyjne, zaprojektowano od strony ul. Zelwerowicza. Dzięki zdublowaniu strefy wejściowej i otworzeniu obiektu na miasto będzie on żyć niezależnym życiem koncertowym, w którym swój udział zaznaczą miejscowi melomani. Główna strefa wejściowa nastawiona jest na gościa spoza uczelni podkreśla projektant. Od ul. Zelwerowicza strop nad holem jest równocześnie podłogą widowni sali. Widoczne żebra konstrukcyjne to elementy prefabrykowane, biegnące pod sufitem. Nadają wnętrzu dynamiczny, wręcz muzyczny charakter. Oczy wchodzących automatycznie kierują się na nie, ku górze. Tam, gdzie czeka na nich sala koncertowa mówi architekt. Intrygujący hol Na ścianach holu przewidziano surowy beton architektoniczny, lecz wykonawcy nie udało się osiągnąć zamierzonego efektu. Beton zaczął się sypać i konieczne było wprowadzenie zmian. W zaistniałej sytuacji zdecydowaliśmy się wykończyć ściany cementową narzutką wyjaśnia Krzysztof Barysz. Choć jest to najtańsze i dość prymitywne rozwiązanie, to dało znakomite efekty pod względem faktury. Światło pięknie układa się na płaszczyźnie ściany, która staje się szorstka, wręcz gruboskórna. Wrażenie surowości zostało więc osiągnięte, choć w trochę zastępczy sposób. Światło dzienne odgrywa duże znaczenie w przestrzeni komunikacyjnej. Najlepiej doświetloną strefą, oprócz wejściowej, są przejścia pomiędzy dwiema częściami obiektu. Biegną tam zawieszone nad holem kładki, które łączą salę koncertową ze strefą dydaktyczną. Piony wysokich na ponad 20 m ścian i poziomy kładek nadają otwartej przestrzeni geometryczny, wieloplanowy charakter. Całość przekrywa podłużny świetlik wypełniający długą szczelinę w dachu. Na elewacjach płaszczyzny z płyt beżowego piaskowca poprzedzielane są pasami szkła Budynek od strony dziedzińca Akademii Muzycznej z wejściem dla studentów 20 21

12 Wejście z dziedzińca Akademii Muzycznej Wejście z ulicy Zelwerowicza Przy wejściu studenckim zaprojektowano wkomponowane w zieleń elementy małej architektury Wypowiedź eksperta Przemysław Knura kierownik działu technicznego, D+H Polska sp. z o.o. Rzut przyziemia Rzut I piętra Rzut II piętra Ceglana sala koncertowa Robi duże wrażenie, zarówno ze względu na niezwykle zakomponowaną przestrzeń, jak i ciemną, szaroceglastą kolorystykę. Na posadzce leży mozaika przemysłowa z drewna merbau, a wykończenie ścian jest ceramiczne z niejednorodnych surowych cegieł. Fotele widowni są ciemnopopielate z drewnianymi zaoparciami. Sala ma rzut ortogonalny, delikatnie złamany dla zmiękczenia naroży, wysokość na estradzie to ok. 12 m, a powierzchnia estrady ok. 240 m 2. Zaprojektowana jest na 300 miejsc. Tłoku na widowni więc nie ma, podobnie jak na estradzie, która jest dużo większa niż w katowickiej Symfonii. Charakter wrocławskiej uczelni jest jednak trochę inny, bo kształci się tu młodzież również w formach parateatralnych i baletowych; na to wszystko musiało znaleźć się miejsce przed widownią wyjaśnia projektant. Dlatego estradę zaprojektowałem jako ruchomą można ją powiększyć, dostawiając do proscenium odpowiednio dopasowaną konstrukcję ze skrzyń. Można też realizować wydarzenie z chórem i baletem na estradzie, a orkiestrą na poziomie widowni. Na estradzie jest również przewidziana strefa organów, która zostanie zrealizowana w późniejszym terminie, po uzyskaniu specjalnej dotacji tłumaczy Krzysztof Barysz. Sala to wnętrze otoczone własną skorupą pomiędzy żelbetową konstrukcją a ścianą wewnętrzną jest tunel, w którym biegną wszystkie instalacje. Na sali są trzy strefy akustyczne: rozproszenia, odbicia i pochłaniania. Zastosowałem więc na ścianach trzy rodzaje cegieł: Antikę ze spiekami, naturalnie nierówną Rustikę oraz gładką Classic. Cegła pochodzi z Patoki, polskiej cegielni, gdzie jako jedyna jest opalana