Nuras.info 2/2013. Żółwie morskie z Ostional Beach 4. Fernando de Noronha 18. Galapagos - kłopoty z ludojadem 24. Gozo 32

Transkrypt

1 Nr 2 (38) LUTY 2013

2 Od Re dak cji Tak, to już lu ty, czas na któ ry wie lu z nas cze ka ło od ro ku. Za kil ka dni, po raz ko lej ny, spo tka my się licz - nie pod czas na sze go do rocz ne go nur ko we go świę ta w Pa ła cu Kul tu ry. Nie, nie bę dzie me da li, pie śni na cześć przy jaź ni mię dzy na ro do wej, ani okla sków za za słu gi, któ rych echo od bi ja ją ce się od po tę żnych ścian gma - szy ska pew nie do dziś nie któ rym uda je się usły szeć. Nie bę dzie też wiel kiej fe ty, prze ży je my za to wspól - nie wspa nia łą przy go dę pod wod ną to nic, że w środ ku zi my i w sa mym ser cu na szej sto li cy. Prze cież wie my do sko na le, że choć na no gach bę dzie my mieli wy jąt ko wo bu ty a nie płe twy, to i tak wszy scy bę dzie - my czuli się tam, jak ry by w wo dzie. Znów uści śnie my dło nie daw no nie wi dzia nych zna jo mych, wspól nie za - po zna my się z no win ka mi sprzę to wy mi, mo że na wet uda się wy brać ja kiś in te re su ją cy kie ru nek i za pla no wać pod wod ną przy go dę ży cia? Spo tka nie z nur ko wy mi au to ry te ta mi i re kor dzi sta mi, któ rzy jak co ro ku opo wie dzą o swo ich osią gnię ciach oraz bę dą słu żyli bez cen ny mi ra da mi i do świad cze niem, wy kła dy do ty czą ce wszel kich aspek tów nur ko wa nia, do te go ma ra ton fil mów pod wod nych Mo żna chcieć wię cej? Mo żna! Cze ka ją na Was kon kur sy, warsz ta ty, na gro dy. Dwie z nich przy zna je cie Wy sa mi, gło su jąc na Pro dukt Ro ku oraz ba zę, cen - trum lub ulu bio ne go in struk to ra. Nie za po mnij cie ta kże zaj rzeć na sto isko Nu ras. in fo. Ser decz nie za pra sza my wszyst kich Czy tel ni ków, cze ka my na Was! Za nim się jed nak zo ba czy my, za nim za pla nu je cie ko lej ne kro ki swo - jej nur ko wej przy go dy, któ re chcie li by ście zre ali zo wać w roz po czę tym wła śnie ro ku, do brze by ło by pod su mo - wać mi ja ją ce 12 mie się cy. Po pro si li śmy o to na szych sym pa ty ków. Ja ki był dla nich po przed ni rok i ja kie są ich pla ny na ko lej ny szu kaj cie w nu me rze. Re dak cja Spis treści Żółwie morskie z Ostional Beach 4 Fernando de Noronha 18 Galapagos - kłopoty z ludojadem 24 Gozo 32 Jest takie miejsce na ziemi 44 Elżbieta - Polska Królowa Głębin 52 Ważny certyfikat czyli jak poszukiwać Instruktor przez duże I 70 Pięć przykazań podwodnego fotografa 74 Pasja większa niż życie! 86 Widziane bez maski 90 Rok 2012 już za nami 98 Olympus Stylus TG 108 Nr 2 (38) LUTY 2013 Zdjęcie okładki: Miłosz Dąbrowski Nuras.info redaguje: Dariusz Smosarski darek@nuras.info, współpracują: Miłosz Dąbrowski, Dawid Jóźwiak, Maciej Jurasz, Michał Winek, Rudi Stankiewicz, Tomasz Jeżewski, Margita Ślizowska, Grzegorz Zieliński; Skład komputerowy i łamanie: Studio AVALON Olsztyn Za treść artykułów odpowiadają autorzy. Redakcja zastrzega sobie prawo adiustacji i skracania tekstów oraz zmiany tytułów. Nie ponosimy odpowiedzialności za treść ogłoszeń. Przedruki i kopiowanie wyłącznie za zgodą zespołu redakcyjnego. Wszelkie prawa zastrzeżone. Publikacja reklamy i tekstów sponsorowanych niekoniecznie oznacza poparcie dla produktu, firmy czy usługi. Artykuły i zdjęcia można przesyłać przez naszą stronę Nadsyłając materiały, celem zamieszczenia w wydawnictwie Nuras.info autor oświadcza, że zapoznał się z regulaminem zamieszczonym na i go akceptuje. 2

3

4 Po byt na Ko sta ry ce przy po mi nał nie co wi zy tę w zoo lub w par ku dzi - kich zwie rząt. Miesz ka li śmy przez dwa ty go dnie w ra ju, a dzi kie zwie - rza ki do słow nie za miesz ki wa ły z na - mi! W po ko jach, tak jak by zu peł nie u sie bie, prze by wa ły owa dy i kra by, na da chu miesz ka ły igu any, a ka żde - go dnia bu dzi ły nas cie kaw skie szo - py pra cze. W dro dze do re stau ra cji pięk ne go re sor tu Oco tal to wa rzy szy - ły nam ostro no sy i licz ne ga tun ki pta ków, w tym gło śne i ener gicz ne pa pu gi. Żółwie morskie z Ostional Beach

5 Wpraw ne oko mo gło wy pa trzeć: skor pio - na, ko li bra, mał pę, wę ża czy jesz cze coś in - ne go. Ale na wet tak pięk na ko sta ry kań ska fau na i flo ra by ła na praw dę ni czym w po - rów na niu z mo żli wo ścią ob co wa nia z mor - ski mi żół wia mi, i to w tych naj wa żniej szych mo men tach ich ży cia Na sze spo tka nie z żół wia mi za czę ło się na jed nym z nur ko wań. Więk szość osób z eki py zo ba czy ła je w ich na tu ral nym śro - do wi sku pod czas je dze nia i pły wa nia w wo dach Oce anu Spo koj ne go. Szyb ko do - wie dzie li śmy się jed nak, że ko sta ry kań skie pla że sły ną z atrak cji po le ga ją cej na ob ser - wa cji sa mic żół wi mor skich pod czas skła - da nia jaj. Po za się gnię ciu in for ma cji i spraw dze niu wszyst kich mo żli wych form wy - jaz du na ta ką pla żę, przy go to wa li śmy so bie wy ciecz kę. Po cząt ko wo nie mo gli śmy ogar - nąć czę sto sprzecz nych in for ma cji. Ka żdy mó wił coś in ne go, żą da jąc za wy ciecz kę in - ną kwo tę. Gru po wo i de mo kra tycz nie zde - cy do wa li śmy się na naj tań szą, a za ra zem 5

6 chy ba naj bar dziej uczci wą ofer tę. Wy bra li - śmy tak sów ka rza, któ ry twier dził, że kil ka lat pra co wał przy żół wiach i że naj pew niej - sza do ob ser wa cji bę dzie pla ża Ostio nal. Do te go mu sie li śmy za pła cić za sam trans - port i mo gli śmy unik nąć wy ższej ce ny ja ką pro po no wa li agen ci tu ry stycz ni. Po cze ka li - śmy na dzień, w któ rym fa za księ ży ca mia - ła być od po wied nia, tak sów karz dał znać i ru szy li śmy! Po dob no oko ło ty go dnia przed peł nią księ ży ca na pla ży tej zda rza się nie czę sto wi dzia ny cud bio lo gicz ny. Wie dzio ne in - stynk tem sa mi ce skła da ją ja ja w czar nym 6 wul ka nicz nym pia sku. Jak twier dził nasz szo fer, kil ka na ście lat te mu, w ro ku 1995, na tej słyn nej pla ży pięć set ty się cy sa mic zło ży ło oko ło dzie się ciu mi lio nów jaj usta na wia jąc wte dy swo isty re kord! Pod róż na po łu dnie za chod nio ko sta ry - kań skie go wy brze ża trwa ła w nie skoń czo - ność As falt i do bra dro ga skoń czy ły się po kil ku na stu ki lo me trach. Po tem mu sie li - śmy się wlec bu sa mi przez szu tro we dro gi wio dą ce wzdłuż wy brze ża, a nie kie dy na - wet przez dżun glę Wy trzę sło nas nie mi - ło sier nie. Ani po spać, ani coś wy pić, ani od po cząć. Trze ba by ło trzy mać fla ki i in - ne we wnętrz ne or ga ny Po dro dze mo żna by ło za to pró bo wać po dzi wiać nie sa mo wi - tą ro ślin ność i przy ro dę. Ma ło bra ko wa ło, a roz je cha li by śmy wę ża boa. Kie dy już skoń czy ły się na sze mę ki, dzień rów nież po wo li do bie gał koń ca. Po - ko na nie dy stan su oko ło 70 ki lo me trów za - ję ło pra wie 4 go dzi ny Uff. Zdą ży li śmy w ostat niej chwi li. Wio ska na Ostio nal be - ach by ła nie wiel ka, jed nak ilość za par ko - wa nych na jej głów nej dro dze aut ro bi ła wra że nie. Spo ro by ło ta kże osób chcą cych po dzi wiać to ta jem ni cze zja wi sko. Jak to zwy kle by wa w ta kich miej scach, jest to

7 jed na z atrak cji tu ry stycz nych, w peł ni już ko mer cyj na Ła piąc ostat nie dzien ne świa tło, po gna łem na pla żę. Od ra zu wy pa trzy łem pierw szą spo rych roz mia rów sa mi cę, koń czą cą wy - grze by wa nie doł ka tyl ny mi ła pa mi. Po tem na stą pił czas skła da nia jaj. Ni gdy nie za po - mnę od gło su, ja ki po wsta wał pod czas spa da - nia ka żde go ja ja jed ne go na dru gie. Nie za po mnę też za pa chu, któ ry wy raź nie czuć by ło na ca łej pla ży. Roz grza ny za cho dzą cym już słoń cem pia sek aż pa ro wał od aro ma tu nie co przy po mi na ją ce go woń kur ni ka (mam na dzie ję, że po rów na nie jest dla wszyst kich wy raź ne i od po wied nio do sad ne). To, co za czę ło się póź niej, by ło nie ziem - skie. Im by ło ciem niej, tym wię cej żół wic wy sta wia ło z oce anu swo je łeb ki, ni czym pe ry sko py ło dzi pod wod nych. Po wo li, ale sta now czo, sa mi ce do pły wa ły do sa me go brze gu, aby dojść do od po wied nie go miej - sca pla ży i za cząć swo je wy kop ki. Z cza - sem pra wie ca ła pla ża po kry ła się żół wi mi sko ru pa mi. Mnó stwo by ło ga piów, ale też spo ra ilość miej sco wych prze wod ni ków pil - nu ją cych cie kaw skich lu dzi. Za bra nia li oni uży wa nia lamp bły sko wych oraz sta wa nia żół wio wi na dro dze. Na po ty ka ją ca przed so bą czło wie ka żół wi ca mo gła by po pro stu wró cić do oce anu, prze ry wa jąc pro ces skła - da nia jaj. Nad na mi, w po wie trzu, po mi mo na stę - pu ją cych nie uchron nie ciem no ści, ro iło się od go to wych na ja jecz ną ucztę pta ków. Po - za ob ser wa cją mę czą ce go mar szu, pro ce su ko pa nia, skła da nia jaj, no i w koń cu ich za - ko py wa nia, wi dzie li śmy ta kże wy klu wa nie 7 się ma lut kich oka zów żół wi mor skich i ich in stynk tow ny pęd do wo dy. Wspa nia łe chwi le nie sa mo wi te i nie za po mnia ne wra że nia. Wszy scy z wy pie ka mi na po licz - kach la ta li śmy jak opę ta ni po pla ży, ro biąc ma sę zdjęć i fil mów. Sym pa tycz ni prze wod ni cy, z któ rych ka żdy opie ko wał się swo - ją na szyb ko do bra ną grup ką tu ry stów, chęt nie opo wia da li o żół wiach.

8 Iwtym mo men cie mu szę na pi sać o pro - ble mie, któ re go tam na pla ży Oco tal zu peł - nie nie prze wi dzia łem. Nie bę dę na gi nał praw dy, że by łem teo re tycz nie przy go to wa - ny do spo tka nia oko w oko z sa mi cą żół wia mor skie go. Nie by łem, bo jak zwy kle na wy jeź dzie nie by ło cza su Za to chęt nie wy słu chi wa łem prze wod ni ków, ro bi łem na - wet no tat ki. Tyl ko wte dy do gło wy mi nie przy szło, że in for ma cje wy grze ba ne na po - trze by te go tek stu już po po wro cie do Pol - ski czę ścio wo nie po kry ją się z tym, co prze ka zy wa li lo kal ni stra żni cy par ku i prze - wod ni cy. Do szło do te go, że pro si łem Jar ka i Ra fa ła o zwe ry fi ko wa nie mo ich ko sta ry kań skich no - ta tek. Oni tyl ko po twier dzi li, że jest jed nak spo ro roz bie żno ści po mię dzy do stęp ny mi in - for ma cja mi na te mat żół wi mor skich Cóż, nie je stem bio lo giem mo rza i spe cja li stą od mor skich żół wi, ale po sta ram się na pi sać to, cze go uda ło mi się w su mie do wie dzieć Zgod nie z da ny mi uzy ska ny mi na pla ży Ostio nal, na świe cie ży je osiem ga tun ków żół wi mor skich, z cze go aż sześć wy stę pu - 8

9 je w wo dach ota cza ją cych Ko sta ry kę. Z ko - lei czte ry ga tun ki od wie dza ją wła śnie pla - żę Ostio nal w ce lu roz rod czym. Wi ki pe dia na swo ich stro nach za wie ra in for ma cje o sys te ma ty ce żół wi mor skich po da jąc, że na świe cie wy stę pu je tyl ko sześć ga tun - ków: Ro dzaj Ca ret ta ka ret ta (Ca ret ta ca ret ta) Ro dzaj Che lo nia żółw zie lo ny (Che lo nia my das) Ro dzaj Eret mo che lys żółw szyl kre to wy (Eret mo che lys im bri ca ta) Ro dzaj Le pi do che lys żółw za to ko wy (Le pi do che lys kem pii) żółw oliw ko wy (Le pi do che lys oli va cea) Ro dzaj Na ta tor żółw na ta tor (Na ta tor de pres sa) Jed nak na stro nie atur tles.org zna la złem in for ma cje o sied miu ga tun kach żół wi mor skich Cóż, te ró żni ce na ra zie 9

10 po zo sta wiam tak, jak je ode bra łem, ale w przy szło ści spró bu ję to wy ja śnić! Je stem prze ko na ny, że te fa scy nu ją ce zwie rzę ta ży ją ce na zie mi od 110 mi lio - nów lat trze ba po znać choć tro chę. War - to rów nież uzmy sło wić so bie, że ich dłu go wiecz ność jest pod da wa na spo rej pró - bie. Kłu sow nic two w ce lu uzy ska nia mię sa i sko ru py (war tej po dob no po nad 200 $ za kg!!!), przy pad ko we wpa da nie w sie ci ry bac kie pod czas odło wów ryb i sko ru pia - ków, zmia ny kli ma tycz ne i wzrost po zio mu wo dy za bie ra ją cy prze strzeń na pla żach, za nie czysz cze nie wód i plaż czy han del żół wi mi ja ja mi to przy czy ny po wo du ją ce, że po pu la cja nie ste ty spa da. Sza cu je się, że obec nie na zie mi wy stę pu je dwa i pół ty sią - ca sa mic go to wych do roz ro du, a jesz - 10 cze 50 lat te mu by ło ich czter dzie ści ty - się cy. Żół wie mor skie więk szość swo je go ży cia spę dza ją sa mot nie. Cza sa mi zbie ra ją się w du że sta da, je śli tyl ko gdzieś wy stę pu je na gro ma dze nie po ży wie nia. Mo gą spać przy po wierzch ni wo dy, a w ra zie po trze by ukryć się na dnie wśród przy brze żnych skał. Ma łe żół wi ki śpią pły nąc przy po wierzch - ni, zwy kle ma jąc przed nie od nó ża pływ ne pod nie sio ne nad grzbiet. Kie dy pod ro sną, wra ca ją do za tok i na ra fy ko ra lo we, aby tam żyć. Mo gą za nur ko wać na wet po ni - żej 1000 me trów i nie wy pły wać dla za - czerp nię cia od de chu na wet do trzech go dzin. Żół wie zie lo ne (Che lo nia my das) po tra fią po zo sta wać pod wo dą na wet pięć go dzin. Że by zu ży wać mniej tle nu, ich puls zwal nia tak, że ser ce mo że bić co dzie więć mi nut. Żół wie są je dy ny mi krę gow ca mi na świe - cie z ze wnętrz nym szkie le tem, któ re go grzbie to wa część ka ra paks po wsta ła z prze kształ ce nia że ber i ości stych wy rost - ków krę gów w kost ne pły ty. Cia ło po kry wa dwu war stwo wy pan cerz, zło żo ny z sze re gu pły tek kost nych, po kry tych z ze wnątrz ro - go wy mi tarcz ka mi, któ rych licz ba zwy kle

