Tomasz Kasprzak. Rok: 2004 Czasopismo: Niebieska linia Numer: 2
|
|
- Maja Wójcik
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Tomasz Kasprzak Rok: 2004 Czasopismo: Niebieska linia Numer: 2 Macierzyństwo, poza biologicznym uwarunkowaniem, zdeterminowane jest kulturowo. To, czy kobieta w ogóle będzie matką i jaką matką, zależy od wielu czynników, a proces indoktrynacji do bycia matką jest długi i często niejednoznaczny*. Współczesne relacje matka-dziecko traktowane są jako w pełni naturalne, wpisane w biologię pochodne instynktu macierzyńskiego. Na ten związek należy jednak patrzeć jako efekt wielowiekowego procesu. Francuski historyk Philip Aries przedstawia przemiany, jakim ulegała relacja matka-dziecko od średniowiecza po XX wiek. Dowodzi on, że w wiekach średnich relacja ta wyznaczona była przez podstawowy cel wychowawczy jakim było zbawienie duszy. Wychowanie polegało więc na opanowaniu grzesznej natury utrudniającej osiągnięcie pozaziemskiej świętości. Elisabeth Badinter w "Historii miłości macierzyńskiej" dowodzi, że jeszcze XVII-wieczna matka nie jest związana więzami czułości i zażyłości z dzieckiem. Dzieci rodzą się często, ale też często umierają, zwłaszcza w krytycznym pierwszym roku życia. Z ekonomicznego punktu widzenia dzieci są inwestycją, która przez lata ich niepełnoletniości jest kosztowna. Opieka, uwaga i wysiłek, który wiązał się z wychowy- waniem dziecka, sprawiał, że rodzice często rozwiązywali "problem wychowawczy" przez porzucenie dziecka, dzieciobójstwo, obojętność na jego potrzeby, oddawanie do mamki na wieś, gdzie szanse na jego przeżycie były niewielkie. Miłość rodzicielska, a zwłaszcza miłość macierzyńska, rozumiana jako intymna więź między matką a potomstwem, zdawała się jeszcze nie istnieć. Obowiązki kobiet wobec męża i wspólnoty, a nie dziecka, były dla niej istotniejsze. Badinter przedstawia tezę, zgodnie z którą miłość macierzyńska nie stanowiła aż do początku XX wieku wartości społecznej i moralnej. To tłumaczy, dlaczego możliwy był tak obojętny i nieczuły (z naszego punktu widzenia) stosunek do dzieci. Objawami takiej obojętności był: brak oznak żalu po śmierci dziecka, nieobecność rodziców na pogrzebie, porzucanie chorych lub umierających niemowląt, odmowa karmienia dziecka (chyba, że był to pierworodny dziedzic majątku). Część historyków dowodzi jednak, że w tym okresie obojętność nie była jedynym sposobem traktowania dzieci. Krytykując tezę Badinter, wskazują wiele przejawów czułości i troski o dzieci. Le Goff na przykład podkreśla częstotliwość wotów, modlitw o uz-drowienie małych dzieci, składanych w kościołach całej Europy (Le Goff 1994). W XVII i XVIII wieku wychowanie dzieci w środowiskach mieszczańskich i arystokratycznych odbywa się w podobny sposób i dzieli na trzy kolejne fazy: 3-4-letni pobyt u mamki, powrót do domu na 5-6 lat (co wcale nie oznaczało, że mieszka ono z rodzicami, ponieważ dzieckiem często zajmowała się tylko niańka), a następnie wyjazd do klasztoru lub na pensję w wieku 8-10 lat i powrót stamtąd 1 / 6
2 na własny ślub. Model przednowoczesnej rodziny zakładał naczelną rolę ojca jako pana i władcy, do którego należały kobiety, dzieci i służba. Istotniejsza więc była relacja ojciec-dziecko, a nie matka-dziecko, bowiem to przede wszystkim ojcu należny był szacunek i miłość dzieci. Zasadnicza zmiana nastąpiła dopiero po opublikowaniu przez Jana Jakuba Rousseau w 1762 roku "Emila". Francuski myśliciel zaproponował nową ideę rodziny opartej na miłości macierzyńskiej. Po raz pierwszy w historii została sformułowana teza, iż dziecko jest wartością samą w sobie, a jego naturalne popędy są dobre: "Dbałość o dzieci pobudza nową uczuciowość, chętnie i udatnie przedstawianą przez XVIII-wiecznych malarzy; rodzi się nowoczesne poczucie więzi rodzinnej" (Aries 1995). Nowa wrażliwość wraz z czynnikami ekonomicznymi, demograficznymi i medycznymi, stworzyła nowy ideał "dobrej matki" - karmiącej piersią swoje dzieci, poświęcającej im całą uwagę i troskę, wychowującej je na dobrych obywateli. Jest to powiązane z przekształceniem samej rodziny, której wzorcem (przyniesionym z Anglii) jest małżeństwo z miłości, a sama rodzina przedstawiana jest jako gniazdo miłości (Badinter 1998). Uwaga zostaje przesunięta z relacji ojciec-dziecko na relację matka-dziecko - kształtowaną przez miłość i przywiązanie. Ponadto dziecko staje się najcenniejszym z dóbr, także z punktu widzenia nowo kształtującego się kapitalizmu (od wzrostu liczby ludności, czyli rąk do pracy zależy bogactwo kraju). Nowożytną rodzinę można więc określić jako pajdocentryczną czyli ukierunkowaną na dziecko1). Efektem takiej ideologii były próby zahamowania nadmiernej śmiertelności dzieci, powstawanie podręczników i szkół dla akuszerek. Zaczęto przywiązywać znaczenie do sposobów leczenia i ochrony życia dzieci, rozwijały się towarzystwa opieki nad matkami i dziećmi. W sposób instytucjonalny wsparta relacja matka-dziecko znalazła wyraz w emocjonalnej więzi określanej od początku XX wieku jako instynkt macierzyński. W ten sposób macierzyństwo (a dokładniej pewna jego wizja) stało się w pełni naturalnym, biologicznie zdeterminowanym odruchem, a jego brak u kobiet staje się czymś nienaturalnym, nienormalnym. Niezwykle istotnym wkładem w tak rozumiane macierzyństwo była teoria osobowości Zygmunta Freuda, zgodnie z którą relacja z matką w zasadniczy sposób wyznacza rozwój każdej jednostki. Przemiany w podejściu do macierzyństwa ściśle powiązane są ze zmianą dominującego typu rodziny: z rodziny typu klanowego, charakterystycznej dla okresu przedindustrialnego, do rodziny nuklearnej - typowej dla społeczeństwa zmodernizowanego. Badinter podkreśla odejście od ideologii "instrumentalności" dziecka, a samo dziecko staje się wartością autoteliczną (Badinter 1998). Oczywiście, trzeba pamiętać, że rozwój opieki socjalnej i przejmowanie od początku XX wieku przez różne instytucje pozarodzinne (głównie szkołę i służbę zdrowia) obowiązków rodzinnych oraz takie przemiany cywilizacyjne, jak praca zarobkowa kobiet, osłabiły w dużym stopniu tendencje pajdocentryczne. Matka-Polka Opisane przemiany macierzyństwa w Europie, w oczywisty sposób dotyczą też naszego kraju. Specyfika polska w tym wypadku jest symbolizowana przez postać matki-polki. Ten konstrukt 2 / 6