węglem według starej procedury. Jeszcze nie tak dawno takie cegły były traktowane jako odpady i wyrzucane, dzisiaj są materiałem dla koneserów. Ściany w takim wnętrzu powinny być akustycznie ciężkie i ta cegła nadaje się do tego znakomicie dobrze rezonuje, nie pochłania dźwięku, tylko go rozprasza. To było kolejne stosunkowo tanie rozwiązanie, które w tym obiekcie się sprawdziło wyjaśnia architekt. Już nie będzie śpiewów na korytarzach We wrocławskiej Akademii było do tej pory zdecydowanie za mało pomieszczeń przeznaczonych do lekcji indywidualnych. Studenci ćwiczyli czasem na korytarzach, dlatego wszędzie słychać było kakofonię dźwięków. W nowym budynku będą korzystać z 17 małych sal indywidualnych, każda o powierzchni 10 m 2, i kilku sal dydaktycznych (po 30 m 2 ), przeznaczonych do pracy w małych grupach do 16 osób, małej sali prób i sali baletowej (po 90 m 2 ) oraz dużej sali prób (170 m 2 ). Jest też amfiteatralna sala wykładowa, prawie cała wykończona drewnem, w której też można zagrać kameralny koncert lub dać wokalny popis. Pomieszczenia zostały zaprojektowane pod kątem dobrej akustyki: większe sale mają nieregularne rzuty, na wszystkich ścianach są panele akustyczne i ekrany z pionowych elementów drewnianych, na podłodze leży przemysłowa drewniana posadzka lub specjalne wykładziny dywanowe. Lustrzana sala baletowa ma drewnianą podłogę pływającą, położoną na wielokrotnym stropie, który zapobiega przenoszeniu hałasów do sali znajdującej się poniżej. Szczególne wymagania dźwiękowe musiały też spełniać studia nagrań; na przykład ze względu na konieczność stworzenia odpowiedniej przestrzeni instalacyjnej, są pod nimi aż trzy stropy. W sumie, pomimo użycia niedrogich materiałów, ich odpowiedni dobór sprawił, że dobrze pełnią swoją funkcję. Chociaż pomieszczenia mają odmienne funkcje, starałem się nadać im podobny nastrój wszędzie dominuje szarość i czerwonawy brąz (niekiedy zamieniony na popularny brązowy). We wnętrzach jest dużo drewna, a schody i posadzki w ciągach komunikacyjnych wyłożone są grafitowymi płytami ceramicznymi. W całym budynku zastosowałem też ten sam rodzaj oświetlenia sztucznego. W niższych pomieszczeniach oprawy montowane są na suficie, a w wyższych wiszą na różnych wysokościach. Oprócz tego, w sali koncertowej jest oczywiście profesjonalny system oświetlenia scenicznego. W obiektach użyteczności publicznej dedykowanych muzyce, dla projektantów niezmiernie istotne jest uzyskanie, oprócz odpowiedniej estetyki, doskonałych parametrów akustycznych. Ponadto budynek musi być zaprojektowany w taki sposób, aby w przypadku powstania sytuacji kryzysowej umożliwić użytkownikom bezpieczną i szybką ewakuację. W nowym gmachu Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu o bezpieczeństwo użytkowników dbają rozwiązania firmy D+H Polska. Na zwieńczeniach dwóch klatek schodowych zostały zamontowane klapy dymowe. Ich podstawowym zadaniem w sytuacji niebezpiecznej jest usunięcie dymu oraz toksycznych gazów z dróg ewakuacyjnych, a także zapewnienie ochrony konstrukcji obiektu przez odciążenie termiczne. Na co dzień klapy mogą dodatkowo doświetlać dane strefy lub służyć do ich przewietrzania. Pracą urządzeń sterują kompaktowe centrale oddymiania typu RZN 4404-K, przeznaczone do stosowania na klatkach schodowych. W ofercie naszej firmy projektanci odnajdą kilka rodzajów central, co pozwala na ich optymalny dobór w zależności od przeznaczenia obiektu. Najbardziej rozbudowane z nich centrale panelowe RZN 43xx-E sterują pracą naszych urządzeń, m.in. na takich realizacjach, jak Termy Maltańskie w Poznaniu czy Port Lotniczy Rzeszów-Jasionka. Należy pamiętać, że montaż i konserwację systemów oddymiania powinny przeprowadzać specjalistyczne firmy, mające odpowiednie kwalifikacje, potwierdzone certyfikatem producenta. Zaleca się, aby sama konserwacja dokonywana była okresowo dwa razy w roku. Reguluje to również Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów

13 REALIZACJE W POLSCE Ściany przestrzeni komunikacyjnych pokryte są cementową narzutką, która dała efekt szorstkiej, gruboskórnej faktury Co dochodzi do uszu słuchacza siedzącego na widowni sali koncertowej? Dźwięki z instrumentów muzycznych, dźwięki odbite od ścian, sufitu i posadzki, dodatkowo pochodzące z widowni i zza drzwi sali? pytam dra inż. Piotra Kozłowskiego, właściciela firmy Pracownia Akustyczna Kozłowski sp.j., projektanta akustyki i technologii estradowej w sali koncertowej Akademii Muzycznej we Wrocławiu. CO I JAK SŁYCHAĆ W SALI? Piotr Kozłowski: Kreowanie akustyki sali to odpowiednie ustawienie wszystkich tych aspektów. Pierwszą, najważniejszą sprawą przy projektowaniu jest jej ochrona przeciwdźwiękowa, czyli niedopuszczenie do tego, by dźwięki z ulicy czy foyer dotarły do uszu osób znajdujących się w środku. Problem ten wynika z konstrukcji budynku i prowadzenia wszystkich instalacji, dlatego trzeba go rozwiązać na samym początku procesu projektowego. Z tego powodu akustyk bardzo mocno ingeruje w każdą branżę projektową: architekturę, konstrukcję, instalacje. Od samego początku musi ściśle współpracować z wszystkimi projektantami, by ich decyzje, już na poziomie koncepcji, nie spowodowały pogorszenia warunków akustycznych w sali. To aku- styk decyduje o tym, jak i na czym oparte są ściany sali, czy są wylewane, czy murowane, ile mają warstw, czy cała sala stanowi niezależne pudełko, obudowane skorupą budynku, gdzie biegną przewody wentylacyjne, klimatyzacyjne itp. By uzyskać odpowiedni poziom ciszy w sali, trzeba wielu różnokierunkowych działań, dlatego akustyk przy pracy nad takim projektem ustawiony jest obok głównego projektanta. Razem z architektem są dwoma dyrygentami orkiestry projektowej. Jak problem ochrony przeciwdźwiękowej został rozwiązany we wrocławskiej Akademii Muzycznej? W nowym obiekcie Akademii jest mnóstwo pomieszczeń, które wymagają ochrony: przede wszystkim duża sala koncertowa, ale też sześć sal prób wokalnych, znajdujących się na parterze; wyżej: duża sala prób orkiestry, cały kompleks studia nagrań, czyli dwie reżyserki i dwa studia nagrań, kolejne trzy pomieszczenia to studio muzyki komputerowej; jeszcze wyżej: siedemnaście pokoi do ćwiczeń indywidualnych i dwie małe sale prób sala prób sekcyjnych oraz sala prób baletowych. Zatem jeśli 34 pomieszczenia wymagają ochrony przeciwdźwiękowej, to w zasadzie cały budynek musi przejść weryfikację akustyczną. Moja pracownia pojawiła się już na etapie koncepcyjnym projektu, ingerowaliśmy też mocno w czasie powstawania projektu budowlanego. Efektem współpracy jest dobre rozwiązanie konstrukcyjne i izolacyjne. Sala koncertowa stoi na wibroizolatorach. Na betonowych podporach rozmieszczone są punktowe wi- Fortepiany jeżdżą między salami Ważną funkcję pełni w budynku komunikacja. Muzyk przyjeżdżający z instrumentem może bez wysiłku przetransportować go z parkingu podziemnego, znajdującego się pod budynkiem, do sali prób, indywidualnego pokoju ćwiczeń lub na salę koncertową. Gwarantują mu to dźwigi oraz pochylnie umieszczone na odcinkach komunikacji poziomej korytarzach i kładkach. Tak samo uproszczony jest transport fortepianów z parkingu lub dziedzińca do magazynu znajdującego się za salą koncertową, albo do sali prób, również połączonej z zapleczem. Magazyn jest na tym samym poziomie, co estrada, więc fortepian wjeżdża na estradę, a nie wynurza się z czeluści pod posadzką. Wszystko jest tak zaprojektowane, aby zredukować do minimum kosztowne urządzenia techniczne i elektronikę. Wyjątkiem jest m.in. jedna z reżyserek dźwięku i światła, która wisi z tyłu nad widownią, wypełniona specjalistyczną aparaturą. Dwa, jedyne w budynku, uchylne okna umieszczone w panoramicznym przeszkleniu oddzielają to małe wnętrze od sali, a ich otwarcie umożliwia kontakt słuchowy z estradą. Na ścianach sali są wyraźnie zróżnicowane strefy odbicia, rozproszenia i pochłaniania dźwięku 24 25