11 wy no si 4 a rza dziej 5 par le żą cych po prze - ciw nych stro nach nie pa rzy stych tarcz krę - go wych. Po bo kach cia ła ka ra paks łą czy się z pla stro nem przy po mo cy spo je nia zwa ne - go mo stem, któ ry mo że być mięk ki lub sztyw ny. Nie któ re ga tun ki ma ją pla stron za - wie szo ny na za wia sach, dzię ki któ rym mo - gą cia sno do my kać go do resz ty pan ce rza. Żół wie to zwie rzę ta zmien no ciepl ne. Ma ją ni ską prze mia nę ma te rii, a co za tym idzie ilość wy twa rza ne go cie pła w tym pro ce sie jest ma ła. Opti mum ter micz ne dla żół wi wy no si od ok. 25 O C do ok. 35 O C, za tem tem pe ra tu ra oto cze nia jest nie zwy kle wa - żnym czyn ni kiem funk cjo no wa nia or ga ni - zmu tych zwie rząt. Przy pusz cza się rów nież, że ko lor ka ra pak su ma zna cze nie dla po szcze gól nych ga tun ków, w za le żno - ści od miej sca ich wy stę po wa nia. Żół wie za miesz ku ją ce w stre fie umiar ko wa nej ma - ją ciem ny ka ra paks, po nie waż jak wia do - mo, ciem ny ko lor le piej po chła nia cie pło, na to miast żół wie za miesz ku ją ce stre fy tro - pi kal ne prze wa żnie ma ją ja sny ko lor ka ra - pak su, któ ry od bi ja pro mie nie sło necz ne. W prze ci wień stwie do po zo sta łych owo - dniow ców (ga dów, pta ków, ssa ków) ma ją pierw szy krąg (atlas) z trzo nem, co ogra ni - cza ob ro ty czasz ki (u po zo sta łych atlas jest pier ście nio wa ty, a je go trzon przy ra sta do na stęp ne go krę gu, ob rot ni ka i two rzy oś 11 ob ro tu czasz ki). Bio dro i ło pat ki są we - wnątrz ich że ber. Dzię ki ta kiej bu do wie mo gą (z wy jąt kiem żół wi mor skich) wcią - gać gło wę, koń czy ny i ogon do wnę trza pan ce rza. Ogon jest ra czej krót ki i spi cza - sty. Ma ją ro go wy dziób, w któ rym za miast zę bów (z wy jąt kiem kil ku wy ga słych form) są ostre ro go we li stwy na kra wę dziach szczę ki i żu chwy, któ re u ga tun ków mię so - żer nych są ostre jak no że, a dzia ła ją jak no - ży ce. Ru chy że ber pod czas od dy cha nia są u żół wi nie mo żli we, dla te go mię śnie brzusz ne prze ję ły ro lę zwięk sza nia i zmniejsza nia ob ję to ści klat ki pier sio wej. Ma ją roz - dzie lo ne i ru cho me po wie ki, nie ma ją otwo rów usznych, błon bę ben ko wych i ucha środ ko we go. Czę sto u żół wi mor skich wy cho dzą cych na ląd w ce lu zło że nia jaj ob ser wu je się wy dzie li nę z oczo do łu. Wy - da je się wte dy, że żółw pła cze. W rze czy - wi sto ści żół wie jak in ne ga dy czy też pta ki ży ją ce w śro do wi sku mor skim po sia da ją gru czoł sol ny. Gru czoł ten od po wie dzial ny jest za wy da la nie z or ga ni zmu nad mia ru so - li. Po szcze gól ne ga tun ki ró żnią się mię dzy so bą upodo ba nia mi po kar mo wy mi. Żół wie ka ret ta je dzą gąb ki, żół wie za to ko we wo lą

12 kre wet ki i kra by. Żół wie zie lo ne wy bie ra ją mor ską ro śli nę z rzę du tra wia stych Tha las - sia te stu di num i al gi. Żół wie mor skie zja da - ją ca łą roz ma itość bez krę gow ców oce anu. Ogól nie na ich po karm skła da ją się: me du - zy, wo do ro sty, kra by, kre wet ki, ukwia ły, sko ru pia ki, mię cza ki w tym śli ma ki, al gi, gąb ki i ry by. Po nie waż nie ma ją zę bów, uży wa ją po tę żnych dzio ba tych szczęk, aby rwać, gnieść i ciąć na strzę py po karm. Mniej sza zdo bycz jest oczy wi ście po ły ka na w ca ło ści. U żół wi wy stę pu je za płod nie nie we - wnętrz ne, któ re od by wa się przy uży ciu or - ga nu wpro wa dza ją ce go, wy płu ka ne go ze ste ku (jak u nie któ rych pta ków). Wszyst kie ga tun ki żół wi są ja jo rod ne. W ce lu zło że - nia jaj sa mi ce od by wa ją dłu gie wę drów ki do miej sca swe go uro dze nia, kie ru jąc się tak na praw dę li nia mi sił po la ma gne tycz ne - go zie mi. Po wyj ściu z wo dy po ru sza ją się po wol nie i nie zdar nie. Na lą dzie są na - praw dę nie zgrab ne i bez bron ne. Pod czoł - gu ją się po za stre fę przy bo ju mo rza. Nie wol no wte dy sta nąć jej na dro dze (o czym przy po mi na ją prze wod ni cy), po nie waż żół - wi ca mo że po pro stu za wró cić do mo rza Gdy znaj dzie już od po wied nie miej sce, za - czy na przy po mo cy tyl nych od nó ży pływ - nych ko pać do łek, do któ re go zło ży ja ja. Na pla ży Ostio nal do wie dzie li śmy się, że czas trwa nia te go pro ce su od mo men tu wy bo ru miej sca do osta tecz ne go za ko pa nia to oko ło go dzi na. Jed na sa mi ca zwy kle skła da ja ja kil ka ra zy w od stę pach 2-3 ty go - 12 dni. Do jed ne go doł ka skła da jaj, a na stęp nie przy kry wa je war stwą pia sku. W li te ra tu rze zna la złem opis te go zja wi ska i in for ma cję, że trwa on na wet kil ka go dzin. Sprzecz ne do ko sta ry kań skich za pi sków in - for ma cje, ja kie zna la złem w li te ra tu rze, wska zu ją na ró żni ce w ilo ści skła da nych

13 jaj, cza sie, któ ry zwie rzę tom jest do te go po trzeb ny i czę sto tli wo ści pro ce su My ślę jed nak, że to wy ni ka po pro stu ze zró żni co - wa nia ga tun ków żół wi i ich zwy cza jów. Nie zwa ża jąc jed nak na te kwe stie wie - my, że ma łe żół wi ki wy lę ga ją się po ok. 2 mie sią cach. Cie pło po trzeb ne do in ku ba cji jaj po cho dzi oczy wi ście ze słoń ca. Je że li tem pe ra tu ra jaj pod nie sie się po wy - żej 29,9 O C to em brio ny sta ją się żeń skie, a przy ni ższej tem pe ra tu rze wy lę gną się osob ni ki mę skie. Naj wię cej żół wi ków wy lę - ga się wie czo rem i w no cy, co zwięk sza szan se ich prze ży cia. Po wy grze ba niu się z piasz czy ste go gniaz da mło de żół wie mu - szą jak naj szyb ciej do stać się do mo rza. Na lą dzie bo wiem cze ka na nie wie le nie - bez pie czeństw. Głów ne za gro że nie sta no - 13 wią kra by oraz wład cy nie ba pta ki. W wo - dzie co praw da cze ka ją na nie re ki ny i in ne du że ry by, ale tak ty ką ma łych żół wi ków na prze trwa nie jest trzy ma nie się w du żych gru pach. Gdy dra pie żni ki już się na je dzą, na stęp ne żół wi ki bę dą mia ły więk sze szan - se na prze ży cie. To, ja ki pro cent ma łych osob ni ków prze ży wa pierw sze po wy klu ciu chwi le, rów nież jest nie spój ne, ale z pew - no ścią spo ra ich cześć gi nie dość szyb ko. W na tu rze żół wie prze trwa ły mi lio ny lat, dzię ki swym pan ce rzom. Obec nie naj więk - szym ich wro giem jest czło wiek. Ca łe po - pu la cje żół wi są odła wia ne ze śro do wi ska na tu ral ne go, by mo gły stać się ży wy mi za - baw ka mi w na szych do mach i po ży wie - niem w kuch niach. Mię so i ja ja tych zwie rząt do dzi siaj w Ame ry ce Po łu dnio wej i Azji Po łu dnio wo -Wschod niej sto so wa ne są w ce lach kon sump cyj nych. W Eu ro pie obec nie żół wie są tzw. ta bu po kar mo wym, ale żółw błot ny nie gdyś ucho dził za przy - smak po st ny. Żół wie mor skie i żół wie z wysp Ga la pa gos by ły za bie ra ne na stat ki przez że gla rzy ja ko ży we kon ser wy (żółw mo że wy trzy mać dłu gi czas bez je dze nia i pi cia). Słyn ną po tra wą by ła zu pa żół wio - wa przy rzą dza na z żół wi mor skich. Żółw

14 szyl kre to wy był za bi ja ny dla szyl kre tu, z któ re go wy ra bia no grze bie nie, spin ki i bi - żu te rię. Jesz cze nie daw no ja ja żół wi słu ży - ły do pro duk cji kre mów ko sme tycz nych i olej ków. W chwi li obec nej wie le państw oraz or ga ni za cji po za rzą do wych pro wa dzi mo ni to ring (Sto wa rzy sze nie na rzecz Prze - trwa nia Żół wi) oraz re in tro duk cję* ga tun - ków żół wi, któ re naj bar dziej ucier pia ły w wy ni ku dzia łal no ści czło wie ka. Przy kła - dem ta kiej dzia łal no ści jest Fun da cja Dar - wi na, zaj mu ją ca się m.in. roz mna ża niem żół wi za miesz ku ją cych słyn ne wy spy Ga la - pa gos. Dzię ki swo je mu wy glą do wi oraz dłu go wiecz no ści żół wie od za wsze bu dzi ły w lu dziach uzna nie i po dziw. Przy pi sy wa - ne by ły im rów nież ce chy ludz kie, ta kie jak mi łość czy mą drość. Sta ro żyt ni Hin du si wy - obra ża li so bie zie mię ja ko tar czę pod pod - po rą sło ni sto ją cych na pan ce rzu żół wia, któ re wol no się ob ra ca ły, two rząc dzień i noc. Le gen dy In dian mó wi ły, że kie dyś wszyst kie zwie rzę ta miesz ka ły na pan ce rzu żół wia, a po tem krab na niósł ty le pia sku, że ca ły pan cerz za sy pał. W Chi nach żółw Ao był pod po rą świa ta. Az te cy uzna wa li żół - wia za sym bol tchó rzo stwa i zdra dy, na to - miast chrze ści ja nie po cząt ko wo uwa ża li żół wia za po czą tek zła, jed nak osta tecz nie uzna li go za sym bol skrom no ści ma łżeń - skiej. W In diach żół wiak chiń ski jest świę - tym zwie rzę ciem. Ko sta ry kań ska pla ża Ostio nal fan ta stycz - nie uka za ła nam ta jem ni cę skła da nia jaj i wy klu wa nia się mło dych żół wi. Wo dy Oce anu Spo koj ne go po zwo li ły po dzi wiać żół wie ży ją ce w na tu ral nym śro do wi sku. 14 Uda ło nam się jed nak pod ko niec na sze go po by tu zo ba czyć coś jesz cze Pod czas pły nię cia na od le głe Bat Is lands (na zwa wysp po cho dzi od ob ra zu ja ki two rzą wi - dzia ne z lo tu pta ka) za ob ser wo wa li śmy czte ry pa ry ko pu lu ją cych żół wi. Wi dok był nie sa mo wi ty, ale głów ni bo ha te ro wie oka - za li się bar dzo pło chli wi. Pró bo wa łem zbli - żyć się do jed nej pa ry ko chan ków, lecz ich

15 spło szy łem Na szczę ście kil ka zdjęć ro - bio nych z po wierzch ni po zwo li za pa mię tać na sze ko sta ry kań skie spo tka nie z ży ciem żół wi mor skich na za wsze. Na wet in for ma - cja, że lu dzie miesz ka ją cy na Ostio nal Be - ach mo gą wy bie rać część jaj, po cza sie tak mi nie już prze szka dza. Bę dąc tam, nie mo - głem po jąć, jak lu dzie, któ rzy pil nu ją roz - ro du żół wi sa mi zja da ją ja ja, a cześć z nich sprze da ją dla zy sku. Te raz jed nak zro zu - mia łem, że fak tycz nie ko sta ry kań czy cy ro - bią to z po żyt kiem dla zwie rząt. Opła ca ni przez rząd, w ta ki wła śnie spo sób ro bią miej sce dla no wych sa mic. A czy ja ja zo - sta ną za bra ne przez czło wie ka, czy zgnie - cio ne przez kon ku ren cyj ną sa mi cę, to ma ła ró żni ca, sko ro na pla ży bra ku je już wol ne - go miej sca Mam tyl ko na dzie ję, że to wszyst ko po - mo że prze trwać te mu pięk ne mu ga tun ko - wi. Któż in ny, jak nie my płe two nur ko wie wie my, jak cu dow nie i do stoj nie wy glą da żółw pod wo dą. Szko da by ło by ich tam nie oglą dać. Na sza wie dza i świa do mość mu si ta kże po móc w glo bal nej wal ce o prze trwa - nie te go ga tun ku!!! *RE IN TRO DUK CJA w bio lo gii ter min okre śla ją cy po now ne wpro wa dze nie na sta - re miej sca by to wa nia ro dzi mych ga tun ków zwie rząt i ro ślin, kie dyś tam ży ją cych, lecz wcze śniej wy tę pio nych. Re in tro duk cja jest środ kiem do re sty tu cji ga tun ku, tj. od bu do - wa nia je go po pu la cji. Mi łosz Dą brow ski mi losz@aqu adi ver.pl Źró dła i po moc: Wi ki pie dia. org atur tles.org Ste phen Hut chin son, Law ren ce E. Haw - kins Oce any Vic tor Pe tri co ni, Falk Wie land Pod wod - ny świat zwie rząt i ro ślin ŻÓŁ WIE i PRA WO W 1989 ro ku Pol ska ra ty fi ko wa ła Kon wen - cję o Mię dzy na ro do wym Han dlu Dzi ki mi Zwie rzę ta mi i Ro śli na mi Ga tun ków Za gro żo - nych, czy li Kon wen cję Wa szyng toń ską CI TES, któ ra we szła w ży cie w 1990 ro ku. Wraz z przy stą pie niem do Unii Eu ro pej skiej obo wią - zu je nas rów nież pra wo unij ne. W ce lu ochro - ny gi ną cych ga tun ków zwie rząt za miesz ku ją cych te ren Unii Eu ro pej skiej zo stał wdro żo ny pro gram Na tu ra 2000, któ re go pod - sta wą jest Dy rek ty wa Sie dli sko wa. W Pol sce pro gram Na tu ra 2000 obej mu je m.in. ro dzi my ga tu nek: żół wia błot ne go (Emys or bi cu la ris). Żółw ten na te re nie Pol ski jest rów nież ob ję ty ści słą ochro ną na pod sta wie Roz po rzą dze nia Mi ni stra Śro do wi ska z dnia 28 wrze śnia 2004 r. w spra wie ga tun ków dzi ko wy stę pu ją cych zwie rząt ob ję tych ochro ną. Jed no cze śnie w Pol sce obo wią zu ją roz po rzą dze nia Unii Eu - 15