3 ideologiczno-mentalny łączy w sobie religijny kult Matki Boskiej Częstochowskiej (która "uchroniła" kraj przed szwedzkim potopem) i historyczną pamięć okresu zaborów (kiedy kobiety zmuszone były przejąć obowiązki nieobecnych z powodu powstań i emigracji ojców)2). Różne postawy kobiet wobec posiadania dzieci pokazuje Małgorzata Szpakowska, analizując listy czytelniczek do popularnych czasopism na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat. Dla kobiet z okresu "małej stabilizacji" w Polsce charakterystyczne są dwa podejścia. Z jednej strony dziecko traktowane jest jako dobro nadrzędne, a macierzyństwo jako posłannictwo kobiet. Oznacza to, że celem kobiet powinno być rodzenie i jak najlepsze wychowywanie potomstwa. Bycie kobietą oznacza bycie matką, w myśleniu potocznym obie te kategorie są traktowane jako synonimy. Podkreślenie roli macierzyństwa służy w rzeczywistości promowaniu postaw prorodzinnych. Odpowiedź na pytanie, czy w tych warunkach kobiecość może być realizowana w oderwaniu od prokreacji - jest negatywna. Z drugiej strony autorka pokazuje, że do głosu zaczyna dochodzić przeświadczenie, że tak rozumiana rola matki jest rzeczywistym poświęceniem. Autorki listów formułują zarzuty wobec takiego stanu rzeczy, wynikające z "niemiłego odkrycia, że szczęście matki osiągane jest kosztem szczęścia kobiet i vice versa" (Szpakowska 2003). Szpakowska pokazuje równocześnie, na podstawie przesyłanych na konkursy pamiętników, że w latach 60. w Polsce dzieci bardzo często były traktowane nie jako partnerzy, ale przedmioty opieki, "pojawiają się mimochodem jako składniki losu rodziców, a nie jako byty samoistne (...). W większości relacji rodzicielskich dziecko jest raczej tym, komu trzeba dać obiad lub kogo trzeba odebrać z przedszkola". (Szpakowska 2003). Takie podejście do roli rodzicielskiej jest tak naprawdę argumentem przeciwko wspomnianemu wcześniej przekonaniu o pajdocentrycznym charakterze kultury (a przynajmniej jej polskim wydaniu). Transformacja ustrojowa w 1989 roku przyniosła zmiany polskiej rodziny i macierzyństwa. Obok wyrazów dzieciocentryzmu w listach czytelniczek cytowanych przez Szpakowską funkcjonuje tendencja do instrumentalnego traktowania macierzyństwa. Dla niektórych matek dziecko jest przedmiotem posiadania. Co jest ważne, dziecko staje się obiektem przeniesienia, potencjalnym konsumentem dóbr, których matka nie mogła dostąpić z racji ograniczeń ekonomicznych i politycznych w poprzednim ustroju. Tę tendencję (wraz ze sposobem traktowania wychowania jako ciągłego procesu inwestowania w kapitał ludzki, jakim jest dziecko) widać w trendzie do zapisywania dziecka od najmłodszych lat na wszelkie możliwe kursy, dodatkowe zajęcia, w wysiłkach włożonych w umieszczenie go w odpowiednim żłobku, przedszkolu i szkole. Świat bez matek Kim jest matka-polka dziś, z demograficznego punktu widzenia? Zgodnie z danymi przytaczanymi przez Fundację "Rodzić po ludzku", średni wiek urodzenia pierwszego dziecka to dla Polki 23,7 lat, przy czym wzrasta on wraz we stopniem wykształcenia (dla kobiet z wyższym wykształceniem - 27,2, z policealnym - 24,9, ze średnim - 23,4, podstawowym 19,6 i niepełnym podstawowym - 17,9)3). Wykształcenie jest podstawową zmienną zachowań prokreacyjnych Polek. Krystyna Slany w książce "Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie" zadaje ważne pytanie: Jak zmiana pozycji kobiet, wyrażająca się w ich aktywności pozarodzinnej, oddziałuje na macierzyństwo? Zasadniczą zmianą obserwowaną 3 / 6
4 niemal we wszystkich krajach, jest wyraźny spadek płodności, na który oddziałują zmiany w sferze życia rodzinnego zachodzące już od kilkudziesięciu lat. Wśród tych zmian autorka wymienia m.in.: wiek inicjacji seksualnej, wiek opuszczenia domu rodzinnego, rozszerzenie się kohabitacji, kryzys małżeńskości i opóźnienie zawierania małżeństw, wzrost urodzeń pozamałżeńskich i bezdzietności, rozpad małżeństw, zawieranie małżeństw powtórnych i ich rozpad. Badanie trendów płodności dokonywanych z perspektywy ostatnich 30 lat pokazuje, jak wyraźnie zmienił się odsetek porodów u kobiet znajdujących się we wszystkich grupach wieku prokreacyjnego (Slany 2002). Polską sytuację dobrze oddaje raport Fundacji "Rodzić po ludzku" o płodności kobiet. Od początku lat 90. obserwujemy w Polsce spadek liczby urodzeń. Polki rodzą coraz rzadziej, a podstawowym czynnikiem wpływającym na spadek liczby urodzeń, jest spadek wskaźnika płodności kobiet, który na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat zmniejszył się o ponad 50%. Autorki raportu podkreślają, że zmiana w płodności kobiet wpływa na model zastępowania pokoleń. Podobnie jak istotnym dla przekształceń relacji matka-dziecko w okresie industrialnym było przejście od rodziny wielopokoleniowej typu rodowego do rodziny nuklearnej, tak obecne przemiany w formach życia małżeńsko-rodzinnego (jak je określa K. Slany) kształtują podejście do macierzyństwa. Autorka jako alternatywne formy wobec rodziny uznaje: kohabitację, życie w samotności, monoparentalność i związki homoseksualne. Kohabitacja czyli "życie razem", ale bez formalnego (małżeńskiego) powiązania, zyskuje popularność już od lat 70., nie tylko jako forma przygotowania do małżeństwa, ale także jako jego alternatywa. W tego typu związkach na czoło wysuwa się jednostka lub para, która inwestuje przede wszystkim w siebie, co nieco żartobliwie, ale dobitnie, określane jest jako DINKS (Double Income No Kids - podwójne dochody, żadnych dzieci). Taka postawa prowadzi do opóźnienia prokreacji lub wręcz bezdzietności. Krystyna Slany przytacza taką wypowiedź Teresińskiej (1997) na