14 26 27

15 REALIZACJE W POLSCE REALIZACJE W POLSCE Panele ścienne, drewniane ekrany, ceglane fi lary to elementy wystroju wnętrz pokoi do ćwiczeń indywidualnych i sal prób Wszystkie sale mają płaszczyzny ścian i sufi tu zakomponowane pod kątem optymalnej akustyki. Na zdjęciu: duża sala prób orkiestrowych broizolatory, na których opiera się cała bryła sali koncertowej (podłoga, na niej ściany), czyli pudełko wewnętrzne w zewnętrznym pudle budynku. Z uwagi na ograniczenia finansowe musieliśmy jednak zastosować wyłom w pełnej zasadzie pudełka w pudełku sala nie ma podwójnego dachu. Przeprowadzone pomiary tła akustycznego w sali potwierdziły, że wymagania dotyczące jego poziomu zostały spełnione, czyli potwierdziły się obliczenia akustyczne wykonane w fazie projektowej. Bardzo dużo rozmów było też prowadzonych z przedstawicielami uczelni. Dowiedzieliśmy się z nich, jakie są oczekiwania władz uczelni i potrzeby strefy dydaktycznej. Czyli w pierwszej kolejności izolacja pomieszczeń od świata zewnętrznego, a dopiero potem dbałość o jakość dźwięku wewnątrz? Zdecydowanie tak, akustyka wnętrza to drugi wątek w naszej pracy. Chodzi o to, aby uzyskać odpowiednie proporcje pomiędzy tym, co słyszymy z instrumentów muzycznych i ust śpiewaków, a tym, co do nas dociera po odbiciu od wszystkich przegród i elementów wystroju wnętrza. Parametry danego wnętrza zależą od jego przeznaczenia. Inaczej robi się salę filharmoniczną, inaczej operową czy kinową, jeszcze inaczej studio nagrań albo ćwiczeniówki. Oznacza to, że każde z wymienionych przeze mnie chronionych pomieszczeń w Akademii wymagało osobnych obliczeń i projektu akustycznego. Każda sala jest więc niepowtarzalna i traktowana indywidualnie i nie ma gotowych rozwiązań, które można zastosować do kilku wnętrz nawet o podobnym przeznaczeniu, ale w różnych obiektach. Oczywiście, że nie, ponieważ pomieszczenia różnią się nie tylko funkcją, ale również kształtem, powierzchnią i wysokością. Podstawą jest opanowanie kubatury sali. To akustyk decyduje o jej wielkości, oczywiście w zależności od tego, jaki jest program pomieszczenia i ile osób chcemy do sali wprowadzić. Drugą rzeczą, jaką ustalam, jest kształt sali. Wynika on z projektu akustycznego: wszystkie załamania ścian, obniżenia stropu itp. są efektem wielokrotnych, skomplikowanych obliczeń i modelowania komputerowego. Jaka jest akustyka we wrocławskiej sali? Jest to sala przede wszystkim dydaktyczna. Z jednej strony jest zoptymalizowana na granie filharmoniczne w dowolnym składzie: symfonicznym, kameralnym, chóralnym, ale z drugiej należało ją również przystosować do potrzeb wydziału wokalnego i baletu, czyli do ćwiczenia oper. A sala operowa jest zupełnie inna niż koncertowa. W sali koncertowej mamy estradę, w operze scenę, nad nią jest komin sceny i cała mechanika, niżej znajduje się orkiestron itd. Różnic jest bardzo dużo, ale na szczęście wypracowaliśmy ekonomiczną możliwość zaadaptowania estrady na scenę. We Wrocławiu zrobiliśmy miękką adaptację, co oznacza, że można tam zawiesić kurtynę, kulisy i horyzont, a dostawiany do estrady podest odsunąć i stworzyć tam miejsce dla orkiestry. Wtedy widz doznaje złudzenia bycia w operze. Można też nieco przestroić akustykę, by czas pogłosu i parametry akustyczne były optymalne do wystawiania oper. Dzięki temu sala ma dwie funkcjonalności. Większość sal koncertowych ma wystrój