16 ro pej skiej w spra wie han dlu dzi ki mi zwie rzę ta - mi w tym żół wi: Roz po rzą dze nie Ra dy (WE) Nr 338/97 (Of fi - cial Jo ur nal (OJ) of the Eu ro pe an Com mu ni - ties, L 61, 3 III 1997) wraz z no we li za cja mi w spra wie ochro ny ga tun ków dzi kiej fau ny i flo ry po przez re gla men ta cję han dlu ni mi (wer- sja zak tu ali zo wa na w rozp. 1497/2003); Roz po rzą dze nie Ko mi sji (WE) NR 407/2009 z dnia 14 ma ja 2009 r. zmie nia ją ce roz po rzą - dze nie Ra dy (WE) nr 338/97 w spra wie ochro - ny ga tun ków dzi kiej fau ny i flo ry w dro dze re gu la cji han dlu ni mi w miej sce roz po rzą dze - nia Ko mi sji (WE) nr 318/2008; Roz po rzą dze nie Ko mi sji (WE) nr 100/2008 z dnia 4 lu te go 2008 r. zmie nia ją ce w od nie - sie niu do ko lek cji pró bek i nie któ rych for mal - no ści zwią za nych z han dlem ga tun ka mi dzi kiej fau ny i flo ry roz po rzą dze nie (WE) nr 865/2006 usta na wia ją ce prze pi sy wy ko naw - cze do roz po rzą dze nia Ra dy nr 338/97; Roz po rzą dze nie Ko mi sji (WE) nr 811/2008 z dnia 13 sierp nia 2008 r. za wie sza ją ce wpro - wa dza nie do Wspól no ty oka zów nie któ rych ga - tun ków dzi kiej fau ny i flo ry. Na pod sta wie usta wy z dnia 3 paź dzier ni - ka 2008 r. (Dz. U nr 201 poz. 1237), któ - ra od no si się do art. 64 usta wy z 16 kwiet nia 2004 o ochro nie przy ro dy (Dz. U. Nr 92, poz. 880) w Pol sce ga tun ki żół wi, któ re znaj du ją się w Za łącz ni ku A i B Roz po rzą dze - nia Ra dy (WE) Nr 338/97 mu szą być za re je stro - wa ne w Wy dzia le Ochro ny Śro do wi ska miej sco we go sta ro stwa po wia to we go, w cią - gu 14 dni od da ty je go na by cia. Zwie rzę ta uro - dzo ne w nie wo li po win ny po sia dać za świad czenie wy da ne przez urzę do we go le ka rza we te ry - na rii. Chcąc prze wieźć przez gra ni cę zwie rzę chro nio ne pra wem, na le ży po sia dać ze zwo le nie Mi ni stra Śro do wi ska (na kaz ten do ty czy rów nież mar twych oka zów oraz wszel kich roz po zna wal - nych czę ści i pro duk tów po chod nych). Czy nie myślałeś o wypromowaniu się na łamach jakiejś gazety? Ma ga zyn Nu ras.in fo (wer sja elek tro nicz na) po szu ku je au to rów ar ty ku łów. Je że li znasz się na fo to gra fii pod wod nej, nur ko wa niu, sprzę cie nur ko wym, szko le niu płe two nur ków i chcesz za ist nieć w świe cie na pisz do nas. Twój ar ty kuł mo że być opu bli ko wa ny. Współ pra ca z na mi nie jest od płat na. W za mian za to ofe ru je my Ci jed nak pro mo cję w re no mo wa nym ma ga zy nie, za miesz cze nie Two je go zdję cia oraz da nych kon tak to wych. Na ar ty ku ły cze ka my do 20 każ de go mie sią ca pod ad re sem ras.in fo/. Redakcja Magazynu Nuras.info - kontak: wydawnictwo@nuras.info ORGANIZUJESZ SZKOLENIE, WARSZTATY, WYJAZD NURKOWY SKORZYSTAJ Z KALENDARZA I DOPISZ TAM TERMIN ORGANIZOWANEJ IMPREZY NIECH INNI TEŻ O TYM WIEDZĄ forum-nuras.com/calendar.php 16

17

18 Fernando de Noronha Jest nie dzie la. Mi ja czter na sta do - ba na oce anie, od mo men tu gdy po - zo sta wi li śmy za ru fą Wy spy Zie lo - ne go Przy ląd ka. Od pół no cy, wraz z Prze mem bos ma nem, ma my czte - ro go dzin ną wach tę. Prze bie ga spo - koj nie. Na koi kła dę się po czwar tej ra no, ale ja koś nie mo gę za snąć. Na śnia da nie ra ry tas, nasz Kuk Arek przy go to wu je na le śni ki z cze ko la dą. Wschód słońca Skoń czy ły się: cu kier, her ba ta i mle ko. Do bra zy lij skie go ar chi pe la gu Fer nan do de No ron ha zo sta ło nam ok. 100 mil. Ju tro ra no po win ni śmy być już w ma ri nie, a co za tym idzie, po win ni śmy też za nur ko wać po dru giej stro nie Atlan ty ku. Do cho dzi po łu dnie. Znów ma my wach - tę. Pod pły wa ją del fi ny i od ra zu za czy na ją prze ści gać się wza jem nie, gra jąc w ber ka z na szym jach tem Po lo nu sem. Po ja wia ją się 18 po je dyn cze fre ga ty. Ob ser wu ję je. Rzad ko ma cha ją skrzy dła mi, szy bu jąc po nie bo - skło nie. Zwia stu ją bli ski już ląd. W po nie dzia łek o brza sku za uwa ża my zie lo ną wy spę. Po pięt na stu do bach na oce - anie wszy scy cie szy my się tym wi do kiem. Z ka żdą fa lą kształt ar chi pe la gu wy ostrza się i roz po zna je my szcze gó ły ukształ to wa nia te re nu. W od da li, z na szej pra wej stro ny, na jed nym ze wzgórz po wie wa fla ga Bra zy - lii. Ar chi pe lag, od da lo ny o 350 km od wy - brze ża, skła da się z 21 wysp i skał po cho - dze nia wul ka nicz ne go. Głów na wy spa Fer nan do de No ron ha zaj mu je 91% łącz - nej po wierzch ni ca ło ści i wła śnie od niej swo ją na zwę wziął ów ar chi pe lag. Nie daw no prze kro czy li śmy rów nik, na wy spach pa nu je więc kli mat tro pi kal ny. Do pły wa jąc, po dzi wia my del fi ny, fre ga ty i głup ta ki. W koń cu cu mu je my przy wol nej boj ce. Do por tu, po noc nych po ło wach, za - czy na ją wra cać ry ba cy.

19 Fernando Wo du je my pon ton i wraz z Ga bim (ka pi - ta nem Po lo nu sa) pły nie my do lą du. Pierw - szy raz w ży ciu ma my cho ro bę lą do wą. Gdy sta wia my sto pę na pla ży, świat wi ru je. Ma my lek kie trud no ści wcho dząc pod gór - kę do mi ni ka pi ta na tu por tu. Oka zu je się, że nie zbyt uczą się tu ję zy ków ob cych i pa pie - ro lo gia zaj mu je nam kil ka go dzin. Na szczę ście re zer wa cji w cen trum nur - ko wym do ko na łem kil ka mie się cy wcze - śniej i te raz pę dzi my tam do peł nić for mal - no ści. W teo rii pla no wa nia rej su mie li śmy do bić do wysp do bę wcze śniej. Nie ste ty przez fakt opóź nie nia mu si my skró cić nasz po byt. Na do da tek oka zu je się, że nie mo - że my wpły nąć na szym jach tem do por tu. Nie mo że my też cu mo wać przy boj ce. Ro - dzi to pro blem wacht ko twicz nych. Opła ta za po byt tro chę nas po wa la. Ze wzglę du na to, że od 1988 ro ku 70% po wierzch ni 19 ar chi pe la gu sta ło się par kiem na ro do wym, ce ny po szy bo wa ły, a Bra zy lij - czy cy lu bią na zy wać swój ar chi pe lag dru gim Ga la pa - gos, co mo im zda niem, nie uj mu jąc Fer nan - do, nie jest upraw nio ne. Ka żdy tu ry sta mu si opła cić dro gi po da tek kli ma tycz ny i zo bo - wią zać się opu ścić wy spy w usta lo nym ter - mi nie. Zanurzenia Nur ku je my we trzech. Resz ta za ło gi pięć osób ma wol ne. Jach tu oczy wi ście nie mo że my zo sta wić sa me go na ko twi cy, więc za wsze ktoś z za ło gi czu wa. W cen - trum nur ko wym spraw nie i szyb ko się do - ga du je my. Tu taj zna ją an giel ski. Ma ją kil ka ło dzi i cze ka ją na nas. Nie ste ty mo że my za - nur ko wać tyl ko czte ry ra zy. Już po go dzi nie wra ca my do por tu i nie ba wem wcho dzi my

20 na po kład ło dzi nur ko wej, któ ra oka zu je się pła skim ka ta ma ra nem o bar dzo ma łym za - nu rze niu. Prze wod ni kiem jest chło pak pół - krwi Ja poń czyk i pół krwi Bra zy lij czyk. Do wo dy scho dzi my w miej scu o na zwie CA GAR RAS. Przej rzy stość jest za do wa la ją - ca, wi dać na 25 me trów. Po dwóch ty go - dniach na Atlan ty ku wszyst kie ka wał ki mnie ra du ją się nur ko wa niem, pod wod ną nie wa żko ścią, swo istą ci szą i tą je dy na w swo im ro dza ju at mos fe rą. Ma my przed so bą ścian kę, któ ra scho dzi pio no wo do głę bo ko ści 25 me trów. Jest du - żo ryb. Po śród nich wy ró żniam ba ra ku dy. Są dość po kaź nych roz mia rów i nie zbyt wy - stra szo ne. Przez ja kiś czas to wa rzy szy nam śred niej wiel ko ści żółw. Za nu rze nie trwa nie ca łą go dzi nę, tem pe ra tu ra wo dy wy no - si 27 O C. Oka zu je się, że był to tyl ko przed smak ko lej nej daw ki sprę żo ne go po wie trza. Pod - pły wa my te raz na miej sce o na zwie IL HA DO ME IO. Nie prze kra cza jąc 20 m głę bo - ko ści, prze wod nik pro wa dzi nas do ka nio - 20 nu z na wi sa mi skal ny mi i ja ski nia mi. Ob - ser wu ję dwie du że par rot fish, ro gat ni ce i war ga cze. Co chwi lę po dzi wia my ła wi cę ko lo ro wych ryb, a w roz pa dli nach pod pa - tru je my lan gu sty i mu re ny. Bo ga te w ży cie wo dy ar chi pe la gu na ka żdym kro ku kry ją coś no we go. Przez po nad 15 mi nut to wa - rzy szy nam prze pięk na płaszcz ka stin ge ray. Chwi la mi prze pły wa pra wie ocie ra jąc się o mój neo pre no wy gar ni tu rek. Mo że lu bi po zo wać do ka me ry i wcze śniej już to ro bi - ła? Za nu rze nie trwa bli sko go dzi nę. Ży cio - daj ny tlen za war ty w po wie trzu na ple cach koń czy się. Po od by ciu przy stan ku bez pie - czeń stwa, wy nu rza my się. Uma wia my się, że na za jutrz od bio rą nas bez po śred nio z Po lo nu sa. Uroki archipelagu W tym sa mym cza sie resz ta za ło gi za - chwy ca się uro ka mi raj skiej wy spy. We dług

21 Nie tylko nasze bute Z jachtu na ląd ran kin gu jed ne go z prze wod ni ków przy - zna ją ce go pla żom na świe cie gwiazd ki w ska li 1-5, aż trzy pla że (z czte rech w ca - łej Bra zy lii) na Fer nan do de No ron ha do sta - ją po 5 gwiaz dek. Do łą cza my póź nym po po łu dniem, wy mie nia jąc się co ja kiś czas na jach cie. Eg zo tycz na ro ślin ność z gó ru ją cy mi pal - ma mi, tro pi kal ne słoń ce, tur ku so we za tocz - Wracamy z centrum nurkowego 21 ki ze zło tym pia skiem po zo sta wia ją nie zapo mnia ne wra że nia. Wraz z Ga bim idzie - my na po si łek lą do wy. Woj tek wo li uga niać się za pta ka mi, któ re z lu bo ścią fo to gra fu je. Nie abla my po ich nie mu, więc w mia rę dys kret nie za glą da my tu byl com w ta le rze i wy dat nym ge stem za ma wia my to sa mo! W skład wcho dzą: bre ja z fa so li, ryż, ma ka - ron, sa łat ka (po mi dor, ogó rek, sa ła ta), mię - so (ry ba lub kur czak). Do te go pi je my zim ną co lę, a już sa mo trzy ma nie zim nej pusz ki spra wia nam przy jem ność. Cie ka wost ką jest, że tu byl cy gar dzą za - rów no do la ra mi ame ry kań ski mi, jak i eu ro. Chcą tyl ko wła snych re ali. Oka zu je się, że na wy spie na sze kar ty ob słu gu je tyl ko je den ban ko mat, któ ry opró żnia my, by mieć czym pła cić. Póź nym wie czo rem pro wa dzi my

22 Żarłacz rafowy de gu sta cję tu tej szych po traw, a na de ser zja da my mro żo ną AQIA coś do bre go w ko lo rze ja go do wym. Ostatnie zanurzenia O 9.15 dnia na stęp ne go od bie ra ją nas z jach tu i pły nie my na miej sce o na zwie ZA JA II IR MA OS. Szu ka my żar ła czy ra fo - Ostatni briefing fot. Wojciech Jarosz Tuż przed ostatnim zanurzeniem wych, któ re tu ży ją. W cza sie brie fin gu pro - szą wszyst kich, by nie pły nąć w kie run ku re ki nów i nie ro bić na głych ru chów. Po dro dze wi dzi my żół wie, ba ra ku dy, mu re ny i mię dzy in ny mi trig ger fish. Wresz - cie spo strze ga my dwa żar ła cze. Je ste śmy na głę bo ko ści oko ło 25 me trów. Re ki ny trzy ma ją się w od le gło ści nie prze kra cza ją - cej 10 me trów, by w koń cu od pły nąć. Wra - ca jąc wi dzi my jesz cze jed ne go, któ ry jed nak wy stra szo ny zni ka nam z po la wi - dze nia w mgnie niu oka. Ostat nie za nu rze nie wy ko nu je my w CA - VER NA DA SA PA TA. Tym ra zem oce an fa - lu je moc niej i nie któ rzy z gru py ma ją pro ble my z wej ściem do wo dy. Za nu rza my się szyb ko, bo ma my do dat ko wo dość sil ny 22

23 prąd bocz ny. Miej sce jest ślicz ne i jed no - cze śnie wy ma ga ją ce. Wpły wa my do bar - dzo du żej ja ski ni i tu za wie sze ni w to ni mo że my tro chę od po cząć. Są kra by, mu re - ny, żółw, a w jed nym z za głę bień spo strze - gam wiel ką lan gu stę. Pły nie my da lej, by po 45 mi nu tach wy nu rzyć się i z tę sk no tą w ser cach po że gnać pod wod ny świat ar chi - pe la gu. Ostatnie godziny Po roz ło że niu sprzę tu nur ko we go na jach cie wra ca my na ląd. Ro bi my za ku py, zwie dza my wy spę. Dla tu ry stów mo żli wo - ści zwie dza nia jest zresz tą du żo. Do dys po - zy cji są au to bu sy, tak sów ki, ko nie, bug gy (cie ka we au tka do wy po ży cze nia) i do te go wła sne no gi. W od da li na jed nym z pa gór ków stoi sa - mot nie ka plicz ka św. Pio tra. Wdra pu ję się tu i po dzi wiam wi dok ata ku ją cych nie - ustan nie fal. Bry za umi la sta nie w peł nym słoń cu, a ma gia stwo rze nia, cu da na tu ry ko - ją i uspo ka ja ją we wnętrz nie. Już po ciem ku wra ca my na jacht i przed pół no cą wy ru sza my w dal szą dro - gę. Ostat nie 200 mil mor skich po ko nu je my w dwa dni. Wy ko ły sa ni, szczę śli wi i peł ni wra żeń do cie ra my do Na tal sta łe go lą du Ame ry ki Po łu dnio wej. Woj ciech Zgo ła woj tek@di ve -ad ven tu re.eu Głuptaki W rozmowie z przewodnikiem fot. Wojciech jarosz 23

24 Galapagos kłopoty z ludojadem W ko lej nych nu me rach za pre zen - tu je my naj cie kaw sze opo wia da nia nur ko we zgło szo ne do kon kur su ogło szo ne go przez Ac ti vto ur. Głów - ną na gro dę wy jazd na nur ko we - go syl we stra do Wa di La ha mi w Egip cie zdo by ła Jo an na Sę dzi - kow ska. Ser decz nie gra tu lu je my! Tym ra zem pro po nu je my wspo mnie - nia z Ga la pa gos au tor stwa lau re at - ki. No wła ści wie No do brze, przy zna ję obi ło mi się o uszy, że na Ga la pa gos nur - ki są trud ne tech nicz nie. Coś o tym jak by sły sza łam Ty le że nie uwie rzy łam! Bo jak to trud ne? Dla mnie? Dla mnie nic na świe - 24