temat DINKS-ów: "Ubolewania mediów, że oto nastał czas upadku wartości duchowych i erupcja egoizmu, traktują pobłażliwie. Dają przecież społeczeństwu to, co najcenniejsze: pracę mózgów o najwyższym IQ. (...) Czy nie lubią dzieci? Lubią, oczywiście! Ale nie do tego stopnia, by je mieć, a potem zostawić na pięć dni w tygodniu pod opieką niani, którą dzieci nazywają mamą. Zasadą jest pozostawanie w wolnym związku i świadoma rezygnacja z rozmnażania się" (Slany 2002). Single To bardzo pojemna kategoria opisująca wszystkich ludzi żyjących samotnie, niezależnie od ich sytuacji cywilno-prawnej (panny, kawalerowie, osoby rozwiedzione, będące w seperacji, wdowy/wdowcy, samotni rodzice). Następuje znacząca zmiana społecznej recepcji tego zjawiska. Negatywna, piętnująca postawa w wypadku samotnych matek, obarczanych winą za nieumiejętność założenia rodziny, zostaje zamieniona na wyrazy podziwu dla niezależnych, samorealizujących się samotnych kobiet. Życie w samotności łączy się z kolejnym typem alternatywnej formy wobec rodziny wyróżnionej przez K. Slany, a mianowicie monoparentalnością. Autorka proponuje takie określenie jako mniej pejoratywnie zabarwione od używanego powszechnie pojęcia "samotne rodzicielstwo". Chociaż tego typu związki mogą być tworzone zarówno przez samotne matki, jak i samotnych 4 / 6
5 ojców, to znamienne jest, że określenie to przypisuje się zwykle tylko kobietom. W tym wypadku wiedza potoczna znajduje potwierdzenie w statystykach. Marek Rymsza pokazuje, że na gruncie polskim rodziny niepełne stanowią ponad 15% ogółu rodzin, a zdecydowana większość (około 90%) - to rodziny bez ojca. Tak więc co dziewiąte dziecko wychowuje samotna matka (Rymsza 2001). Zniewolenie wolnością Warto podkreślić za K. Slany istotną zmianę świadomościową, jaka nastąpiła współcześnie - otóż pierwszy raz w historii ludzie zaczynają żywić przekonanie, że kobieta może zostać matką, jeśli sama tego pragnie. "Takiej wolności w podejmowaniu jednej z najważniejszych decyzji życiowych nie dawały kobiecie poprzednie typy społeczeństw. Pro- kreacja poza małżeństwem była stygmatyzowana i odrzucana jako forma dewiacji. Utwierdzało to przekonanie, że małżeństwo jest najkorzystniejszą instytucją dla wychowania dzieci i wszystkie formy poza nią oznaczają problem (głównie ubóstwo i kłopoty wychowawcze) i stanowią obciążenie dla państwa (Slany 2002). Można zastanowić się, jak opisana "nowa świadomość", objawia się w polskiej rzeczywistości. Można powiedzieć, że postęp w zakresie antykoncepcji i technologii reprodukcyjnych spowodował, że nastąpił, jak to ujmuje Giddens "kres reprodukcji jako konieczności losowej" (Giddens 2001). Upraszczając, przed obecną sytuacją pełnej kontroli urodzeń, ciąże i dzieci po prostu się zdarzały. Dobrze oddaje to potoczna kategoria "wpadki" - posiadanie dziecka nie było decyzją, ale przypadkiem. W pewnym sensie macierzyństwo nie zależało od kobiet, dlatego było łatwiejsze do przyjęcia, było po prostu koniecznością. Obecnie sfera rozrodczości znajduje się pod ścisłą kontrolą, seks na stałe został oddzielony od prokreacji. Kobiety dzięki środkom antykoncepcyjnym mają dużą, ale nie całkowitą kontrolę nad płodnością. Nowa wolność dotycząca macierzyństwa daje kobiecie możliwość wyboru momentu, kiedy chce zostać matką, a przez to zwiększenia swojej aktywności niezwiązanej z wychowaniem dzieci. Ale możliwość podjęcia decyzji związanej z posiadaniem dzieci staje się coraz trudniejsza. Okazuje się, że nigdy nie ma odpowiedniego czasu na macierzyństwo, gdyż wymogi rynku pracy uniemożliwiają faktyczne połączenie roli matki i aktywnej zawodowo kobiety (Beck 2002). Coś, co kiedyś przychodziło samo, dziś jest kwestią racjonalnego wyboru, przymusową kalkulacją zysków i strat. W związku z tym konieczna jest socjalna opieka nad kobietami i ich dziećmi - bo jeżeli macierzyństwo nie jest kwestią przypadku tylko świadomego wyboru, to tym bardziej należy umożliwić kobiecie podjęcie racjonalnego wyboru posiadania dzieci. Oczywiście, nie oznacza to, że kobiety nie kochają już dzieci tak jak dawniej i że w mniejszym stopniu pragną je mieć, ale w wyniku różnych okoliczności często decydują się na posiadanie dzieci, gdy jest już na to za późno. * W poprzednim numerze "Niebieskiej Linii" (1/30/2004) pisałem o historycznych i społecznych przemianach ojcostwa w kulturze europejskiej. Ten tekst stanowi rozwinięcie i uzupełnienie wyrażonych tam tez. 5 / 6
6 1) Wg antropologa T. Bulińskiego "W kulturze nowożytnej, jak w żadnej innej, skupiono uwagę na prawidłowym wychowaniu dziecka i temu podporządkowano większość starań. Stąd też powstanie rozmaitych instytucji wychowawczych oraz gałęzi wiedzy humanistycznej zwanej pedagogiką, zajmującej się odizolowanym światem dzieciństwa". (Buliński 2003). 2) Postawy kobiet z lat 60. prezentowane są na przykładzie listów pisanych do "Życia Warszawy", "Tygodnika Kulturalnego", "Tygodnika Powszechnego", blok współczesny reprezentują wypowiedzi, które ukazały się na łamach "Kobiety i Życia" i "Wysokich Obcasów". Bibliografia Aries P. (1995), Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w czasach dawnych, Gdańsk. Badinter E. (1998), Historia miłości macierzyńskiej, Warszawa. Buliński T. (2003) "Dziecko Krzywdzone" nr 4, Warszawa. Giddens A. (2001), Nowoczesność i tożsamość, Warszawa. Graff A. (2001), Świat bez kobiet. Płeć w polskim życiu publicznym, Warszawa. Moore H., L. (2003), Płeć kulturowa i status - wyjaśnienie sytuacji kobiet [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, [red.] M. Kempny i E. Nowicka, Warszawa. Le Goff J. (1994), Kultura średniowiecznej Europy, Warszawa. Rymsza M. (2001), Samotne macierzyństwo i polityka społeczna, Warszawa. Slany K. (2002), Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie, Kraków. Szpakowska M. (2003), Chcieć i mieć. Samowiedza obyczajowa w Polsce czasu przemian, Warszawa. 6 / 6
Znajdź kluczowe słowa w każdym akapicie i nadaj tytuł każdemu z nich.