drewniany, we wrocławskiej użyto na ścianach cegieł. Czy wpłynęło to na akustykę wnętrza? Historycznymi materiałami, stosowanymi od kilkuset lat w salach, są tynk i drewno. Tłumaczone jest to tym, że instrumenty są z drewna, więc przez analogię, dookoła też ono powinno być. Zdecydowanie drewniana musi być podłoga i posadzka estrady. Tam nie widzę innej możliwości, ani teraz, ani w przeszłości. Ale na ścianach już tak nie jest. Tu trzeba stosować materiały, pozwalające na dokonanie pewnych ruchów akustycznych. To jest umiejętne balansowanie pomiędzy trzema operacjami: pochłanianiem, odbiciem i rozproszeniem dźwięku. A rozproszenie uzyskuje się poprzez relację wielkości użytych elementów, niekoniecznie ich cech materiałowych. Można więc uzyskać właściwy efekt rozproszenia, odpowiednio kształtując ściany. Na przykład salę Narodowej Orkiestry Polskiego Radia w Katowicach kreujemy (z arch. Tomaszem Koniorem) za pomocą drewna, ale i betonu, który będzie na wierzchu, bardzo specyficznie uformowany. Specjaliści wiedzą, że kluczem do rozwiązania dobrej akustyki w pomieszczeniu nie jest użycie materiałów z etykietką 28 29

16 REALIZACJE W POLSCE REALIZACJE W POLSCE Szkic ideowy lokalizacji sali koncertowej (bryła w bryle). rys. Krzysztof Barysz Za widownią nadwieszona jest reżyserka, w której można dokonywać nagrań, i skąd steruje się światłem scenicznym Takie badania wykonywane są tylko na modelach komputerowych, nie w naturze? Przy ograniczonych budżetach budowanie modelu naturalnego w skali np. 1:20 czy 1:10 jest niemożliwe. To są koszty kilkuset tysięcy złotych. W ciągu ostatnich kilku lat, według mojej wiedzy, tylko jeden obiekt w Polsce miał wykonywane badania dwóch sal na naturalnych modelach były to sale Narodowej Orkiestry Polskieniającą dźwięk wełną mineralną, aby uchronić się od odbić dźwięku od tylnej ściany. Ściany to niejedyne rozpraszacze w sali? W miejscu gdzie w przyszłości będą organy, na tylnej ścianie estrady, umieściliśmy tymczasowo duży rozpraszacz firmy Wave Acoustics wykonany ze sklejki. Ma on oddawać sposób zachowania organów, które kiedyś będą zamontowane w tym miejscu. Organy są bardzo dużym elementem akustycznym, nieobojętnym na akustykę sali. Które elementy sali pochłaniają dźwięki? W salach filharmonicznych największą chłonność wprowadzają zazwyczaj fotele. To są elementy, na które w pierwszej kolejności pada dźwięk, i od nich zależy, co dalej z nim się będzie działo. Bardzo trudno jest dobrać dobre fotele, z tym jest zawsze problem i często wiele przygód. Ostateczną decyzję o tym, jaki to ma być fotel, jak tapicerowany, z jak wysokim oparciem, jaka ma być w środku gąbka, podejmuje się po pierwszych pomiarach akustycznych sali w stanie, gdy wszystkie powierzchnie są wykończone i jedynie fotele nie są zamontowane. Przekrój akustyczny. To sposób użycia materiału decyduje o dobrym efekcie. W Akademii Muzycznej we Wrocławiu stosowaliśmy klasyczne materiały budowlane, które uzupełniliśmy w wielu miejscach rozwiązaniami specjalistycznymi firm Ecophon i Wave Acoustics. We wrocławskiej Akademii arch. Krzysztof Barysz chciał nadać sali wystrój ceglany, więc dostosowaliśmy się do tego. Projektant przyniósł nam kilka rodzajów cegieł, testowaliśmy je. Po badaniach wydaliśmy architektowi dobór konkretnych ich modeli. Cegła z rozżużleniami na powierzchni oraz specyficzny sposób jej ułożenia na ścianie (wysunięcia, wnęki), daje rzeczywiście bardzo dobry efekt rozproszenia dźwięku. Z tyłu co drugi pas cegieł został zastąpiony pochławić, że akustyka w sali może szwankować. To jest bardzo ważny etap, na który zawsze staramy się uczulić urzędników i inwestorów. W Akademii na szczęście wszystko zostało dopełnione. Wcześniej robione są też akustyczne symulacje komputerowe, czyli