25 cie nie jest trud ne! Je stem dam ską wer sją Su per me na, ko bie tą -ry bą, sy ren ką Mi che li - na, po tom kiem del fi nów w pro stej li nii! Dla mnie ŻAD NE nur ko wa nia nie są trud ne! A jed nak. Sil ne prą dy, zim na wo da, ter mo - kli ny Już dru gie go dnia mu sia łam sta nąć przed lu strem i od szcze kać sy ren kę, Su per - me na i ko bie tę -ry bę By ło NA PRAW DĘ trud no. Ka żde nur ko wa nie od by wa ło się w prą dzie. Nur ko wa li śmy na ni trok sie. Spa - da li śmy 20 me trów z pu sty mi jac ke ta mi i chwy ta li śmy się skał. Ha ki sła bo się spraw - dza ły, bo prąd był nie sta ły, zmie niał si łę, kie ru nek lub fa lo wał i od pi nał śmiał ków, któ rzy po sta wi li na ko twi ce, nie chęt nie ry - zy ku jąc wy pa sio ne kew la ro we rę ka wi ce. Ja 25 nie mia łam du żo do stra ce nia mo je rę ka - wi ce by ły ta nie i bez kew la ru. W su mie do - brze, bo te z kew la rem kosz to wa ły, a nisz czy ły się na ostrych jak tar ka ska łach tak sa mo szyb ko i nie od wra cal nie. Więc spi sa - łam rę ka wi ce na stra ty, spa da łam z pu stym jac ke tem na skal ną pół kę, trzy ma łam się dłoń mi gru zu i roz glą da łam za mo im part - ne rem. Zwy kle, cał ko wi cie przy pad kiem i przy in ter wen cji Bo skiej si ły, się od naj dy - wa li śmy. Zbli ża li śmy się do sie bie, czoł ga - jąc po ska łach i cze ka li śmy na znak di ve - ma ste ra. Wszy scy od ry wa li śmy się od skal - nej pół ki jed no cze śnie i w za wrot nym tem - pie dry fo wa li śmy na do ce lo we miej sce ob ser wa cji. Tam wtu le ni mię dzy ska ły, za ko twi cze ni naj le piej jak się da ło, przy - cup nię ci, skur cze ni, wci śnię ci w skal ny gruz, wtu le ni w gła zy, ob tłu cze ni, obi ci i zmor do wa ni ob ser wo wa li śmy nie sa mo - wi ty spek takl pod wod ne go ży cia. Przed na - szy mi ocza mi prze pły wa ły ca łe ła wi ce re ki nów, or le ni, tuń czy ków, bar ra kud. By ły tak bli sko, że mo żna im by ło za glą dać w oczy. Ocie ra ły się o nas skrzy dła mi. Pod na szy mi dłoń mi uwi ja ły się ma łe ryb ki wy ja da ją ce okrusz ki spo mię dzy po kru szo - nych skał. Co dzien nie na od pra wie sły sze -

26 li śmy me dium cur rent i co dzien nie pro te - sto wa li śmy, bo je śli to miał być śred ni prąd, to jak ni by wy glą da sil ny? Na szczę - ście co dzien nie był śred ni i w koń cu ja koś przy wy kli śmy. Na uczy li śmy się ra dzić so - bie w sty lu roz pacz li wie -roz pacz li - wym z tym śred nim prą dem, spi su jąc na stra ty odzież, sprzęt oraz wszyst kie wy sta ją ce czę ści cia ła. Te go dnia mia ło być po dob nie, ty le że nie by ło. W środ ku od pra wy ten bał wan, di ve ma ster, zło śli wie wszyst ko ze - psuł, ruj nu jąc tak pięk nie za po wia da ją cy się dzień i ni we cząc ca łe na sze do pie ro co zdo by te i bar dzo wąt pli we po czu cie bez - pie czeń stwa, bez tro skim stwier dze niem: And we ha ve strong cur rent to day! STRONG CUR RENT. STRONG!!! Na ile znam an giel ski, strong to zna czy sil ny. SIL NY! Strong = sil ny, cur rent = prąd, czy li ra zem Ra zem to zna czy Że ja dziś nie pły nę???? No nie! Ja chy ba źle sły sza - łam! To nie mo żli we, że by mi się to przy tra - fi ło. Za pła ci łam za lek ki prąd! Ewen tu al nie śred ni! Co to zna czy, że bę dzie sil ny? Di - ve ma ster po wiódł po na szych twa rzach z uśmie chem ko man do sa, któ ry w koń cu bę dzie mógł prze ćwi czyć re kru tów i do dał, że kto się nie czu je na si łach, niech nie nur - ku je. Ja się nie czu łam na si łach. W mo im pry wat nym ran kin gu me dium na dzie wi - czych Ga la pa gos by ło ve ry strong. A strong nie by ło w ogó le. Rę ka wicz ki mia łam już cał kiem zdar te, po dob nie jak ko la na, łok cie i ca ły osprzęt. Żad ne zej ście pod wo dę na tych wy spach nie by ło re kre - acyj ne A do tąd scho dzi łam tyl ko przy 26 me dium cur rent! A jed nak po pły nę łam. Wiem, wiem Ale mie li śmy szan sę spo - tkać re ki ny wie lo ry bie! Kto by nie po pły - nął? Już w cza sie spa da nia zro zu mia łam, że to nie bę dzie pik nik. Wia ło strasz nie. Szur nę ło na mi o ska łę z ta ką si łą, że nie da - ło się utrzy mać na skar pie i część gru py spa - dła ni żej. Di ve ma ster wy glą dał na zde -

27 ner wo wa ne go. Ja koś się po zbie ra li śmy, spa - ro wa li śmy pod tą wo dą i na sy gnał ode rwa - li śmy od skał. Szy bo wa li śmy z ta ką pręd kością, że nikt nie ry zy ko wał zbli że nia się do ścia ny. Przy tym prą dzie gro zi ło to po - wa żny mi po tłu cze nia mi, a na wet uszko dze - niem sprzę tu. Zbyt nie od da le nie też nie by ło do bre, bo po tem cię żko by ło na znak wy ha mo wać. Sta ra łam się dry fo wać na tej sa mej wy so ko ści co di ve ma ster i cią gle mieć na oku mo je go part ne ra. Choć był znacz nie bar dziej do świad czo ny niż ja, mar twi łam się o nie go. Nur ko wał z gło wą w chmu rach, a wła ści wie w ce low ni ku swo je go wy pa sio ne go sprzę tu fo to gra ficz - ne go i zda rza ło mu się prze oczyć ta kie dro - bia zgi jak fakt, że padł sy gnał do za trzy - ma nia. Prąd szu rał na mi, ob ra cał, za ba wia - 27 jąc się jak wiatr je sien ny mi li ść mi. W koń - cu padł sy gnał do za trzy ma nia. Uff! Na pró - bę ob ła pi łam ja kąś wy sta ją cą skał kę, ale prąd ode rwał mnie od niej tak ła two, jak taj - fun od ry wa z list ków mo tyl ki UPS Co jest? Hmm Ro zej rza łam się. Nikt z gru py się nie ucze pił. Czy li to nie ja by łam ofer - ma, tyl ko za da nie by ło nie wy ko nal ne. Po chwi li wszy scy spró bo wa li zno wu. W sty lu że nu ją co -roz pacz li wym. Na tym tle nie ba łam się ośmie sze nia. Tyl ko di ve ma - ster ha mo wał z kla są resz ta to wa rzy stwa kon se kwent nie ro bi ła z sie bie ofer my i łaj - zy. Za ka żdym ra zem. Spu ści li śmy z jac ke - tów tro chę po wie trza i po now nie spa dli śmy na skal ną pół kę. Jed ną rę ką trzy ma łam pas, ma no metr, rur ki i wę ży ki, czy li wszyst ko co mo gło zo stać ze mnie zdar te przy ha mo wa - niu, dru gą roz pacz li wie chwy ta łam się skał. Mój part ner tym cza sem spadł po ni żej skal - ne go ustę pu. Stra ci łam go z oczu. Po sta no - wi łam się za trzy mać, pod czoł gać do nawi su i wte dy spo koj nie się ro zej rzeć. Zo ba - czy łam miej sce, któ re wy da ło mi się ide al - ne do wy ha mo wa nia na skal nej pół ce, oko ło metr od ścia ny wy ra stał ogrom ny, trzy -czte ro me tro wy głaz. Po mię dzy nim a ścia ną by ło coś w ro dza ju ko ry ta rzy ka. Je -

28 śli w nie go wce lu ję, to się za trzy mam. A wte dy spo koj nie pod peł znę do kra wę dzi pół ki i znaj dę mo je go to wa rzy sza. Wce lo - wa łam. Ty łem. Prąd we pchnął mnie w szcze li nę mię dzy głaz a ścia nę. Je śli mi się wy da wa ło, że moc no wia ło na otwar tej prze strze ni, to tu, w tym prze świ cie, wal nę - ła we mnie praw dzi wa trą ba po wietrz na! Czy też ra czej wod na trą ba po wietrz na. No, w ka żdym ra zie TRĄ BA. Al bo HU RA GAN. Czy też OR KAN!!! Ty le że z wo dy mor skiej, o śred nim stop niu za so le nia i tem pe ra tu - rze 18o C. Czy li coś ta kie go, cze go nie chcie li by ście do świad czyć. Ni gdy No ga na tych miast, chy ba zło śli wie, utkwi ła mi mię dzy ska ła mi. Szarp nę łam raz czy dwa i nic. Tkwi ła tam so bie da lej, jak gdy by ni - gdy nic, wci śnię ta mię dzy gła zy. Nie po ru - szo na. Ole wa jąc mo je wy sił ki... Sła bo tro chę wy pa dło z tą no gą, bo OR KAN na - cie rał Kie dy pró bo wa łam spoj rzeć w dół, wo da ze rwa ła mi ma skę. Su per. Utknę łam tu na za wsze, a te raz w do dat ku nic nie wi - dzę. My śla łam, że je stem w ta ra pa tach. Ale jesz cze nie by łam. Jesz cze przez ja kieś 10 se kund. Bo po tem Po tem wy siadł apa rat od de cho wy! Ach, ta ki dro biazg Wła śnie by łam na wy de chu (co zresz tą jest lo gicz - ne, bo jak bym by ła na wde chu, to bym pew nie nie za uwa ży ła, że apa rat nie dzia ła. On na wde chu jest mniej po trzeb ny). Mi mo że mia łam go w ustach i za ci ska łam zę ba mi z ca łych sił, pró ba wde chu wy peł nia ła mi bu zię wo dą, jak by apa ra tu nie by ło! Po li - czy łam, prze kal ku lo wa łam, za sta no wi łam się z grub sza i wy szło mi, że mam przed so bą kil ka se kund ży cia. No to git! Zgi nę tu! 28 Na GLA PA GOS! Hej, no! A co na to sta ty - sty ki? Ilu Po la ków rocz nie gi nie na Ga la pa - gos??? W do dat ku pod wo dą? Szan sa na ta ką śmierć jest mi lion ra zy mniej sza niż na obe rwa nie w gło wę me te ory tem! A nie mo gła bym nor mal nie, jak zwy kły czło - wiek ze sta ro ści na przy kład? Mąż mnie za bi je, jak się do wie! Mo je cho ler ne ze zo - wa te szczę ście Spu ści łam gło wę naj ni żej

29 jak mo głam i po now nie spró bo wa łam wziąć wdech. Kil ka bą bli po wie trza tra fi ło do mo ich ust. Ha! Są bą ble, jest na dzie ja! Wy dmu cha łam wo dę i spró bo wa łam po - now nie. Tym ra zem się uda ło. Uwol ni łam jed ną rę kę i po szu ka łam ma ski. Nie by ło. Ale za to osło ni łam apa rat od de cho wy przed wszę do byl skim OR KA NEM i w koń - cu mo głam wziąć do bry, peł ny wdech. Hu - ra! No. I spo ko. Lu zik. Te raz dam ra dę. Zna la złam ma skę (by ła na ple cach, przy - cze pio na do za wo ru bu tli). Za ło ży łam. Nie uda ło mi się jej prze dmu chać, bo ka żda pró ba unie sie nia gło wy po now nie za py cha - ła apa rat wo dą. Ale i tak by ło git. Na wet w nie prze dmu cha nej ma sce wi dzia łam wię cej niż bez, bo OR KAN bez ma ski pró - bo wał prze pchnąć mi oczy na dru gą stro nę gło wy, ile ra zy je otwie ra łam. Ale w ma sce lu zik. Mo je szan se na prze ży cie ro sły! Spoj - rza łam pod no gi. Płe twa by ła na wierz chu, ale za kli no wa ła się pię ta. Je śli moc niej 29 szarp nę, ze rwę pa sek. Je dy nym spo so bem uwol nie nia się z pu łap ki by ła pod róż do przo du, czy li pod prąd. To by ło nie wy - ko nal ne, chy ba że z wła ści wym pla no wa - niem. Mo że, je śli spró bu ję po su wać się ple ca mi po tym gła zie Nie, tak nie dam ra dy. To mo że od wrot nie, brzu chem po ścia nie W sza le kom bi no wa nia jak uwol nić no gę, zwy czaj nie GO nie za uwa - ży łam. Wiem, to mo że się wy dać dziw ne, bo miał z pięć me trów dłu go ści, bia ły szpi - cza sty nos i po dwój ny rząd ostrych jak brzy twa zę bów, w pasz czy któ ra mo gła by po mie ścić ca łą mnie, ra zem z bu tlą i na - dmu cha nym jac ke tem Na swo ją obro nę mam tyl ko to, że NA PRAW DĘ sku pi łam się na tej pię cie. Jak, nie przy mie rza jąc, cho ler - ny Achil les Ogrom ny re kin bia ło no sy, ode rwał się od ła wi cy. Pod pły nął do ska ły. Mi nął mnie raz, a po tem dru gi. I za czął za - ta czać ko ła. Co raz cia śniej, co raz bli żej. Z zim nym wy ra cho wa niem ob ser wu jąc bą - ble po wie trza uno szą ce się z mo je go apa - ra tu od de cho we go. Zau wa ży łam go, kie dy po raz trze ci prze pły wał przed mo im no - sem, szyb ko, agre syw nie, pre cy zyj nie. A mo że on chce tyl ko po pa trzyć? Mo że ła - si się, jak ma ły pie sek i po pły nie so bie da lej,

30 kie dy dam mu KOŚĆ? SMA KO ŁYK?? Hej, TY! Nie mam ko ści! Żad nych! Cho ciaż wła - ści wie mia łam, ty le że przy ro śnię te i bar dzo po trzeb ne. I nie chęt nie bym się ich po zby - ła. Nie ste ty, na wet jak na mój wy lu zo wa ny ni trok sem ro zum, ten re kin bez ko ści nie od pły nie. Mo że się to wy dać nie re al ne, ale w tym mo men cie stra ci łam ca łe po czu cie hu mo ru A tym cza sem re kin po raz ko lej - ny za ta cza jąc ko ło przed mo imi ocza mi, pra wie mu snął mnie no sem. Na stęp nym ra - zem za ha czy I wte dy po czu łam uścisk. Na ra mie niu. My śla łam, że to ko niec. Wi - docz nie dru gi re kin po sta no wił po móc te - mu pierw sze mu, roz pra wia jąc się ze mną z dru giej stro ny. A przez mo ją głu pią pię tę w głu piej dziu rze, na wet nie spoj rzę opraw - cy w oczy! Bo nie mo gę się ob ró cić 30 Szarp nę łam ra mie niem. Nie pod dam się bez wal ki. Niech no pod pły nie jesz cze raz, to tak go zdzie lę! Tym cza sem coś za mo imi ple ca mi chwy ci ło mnie za no gę. To był moc ny, pew ny uścisk ludz kiej dło ni. LU - DZIE! CZŁO WIEK! NIE RE KIN!!! Re kin za - to czył jesz cze dwa kół ka. Ka żde da lej ode mnie. I od pły nął. Wi docz nie nie miał miej - sca w żo łąd ku na DWO JE lu dzi Piotr, mój bud dy, pew ną rę ką wy szarp nął mi pię tę spo mię dzy ka mie ni. By łam wol na. Mia łam ocho tę go wy ści skać, uca ło wać, dzię ko wać mu dłu go i wy lew nie, wyjść za nie go za mąż i od dać mu ca ły ma ją tek (bez ża lu, bo nie ma te go du żo. Nic wła ści wie. Ale chę ci też się li czą, no nie?). Za miast te go w koń cu prze dmu cha łam ma skę. I kie dy spoj rza łam jesz cze raz, zo ba czy łam kó łecz - ko złą czo nych pal ców i py ta ją ce spoj rze - nie. O, jak OK. Jak Od pły nąć, Od począć i Opić. O jak Od wal się, ty cie nia - sie, re ki nie lu do ja dzie, bo ci na ko pie my! Po ka za łam OK. A po chwi li na my słu jesz - cze ser dusz ko. Dwo ma rę ka mi. Choć od te - go ser dusz ka od fru nę łam w toń, ale tak się skła da ło, że OK wy da ło mi się o wie le za ma ło. Jo an na Sę dzi kow ska

31 ZAPRASZAMY DO STOISKA NR 1 NA TARGACH PODWODNA PRZYGODA

32 Gozo Blue Hole, Azure Window, Coral Garden, Coral Cave Za miesz ka łe przez nie wie le po nad trzy dzie ści je den ty się cy miesz kań - ców Go zo, przy po wierzch ni 67 km2, jest w sta nie za wsty dzić swo imi wi - do ka mi i atrak cja mi o wie le więk sze wy spy czy na wet ca łe pań stwa. Nur ko wą pod róż po Go zo roz pocz nie my od pocz tów ko we go wi ze run ku Mal ty, czyli oko li cy miej sco wo ści Dwej ra, gdzie znaj du ją się naj pięk niej - sze wi do ki Go zo, z Azu re Win dow na cze le. Znaj dzie my tu kil ka miejsc nur ko wych i kil ka na ście tras, któ re za do wo lą naj wy bred niej szych. Dwej ra to za chod nia stro na wy spy, wpa - so wa na w prze rwę mię dzy kil ku dzie się cio - me tro wy mi kli fa mi. Ze wzglę du na spe cy fi kę miej sca i bez a - pe la cyj nie za pie ra ją ce dech w pier siach wi - do ki, mo że my tu taj z czy stym su mie niem po zo sta wić nie nur ku ją ca ro dzi nę na wet na kil ka go dzin. Miej sce to jest naj le piej przy sto so wa ne do ob słu gi tu ry stów, rów - nież tych nur ku ją cych. Przy prze stron nych par kin gach za peł - nia nych w cią gu dnia przez ko lej ne sa mo - 32