Mama dawniej i dziś Bycie matką to nie chwilowy stan to wieloletni proces a także wspaniałe doświadczenie, bo przecież nie wystarczy urodzić dziecko - matką jest się na całe życie. Łączy się to z wieloma
Bardziej szczegółowoPROPONOWANA PROBLEMATYKA SEMINARIUM MAGISTERSKIEGO NA KIERUNKU NAUKI O RODZINIE W ROKU AKADEMICKIM 2016/2017
PROPONOWANA PROBLEMATYKA SEMINARIUM MAGISTERSKIEGO NA KIERUNKU NAUKI O RODZINIE W ROKU AKADEMICKIM 2016/2017 Imię i nazwisko: Ks. dr hab. prof. UR Andrzej Garbarz Zakład/Katedra: Katedra Nauk o Rodzinie
Bardziej szczegółowoWychowanie do życia w rodzinie 2014/2015. Liceum Ogólnokształcące im. B. Prusa w Skierniewicach
Wychowanie do życia w rodzinie 2014/2015 Liceum Ogólnokształcące im. B. Prusa w Skierniewicach ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ1) z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania
Bardziej szczegółowoTransmisja międzypokoleniowa postaw wobec prokreacji. prof. nadzw. dr hab. Dorota Kornas-Biela Katedra Psychopedagogiki, KUL
1 Transmisja międzypokoleniowa postaw wobec prokreacji prof. nadzw. dr hab. Dorota Kornas-Biela Katedra Psychopedagogiki, KUL 2 Jak rozumieć temat prezentacji? Transmisja międzypokoleniowa = przekaz międzygeneracyjny,
Bardziej szczegółowoWędrując ku dorosłości I Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego w Szubinie
Wędrując ku dorosłości I Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego w Szubinie Program nauczania wg: Teresa Król Maria Ryś Wydawnictwo Rubikon 30-376 Kraków, ul. Zakrzowiecka 39 D tel./fax: 12
Bardziej szczegółowoPODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE IV ETAP EDUKACYJNY
PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE IV ETAP EDUKACYJNY Cele ogólne programu: 1. Pogłębianie wiedzy związanej z funkcjonowaniem rodziny, miłością, przyjaźnią, pełnieniem ról małżeńskich
Bardziej szczegółowoPODSTAWOWE DEFINICJE 4/7/2016 SOCJOLOGIA RODZINY MAŁŻEŃSTWO
SOCJOLOGIA RODZINY dr Agnieszka Kacprzak PODSTAWOWE DEFINICJE RODZINA - to grupa bezpośrednio spokrewnionych ze sobą osób, której dorośli członkowie przejmują odpowiedzialność za opiekę nad dziećmi MAŁŻEŃSTWO
Bardziej szczegółowoWspółczesna rodzina i zmiany ról rodzicielskich
Toruń, 15 listopada 2018r. Współczesna rodzina i zmiany ról rodzicielskich Katarzyna Suwada Instytut Socjologii UMK k.suwada@umk.pl Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu Departament
Bardziej szczegółowoAnna Czyrska ŚMIERĆ MIŁOŚCI, CZYLI (ANTY) PORADNIK O TYM, DLACZEGO BOIMY SIĘ KOCHAĆ
Anna Czyrska ŚMIERĆ MIŁOŚCI, CZYLI (ANTY) PORADNIK O TYM, DLACZEGO BOIMY SIĘ KOCHAĆ Spis treści Wstęp 1. Małżeństwo jako dramat, czyli dlaczego współczesny świat nazywa ciebie singlem 2. Dlaczego nie potrafisz
Bardziej szczegółowoPROPONOWANA PROBLEMATYKA SEMINARIUM DYPLOMOWEGO (LICENCJACKIEGO) NA KIERUNKU NAUKI O RODZINIE W ROKU AKADEMICKIM 2015/2016
PROPONOWANA PROBLEMATYKA SEMINARIUM DYPLOMOWEGO (LICENCJACKIEGO) NA KIERUNKU NAUKI O RODZINIE W ROKU AKADEMICKIM 2015/2016 Imię i nazwisko: dr hab. prof. nadzw. Grzegorz Grzybek Zakład/Katedra: Zakład
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ PEDAGOGICZNY KATEDRA NAUK O RODZINIE
WYDZIAŁ PEDAGOGICZNY KATEDRA NAUK O RODZINIE Rodzina najlepsza inwestycja wspierana z EFS Rola i znaczenie edukacji kadr wspomagających rodzinę Ks. dr Wiesław Matyskiewicz STUDENCI NAUK O RODZINIE ZDOBYWAJĄ
Bardziej szczegółowoPODSTAWOWE DEFINICJE 3/23/2015 SOCJOLOGIA RODZINY MAŁŻEŃSTWO
SOCJOLOGIA RODZINY dr Agnieszka Kacprzak PODSTAWOWE DEFINICJE RODZINA - to grupa bezpośrednio spokrewnionych ze sobą osób, której dorośli członkowie przejmują odpowiedzialność za opiekę nad dziećmi MAŁŻEŃSTWO
Bardziej szczegółowoLudność, płodność, rodzina. Polska - Europa
Sytuacja ludności świata 2003 - Raport Funduszu Ludnościowego Narodów Zjednoczonych (UNFPA) - Konferencja prasowa - UN INFORMATION CENTRE Warszawa 08.X.2002 Ludność, płodność, rodzina. Polska - Europa
Bardziej szczegółowoJózef Augustyn SJ INTEGRACJA SEKSUALNA PRZEWODNIK. w poznawaniu i kształtowaniu własnej seksualności
Józef Augustyn SJ INTEGRACJA SEKSUALNA PRZEWODNIK w poznawaniu i kształtowaniu własnej seksualności Wydawnictwo WAM Kraków 2009 SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 5 ROZDZIAŁ I ROZWÓJ SEKSUALNY W OKRESIE DZIECIŃSTWA
Bardziej szczegółowoPrzykład rodzicielstwa
Czy prawo może funkcjonować bez oznaczenia płci? Przykład rodzicielstwa dr Małgorzata Szeroczyńska Warszawa, 5 listopada 2013 r. Mężczyzna w ciąży Kazus Thomasa Beatie Jak zarejestrować dziecko, które
Bardziej szczegółowopłodność, umieralność
Konferencja naukowa Społeczno-ekonomiczne następstwa rozwoju procesów demograficznych do 2035 roku Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich Założenia prognozy ludności płodność, umieralność Warszawa, 25 czerwca
Bardziej szczegółowoXVI WARMIŃSKO-MAZURSKIE DNI RODZINY Rodzina fundamentem życia społecznego. Tematy pomocnicze
XVI WARMIŃSKO-MAZURSKIE DNI RODZINY Rodzina fundamentem życia społecznego (hasło wybrane dn. 7 listopada 2013) Tematy pomocnicze I. Rodzina fundamentem życia społecznego 1. Rodzina fundamentem życia społecznego
Bardziej szczegółowoPrzygotowanie do usamodzielnienia ciężarnych wychowanek placówki resocjalizacyjno rewalidacyjnej na przykładzie Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w
Przygotowanie do usamodzielnienia ciężarnych wychowanek placówki resocjalizacyjno rewalidacyjnej na przykładzie Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w Kwidzynie Analizą badawczą objęto 27 wychowanek ciężarnych
Bardziej szczegółowoXVI WARMIŃSKO-MAZURSKIE DNI RODZINY
XVI WARMIŃSKO-MAZURSKIE DNI RODZINY Rodzina fundamentem życia społecznego (hasło wybrane 7 listopada 2013) Wykaz tematów zgłoszonych 7.11.2013 r. na spotkaniu przygotowawczym do XVI Warmińsko-Mazurskich
Bardziej szczegółowoModuł I. Podstawy wychowania do życia w rodzinie 24 godz. (24 wykłady) zakończony egzaminem