tworzy się wirtualny akustyczny model sali w 3D, gdzie wszystkie elementy są sparametryzowane akustycznie. Na tym modelu wykonuje się auralizację, czyli odsłuchiwanie dźwięku z każdego miejsca na widowni, oraz testowanie poszczególnych parametrów opisujących jakość akustyki wnętrza. W jaki sposób prowadzone są badania akustyczne sali w trakcie trwania i po zakończeniu budowy? W salach koncertowych bardzo ważna jest procedura strojenia akustycznego. Prace te wykonuje się etapami; w Akademii robiliśmy pomiary strojenia w czterech rundach. Pierwszy pomiar, gdy sala już była prawie wykończona, ale bez wkręconych foteli. Następne dwa pomiary z wkręconymi fotelami i różnie ustawionymi ruchomymi elementami w suficie akustycznym. Jest to kolejna ciekawa rzecz zastosowana we wrocławskim obiekcie elementy służące do regulacji pogłosowości sali komory, które mogą być otwarte lub zamknięte. Dopiero po trzech rundach pomiarowych podjęliśmy decyzje, jak mają być ustawione klapy, odcinające przestrzenie nad sufitem akustycznym. Proces strojenia akustycznego sali jest długi, powinien trwać trzy, cztery miesiące od momentu zakończenia budowy obiektu. Jeśli tego czasu zabraknie, badania będą zaniechane, np. ze względu na procedury zamówień publicznych, terminy odbioru budynku lub brak funduszy, nie można się dzigo Radia w Katowicach, które również zaprojektowaliśmy od strony akustyki i technologii estradowej. Lokalizacja/adres Pracownia projektowa Architekt prowadzący Architekci Wrocław, ul Zelwerowicza BAU Barysz Krzysztof Barysz Data opracowania 2008/2009 Data realizacji Inwestor Powierzchnia całkowita 5654 m 2 Powierzchnia zabudowy 1572 m 2 Kubatura brutto m 3 Generalny wykonawca Klapy dymowe i centrale RZN Grzegorz Kasza, Bartosz Stupiński Akademia Muzyczna we Wrocławiu Budimex SA Powróćmy do wrocławskiej Akademii Muzycznej. Jaki jest efekt Pana pracy w całym nowym obiekcie? Jakość akustyki sali w niczym nie ustępuje rozwiązaniom europejskim. Pogłos jest na poziomie 1,9 sekundy, sala brzmi, jakby była trochę większa, żeby miały w niej lepsze brzmienie duże składy orkiestrowe. Sala jest też wyposażona w zestrojone do jej akustyki nagłośnienie. Stanowisko realizatora nagłośnienia znajduje się na widowni, natomiast stanowisko realizatora oświetlenia estradowego umieszczono w specjalnej kabinie, zlokalizowanej z tyłu nad salą. W kompleksie studia nagrań są dwie reżysernie nagraniowe, w których można równolegle realizować dwa nagrania wielośladowe wykonań odbywających się w różnych miejscach, w tym sali koncertowej, sali prób orkiestry, sali prób sekcyjnych oraz dwóch studiach nagraniowych. Dział multimediów może nieskrępowanie i bezinwazyjnie działać w każdym miejscu obiektu. Sala prób orkiestry ma bardzo dobre warunki akustyczne, kompleks nagraniowy jest moim zdaniem najlepszym edukacyjnym studiem w kraju, takiego nie ma żadna inna uczelnia. To już jest poziom nie tylko europejski, ale światowy. To wszystko, jeśli chodzi o akustykę. Bo z punktu widzenia aparatury jest to poziom średni, ale zupełnie wystarczający do celów dydaktycznych. D+H Polska sp. z o.o. Jedno z pomieszczeń studia muzyki komputerowej 30 31

17 REALIZACJE W POLSCE REALIZACJE W POLSCE Rytm i harmonia w pejzażu Lusławic Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego WIDZĄC USYTUOWANY NA UBOCZU OBIEKT, ZAMKNIĘTY W KOMPAKTOWĄ FUNKCJONALNIE CAŁOŚĆ, MOŻNA MIEĆ SKOJARZENIA Z KLASZTOREM, W KTÓRYM SALA KONCERTOWA JEST ŚWIĄTYNIĄ, POŁĄCZONĄ WIRYDARZEM Z MIEJSCEM DO KONTEMPLACJI I MIESZKANIA. NAD TYM WSZYSTKIM OPIEKĘ SPRAWUJE MISTRZ, A PONAD NIM JEST JUŻ TYLKO MUZYKA. O WSZYSTKICH ETAPACH POWSTAWANIA LUSŁAWICKIEGO CENTRUM OPOWIADA JAROSŁAW KUTNIOWSKI Z PRACOWNI DDJM. Tekst: Beata Stobiecka Zdjęcia: Lech Kwartowicz 32 33