33 cho dy z cen trów nur ko wych, au to ka ry i wy - na ję te au ta po je dyn czych tu ry stów znaj - dzie my ma łą ka pli cę, re stau ra cje, kil ka snack ba rów, wszech obec ne sto iska z pa - miąt ka mi, mo bil ną lo dziar nię, to a le ty i prysz nic, zba wien ny po nur ko wa niu w moc no sło nej, śród ziem no mor skiej wo - dzie. Po ja wia ją się re stau ra cje, po ja wia się więc py ta nie o mal tań ską kuch nię. Prze cież ka żdy nu rek po wyj ściu spod wo dy ma rzy o je dze niu. Nie za głę bia jąc się w ge ne zę kształ to wa nia się kuch ni mal tań skiej, na - pięt no wa nej na pły wa mi ko lej nych na jeźdź - ców (to aku rat te mat na osob ny, ob szer ny ar ty kuł), mo żna po wie dzieć, że na ca łej wy - spie kró lu je kuch nia śród ziem no mor ska. Nie bę dzie za wie dzio ny ten, kto je dzie tu z na sta wie niem zje dze nia do brej ryb ki, ory gi nal nej piz zy czy wy szu ka ne go ma ka - ro nu. Wła ści wie pra wie wszyst ko, co zo ba - czy my w trak cie ko lej nych nur ko wań, mo żna spo tkać póź niej w me nu miej sco - wych knaj pek prze ró żne ga tun ki ryb, ośmior ni ce, kal ma ry, lan gu sty, ma łże czy kre wet ki. Tu ry sta, któ ry nie prze pa da za owo ca mi mo rza mo że wy bie rać po mię - 33

34 dzy wie lo ma po tra wa mi kuch ni wło skiej wy śmie ni ty mi piz za mi i ma ka ro na mi. Pod czas szu ka nia wy bit nie tra dy cyj nej mal tań skiej po tra wy, je dy ne co uda ło mi się usły szeć od miej sco wych, a ta kże spró bo - wać, to kró lik du szo ny w bia łym wi nie i wo ło wi na, któ rą chwa lą się Mal tań czy cy. No, mo że jesz cze po mi do ry jed na z nie - wie lu ro ślin, wraz z me lo na mi i oliw ka mi, któ re są w sta nie ro snąć na tej ska li stej, wy - su szo nej gle bie. Doj rze wa ją ce w peł nym słoń cu są na praw dę pysz ne i god ne po le ce - nia pod ka żdą po sta cią. Sko ro już wie my, co zje my po nur ko wa - niu, wróć my do na sze go pierw sze go miej - sca nur ko we go. W trak cie ostat nie go, ser pen ty no we go od cin ka dro gi po kry te go no wym as fal tem (kie dy po zna cie tu tej sze dro gi, do ce ni cie tę in for ma cję) na szym oczom uka zu je się mo nu men tal ny wi dok ogrom nych skał, stro mo opa da ją cych do błę kit ne go mo rza. 34 Od le wej stro ny po ja wia się jed na z więk - szych, wy ra sta ją cych z wo dy skał Fun gus Rock, osła nia ją ca nie wiel ką, płyt ką za to kę bę - dą cą schro nie niem dla pod ró żu ją cych jach - tów. Ko lej na to Cro co di le Rock pła ska, przy po mi na ją ca uno szą ce go się w wo dzie kro ko dy la, bę dą ca jed no cze śnie cie ka wym miej scem nur ko wym, po dob nie jak dwie po - bli skie ska ły Lit tle i Big Be ar, skry wa ją ce mię dzy so bą jed ną z tu tej szych ja skiń. Na wprost za ogrom ną po ła cią skal ne go dep ta ka, za peł nio ne go zwy kle za pa lo ny mi fo - to gra fa mi ama to ra mi roz po ście ra się mo rze, a po pra wej szcze li na pro wa dzą ca do tu tej - sze go Blue Ho le oraz naj bar dziej roz po zna - wal ny wi dok z Mal ty Azu re Win dow. Prak tycz nie w jed nym miej scu ma my przy naj mniej trzy wej ścia do wo dy, nie li - cząc In land Sea, któ re bę dzie te ma tem osob ne go opi su. Naj bar dziej po pu lar ne jest oczy wi ście wej ście przez Blue Ho le. Za nim jed nak do nie go doj dzie my, mu si my po ko - nać kil ka dzie siąt me trów ska li stej dro gi, scho dy i wy glą da ją cą dość eks tre mal nie ście żkę po ska łach, z wy drą żo ny mi stop nia - mi, któ ra za czy na być kło po tli wa dla osób z twin se ta mi czy też moc no ob cią żo nych in nym ba la stem.

35 35

36 wy pły wa my pod łu kiem znaj du ją cym się na 7 me trach. Już po za nu rze niu spo tka nas pierw sza nie spo dzian ka ma ła, cał ko wi cie za mknię ta ja ski nia o mak sy mal nej głę bo ko - ści me trów i dłu go ści oko ło 12 me - trów. Z ka żde go miej sca tej ja ski ni wi docz ne jest świa tło wej ścia, więc wpły nię cie tam z part ne rem, la tar ką i od po wied nim za pa - sem po wie trza nie po win no ni ko mu spra - wić kło po tu. Bar dzo czę sto z per spek ty wy tej wła śnie ja ski ni pod wod ni fo to gra fo wie wy ko nu ją świet ne uję cia Blue Ho le i łu ku pod nim. Po wy pły nię ciu spod łu ku, na - szym oczom uka zu je się dno opa da ją ce tu ła god nie do 80 me trów po le wej stro nie Przy po mnę jesz cze raz bu ty nur ko we obo wiąz ko we! Sa mo wej ście to owal o śred ni cy oko ło 4-5 me trów, od gro dzo ny od otwar te go mo rza pół to ra me tro wą ścian - ką i po kaź nych roz mia rów ska łą. Ta ka bu do wa wej ścia po zwa la na bez - piecz ne roz po czę cie i za koń cze nie nur ko - wa nia na wet przy dość moc no wzbu rzo nym mo rzu. Głę bo kość tu tej sze go Blue Ho le to oko ło 15 me trów, na ze wnątrz 36

37 i do me trów po pra wej stro nie po - kry te wiel ki mi gła za mi. Po dzi wiać tu mo - żna set ki mniej szych lub więk szych mor skich stwo rzeń. Naj bar dziej po pu lar ny mi or ga ni zma mi są tu ró żne go ro dza ju wie lo ko lo ro we gąb ki, mięk kie ko ra le, ukwia ły, me du zy, roz - gwiaz dy, je żow ce, mor skie ogór ki, ośmior - ni ce, lan gu sty, kra by, śli ma ki na go skrzel ne i oczy wi ście ogrom na licz ba prze ró - żnych ga tun ków ryb, wśród któ rych naj - więk szym uzna niem nur ków cie szy się, osią ga ją cy na wet do pół to ra me tra, dość pło chli wy gro uper. Naj więk szą nie spo - dzian kę spra wi ła mi ma sa błysz czą cych ma ły mi oczka mi kre we tek, spo tka na pod - czas noc ne go nur ko wa nia. Bar dzo rzad ki, po kaź nych roz mia rów śli mak try ton rów - nież był nie zwy kle in te re su ją cy. Pły nąc w pra wo w kie run ku Azu re Win dow, skal ne go łu ku, któ ry łą czy wy ra - sta ją cą z mo rza ska łę z lą dem na tra fia my na ogrom ny bia ły odła mek, któ ry ode rwał się w kwiet niu 2012 i opadł na dno. Pod sta - 37

38 wa łu ku opa da stro mo od stro ny mo rza do 30 me trów głę bo ko ści. Naj czę ściej nur - ko wie opły wa ją Azu re Win dow do oko ła. Spo ty kać tam mo żna czę sto wi szą ce w to ni gro upe ry oraz po lu ją ce am ber jac ki, po dob - ne do tuń czy ków. Aby je zo ba czyć, mu si - my od wró cić co ja kiś czas gło wę od ścian ra fy i wy pa try wać ich w to ni, uga nia ją cych się za mor ską drob ni cą. W za le żno ści od po ry dnia, z jed nej lub dru giej stro ny okna uj rzy my pięk ny, pod wod ny wi dok ry su ją ce go się w świe tle słoń ca kształ tu. Je śli skie ru je my się w le wą stro nę, wzdłuż ścia ny do pły wa my do szcze li ny mię dzy ska ła mi, two rzą cej pra wie pio no wy ko min, roz po czy na ją cy się na 16 me trach, przez któ ry mo żna swo bod nie prze pły nąć z bu tlą na ple cach i wy pły nąć na 6-7 me - trach w po bli żu Co ral Gar den, ko lej ne go miej sca wej ścia/wyj ścia. Jak sa ma na zwa wska zu je, jest to miej sce wy glą da ją ce jak ko ra lo wy ogród, szcze gól nie pięk ny, kie dy do świe tlo ny jest ostrym słoń cem. 38

39 O ile w po przed nim miej scu wska ku je - my od ra zu do głę bo kiej wo dy, tu taj mo że - my wejść swo bod nie do głę bo ko ści nie co po nad metr i roz po cząć nur ko wa nie w ogro do wych za ka mar kach scho dzą cych do 5-7 me trów. Jest to wspa nia łe miej sce do upra wia nia snor ke lin gu oraz ką pie li. Je - śli ktoś chciał by roz po cząć przy go dę z nur - ko wa niem, ogród wręcz za chę ca, aby prze - pro wa dzić tu nur ko we in tro. Oso by, któ re nie zna ją oko li cy, aby unik - nąć zgu bie nia się w pod wod nym la bi ryn - cie, po win ny trzy mać się le wej ścia ny i do pły nąć do jed ne go z mo ich ulu bio nych miejsc wi do ko wych pod wo dą, czy li skal - ne go sio dła, otwie ra ją ce go dro gę do wiel - kie go błę ki tu. Kie dy do pły wa my do te go miej sca, wy pa tru jąc po dro dze czę sto ukry - wa ją cych się tu mu ren, ko lo ro wych gą bek i ko ra li, przed so bą nie wi dzi my nic po za nie bie ską ot chła nią, po nie waż ścia na na ze - wnątrz opa da pio no wo do 30 me trów. Z te go miej sca rów nież mo że my wy brać dwa kie run ki. Pły nąc w pra wo, przy pio no - wej ścia nie, do trze my do miej sca przy pod - 39

40 sta wie Co ral Gar den, zwa ne go Di no s Re - ef. W pew nym mo men cie, na 40 me trach, uj rzy my wy żło bie nie w ska le wy glą da ją ce jak dro ga, któ re scho dzi do po nad 70 me - trów. Na ścia nie po le wej mo żna zna leźć sta re sie ci ry bac kie oraz spo tkać du że lan - gu sty, wy sta wia ją ce swo je pa sia ste czuł ki z za głę bień w ska le. Wy nu rza jąc się, wra - ca my przez ko min do ogro du lub koń czy - my nur ko wa nie w Blue Ho le. Pły nąc od sio dła w prze ciw nym kie run ku, na tra fia - my na ko lej ną ja ski nię Co ral Ca ve. Wy pły - wa jąc z ogro du w le wo, opa da my do oko ło me trów, gdzie roz po czy na się dno ja ski ni. Sa ma ja ski nia ob fi tu je w ko - ra le i ukwia ły, a jed ną z atrak cji we wnątrz są by tu ją ce na su fi cie ja ski ni slip per lob - sters. Ja ski nia jest dość dłu ga i za mknię ta od gó ry, ale nie ma w niej żad nych nie bez - piecz nych za ka mar ków, a sa mo wej ście ma kil ka na ście me trów sze ro ko ści i wy so ko ści. Pia sko we dno ła god nie wzno si się ku gó rze, zbie ga jąc się na koń cu ja ski ni z su fi tem. Do kład nie nad ja ski nią znaj du je się ko lej - ne miej sce z mo żli wo ścią wej ścia do głę bo - kiej wo dy, jed nak doj ście tam lą dem mo że przy spo rzyć nie któ rym spo ry pro blem. W za le żno ści od po zio mu zu ży cia po wie - trza i do świad cze nia, mo że my do bie rać od - po wied nią tra sę, zmie nia jąc miej sce wej - 40

41 ścia i wyj ścia. Oczy wi ście to nie ko niec nur ko wych atrak cji w tym re jo nie, ale w związ ku z ocze ku ją cą na po wierzch ni ro - dzi ną, przej dę do atrak cji na su cho. Naj bli ższe miej sce przy par kin gu, u pod - nó ża wznie sie nia pro wa dzą ce go na szczyt Azu re Win dow, zaj mu je ma ły ko śció łek, wła ści wie ka pli ca pod we zwa niem św. An - ny. Za ska ku ją cym wi do kiem w środ ku mo - że być za rów no roz miar wnę trza, jak i ścia ny ob wie szo ne wia tra ka mi. Sko ro je - ste śmy w ka pli cy, nie mo żna po mi nąć opi - su mal tań skiej tra dy cji, ja ką jest li tur gicz na fie sta, czy li nasz ro dzi my od pust, któ ry aku - 41 rat w tym miej scu przy pa da co rocz nie na lip ca. Po cząw szy od ma ja do mniej wię cej po ło wy wrze śnia nie do in - for mo wa ny tu ry sta mo że być bar dzo za sko - czo ny do no śny mi, po wta rza ją cy mi się dość czę sto wy bu cha mi, od 7 ra no na wet do pół - no cy. Tak, fa jer wer ki za dnia nie dzi wią na Go zo ni ko go, a dla miej sco wych jest to wręcz punkt ho no ru, aby być gło śniej szym i ja śniej szym od są sied niej miej sco wo ści. Ka żda pa ra fia na wy spie przy go to wu je się do swo jej fie sty, roz po czy na jąc od po - nie dział ku dzień po za koń cze niu po - przed niej. Oczy wi ście bar dziej am bit ni, przy go to wu ją się na wet dwa ty go dnie wcze śniej. Już wte dy mo żna spo tkać ca łą miej sco wą spo łecz ność, krzą ta ją cą się przy ła do wa niu swo ich wy bu cha ją cych pu - szek pro chem, ma lo wa niu świe żych li nii na uli cach (ten wą tek w cy klu naj wa żniej - sze prze pi sy dro go we), roz wie sza ją cych sznu ry z ty sią ca mi ża ró wek i ozdób, usta - wia ją cych prze no śne ka plicz ki z wi ze run - ka mi świę tych czy roz sta wia ją cych w cen trum miej sco wo ści sce ny dla póź niej - szych wy stę pów, w ko lej ną, fi na ło wą nie - dzie lę. Sam fe styn to tań ce, śpie wy, tra dy - cyj ne po tra wy, za ba wy dla wszyst kich po -

42 ko leń, lo te rie, świę ta wi na czy li wszyst ko to, czym po chwa lić się mo że da na miej sco - wość. Mi mo iż dro gę na sam szczyt prze ci na nam ta bli ca in for mu ją ca o nie bez pie czeń - stwie i za ka zie wcho dze nia tam, oczy wi - ście nie prze szka dza to ni ko mu, we wdra pa niu się na sam, pęk nię ty już w po ło - wie, łuk Azu re Win dow. Nie jest ko niecz ne wcho dze nie na sam szczyt, aby upa jać się tu tej szy mi wi do ka mi. Już ze skał za ka plicz ką mo że my zo ba czyć to, co jest tu naj pięk niej sze, czy li skal ną pa - no ra mę na tle zwy kle spo koj ne go mo rza. Ogrom wszyst kie go i na tu ral ne pięk no z pew no ścią za bez pie czą nam ko lej ne kil - ka go dzin na na stęp ne nur ko wa nie. cdn. Piotr Ku ba Ja kub czak zdję cia: Ka rol Ołó wek Chcesz opisać wyjątkowe nurkowanie? Chcesz się podzielić ciekawymi informacjami? Napisz do nas redakcja@nuras.info 42

43 43

44 Jest takie miejsce na ziemi Dzień roz po czął się bar dzo wcze - śnie. O 5 ra no za dzwo nił bu dzik To był po czą tek na szej pod ró ży na Lo - fo ty miej sca znaj du ją ce go się 300 km za ko łem pod bie gu no wym. Po zwo lę so bie przy to czyć cy tat ze stro ny pol skiej ba zy nur ko wej, któ ry od da je wszyst ko, co na le ży wie dzieć przed przy jaz dem. Co to bę dzie, gdy do trze my na miej sce, za - sta na wia li śmy się gło śno! Prze pięk ne pa sma gór z licz ny mi je zio ra mi i kry sta licz nie czy - stym mo rzem. Po kil ku lo tach i pod ró ży pro mem, póź nym wie czo rem, do tar li śmy do ce lu. Nasz do mek, a ra czej wil la (z sau - ną) znaj do wa ła się w pięk nej za tocz ce z wi - do kiem na gó ry. Aż chcia ło się wsta wać Jest ta kie miej sce na zie mi, gdzie słoń ce la tem ni gdy nie za cho dzi, zo rza po lar na zi - mą ni gdy się nie nu dzi, kra jo braz nie ustan - nie się zmie nia, wiatr pra wie ni gdy nie prze sta je wiać, a lu dzie cią gle się uśmie cha - ją Już pierw sze wi do ki z sa mo lo tu na pa wa - ły opty mi zmem, jed nak na miej scu do słow - nie szczę ki opa dły nam z za chwy tu. Czeka jąc w Bo do na prom, od by li śmy krót ki spa cer po por cie. Ku na sze mu ogrom ne mu zdzi wie niu, wo da w por cie by ła cał ko wi cie przej rzy sta, i to na do brych pa rę me trów! 44