OPZ załącznik nr 1 Przygotowanie i przeprowadzenie wykładów oraz ćwiczeń audytoryjnych w ramach Kursu kwalifikacyjnego z zakresu zajęć edukacyjnych Wychowanie do życia w rodzinie - 4 zadania. Tematyka
Bardziej szczegółowoWYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE. w Zespole Szkół Nr 1 im. C. K. Norwida w Świdniku
WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE w Zespole Szkół Nr 1 im. C. K. Norwida w Świdniku 1 Wprowadzenie do nauczania w szkole zajęć Wychowanie do życia w rodzinie stawia przed nauczycielem ważne cele edukacyjne:
Bardziej szczegółowoRodzina i jej społeczne znaczenie. Tomasz A. Winiarczyk
Rodzina i jej społeczne znaczenie Tomasz A. Winiarczyk 1 rodzina grupa społeczna złożona z osób połączonych stosunkiem małżeństwa (ewentualnie kohabitacyjnym) i krewniaczym (w tym rodzicielskim) oraz stosunkiem
Bardziej szczegółowoPolityka społeczna. (na podstawie Wikipedii) Opracował(a): Imię i nazwisko studenta
Polityka społeczna (na podstawie Wikipedii) Opracował(a): Imię i nazwisko studenta Spis treści 1Wstęp...3 2Cele polityki społecznej...3 3Etapy rozwoju politechniki społecznej...4 3.α Od prawa ubogich do
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć wychowania do życia w rodzinie dla klasy III gimnazjum:
Scenariusz zajęć wychowania do życia w rodzinie dla klasy III gimnazjum: Opracowała: mgr Anna Wojtkowiak Gimnazjum Gorzyce Wielkie. Temat : Odpowiedzialne rodzicielstwo. Rola matki i ojca w rodzinie. Treść
Bardziej szczegółowoDekompozycja trendów w urodzeniach pozamałżeńskich Anna Baranowska-Rataj Instytut Statystyki i Demografii SGH
Nowe wzorce formowania rodziny w Polsce Konferencja FAMWELL 18.06.2013 Dekompozycja trendów w urodzeniach pozamałżeńskich Anna Baranowska-Rataj Instytut Statystyki i Demografii SGH Struktura prezentacji
Bardziej szczegółowoKontakty rodziców dzieci 6 i 7-letnich z przedszkolem/szkołą 1
Kontakty rodziców dzieci 6 i 7-letnich z przedszkolem/szkołą 1 Relacje między nauczycielami i rodzicami mogą być czynnikiem pośrednio wspierającym jakość nauczania uczniów, na co zwracają uwagę zarówno
Bardziej szczegółowoW zdrowym ciele zdrowy duch
W zdrowym ciele zdrowy duch "Ruch może zastąpić niemal każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu Wojciech Oczko-nadworny lekarz Stefana Batorego Można wyróżnić aktywność fizyczną podejmowaną: w czasie
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO KLASA III wątek tematyczny: Kobieta, mężczyzna, rodzina
Wymagania edukacyjne HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO KLASA III wątek tematyczny: Kobieta, mężczyzna, rodzina Uwaga dotycząca oceniania na każdym poziomie wymagań: aby uzyskać kolejną, wyższą ocenę, uczeń musi
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ WARTOŚCI ŻYCIOWE BS/98/2004 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, CZERWIEC 2004
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoWarszawa, maj 2012 BS/61/2012 POTRZEBY PROKREACYJNE ORAZ PREFEROWANY I REALIZOWANY MODEL RODZINY
Warszawa, maj 2012 BS/61/2012 POTRZEBY PROKREACYJNE ORAZ PREFEROWANY I REALIZOWANY MODEL RODZINY Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 2012 roku Fundacja
Bardziej szczegółowoOpis treści. Wstęp 13. Część pierwsza DEFICYT MIŁOŚCI JAKO PROBLEM BADAŃ W PEDAGOGICE 15. Wprowadzenie 17
Opis treści Wstęp 13 Część pierwsza DEFICYT MIŁOŚCI JAKO PROBLEM BADAŃ W PEDAGOGICE 15 Wprowadzenie 17 ROZDZIAŁ I Eksplikacja zjawisk deficytu miłości 19 1. Teoria potrzeb Abrahama H. Masłowa 19 2. Teorie
Bardziej szczegółowoTworzenie się rodzin w Polsce po 1989 roku
Tworzenie się rodzin w Polsce po roku Drugie przejście demograficzne Formowanie się związków małżeńskich Niski poziom wsp. małżeństw Późny wiek wstępowania w związek małżeński Inicjacja seksualna przedmałżeńska
Bardziej szczegółowoRodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych.
Rodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych. Rodzina jest interpersonalnym systemem stosunków wewnątrz grupowych lub systemem społecznym. Te stosunki tworzone są przez więzi społeczne i emocjonalne.
Bardziej szczegółowoWychowanie do życia w rodzinie - klasa 8. szkoły podstawowej
Wychowanie do życia w rodzinie - klasa 8 szkoły podstawowej nauczyciel mgr Joanna Brodowy Przygotowane na podstawie programu nauczania Wędrując ku dorosłości Teresy Król NR / TEMAT PODSTAWA PROGRAMOWA
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz skrótów 9 Wstęp 11 Część I
Spis treści Wykaz skrótów 9 Wstęp 11 Część I PEDAGOGIKA jako nauka i JEJ podstawy Rozdział I Pedagogika geneza i rozwój 25 1. Pojęcie pedagogiki jako nauki 25 1.1. Pojęcia pedagogiki w świetle literatury
Bardziej szczegółowoTytuł jednostki Treści Wymagania uczeń potrafi Nabywane postawy Uwagi
Rozkład materiału do podręcznika W rodzinie dla 3 klasy liceum oraz 4 technikum zgodnego z Programem nauczania religii nr AZ-4-01/10 (liceum) oraz AZ-6-01/10 (technikum) Grupa tematyczna Tytuł jednostki
Bardziej szczegółowoPolacy o ślubach i weselach
K.052/12 Polacy o ślubach i weselach Warszawa, sierpień 2012 roku Zwolenników poglądu, że pary po ślubie są szczęśliwsze od par, które żyją bez ślubu, jest znacznie mniej niż osób, które nie wierzą w ślub
Bardziej szczegółowoRodzina w perspektywie historycznej i uwarunkowania jej tworzenia w świetle wybranych koncepcji teoretycznych
Rodzina w perspektywie historycznej i uwarunkowania jej tworzenia w świetle wybranych koncepcji teoretycznych Zajęcia z Demografii 29.10.08 Agata Górny Definicje i charakterystyki rodziny w perspektywie
Bardziej szczegółowoURODZENIA W KOHABITACJI: WYBÓR CZY KONIECZNOŚĆ?
Nowe wzorce formowania rodziny w Polsce Konferencja FAMWELL 18.06.2013 URODZENIA W KOHABITACJI: WYBÓR CZY KONIECZNOŚĆ? ANNA MATYSIAK Instytut Statystyki i Demografii Szkoła Główna Handlowa MONIKA MYNARSKA
Bardziej szczegółowoWybór podstawowych myśli z nauczania Kościoła o ludzkiej płciowości..