18 REALIZACJE W POLSCE REALIZACJE W POLSCE Podcienie otaczają cały kompleks z zewnątrz......i wewnętrzny wirydarz Biuro Architektoniczne DDJM Działa od 1991 roku. Obecnie właścicielami spółki są architekci Marek Dunikowski, Wojciech Miecznikowski i Jarosław Kutniowski. W podejmowanych zadaniach projektowych DDJM stara się przekonywać, że dobra jakość architektury nie musi wiązać się z wysokim budżetem, a inwestorowi przynosi ona wymierne korzyści. IDEA Europejskie Centrum Muzyki powstało z dala od miasta ośrodka kultury i sztuki, w szczerym polu, ale zostało to uzasadnione wspaniałą ideą kształcenia muzycznego młodzieży i autorytetem największego polskiego kompozytora. Zatem z jednej strony magia Mistrza, jego wielkość i sława, z drugiej niedogodności drogi, przyzwyczajenia i mieszczańskie nawyki polskiej publiczności. Zwycięża Autorytet i gwarancja najwyższej jakości muzyki. Czy jednak w trakcie projektowania tego wielkiego założenia nie było chwil zwątpienia, że ta niespotykana w naszym krajobrazie lokalizacja będzie przeszkodą w pełnej realizacji idei? Że obiekt nigdy nie zapełni się tłumem melomanów? Że pozostanie na uboczu muzycznego życia? Nie istniał dylemat, czy i gdzie budować. Nie rozważano wygody i przyzwyczajeń mieszczańskich, bo nie dla typowego melomana z miasta miał to być obiekt. Pomysł był niezwykły i w tym też tkwi jego siła. Chodziło o bardzo otwartą formułę wspierania rozwoju talentów muzycznych i kształcenia młodzieży w relacji mistrz-uczeń. Idea zrodziła się w głowie kompozytora Krzysztofa Pendereckiego, który związał się emocjonalnie z Lusławicami i tam znalazł swój azyl, w którym tworzy. Nie wiemy, jak długo nosił w sobie ten pomysł, ale prawdopodobnie od wielu lat, bo usadowił się w lusławickim dworze w latach 70. i długo pieczołowicie go restaurował wraz z otaczającym go pięknym parkiem. Tam też znalazł miejsce na urzeczywistnienie swoich planów miejsce nieco na uboczu, w ciszy, ale w tym jego zaleta. Jak wspomniał prof. Krzysztof Penderecki:...w ciszy mam poczucie zbliżania się do istoty muzyki. To miejsce jest jakby poza nurtem, dlatego jest wyjątkowe. Ma być inspiracją, miejscem tajemniczym i przyciągającym. Sława wielkiego kompozytora jest dodatkową tego gwarancją. Nam, projektantom, idea objawiła się w 2001 r., wtedy zostaliśmy zaproszeni do projektu. Co do wątpliwości, miał je chyba każdy. Idea od chwili powstania w 2001 r. zmieniała się. W trosce o jej realny kształt, zanim rozpoczęła się budowa, ponad 10 lat weryfikowano plany, precyzowano program, szacowano i pozyskiwano fundusze. Mam nadzieję, że obiekt, a przede wszystkim jego przeznaczenie, wpisze się w ducha tradycji i kultury Lusławic. Będzie miejscem inspirującym nie tylko dla muzyki, ale też innych dziedzin sztuki. FUNKCJA Centrum ma przebogaty program i ogromną powierzchnię. W jaki sposób kształtował się pomysł na taki podział funkcji? Czy program był zadany w całości przez inwestora, czy architekt miał udział w jego tworzeniu? Co stanowiło funkcjonalny wzór dla założenia? Jaka jest główna myśl podziału przestrzeni? Od początku uczestniczyliśmy czynnie w tworzeniu programu poprzez kolejne koncepcje, w dostosowywaniu go do zmieniających się warunków. Pierwotnie program obiektu był dużo bardziej rozbudowany. Miał służyć także baletowi, posiadał też, jako uzupełnienie podstawowej funkcji, część sportową z salą i pływalnią oraz boiskami na terenie Centrum. Obiekt składa się z poszczególnych Elewacja wejściowa 34 35

19 REALIZACJE W POLSCE 2 1 sala koncertowa 2 wewnętrzny wirydarz 1 Plan sytuacyjny Fot. Biś Lisowski 36 37