45

46 z łó żka ka żde go ran ka! Tym bar dziej, że miesz kań cy tych pięk nych te re nów są nie - zwy kle przy jaź ni, wszy scy się do nas uśmie cha li. Pod czas pod ró ży pro mem, je - den z lo kal nych wy czuł w nas tu ry stów i za - ofe ro wał swo ją po moc w za pla no wa niu wy ciecz ki. Spi sa li śmy na kart ce wszyst kie miej sca, któ re nam po le cał. Już wte dy wie - dzie li śmy, że za brak nie nam cza su, aby wszyst ko obej rzeć. Z sa me go ra na zro bi li - śmy ra zem z Olą krót ki re ko ne sans w ba zie nur ko wej i za pla no wa li śmy kil ka nur ko wań na naj bli ższe dni. Przy oka zji do wie dzie li - śmy się, że przej rzy stość wo dy się ga 35 m, a jej tem pe ra tu ra oscy lo wa ła wo kół 13 stop - ni. Na po czą tek zo ba czy my ra fę oraz wrak po ło żo ny na oko ło 25 me trach. Na stęp nie ru szy li śmy na po bli ską gór kę. Po dro dze sko rzy sta li śmy z bo gac twa na tu ral ne go i ze sma kiem za ja da li śmy bo rów ki i ja go dy, któ - re ro sły do słow nie wszę dzie! Po do tar ciu na szczyt upa trzy łem so bie ska łę, z któ rej chcia łem zro bić zdję cie. Nie ste ty wi dok był tak pięk ny, że z wra że nia za po mnia łem na śmierć o ekwi pun ku, któ ry po sia dam i upu ści łem pro sto w szcze li nę obu do wę z mo je go Go Pro. Na szczę ście Ola, któ ra jest mi nia tu ro wych roz mia rów, zdo ła ła wejść mię dzy ska ły i wy do być obu do wę. W dro dze na dół zna leź li śmy kil ka grzy - bów, któ re wie czo rem by ły na szym przy - sma kiem do ja jecz ni cy. Po obie dzie ra zem z ca łą eki pą po je cha li śmy na pla żę sur fe - rów. Spo re fa le by ły do dat ko wą atrak cją te - go miej sca. Po zna li śmy ty po we go sur fe ra, któ ry pra cu je ty le, ile po trze bu je, że by po - zo sta ły czas spę dzać w wo dzie. Ze wzglę du 46 na wiel ki war kocz i god ną po dzi wu od por - ność na zim no, okrzyk nę li śmy go wi kin - giem! Co cie ka we, je go sa mo chód na pędza ny był zu ży tym ole jem z re stau ra cji. Jak się oka zu je, ta kie roz wią za nie jest tam cał - ko wi cie le gal ne. Wie czo rem za fun do wa li - śmy so bie z Rad kiem od no wę bio lo gicz ną w do mo wej sau nie oraz ką piel w mo rzu, coś pięk ne go! Już nie mo głem się do cze kać

47 swo je go pierw sze go nur ko wa nia. Na stęp - ne go dnia wy bra li śmy się na nur ko wa nie w po bli żu far my dor szy. Je że li ktoś wi dział fil mik Her ber ta Nit scha Tu na Vor tex, to był to wła śnie ta ki wi dok. Oprócz te go pierw szy raz w ży ciu zo ba czy łem ogrom ną me du zę z wło sa mi, czy li tzw. me du zę Flec ke ra. Nie sa mo wi cie się po ru sza ła w wo dzie, ku mo je mu zdzi wie niu po tra fi ła być bar dzo szyb ka. Prze ko na łem się o tym, gdy już po dwóch nur ko wa niach zni kła z po la wi dze nia. Za in te re so wa ło mnie bar - dzo, ja kie ga tun ki ryb mo żna tu spo tkać. Oczy wi ście nasz prze wod nik Da niel na pew no to wie dział, dla te go wie czo rem go o wszyst ko wy py ta łem. Do wie dzia łem się, że pla nu jąc przy jazd tu taj, do brze jest się wcze śniej skon tak to wać i przed sta wić swo - je ocze ki wa nia. W ten spo sób mo żna przy - je chać w naj bar dziej in te re su ją cym dla ka żde go okre sie. Krót ko mo gę po wie dzieć, że od po ło wy kwiet nia do po ło wy ma ja w tu tej szych wo dach pa nu je pla ga dor szy. Na stęp nie, do po ło wy czerw ca, jest wy syp hy se (ga tu nek po dob ny do dor sza). W dru - giej po ło wie czerw ca za czy na się okres na czar nia ka, trwa do po ło wy lip ca. La tem jest wy syp ma kre li, a w dru giej po ło wie wrze śnia i w paź dzier ni ku żab ni cy. Li sto - pad i gru dzień to mie sią ce ha li bu ta. Oczy - wi ście nie jest tak, że w da nym okre sie wy stę pu ją tyl ko wy mie nio ne ga tun ki i nie mo żna zo ba czyć in nych. Po pro stu w se zo - nie te kon kret ne ga tun ki naj ła twiej jest spo - tkać. Do wie dzia łem się rów nież, że naj lep sze wa run ki na spe ar fi shing to oko li - ce po cząt ku ma ja +/- 3 ty go dnie. Ko lej ne - 47 go dnia wy bra li śmy się na nur ko wa nie wra - ko we. W tym re jo nie znaj du ją się trzy wra - ki. Naj star szym z nich jest Svo lvar, któ ry za to nął za raz po woj nie. Znaj du je się naj - pły cej, mo żna go po dzi wiać w prze dzia le od 5 do 20 m głę bo ko ści. Ko lej nym wra - kiem jest Had sel, prom pa sa żer ski, któ ry za to nął w 1958 r. Znaj du je się tro chę głę - biej (35-40 m). Ostat nim z ko lek cji jest ku -

48 ter tra ve ler z flo ty kró le stwa Is lan dii Gu - drun Gi sle Dot tier. Za to nął w 2002 ro ku, był naj no wo cze śniej szym mo de lem w tym ro ku (przy po mi na Wam coś to stwier dze - nie? Wska zów ka Ti ta nic). Mo żna go po - dzi wiać na m głę bo ko ści. Mó wi się, że naj lep szym okre sem sprzy ja ją cym od - wie dza niu wra ków jest sier pień i pierw sza po ło wa wrze śnia, wte dy przej rzy stość wo dy jest naj lep sza. To był dzień pe łen wra żeń, za sko czy ła mnie przej rzy stość oraz tem pe - ra tu ra wo dy. Błę kit ny ko lor jak w cie płych mo rzach, nie zie lo ny jak w Bał ty ku czy pol - skich je zio rach oraz re we la cyj na wi zu ra (na tym ostat nim wra ku, bę dąc na dnie, wi - dzia łem za rys Oli na po wierzch ni) przy pa - dły mi do gu stu. Po ta kim dniu za słu gi - wa - li śmy na po rząd ną ko la cję. Zje dli śmy ją ra - zem z na szy mi go spo da rza mi, któ rzy po raz ko lej ny po pi sa li się fan ta stycz ną go ścin no - ścią i przy rzą dzi li sma ko wi te go ło so sia. Ostat nie dni po świę ci li śmy na pro jekt fo to - gra ficz ny Rad ka, ale był też czas na kil ka nur ko wań. W ko lej nym dniu wsta li śmy oko ło 6 ra no i wy ru szy li śmy na po lo wa nie 48

49 upa trzo ne go przez Rad ka zdję cia. We szli - śmy na jed ną z po bli skich gór, gdzie znaj - do wa ło się je zio ro z wi do kiem na mo rze. Nie sa mo wi cie mo ty wu ją cy wi dok. Wszy scy jed no gło śnie stwier dzi li śmy, że ty dzień tu - taj to swo iste ła do wa nie ba te rii oraz od po - czy nek dla umy słu. Po po łu dniu ra zem z Olą po je cha li śmy nur ko wać w Blue Ho - le. Jest tu taj ta kie miej sce, osło nię te od mo - rza, w za ci szu gór, o głę bo ko ści do 60 m. Na stęp nie uda li śmy się na zdję cia do Mor - do ru. Ochrzci li śmy tak jed ną z po bli skich gór, któ ra swo ją bu do wą, kom po zy cją z chmu ra mi i swo istym zam kiem Sau ro na na sa mym środ ku przy po mi na ła wła śnie tę mrocz ną kra inę, ze zna ne go wszyst kim fil - mu Wład ca pier ście ni. Ostat nie go dnia po je cha li śmy w praw do po dob nie naj lep sze 49 miej sce do nur ko wa nia na ca łej wy spie. War to do dać, że na mo rzu by ły aku rat do - syć spo re fa le. Mi mo te go w za ci szu gór nie - da le ko por tu znaj do wa ła się za to ka, do oko ła wy so kie gó ry, wlot mo rza z jed nej stro ny i oko ło 116 m głę bo ko ści. Tak osło - nię te miej sce by ło nie wzru szo ne przez fa - le, ja kie znaj do wa ły się 200 m da lej na otwar tym mo rzu. Co tu du żo mó wić, wrzu ci li śmy bo ję do wo dy, prze bra li śmy się i nur ko wa li śmy. Wy jazd do bie gał koń ca. Nie mie li śmy już cza su na wię cej atrak cji. Strasz nie ża łu ję, że nie zdą ży li śmy za li czyć nur ko wa nia w naj słyn niej szych na świe cie prą dach pły wo wych. Po le ga ją one na tym, że wy pły wa się oko ło 20 m od brze gu do cie śni ny, gdzie wi dać wi ru ją cą wo dę, za nu rza się i wpły wa w prąd. Da niel, nasz prze wod nik, tro chę nam o tym opo wie -

50 dział. Otóż ca łość trwa oko ło 30 min. Pły - nie się 2,5 km na głę bo ko ści 15 me trów, po dzi wia jąc przy tym ogrom ne dzie się cio - ki lo gra mo we ha li bu ty. Prąd od bi ja się od du żych gła zów i two rzy osło nę. Gdy się zbli ża my, ma jąc wra że nie, że za raz ude rzy - my w ścia nę, to wła śnie ta osło na zno si nas na le wo bądź pra wo i bez piecz nie omi ja my prze szko dę. Po dniu peł nym wra żeń, wró ci - li śmy do na szej ba zy i mie li śmy ogrom ną na dzie ję, że w ja kiś ma gicz ny spo sób wszyst kie pro my w stro nę Bo do zo sta ną od - wo ła ne, a my zo sta nie my tu je den dzień dłu żej. Tak się nie ste ty nie sta ło, noc nym pro mem do tar li śmy do Bo do, po czym sa - mo lo tem do War sza wy. W tym miej scu chcia łem ser decz nie po dzię ko wać pol skiej ba zie nur ko wej za cie płe przy ję cie i wspa - 50 nia łą opie kę. Dzię ku ję rów nież wspa nia łe - mu prze wod ni ko wi Da nie lo wi. Da ło się od - czuć, że Da niel wraz z Adą nie trak tu ją pra cy, jak zwy kłe go in te re su. In te re su ją się dzie ja mi oraz kul tu rą te go miej sca, to też czę sto za ska ki wa li nas swo ją wie dzą hi sto - rycz ną oraz prze ró żny mi cie ka wost ka mi. Ży czył bym so bie, aby w ka żdym miej scu, w któ re się uda ję, przyj mo wa ła mnie tak życz li wa, ale przede wszyst kim wy kwa li fi - ko wa na ka dra. Wię cej in for ma cji mo żna zna leźć na stro nie fo ten -di - ving.com. Pra gnę rów nież po dzię ko wać Kró lew skiej Am ba sa dzie Nor we gii oraz por ta lo wi sit nor way.com/pl, dzię ki któ rym wy lot w to miej sce był w ogó le mo żli wy. Ma te usz Ma li na fot. Radek Polak, Maja Kaszkur

51

52 Elżbieta Polska Królowa Głębin cz. II Wi taj cie. Mie siąc te mu mia łam przy jem - ność przed sta wić Wam Oso bę nie zwy kłą. Ak tu al ną re kor dzist kę Pol ski w nur ko wa niu ko biet. Ale przede wszyst kim Ko bie tę. Dow cip ną, in te li gent ną i uj mu ją cą. Z Jej opo wie ści do wie dzie li śmy się o czym ma - rzy ła ja ko ma ła dziew czyn ka i z kim za nur - ko wa ła po raz pierw szy w ży ciu. Te raz czas na opo wieść o te raź niej szo ści. I o tym jak to jest być naj lep szą! Mar gi ta Śli zow ska: Czy nur ko wa nie sta - ło się Two im spo so bem na ży cie? Elżbie ta Ben duc ka: Nur ko wa nie za wsze trak to wa łam ja ko faj ną za ba wę. Ale je śli trak tu jesz nur ko wa nie jak sport, to wy ma ga ono po świę ce nia cza su i uwa gi. W pew nym mo men cie prze sta łam jeź dzić kon no, 52

53 zmniej szy łam ilość go dzin po świę ca nych na jaz dę na nar tach, ro we rem a co raz wię - cej cza su prze zna cza łam na nur ko wa nie. Te raz zu peł nie nie pa mię tam, jak to się sta - ło, że wła śnie tak zmie ni ła się ta sza la Kie dy po zna łam Krzyś ka, mia łam sil ną po - trze bę prze by wa nia w je go to wa rzy stwie. On wpły wał na mnie tak, że chcia łam da lej nur ko wać. Zresz tą nie by ło in ne go wyj ścia. On je chał na nur ko wa nie, ja je cha łam z nim. Bo chcia łam być nie da le ko. Szyb ko za czę łam do sta wać świ ra na punk cie nur - ko wa nia. Chcia łam być bar dzo do bra. Tyl - ko że ja chcia łam nur ko wać wy łącz nie dla sie bie, a Krzy siek dą żył do te go, abym ja rów nież zo sta ła in struk to rem. To Krzy siek na uczył mnie wszyst kie go w nur ko wa niu, a był bar dzo wy ma ga ją cym na uczy cie lem. Fot. 1 MŚ: Kie dy Krzy siek uświa do mił Ci, że ist - nie je coś ta kie go jak nur ko wa nie tech nicz - ne? EB: Pro wa dził ze mną spo ro roz mów na te mat szko leń, nur ko wań. Za sta na wia li - śmy się, w któ rym kie run ku po wi nien da lej iść, je śli cho dzi o biz nes nur ko wy, mi mo że miał już wów czas in struk to ra M2 w CMAS. Któ re goś dnia Krzyś szu kał cze goś w In ter - ne cie i na tknął się na Mi cha ła Po ra dę, któ - ry już wte dy szko lił w TDI. M. Po ra da przy - je chał do nas do Wro cła wia i po pro wa dził kurs ni trok so wy. Ja rów nież skoń czy łam ten kurs i wte dy już szyb ko po le cia ło, choć jesz cze nie bar dzo do cie ra ło do mnie, po co ten ni troks. Ro bi łam kurs, bo Krzy siek ro bił, ale nie czu łam po trze by uży wa nia ta - 53 kie go ga zu, choć wte dy od by wa li śmy już dłu gie i głę bo kie nur ko wa nia w Egip cie. Ja nie na zy wa łam tych nur ko wań tech nicz ny - mi, mi mo że za nu rza li śmy się do 60 m z dłu gim po by tem na dnie MŚ: W ja ki spo sób usta la li ście de kom - pre sję?