Wybór podstawowych myśli z nauczania Kościoła o ludzkiej płciowości.. 1. Trudności dziś a) kiedyś kultura była przesiąknięta szacunkiem dla wartości, strzegła tych wartości, by je zachowywać, b) dziś dzieci
Bardziej szczegółowoZnaczenie wartości w budowaniu więzi w rodzinie
Znaczenie wartości w budowaniu więzi w rodzinie Zofia Kończewska-Murdzek Maria Murdzek-Wierzbicka Jan Wierzbicki Psychologia jako nauka opisująca i wyjaśniająca ludzkie zachowanie oraz jego podmiotowe
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) 1. Nazwa przedmiotu/modułu Dziecko w rodzinie i społeczeństwie 2. Nazwa przedmiotu/modułu w języku angielskim Dziecko w rodzinie i społeczeństwie 3. Jednostka
Bardziej szczegółowoSyntetyczna ocena wyników płodności kohortowej według wykształcenia kohorty urodzeniowe 1951 1975.
Syntetyczna ocena wyników płodności kohortowej według wykształcenia kohorty urodzeniowe 1951 1975. E.Frątczak A.Ptak-Chmielewska M.Pęczkowski I.Sikorska Zakład Analizy Historii Zdarzeń i Analiz Wielopoziomowych
Bardziej szczegółowomnw.org.pl/orientujsie
mnw.org.pl/orientujsie Jeżeli dziecko czuje się bezpieczne, kochane i jest szczęśliwe, to jest to, co tworzy dom, co tworzy rodzinę. kamila i beata Bardzo często, gdy mówi się o osobach LGBT+, pojawia
Bardziej szczegółowoEkonomia rozwoju wykład 11 Wzrost ludnościowy i jego powiązanie z rozwojem. dr Piotr Białowolski Katedra Ekonomii I
Ekonomia rozwoju wykład 11 Wzrost ludnościowy i jego powiązanie z rozwojem gospodarczym. dr Piotr Białowolski Katedra Ekonomii I Plan wykładu Powiązanie rozwoju gospodarczego i zmian w poziomie ludności
Bardziej szczegółowoMałżeństwa i rozwody. Materiały dydaktyczne Zakład Demografii i Gerontologii Społecznej UŁ
Małżeństwa i rozwody Materiały dydaktyczne Zakład Demografii i Gerontologii Społecznej UŁ Małżeństwa podstawowe pojęcia Zawarcie małżeństwa akt zawarcia związku między dwiema osobami płci odmiennej, pociągającego
Bardziej szczegółowoTreści nauczania WDŻ w szkole ponadgimnazjalnej
Treści nauczania WDŻ w szkole ponadgimnazjalnej człowiek i jego funkcjonowanie w środowisku rodzinnym, rozwój psychoseksualny w kolejnych fazach życia, odpowiedzialność w przeżywaniu własnej płciowości
Bardziej szczegółowoSpis treści. II Miłość i seksualność I c:~łc)1ftiie!it 11. Od Autorów 9
Spis treści Od Autorów 9 I c:~łc)1ftiie!it 11 1. Kim jestem? 12 1.1. Konieczność czy wolność? 13 1.2. Samotność czy wspólnota? 17 1.3. Sprawa płci 18 2. Rozwój człowieka 21 2.1. Na czym polega rozwój człowieka
Bardziej szczegółowoRozkład materiału WDŻ - gimnazjum PLAN REALIZACJI PROGRAMU NAUCZANIA WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE. Klasa III Gimnazjum
Rozkład materiału WDŻ - gimnazjum PLAN REALIZACJI PROGRAMU NAUCZANIA WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE Klasa III Gimnazjum Lp Temat Cele i treści zajęć Uwagi 1 Lekcja organizacyjna. Poznajmy się. Czas adolescencji
Bardziej szczegółowoWybór pomiędzy kohabitacją a małżeństwem - wpływ na relacje młodego pokolenia z rodzicami. Anna Baranowska-Rataj
Przemiany rodziny w Polsce z perspektywy demografa II Kongres Demograficzny Warszawa, 16.10.2012 Wybór pomiędzy kohabitacją a małżeństwem - wpływ na relacje młodego pokolenia z rodzicami. Anna Baranowska-Rataj
Bardziej szczegółowo, , CZY ROSJA NAM ZAGRAŻA? WARSZAWA, KWIECIEŃ 95
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET: http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY SOSW
PROGRAM WYCHOWAWCZY SOSW TARNOWSKIE GÓRY 2000 I. WSTĘP Program ten jest rozwinięciem zadań i treści wychowawczych wynikających ze statutu szkoły. Uwzględnia w sposób szczególny formułę integracyjną ośrodka.
Bardziej szczegółowoCzy zmiany w systemie emerytalnym mogą zachęcić do zwiększenia dzietności? Marek Kośny Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Czy zmiany w systemie emerytalnym mogą zachęcić do zwiększenia dzietności? Marek Kośny Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa Polityka rodzinna a systemy emerytalne Warszawa,
Bardziej szczegółowoTeorie płodności. Agata Górny Demografia Warszawa, 30 listopada 2018
Teorie płodności Agata Górny Demografia Warszawa, 30 listopada 2018 Podział teorii według dyscypliny Teorie: biologiczne socjologiczne ekonomiczne psychologiczne Biologiczne teorie płodności. zajmują się
Bardziej szczegółowo7. Bóg daje ja wybieram
7. Bóg daje ja wybieram 1. CELE LEKCJI WYMAGANIA OGÓLNE wprowadzenie w problematykę powołania życiowego i chrześcijańskiego powołania do świętości. 2. TREŚCI NAUCZANIA WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE uczeń: po lekcji
Bardziej szczegółowoMIND-BODY PROBLEM. i nowe nadzieje dla chrześcijańskiej antropologii
MIND-BODY PROBLEM i nowe nadzieje dla chrześcijańskiej antropologii CZŁOWIEK JEST MASZYNĄ (THOMAS HOBBES) Rozumienie człowieka znacząco zmienia się wraz z nastaniem epoki nowożytnej. Starożytne i średniowieczne
Bardziej szczegółowoZagadnienia na egzamin dyplomowy obowiązujące studentów kończących studia w roku akad. 2016/2017 Kierunek psychologia studia jednolite magisterskie
1 Rozwód jako przeżycie 01 Potrafi opisać psychologiczne konsekwencje Psychologiczne problemy rodzin traumatyczne rozwodu dla małżonków oraz osób z ich rozwodzących się najbliższego otoczenia społecznego.
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp Rozdział I Systemy polityczne problemy ogólne Rozdział II Historyczne systemy polityczne. Rewolucje demokratyczne..
Spis treści Wstęp... 7 Rozdział I Systemy polityczne problemy ogólne... 11 Rozdział II Historyczne systemy polityczne. Rewolucje demokratyczne.. 27 Rozdział III Demokracja i totalitaryzm. Kryzys polityczny
Bardziej szczegółowoWarszawa, maj 2014 ISSN NR 62/2014
Warszawa, maj 2014 ISSN 2353-5822 NR 62/2014 OCENY ZMIAN W RÓŻNYCH WYMIARACH ŻYCIA SPOŁECZNEGO I POLITYCZNEGO W POLSCE PO ROKU 1989 Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo dla rodziny
Warszawa, 8 lutego 2016 r. Bezpieczeństwo dla rodziny Pierwsze mieszkanie Dziecko pod opieką Praca i wychowanie W toczącej się debacie politycznej zapanował skrajny populizm. Partie licytują się na wysokość
Bardziej szczegółowoScenariusz lekcji patriotycznej. Zakres treści tematu : Kształtowanie postawy patriotycznej u młodzieży. Wyjaśnienie Kim jest patriota?