20 REALIZACJE W POLSCE REALIZACJE W POLSCE Widok na estradę z balkonem LUG Light Factory Raczej to drugie. Prostota i powściągliwość, skromność, są według mnie adekwatne do miejsca. Forma nie ma być prowokująca w otwartym spokojnym krajobrazie. Może przy tym być inspirująca i budzić ciekawość. Istotnie najważniejsze jest to, co dzieje się wewnątrz. Ten obiekt ma przede wszystkim służyć muzykom, zgodnie z ich potrzebami i oczekiwaniami. Nie wzbudzać negatywnych emocji. I przede wszystkim żyć. Kompleks stoi w otwartej przestrzeni, gdzie wokół niewiele jest poza kilkoma wiejskimi domami. Zdaję sobie sprawę, że budynek zawsze jest sztucznym tworem, a w tej lokalizacji szczególnie można to zauważyć. Jednak jego spokojna forma nie ma pretensji, ma on po prostu być. Wypada liczyć, że jego obecność w tym miejscu stanie się kiedyś oczywista. Z czasem zostanie on otoczony parkiem i uzyska związek ze znajdującym się w bezpośredniej bliskości kompleksem dworsko-parkowym. Dostawcą rozwiązań oświetleniowych dla Europejskiego Centrum Muzyki był wiodący polski producent firma LUG Light Factory. Partnerska współpraca z Biurem Architektonicznym DDJM zaowocowała stworzeniem projektu oświetleniowego idealnie odpowiadającego wymaganiom i wizji projektowanego obiektu. Dostarczone oprawy oświetleniowe to w głównej mierze innowacyjne rozwiązania customizowane, zaprojektowane przez konstruktorów LUG w odpowiedzi na unikalne potrzeby projektu. Zaproponowano najnowszej generacji oprawy, oparte na technologii LED, przynoszące do 60% oszczędności energii elektrycznej, zapewniające jednocześnie przyjazne środowisko dla wszystkich pracujących i odwiedzających lusławickie Centrum. Innowacyjność i energooszczędność przyjętych rozwiązań zapewnia wysoką efektywność inwestycji, a funkcjonalność i nowoczesne wzornictwo opraw nadaje odpowiedni styl obiektowi i podkreśla jego walory architektoniczne. Sala koncertowa z drewnianym wystrojem i widownią na 650 miejsc stref części funkcjonalnych, które są ze sobą ściśle powiązane i zamknięte w rygorystycznym układzie. Narzucona przejrzysta i logiczna struktura, oparta na prostej sekwencji poszczególnych elementów założenia, daje czytelną organizację całości. Poszczególne funkcje ułożone są wzdłuż działki i powiązane portykiem, stanowiącym osnowę kompleksu. Portyk prowadzi od sali koncertowej, łącząc kolejno akademię i dalej usytuowaną część mieszkalną w jedną całość. Są tu porządek i hierarchia. Gdyby szukać odniesień, przytoczyłbym przykład klasztoru. Jest to miejsce na uboczu, samowystarczalne, służące doskonaleniu. To mnisi, pragnąc zbliżyć się do Boga, poszukiwali ciszy oraz skupienia i odnajdywali je w naturze. Powierzchnia użytkowa Centrum wynosi ponad m 2. Mieści się tu sala koncertowa, która jest sercem całego założenia, jej zaplecze, sala prób, a także część akademicka, która służyć ma studentom i muzykom. Są też sale konferencyjne, biblioteka i czytelnia, pokoje ćwiczeń indywidualnych oraz stołówka. Wszystko jest połączone z częścią mieszkalną. Tworzy to wa- runki do prowadzenia działalności instytucji, która będzie organizować koncerty, spotkania oraz kursy mistrzowskie we współpracy z artystami, pedagogami i specjalistami europejskiego i światowego formatu. Program działalności jest bardzo szeroki, a znając zapał i kwalifikacje dyrektora Adama Balasa, sądzę, że będzie ciągle jeszcze rozwijany. Głównym celem Centrum jako instytucji pozostaje stworzenie wysokiej klasy ośrodka otwierającego nowe szanse dla najzdolniejszych polskich talentów muzycznych. FORMA Forma architektoniczna jest bardzo piękna, bo prosta zestaw ortogonalnych brył z jednym dużym prostopadłościanem, otoczony kolumnadą. Czy taka ponadczasowa i uniwersalna niezwiązana z miejscem oraz funkcją architektura zapewnia budynkom wieczność? Czy raczej, a może równocześnie, sugeruje, że najważniejsze jest w środku, a forma jest tylko obudową funkcji? 38 39