54 EB: Uży wa li śmy CMAS -owskich ta bel de - kom pre syj nych (Bulh man na -Hah na) i progra mu kom pu te ro we go De co Plan ner. Urzą - dze nie po mia ro we kom pu ter jed no ga zo - wy, ta be la i pla no wa nie na pa pie rze. To by ła pod sta wa funk cjo no wa nia. Do dziś uwa żam, że bez pla no wa nia na pro gra - mach nur ko wych nie ma nur ko wa nia tech - nicz ne go, bo kom pu ter nur ko wy za wsze mo że się ze psuć. Zna jo mość ta bel mo że ura to wać ży cie. Już po śmier ci Krzyś ka mia - łam ta ką przy go dę w Cze chach Nur ko wa łam z ko le gą. Od dy cha łam ni - trok sem i tak mia łam usta wio ny kom pu ter. W pew nym mo men cie uzmy sło wi łam so - bie, że je ste śmy dość dłu go na 30 me trach, a ko le ga nur ku je na po wie trzu i chy ba o tym nie pa mię ta! Mia łam przy so bie ta be - le de kom pre syj ne i oka za ło się, że trze ba na tych miast się wy nu rzać, ro biąc do dat - ko wo przy stan ki de kom pre syj ne. Na szczę - ście wy star czy ło mu ga zu A wra ca jąc do nur ko wań tech nicz nych, pa mię tam jak Krzy siek wró cił do do mu i opo wie dział mi o Blue Ho lu. Raz opo wie dział i już prze pa - dło, za świe ci ła się lamp ka. Pla no wa li śmy wte dy stwo rzyć naj głę biej nur ku ją cą pa rę na świe cie MŚ: Czy pa mię tasz swo je pierw sze nur - ko wa nie try mik so we? EB: Przed pierw szym nur ko wa niem try - mik so wym zro bi li śmy se rię głę bo kich nur - ko wań na po wie trzu. Jak za nu rzy łam się na tę sa mą głę bo kość na try mik sie, nie wi - dzia łam spe cjal nej ró żni cy. Czu łam się bar - dzo po dob nie. Plu sem by ło to, że mo żna by ło za cząć pla no wać głęb sze nur ko wa nia. Ob ser wo wa łam swo je za cho wa nie i ani pil - no wa nie sie bie, ani zmia na ga zów nie by ły dla mnie pro ble mem. Nur ko wa łam wów - czas w twi nie bez ma ni fol du. Au to ma ty mu - sia łam zmie niać co 15 bar, mia łam dwa ma no me try. Dłu go uży wa łam ta kiej kon fi - gu ra cji z dwo ma ma no me tra mi. Póź niej za - krę ca łam se pa ra tor, je śli był, i mia łam na ple cach dwie bu tle in de pen dent. Uwa - żam, że to bar dziej bez piecz ne niż od krę - co ny ma ni fold. Ko le dzy nur ko wie dzi wi li się mo im dwóm ma no me trom. Po wy słu chi wa - niu cią głej kry ty ki na te mat mo jej kon fi gu ra - cji, po ja kimś cza sie i ja zre zy gno wa łam z te go dru gie go. Są ró żne teo rie na te mat uży wa nia ze sta wu in de pen dent i dru gich ma no me trów. Nie szu ka jąc da le ko si de - mo unt. A ma ni fold mo że być do dat ko wym ele men tem, któ ry mo że się uszko dzić 54 Zda rzy ło mi się kie dyś nur ko wa nie noc - ne bez ma no me tru. Ko le ga wte dy po wie - dział: Patrz na mój i bę dziesz wie dzia ła, ile masz w bu tlach. Na szczę ście mia łam do dat ko wo ze so bą sta ge a z ma no me trem. To by ło jed no ra zo we nur ko wa nie, ale w mo jej gło wie ist nie je świa do mość, jak to jest nie mieć ma no me tru. I pro szę te go nie ćwi czyć na wła snych nur ko wa niach!!! MŚ: W ja ki spo sób za bez pie czasz swo je nur ko wa nia? EB: To za le ży ja kie i gdzie. Ostat nio, tzn. la tem, jak by łam na Hań czy usły sza łam, że za cho wu ję się nie od po wie dzial nie, bo nur - ku ję sa ma. To nie praw da. W nur ko wa niu tech nicz nym na wet z part ne rem jest się sa - me mu. Mam bar dzo du że do świad cze nie, by wy dać ta ką opi nię w tym te ma cie. Po - za tym trud no jest do brać tech nicz ne go part ne ra nur ko we go, któ ry w do dat ku miał by pie nią dze na od po wied nie ga zy. Na płyt sze nur ko wa nia za bie ram wszyst kie ga zy ze so bą. Oczy wi ście na po wierzch ni za wsze jest jesz cze do dat ko wy tlen. Na mo - je uro dzi no we nur ko wa nie na Hań czy za - bra łam się ło dzią z ko le ga mi, aby jed no - cze śnie nie ob słu gi wać ło dzi i zaj mo wać

55 się tyl ko nur ko wa niem. Po za tym za wsze do brze, je że li ktoś po mo że po dać bu tle, a po tem je ode brać. Na ło dzi zo sta ło dwóch ko le gów, któ rzy ro bi li za bez pie cze - nie po wierzch nio we, a trze ci pod wo dą, na 21 me trach. Nie za wsze jest ta ki luk sus. Cza sem mu szę wszyst ko zro bić sa ma, od A do Z. Ale przy jem ność z nur ko wa nia so lo jest wiel ka. Je śli cho dzi o głę bo kie nur - ko wa nia, na przy kład ta kie jak te w li sto pa - dzie w Da hab, to bez względ nie po trzeb ny jest do bry sup port. Tym ra zem zda łam się na Mar ci na i to on za ła twił wszyst kich lu - dzi. Wcze śniej zna łam ich tyl ko na po - wierzch ni, nie pod wo dą. Cho chor do brał oso by, któ re sam wcze śniej szko lił. Za wie - rzy łam mu i nie po my li łam się. Wie, jak do - brać ze spół i jak go usta wić pod wo dą. Oczy wi ście, je śli coś mi nie od po wia da ło, to do ko ny wa łam ko rekt w ze spo le. Dzia łam na za sa dzie ufaj, ale spraw dzaj. Nur ku jąc tak głę bo ko, nie mo żna zaj mo wać się wszyst kim. Dla te go uwa żam, że część za - dań na le ży przy dzie lić in nym. A ja mu sia - łam sku pić się na so bie, na przy go to wa niu do za nu rze nia na za pla no wa ną głę bo kość i do wy pły nię cia z niej. 55 MŚ: Czy po ja wi ły się ja kieś nie spo dzian - ki pod czas se rii re kor do wych nur ko wań? EB: Po ja wi ło się wie le zna ków, któ re mo - żna by ło zin ter pre to wać ne ga tyw nie. Gdy - by nie fakt, że by łam moc no na sta wio na, że w tym mo men cie wy ko nam te nur ko wa nia i czu je się świet nie, to być mo że za rzą dzi - ła bym od wrót. Kie dy 13 li sto pa da przy le cia - łam do Da hab, by łam zmę czo na. Przed wy lo tem mia łam du żo pra cy za - wo do wej i do ostat nie go mo men tu wy ko - ny wa łam roz li cze nia po dat ko we dla mo ich klien tów. W cią gu trzech pierw szych dni do cho dzi łam do sie bie. Nie zna łam sup por - tu pod wo dą. Kom pu te ry Li qu ivi sion X1, któ re mia ły tra fić do Pol ski, przy je cha ły do -

56 pie ro do Egip tu. Mia łam ma ło cza su, że by się z ni mi za po znać, choć przed tem uczy - łam się i te sto wa łam ich funk cjo no wa nie na Za krzów ku. Jak do tar ły kom pu te ry, oka - za ło się, że po opła ce niu nie spo dzie wa ne - go cła i in nych opłat wzię tych z su fi tu, trze ba jesz cze do ku pić opro gra mo wa nie, a ja za to wszyst ko pła ci łam z wła snej kie - sze ni. Na wet w pew nym mo men cie za czę - łam my śleć, czy nie za nur ko wać na di gi - ta lach, ale chęć szyb ko prze szła, bo di gi ta - le są prze zna czo ne do słod kiej wo dy (na nich wid nie je głę bo kość 197 me trów). Póź - niej do Egip tu przy je chał su chy BA RE XCS2, mój upra gnio ny. Ko le ga przy wiózł więk szy, bo po przed ni oka zał się za ma ły. Na pierw - szym nur ko wa niu prób nym, na głę bo - kość 10 me trów, cał ko wi cie mnie za la ło. Ca lut ka bie li zna z me ry no sów mo kra. Oka - za ło się, że za wo ry by ły nie do krę co ne, a ja nie spraw dzi łam te go przed wej ściem do wo dy. Na szczę ście, kie dy do krę ci li śmy za wo ry, prze sta ły pusz czać. Na stęp ne go dnia, gdy ubie ra łam się w su cha ra, oka za ło się, że nie mo gę po lu zo wać jed ne go z tych do brze do krę co nych za wo rów. Ktoś z nas do krę cił za wór tak moc no, że go prze krę cił i nie da je się spu ścić ga zu ze ska fan dra. Po - sła łam kie row cę po mój sta ry su chy. Mar - cin ca ły ten czas cze kał już w wo dzie w kom plet nym sprzę cie Pro po no wał na - wet re zy gna cję z nur ko wa nia, bo ta kie awa - rie to zły znak. Ja stwier dzi łam, że wręcz prze ciw nie. To do bry znak, bo awa rię za - uwa ży łam jesz cze przed wej ściem do wo dy i nur ko wa nie się od bę dzie! Po zy tyw ne my - śle nie jest naj wa żniej sze w ta kich sy tu - acjach! Ma no metr w bocz nej bu tli za czął pusz czać. No wy ma no metr. Po wy mia nie o -rin gów pusz czał nadał. Na stęp ne o -rin gi zo sta ły wy mie nio ne. Tyl ko au to ma ty spra - wia ły się świet nie, bo ser wi su do pil no wa - łam oso bi ście. Przed sa mym wej ściem do wo dy na 190 me trów, dwa ma no me try przy dwóch ga zach na 140 me trów za czę - ły bą bel ko wać. Ka za łam od krę cić ma no - me try od tle nu, bo wie dzia łam, że one są do bre. W tym mo men cie nie by ły mi po - trzeb ne pod wo dą. Je de na sto li tro wych bu tli z tle nem by ło osiem sztuk, więc by ło z cze - go od krę cać. Zaw sze sa ma skrę cam sprzęt, ale te raz nie by ło wyj ścia. Zau fa łam Mo - ham me do wi Bu tli na sze mu gas -blen de ro - wi, któ ry na pew no nie chciał by mo jej krzyw dy. Do dat ko wo sa mo dziel nie spraw - dzi łam to, co zro bił tuż pod po wierzch nią 56 wo dy. Po go da psu ła się z dnia na dzień, a ostat nie go dnia z mi nu ty na mi nu tę. Zro - bi ła się wiel ka fa la i prąd. Na fi nal ne nur ko - wa nie za ło ży łam do dat ko wą cien ką ko szul - kę, aby nie zmar z nąć. Nie do da łam jed nak ba la stu, więc mia łam ma ły pro blem z za nu - rze niem. Na wet roz wa ża łam przez uła mek se kun dy po wrót na po wierzch nię po ba last,

57 ale Mar cin był już na więk szej głę bo ko ści niż ja, więc po sta no wi łam nic nie zmie - niać MŚ: Po dob no spra wi łaś, że w Egip cie po - ja wił się bia ły opad? EB: Ro bi li śmy nur ko wa nie na 140 lub 160 me trów. Te go dnia Cho chor umó - wił się z ko le gą, że by zro bił nam zdję cia. Sie dzi my pod wo dą na de kom pre sji. Wi dzę ką tem oka ja kieś bły ski. Po my śla łam so bie, że na resz cie bę dę mia ła spo ro fo tek spod wo dy, ty le tych fle szy Faj nie. Po ja kimś cza sie pod pły wa do mnie Mi mi z sup pro tu i pod eks cy to wa ny po ka zu je na gó rę. Pa da. No pa da, cóż, zda rza się Jak wcho dzi li - śmy, by ło słoń ce, a te raz pa da. Trud no. Wy - nu rzy li śmy się. Ra dość, gra tu la cje i na gle za uwa ży łam, że coś jest nie tak. Zach mu - rzo ne nie bo, lu dzi nie ma Ale nic, prze - bie ra my się. Mo że póź no jest i już od je cha li. Chce my się pa ko wać do sa mo - cho du, a tu kie row ca wy sia da i mó wi, że bę dzie pro blem z do jaz dem do Da hab, bo dro gę roz my ło. Jak to roz my ło dro gę? Żad - ne go śla du nie wi dać na brze gu i dro gę roz - my ło? Oka za ło się, że w cza sie kie dy nur ko wa li śmy, by ło obe rwa nie chmu ry. Po - twor na bu rza z pio ru na mi i pa dał grad Ru szy li śmy w stro nę Da hab. Stru mie nie wo - dy pły nę ły dro gą i spły wa ły z gór. By ły ta kie mo men ty, że wo da się ga ła do pod wo zia i trze ba by ło je chać po bo czem. Na któ rymś za krę cie kie row ca za ka sał spodnie, wlazł do tej brą zo wej, błot ni stej wo dy i pró bo wał ode rwać ka wa łek kra wę żni ka, że by zro bić 57 od pływ. Wje żdża my do Da hab, a tam po pro stu ma sa kra. Na dro dze, za miast as - fal tu, gó ry bło ta. Po je cha li śmy in ną dro gą, bo nie ka żda by ła prze jezd na. Wy cią gnę - łam ka me rę, że by to wszyst ko udo ku men - to wać. By łam w szo ku. Je den sklep był zu peł nie pod my ty. Lu dzie wy no si li to wa ry, ra to wa li co mo gli. To by ła tra ge dia dla tych lu dzi. Znisz czo ne skle pi ki z ca ły mi za pa sa - mi to wa ru. Ciu chy, dy wa ny, wszyst ko za la - ne Chwi lę po tem tra gi ko micz na sy tu acja z je epem. Pa trzę, stoi je ep. Na dwóch błot - ni stych wznie sie niach, a wszę dzie po bo - kach wy rwa ne dziu ry. Nie ma mo żli wo ści ru sze nia au ta. Ani w jed ną, ani w dru gą stro nę. Ko ła sto ją na kra wę dzi głę bo kich wyrw Cud. I ma sa kra. Ca łe to wy da rze - nie z obe rwa niem chmu ry zo sta ło oczy wi - ście od po wied nio sko men to wa ne: El ka, nie po win naś nur ko wać, to zły znak! MŚ: Dla cze go wy bra łaś Da hab na TO nur ko wa nie? EB: Mia łam trzy miej sca do wy bo ru. Na - wet czte ry, bo mo głam po je chać do po łu - dnio wej Afry ki na za pro sze nie Nu no Go me sa. Uzna łam jed nak, że to za da le ko, za du że kosz ty, nie znam lu dzi ani śro do - wi ska. Na sa mym wstę pie ten po mysł od -

58 rzu ci łam. Hisz pa nia też od pa dła, mi mo że wcze śniej bra łam ją pod uwa gę. Ga zy dro - gie, nur ko wa nie z ło dzi, czy li ry zy ko zmien no ści wa run ków po go do wych. W do - dat ku w tej miej sco wo ści, w któ rej nur ko - wa łam Hisz pa nie nie mie li ko mo ry de kompre syj nej. By ła jesz cze Sa fa ga, w któ rej ro - bi łam we wrze śniu nur ko wa nia tre nin go we, ale tam rów nież nie da się zro bić ta kie go nur ko wa nia z brze gu. Znów ta zmien ność wa run ków po go do - wych. Mo gą nie po zwo lić na wy pły nie cie stat ku w to miej sce, w któ re bym chcia ła. W do dat ku by wa ją tam sil ne prą dy i sil ne fa lo wa nie. Po za tym w Sa fa dze mia łam pro - blem z za ku pem wła ści wych ga zów ta - kich, ja kie by ły by mi po trzeb ne. Mo żna by ło je za mó wić w Hur- gha dzie lub w Mar sa, ale to za du żo za mie sza nia i spo - re pod wy ższe nie kosz tów. W do dat ku mia - łam tyl ko dwa ty go dnie na wy ko na nie pro jek tu. Zo sta ło więc Da hab. W ra zie sy tu - acji awa ryj nej za wsze był sa mo chód, do ko mo ry bli sko. W ba zie jest do świad - czo ny gas -blen der. Te i wie le in nych czyn - ni ków, prze ko na ły mnie, że naj lep szym wy bo rem jest DA HAB. Tu jest naj bez piecz - niej. MŚ: Jak na ro dził się po mysł na re kor do - we nur ko wa nie wła śnie ? EB: Zbie żność dat. W grę wcho dził li sto - pad, aku rat mia łam czas na po twier dze nie swo ich umie jęt no ści i przy go to wa nie kon - dy cyj ne. Pier wot nie my śla łam o le cie, ale do szłam do wnio sku, że do li sto pa da przy - go tu ję się bez po śpie chu. Po za tym zbli ża - ła się rocz ni ca śmier ci mo je go Mę ża. 58 Chcia łam za mknąć pew ne te ma ty z prze - szło ści i otwo rzyć no wy roz dział w mo im ży ciu. MŚ: Uży wa łaś no we go sprzę tu? Zmie - nia łaś coś w swo jej kon fi gu ra cji? EB: Tak. O no wo ściach czę ścio wo już mó wi łam. Mu sia łam za po znać się z no wym sprzę tem, wie lo krot nie prze ćwi czyć sy tu -