Scenariusz lekcji patriotycznej Szkoła: Gimnazjum Czas: 45 min. Temat: Co to znaczy być patriotą? Zakres treści tematu : Kształtowanie postawy patriotycznej u młodzieży. Wyjaśnienie Kim jest patriota?
Bardziej szczegółowoRodzicielstwo w kohabitacji
Przemiany rodziny w Polsce z perspektywy demografa II Kongres Demograficzny Warszawa, 16.10.2012 Rodzicielstwo w kohabitacji Anna Matysiak Instytut Statystyki i Demografii Szkoła Główna Handlowa Monika
Bardziej szczegółowoKIERUNEK SOCJOLOGIA. Zagadnienia na egzamin licencjacki na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych I stopnia
KIERUNEK SOCJOLOGIA Zagadnienia na egzamin licencjacki na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych I stopnia 1. Perspektywa strukturalna w analizie socjologicznej K_W04 posiada podstawową wiedzę o strukturach,
Bardziej szczegółowoPUBLICZNA BIBLIOTEKA PEDAGOGICZNA W KONINIE
PUBLICZNA BIBLIOTEKA PEDAGOGICZNA W KONINIE 62-510 Konin, ul. Przemysłowa 7 tel.centr. (63) 242 63 39 (63) 249 30 40 e-mail pbp@pbpkonin.pl www.pbpkonin.pl Ojcostwo Zestawienie bibliograficzne w wyborze
Bardziej szczegółowoSZKOŁA PODSTAWOWA WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE. Rozkład materiału - Wędrując ku dorosłości - numer w wykazie 705/2014
SZKOŁA PODSTAWOWA - numer w wykazie 705/2014 Klasa V O rodzinie i nie tylko, czyli tematyka naszych spotkań. Tworzymy wspólnotę, czyli o funkcji prokreacyjnej oraz ekonomicznej rodziny. Jak budować wspólnotę
Bardziej szczegółowoKu wolności jako odpowiedzialności
Marcin Kilanowski Ku wolności jako odpowiedzialności Dewey, Rorty, Habermas o nowej jakości w demokracji Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Toruń 2013 Spis treści Od Autora 11 Wstęp 13
Bardziej szczegółowoGminny program wspierania rodziny na lata
Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XXXVI/306/18 Rady Gminy Karsin z dnia 29 czerwca 2018 Gminny program wspierania rodziny na lata 2018-2020 1. Wstęp Każde dziecko do prawidłowego rozwoju potrzebuje rodziny,
Bardziej szczegółowoPrawo rodzinne i opiekuńcze. Wydanie 5. Autor: Marek Andrzejewski
Prawo rodzinne i opiekuńcze. Wydanie 5. Autor: Marek Andrzejewski Wykaz skrótów Wykaz literatury Przedmowa do wydania Piątego Rozdział I. Zagadnienia wprowadzające 1. Prawo rodzinne i prawo opiekuńcze
Bardziej szczegółowoKonkursy Przedmiotowe w roku szkolnym 2017/2018
PROGRAM MERYTORYCZNY KONKURSU HISTORYCZNEGO DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO I. CELE KONKURSU kształcenie umiejętności samodzielnego zdobywania wiedzy historycznej; rozbudzanie ciekawości
Bardziej szczegółowoSGGW w Warszawie Wydział Ekonomiczno-Rolniczy Kierunek: Socjologia
SGGW w Warszawie Wydział Ekonomiczno-Rolniczy Kierunek: Socjologia ANKIETA Ankieta stanowi część badań dotyczących pracy licencjackiej pt. Przenikanie się kultur a różnice obyczajowe na przykładzie małżeństw
Bardziej szczegółowoniektóre pytania, na które Czytelnik będzie mógł znaleźć odpowiedź w trakcie lektury książki 7 Wstęp 9
Spis treści niektóre pytania, na które Czytelnik będzie mógł znaleźć odpowiedź w trakcie lektury książki 7 Wstęp 9 Rozdział 1 Na czym opiera się nauczanie Kościoła o seksualności? 13 Wyjaśniać prosto jak
Bardziej szczegółowoWarszawa, listopad 2013 BS/155/2013 WIEŚ POLSKA DWADZIEŚCIA LAT PRZEMIAN
Warszawa, listopad 20 BS/155/20 WIEŚ POLSKA DWADZIEŚCIA LAT PRZEMIAN Znak jakości przyznany przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 20 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej
Bardziej szczegółowo3. Miłość niejedno na imię
3. Miłość niejedno na imię 1. CELE LEKCJI WYMAGANIA OGÓLNE wprowadzenie w problematykę chrześcijańskiego rozumienia sensu miłości. 2. TREŚCI NAUCZANIA WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE uczeń: definiuje pojęcie miłości,
Bardziej szczegółowoPoczątkowo prawo do kontaktów było przyznane rodzicom. W uchwale z. dnia 14 czerwca 1988 r. (III CZP 42/88, LexisNexis nr , OSNCP 1989, nr 10,
Początkowo prawo do kontaktów było przyznane rodzicom. W uchwale z dnia 14 czerwca 1988 r. (III CZP 42/88, LexisNexis nr 310619, OSNCP 1989, nr 10, poz. 156) Sąd Najwyższe wskazał, że rodzice mają obowiązek
Bardziej szczegółowoNaturalną potrzebą i prawem każdego dziecka jest przynależność do grupy społecznej.
doświadczeń Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej nr 2 w Sosnowcu Szkoły muszą być bardziej inkluzyjne niż wykluczające, ich celem powinna być troska o wszystkich i zapewnienie bezpiecznej atmosfery stąd
Bardziej szczegółowoDobro dziecka Pracownikom socjalnym pod rozwagę
Dobro dziecka Pracownikom socjalnym pod rozwagę Grzegorz P. Kubalski Związek Powiatów Polskich Warszawa, dn. 22 września 2011 roku Zalecenia kierunkowe Stosując ustawę, należy mieć na względzie podmiotowość
Bardziej szczegółowoRodzina największym kapitałem UE. Czy i w jaki sposób Unia wspiera rodziny?
Rodzina największym kapitałem UE. Czy i w jaki sposób Unia wspiera rodziny? Debata w Bochni Patronat honorowy: Marek Sowa Marszałek Województwa Małopolskiego Co to jest polityka prorodzinna? działania
Bardziej szczegółowoWarszawa, kwiecień 2011 BS/38/2011 STOSUNEK POLAKÓW DO PRACY I PRACOWITOŚCI
Warszawa, kwiecień 2011 BS/38/2011 STOSUNEK POLAKÓW DO PRACY I PRACOWITOŚCI Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 13 stycznia 2011 roku Fundacja Centrum Badania Opinii
Bardziej szczegółowoZwiązki. nieformalne. e-poradnik
e-poradnik Prawo Prawo Prawo Prawo Prawo Związki nieformalne Stosunki majątkowe między konkubentami Mieszkanie konkubentów Jak dziedziczą konkubenci Prawa dzieci ze związków nieformalnych Prawo podatkowe
Bardziej szczegółowoZESPÓŁ SZKÓŁ INTEGRACYJNYCH IM. POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH W INOWROCŁAWIU
ZESPÓŁ SZKÓŁ INTEGRACYJNYCH IM. POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH W INOWROCŁAWIU JAN PAWEŁ II ORĘDOWNIK RODZINY NASZA SPOŁECZNOŚĆ SZKOLNA ŁĄCZY SIĘ Z TYMI SŁOWAMI PAMIĘTAMY 27 kwietnia 2015 roku odbył się w naszej
Bardziej szczegółowoWychowanie do życia w rodzinie Szkoła podstawowa
Wychowanie do życia w rodzinie Szkoła podstawowa Podstawowe założenia, filozofia zmiany i kierunki działania Autor: Rafał Lew-Starowicz, Tomasz Kulasa Zawarta w podstawie programowej wiedza natury biologicznej
Bardziej szczegółowoAnna Dudak SAMOTNE OJCOSTWO
SAMOTNE OJCOSTWO Anna Dudak SAMOTNE OJCOSTWO Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2006 Copyright by Anna Dudak Copyright by Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2006 Recenzent: prof. zw. dr hab. Józef Styk Redakcja
Bardziej szczegółowoZagadnienia Wychowania do życia w rodzinie w szkole ponadgimnazjalnej
Zagadnienia Wychowania do życia w rodzinie w szkole ponadgimnazjalnej 1. U progu dorosłości. Co to znaczy być osobą dorosłą. Dorosłość a dojrzałość. Kryteria dojrzałości. Dojrzałość w aspekcie płciowym,
Bardziej szczegółowoHISTORIA KLASA III GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA
2016-09-01 HISTORIA KLASA III GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA Cele kształcenia wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje
Bardziej szczegółowoV LUBUSKI KONGRES KOBIET
V LUBUSKI KONGRES KOBIET Zielona Góra, 12 października 2013r. POLITYKA PRORODZINNA Pierwsze mieszkanie Ciąża Narodziny dziecka Opieka nad dzieckiem Pierwsze kroki w edukacji Wyzwania demograficzne Do 2030r.
Bardziej szczegółowoTRANSFORMACJA RODZINY JAKO STYMULANTA REGRESU DEMOGRAFICZNEGO
TRANSFORMACJA RODZINY JAKO STYMULANTA REGRESU DEMOGRAFICZNEGO Tezy Rodzina od momentu jej wyodrębnienia jako formy organizacji życia ludzi przechodzi permanentną transformację; Głównymi determinantami
Bardziej szczegółowoJakość życia w perspektywie pedagogicznej
Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Jadwiga Daszykowska Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2007 Copyright by Jadwiga Daszykowska Copyright by Oficyna Wydawnicza
Bardziej szczegółowoPo drugie - podatki. Osoba, której sąd przyzna opiekę nad dzieckiem, płaci niższe podatki, bo może rozliczać się wspólnie z dzieckiem.
Nie chcemy, nie popieramy, czyli o rozwodach Na początku lat 90. na tysiąc małżeństw rozwiązywano w sądach niespełna pięć. W 2005 r. rozstało się osiem par na tysiąc. W miastach rozwodów jest trzy razy
Bardziej szczegółowoSzanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm
Rodzeństwo dzieci niepełnosprawnych Szanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm Tłumaczenie: Psycholog - Dorota Fedorowska (Fundacja EDUCO) Czynniki obciążające rodziny posiadające niepełnosprawne dziecko Obciążenie
Bardziej szczegółowoRaport. Stan na 28 lutego 2017 r.
Raport Stan na 28 lutego 2017 r. Spis treści 1. Realizacja programu Rodzina 500+... 7 2. Program Rodzina 500+ w regionach... 13 3. Mapa drogowa programu Rodzina 500+... 29 4. Program Rodzina 500+ doceniony
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY. Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 3 im. Jana Pawła II w Rudzie Śląskiej
PROGRAM WYCHOWAWCZY Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 3 im. Jana Pawła II w Rudzie Śląskiej,,W wychowaniu chodzi właśnie o to, ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem Jan Paweł II PROGRAM
Bardziej szczegółowoWielodzietność we współczesnej Polsce
Demografia i Gerontologia Społeczna Biuletyn Informacyjny 0, Nr Piotr Szukalski Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki pies@uni.lodz.pl Wielodzietność we współczesnej Polsce Prosta zastępowalność tj. sytuacja,
Bardziej szczegółowoNiski podatek i brak odpowiedzialności za zobowiązania. Wpisany przez Filip Barański
Czy prowadząc działalność można nie odpowiadać za zobowiązania i jednocześnie płacić możliwie niskie podatki? Krokiem w tym kierunku jest spółka komandytowa ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w
Bardziej szczegółowoBadanie na temat mieszkalnictwa w Polsce
Badanie na temat mieszkalnictwa w Polsce BADANIE NA REPREZENT ATYWNEJ GRUPIE POLEK/POLAKÓW Badanie realizowane w ramach projekru Społeczne Forum Polityki Mieszkaniowej współfinansowanego z Funduszy EOG
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR... RADY GMINY PIĄTNICA. z dnia... 2012 r. w sprawie przyjęcia do realizacji Gminnego Programu Wspierania Rodziny na lata 2013-2016
Projekt z dnia 1 października 2012 r. UCHWAŁA NR... RADY GMINY PIĄTNICA z dnia... 2012 r. w sprawie przyjęcia do realizacji Gminnego Programu Wspierania Rodziny na lata 2013-2016 Na podstawie art. 18 ust.
Bardziej szczegółowoKOMUNIKATzBADAŃ. Osoby niezamężne i nieżonate w polskich rodzinach NR 93/2017 ISSN
KOMUNIKATzBADAŃ NR 93/2017 ISSN 2353-5822 Osoby niezamężne i nieżonate w polskich rodzinach Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą. Wykorzystanie fragmentów
Bardziej szczegółowoGminny Program Wspierania Rodziny w Gminie Pszczyna na lata
Gminny Program Wspierania Rodziny w Gminie Pszczyna na lata 2016-2018 Wprowadzenie Gminny Program Wspierania Rodziny w Gminie Pszczyna na lata 2016-2018 został opracowany w oparciu o ustawę o wspieraniu
Bardziej szczegółowoKIERUNEK SOCJOLOGIA Pytania na egzamin licencjacki Studia stacjonarne i niestacjonarne I stopnia Obowiązują od roku akad.
KIERUNEK SOCJOLOGIA Pytania na egzamin licencjacki Studia stacjonarne i niestacjonarne I stopnia Obowiązują od roku akad. 2015/2016 Egzamin licencjacki jest ostatnim etapem weryfikacji efektów kształcenia.
Bardziej szczegółowoPrzyjaźń jako relacja społeczna w filozofii Platona i Arystotelesa. Artur Andrzejuk
w filozofii Platona i Arystotelesa Artur Andrzejuk Plan Greckie pojęcie przyjaźni philia. Idealistyczna koncepcja przyjaźni u Platona. Polityczna rola platońskiej przyjaźni. Arystotelesowska koncepcja
Bardziej szczegółowo(materiały dostępne w Bibliotece Pedagogicznej w Suchej Beskidzkiej)
OJCOSTWO Zestawienie bibliograficzne w wyborze za lata 2000 2013 (materiały dostępne w Bibliotece Pedagogicznej w Suchej Beskidzkiej) WYDAWNICTWA ZWARTE 1. Być ojcem niepełnosprawnego dziecka największe
Bardziej szczegółowo