59 acje awa ryj ne. Oprócz te go, że za wsze uży - wam do dat ko wej bu tli do za si la nia su cha ra (2 li try), rów nież ko rzy stam z dwóch wor - ków wy por no ścio wych. Su chy nie jest dla mnie urzą dze niem wy por no ścio wym, mo - że być je dy nie do dat kiem. Uży wam go po to, aby nie mi by ło zim no i nic wię cej. Kie dy nur ku ję głę bo ko, za bie ram dwa wor - ki wy por no ścio we, choć uży wam za wsze jed ne go. Ćwi cze nia ro bię z jed nym i dru - gim wor kiem jed no cze śnie. Ćwi cze nia trze - ba czę sto po wta rzać, że by nie za po mnieć, że by na bie rać pew no ści, że po tra fi my i że - by nie po paść w ru ty nę. Przed fi na ło wym nur ko wa niem po wta rza łam so bie na wet wy pły wa nie no ga mi do gó ry w su chym ska - fan drze z ob cią że niem twin i czte ry sta ge. Du że wor ki uszył dla mnie Xde ep. Ni gdy nie mia łam do czy nie nia z tak du żą po jem - no ścią wor ka, więc trze ba by ło go do brze opły wać. Wor ki do sta łam w Pol sce i od ra - zu po je cha łam do ka mie nio ło mów w Niem czech, aby je ob nur ko wać. W Egip - cie co dzien nie nur ko wa łam w ta kim sa mym ze sta wie, jak na 190 me trów. Mia łam dwa in fla to ry, na pra wym i le wym ra mie niu po jed nym. Dzię ki te mu nie mo żna się po - my lić, któ re go wor ka się uży wa. W trak cie nur ko wa nia na 190 me trów, pod czas za nu - rza nia uży wa łam jed ne go wor ka. Do ha mo - wa nia dwóch jed no cze śnie, bo pro ces ha mo wa nia na ta kiej głę bo ko ści na stę pu je z du żym opóź nie niem. Praw fi zy ki nie da się oszu kać. Rę ce, jak klesz cze, za ci śnię te na dwóch in fla to rach i pom po wa nie na mak sa! 59 MŚ: By ła jesz cze ja kaś hi sto ria z Two imi au to ma ta mi od de cho wy mi... EB: Od wie dzi łam ró żne ser wi sy, zmie - nia łam ser wi san tów, a au to ma ty ca ły czas dzia ła ły w spo sób, któ ry mnie nie za do wa - lał. Żad na re gu la cja te go nie po pra wia ła. Póź niej zno wu by ły na pra wia ne, a ja ca ły

60 czas pła ci łam Jak ro bi łam nur ko wa nie głę bo kie, to za wsze coś by ło z ni mi nie tak. Wresz cie zna la złam dwóch do brych ser wi - san tów. Ma rek Ma tych zro bił mi ser wi sy i re gu la cje czę ści au to ma tów. Na resz cie prze sta ły dziw nie się za cho wy wać. Czte ry Po se ido ny Cy klo ny 5000 po ży czy ła mi fir - ma Vec tor Sport. Te i mo je pry wat ne au to - ma ty zro bił Ja nusz Tay bert. Wszyst ko do czy sto ści tle no wej. Au to ma ty oka za ły się je dy ną rze czą, o któ rą nie mu sia łam się mar twić w Da ha bie. Od fir my Oce an Pro otrzy ma łam dwa no we Aqu alun gi Le gen dy, któ rych uży łam na ple cach do twi na. Pod - czas re kor do we go nur ko wa nia wszyst kie pra co wa ły ide al nie, do kład nie tak, jak so - bie te go ży czy łam. sko rzy stać i zro bi so bie krzyw dę. Po tem ktoś przyj dzie do mnie i po wie, że przez to, że opu bli ko wa łam run ti my, ta oso ba po szła do wo dy i zro bi ła so bie krzyw dę. Ni gdy nie chcę usły szeć cze goś ta kie go, więc ni gdy nie opu bli ku ję żad nych mo ich run ti mów. To jest głów ny po wód, dla któ re go te go nie ro bię. Na Fa ce bo oku jest pro fil mo je go nur - ko wa nia. Za nu rze nie i wy nu rze nie. Jest rów nież zdję cie z kom pu te ra. To mu si wy - star czyć. Li qu ivi sio ny, któ re mia łam na tych nur ko wa niach ma ją w hi sto rii nur ko wa nia za pi sa ne 191 me trów i 266 mi nut. Jesz cze w se kun dach i cen ty me trach po prze cin - kach ja kieś licz by są. To zo sta ło opu bli ko - wa ne, bo nie wi dać w tym pro fi lu ja kich ga zów uży wa łam. A nie do wiar ko wie za - wsze się znaj dą. Nur ku ję dla sie bie, nie dla in nych. W związ ku z tym, je śli do dat ko wo ko muś jest mi ło, bo osią gnę łam ta ki wy nik to plu sem jest, że do da łam ko muś ener - gii MŚ: Na przy kład mnie! EB: O, na przy kład To bie! MŚ: Co z Two imi run ti ma mi? Jest wie le osób, któ re chcia ły by je zo ba czyć EB: Dla cze go mia ła bym po ka zy wać ko - mu kol wiek mój run ti me? On jest zro bio ny po de mnie, pod mój or ga nizm, mo je zdro - wie, pod to, w ja ki spo sób ja re agu ję na ga - zy. Na da je się tyl ko dla mnie. Dla ni ko go wię cej. Gdy bym je po ka za ła, mo gło by za - ist nieć nie bez pie czeń stwo, że ktoś nie od - po wie dzial ny bę dzie pró bo wał z nie go 60 MŚ: Ja kie pla ny awa ryj ne za bra łaś pod wo dę? EB: Run ti me głęb sze go nur ko wa nia nie za kła dał, ale ja za kła da łam coś in ne go. Zro - bi łam run ti me ja ko za bez pie cze nie. Do dat - ko wo, oprócz dwóch Li qi vi sio nów, wzię łam dwa di gi ta le do 330 me trów. Gdy - by pa dły kom pu te ry, co mo że się zda rzyć bo jak np. za dzia ła pra wo Mur phie go, to wszyst ko się psu je za sto so wa łam dwa in -

61 ne kom pu te ry, aby po ka zy wa ły mi głę bo - kość i czas. I gdy by ta ka sy tu acja się zda - rzy ła, to mia łam run ti me na ta blicz ce i dwa di gi ta le. Nur ko wa nia ro bi łam wg kom pu te - rów, nie wg te go run ti mu, bo uwa ża łam, że to bę dzie dla mnie bez piecz niej sze. Kom - pu te ry au to ma tycz nie do pa so wu ją mo je nur ko wa nie do rze czy wi ste go ci śnie nia, cza su i ga zów. To do bre kom pu te ry, choć trze ba tro chę z ni mi po nur ko wać, że by wy - ćwi czyć od ru chy stu ka nia. Prze mek dys - try bu tor wszyst ko mi wy tłu ma czył. To stu ka nie w ekran na po cząt ku mnie wku rza - ło, a te raz dzia ła od ruch. Te raz ob słu ga te - go kom pu te ra jest jak za ba wa w przedszko lu. Oprócz zdu blo wa nych przy rzą dów po mia ro wych mia łam jesz cze pią ty kom pu - ter i ta kie sa me usta wie nia na GF. Pod czas nur ko wań tre nin go wych po rów ny wa łam wska za nia kom pu te rów ró żnych firm i na koń co wym przy stan ku by ła ró żni ca jed nej mi nu ty. Mój pry wat ny pusz czał mnie szyb - ciej, wska zy wał płyt sze przy stan ki. Przy kła - do wo, pierw szy był od 57 m i póź niej co 3 me try, al bo na wet ja kieś więk sze od cin ki. Li qu ivi sio ny by ły bar dziej za cho waw cze, mi mo że GF usta wia łam ta kie sa me. Sto so - wa łam się do wska zań dla mnie bez piecz - niej szych. Jak wy cho dzi łam z wo dy, by łam zdro wa jak rydz. Tak mnie roz pie ra ła ener - gia, że mo gła bym na dys kote kę pójść. Oczy wi ście wiem, że nie wol no, ale tak świet nie się czu łam! 61 MŚ: Czy by ła ró żni ca mię dzy Two im run ti mem a fi nal nym nur ko wa niem? EB: Wła ści wie, je śli cho dzi o czas, to był on po dob ny. Li qu ivi sion po ka zał mi 235 mi nut, ale pod wo dą sie dzia łam do dat ko wo do 266 mi nu ty. Na ta blicz ce mia łam run ti - me na 249 mi nut. A dla cze go wy ko na - łam 266 mi nut? Po pierw sze do szłam do wnio sku, że trze ba jesz cze trosz kę po - sie dzieć na tle nie. Na wszel ki wy pa dek.

62 Po dru gie Cho chor był pod wo dą i miał dłu - ższą de kom pre sję. Po sta no wi li śmy, że bę - dę z nim cze ka ła i wyj dzie my ra zem. On ma in ne kom pu te ry (VR3) i wy nu rzał się we dług zu peł nie in ne go pro fi lu. Miał in ne przy stan ki. I jak ktoś mó wi, że on mnie tre - no wał, to się śmie ję. Prze cież na nur ko wa - niach tre nin go wych wy nu rza li śmy się we dług cał kiem ró żnych pro fi li. Ra zem się za nu rza li śmy. Ra zem, ale ka żdy so lo. On był pod wo dą i ja by łam, w tym sa mym cza - sie. Nur ko wa li śmy ra zem tyl ko na ta kiej za - sa dzie. Nic wię cej. MŚ: Ja kiej stra te gii de kom pre syj nej uży - wasz? Masz swo ją pry wat ną, ta ką naj lep - szą dla Cie bie? EB: Uży wam ga zów za pro jek to wa nych spe cjal nie dla mnie i prze ze mnie. Przy ukła da niu de kom pre sji ko rzy stam z Z - -plan ne ra. Na płyt sze nur ko wa nia wcze - śniej uży wa łam V -plan ne ra. Z -plan ne ra daw no nie uży wa łam, bo ja kiś czas te mu nie do kład nie go zro zu mia łam. Ktoś mi kie - dyś na szyb ko po ka zał. Ale po tem od świe - ży łam wie dzę i cie szę się z te go, bo oka za ło się, że na głę bo kie nur ko wa nia to je dy ny słusz ny dla mnie pro gram. W ogó le za czy - na łam na De co Plan ne rze i jak się we dług nie go wy nu rza łam, też świet nie się czu łam. Na Z -plan ne rze nie do koń ca. Wi docz nie tam te usta wie nia nie by ły do brze do mnie do pa so wa ne. Czu łam się bar dzo zje cha - na po tam tych nur ko wa niach. Po tem za ku - pi łam li cen cję do V -plan ne ra, ale kie dy za pla no wa łam mo je re kor do we nur ko wa - nie, by ło ono prze dziw nie krót kie. Ró żni ca wy no si ła pra wie 100 mi nut, więc zre zy gno - wa łam z te go pro gra mu. Nad pla no wa niem mo ich run ti mów sie dzie li śmy z Cho cho rem jesz cze w Da ha bie. Po nur ko wa niach tre - nin go wych mia łam spo ro prze my śleń. Wszyst ko no to wa łam pod wo dą, a póź niej wdra ża łam w ży cie. Cza sem kon sul to wa - łam się z Mar ci nem. Część ko lej no ści za - dań, któ re mam wy ko nać pod wo dą, uczę się na pa mięć. Na przy kład to, kie dy strze - lić boj kę. O zmia nie ga zów, któ re wcze - śniej zde fi niu ję, przy po mi na mi Li qu ivi sion X1. Po za tym wszyst kie au to ma ty, ma no me - try, bu tle mam opi sa ne pod sie bie. Na bu tli czte ry na klej ki przy za wo rze, dwie więk sze na bo kach i do dat ko wo na kie row ni cy wy - de chu au to ma tu mam na pi sa ne, od któ re go do któ re go me tra mam od dy chać da nym ga zem. Na nur ko wa niach tre nin go wych, 62 kie dy po trze bo wa łam za no to wać swo je prze my śle nia, pro si łam sup port o udo stęp - nie nie ich ta bli czek, bo na mo jej czę sto nie by ło już miej sca. Wa żne, że by nie igno ro - wać te go, co się przy po mni w trak cie nur - ko wa nia o ja kimś przed mio cie, któ ry mo że być przy dat ny lub spraw dze niu cze - goś MŚ: Dla cze go 190 me trów? Czy to spe - cjal na licz ba? EB: Chcia łam zre ali zo wać plan sprzed dwu na stu lat, któ ry wy my śli li śmy ra zem z Krzyś kiem. 180 me trów. Na ta ką głę bo - kość chcia łam za nur ko wać. Czte ry la ta te - mu zro dził się ta ki po mysł w mo jej gło wie. Póź niej nur ko wa łam z ko le gą w Hisz pa nii. Po dzie li łam się z nim tym po my słem. Po kil ku dniach nur ko wych do pi sał + do tych mo ich pla nów. Po wie dział, że mo - gę du żo wię cej niż I tak już zo sta ło w mo jej świa do mo ści. Kie dy spo tka łam się z Cho cho rem i po wie dzia łam mu o swo ich za mia rach, pod szedł do te go moc no scep - tycz nie. Miał w pa mię ci, że naj głę biej nur - ko wa łam na 137 me trów, i to daw no te mu. A prze cież nur ko wa łam na 130 w 2012 ro - ku. Tyl ko ni ko mu się nie chwa li łam. Zro bi -

63 łam so lo mnó stwo se tek i nie wi dzia łam żad nych prze szkód, że by za cząć głęb sze nur ko wa nia. Prze ko na łam go, że czu ję się świet nie i ener ge tycz nie, i kon dy cyj nie. Cho chor mó wił o HPNS -ie i o tym, że nie ni gdy nur ko wa łam głę biej niż na 140 me - trów, więc nie wia do mo, jak mój or ga nizm się za cho wa. Im dłu żej mnie prze ko ny wał, że to nie naj lep szy po mysł, tym ja sil niej czu łam, że na pew no to zro bię! Usta li li śmy, że po je dzie my do Da hab wcze śniej, aby wy ko nać se rię głę bo kich nur ko wań tre nin - go wych, przy go to wu ją cych mnie do mo je - go re kor du. Nie chcia łam roz po wia dać o pro jek cie, po nie waż pra gnę łam zro bić to dla sie bie. Nie chcia łam, aby lu dzie drwi li so bie, jak to ma ją w zwy cza ju, je śli coś się nie po wie dzie A ja ko niecz nie chcia łam po znać swo je mo żli wo ści i za nur ko wać na 190 m! MŚ: Szko da, że nie uży łaś ka me ry do re - je stra cji ca łe go wy da rze nia EB: Nie ste ty, nie do sta łam ka me ry, choć sta ra łam się o re je stra tor vi deo, ale je stem już umó wio na na na stęp ny raz. Ni gdy nie uży wa łam ka me ry pod czas nur ko wa nia, nie uży wa łam ta kże ka sku pod wo dą. Na wet po je cha łam spe cjal nie na Za krzó wek, że by w ka sku tro chę po ćwi czyć. Przy cze pia łam ró żne la tar ki i tre no wa - łam. Spraw dza łam, gdzie umie ścić la tar kę, któ rą do sta łam od Am mo ni te. Jest lek ka i świet nie świe ci, ale jest to świe ce nie tu ne - lo we. Nie ste ty pod wo dą tro chę mnie ra zi - ło, po nie waż umie ści łam gło wi cę w nie pra wi dło wym miej scu. Na stęp nym ra - zem na pew no bę dzie le piej. MŚ: Wi dzia łaś pod so bą nie skoń cze nie wiel ki błę kit czy dno? By ło ciem no? EB: Dna nie wi dzia łam. Tyl ko ciem ność wi dzia łam Jed nak nie dla te go, że by ło bar dzo ciem no, tam po pro stu jest jesz cze tro chę do dna. Tam jest 242 me try Do - oko ła mnie był mrok. Ta lam pa tro szecz kę za kłó ca ła mo je spoj rze nie. Kie dy pod nio słam gło wę, wi dzia łam brze gi ścia ny. Jak za dar łam gło wę do gó ry, wi dzia łam świa tło, i to do syć do brze, więc nie mo gło być du żej ciem no ści. My ślę, że bez la tar ki też by ło by to wi dać, ale la tar ka by ła ta kim psy chicz nym za bez pie cze niem i back -upem, na wy pa dek gdy bym na przy - kład mu sia ła sko rzy stać z run ti mu na ta - blicz ce 63 MŚ: Jak roz po zna jesz gra ni cę, mo ment, w któ rym na le ży się za trzy mać? EB: Przy ta kich nur ko wa niach sto su ję za - sa dę mak sy mal ne go sku pie nia na so bie i swo ich re ak cjach. Nie zno szę part ner stwa, bo wte dy mu szę się roz pra szać. Bę dąc sa - ma, je stem wol na. Przy za nu rze niu za czy - nam ob ser wo wać sa mą sie bie. Ha mu ję w mo men cie zbli ża nia się do swo jej ba rie - ry i pa trzę, co się ze mną dzie je. Je że li na przy kład ro bię nur ko wa nie na 140 me - trów, to już od 130 za czy nam in ten syw niej ob ser wo wać sie bie. Ta kie stop nio wa nie głę - bo ko ści jest wa żne, że by wie dzieć, cze go się po so bie spo dzie wać. Pla no wa li śmy z Cho cho rem nur ko wa nie tre nin go we na 160 me trów. Nie ste ty, za nu rzy li śmy się w nie od po wied nim miej scu, gdzie dno by - ło tyl ko na 137 m. Cho chor chciał wra cać, ale ja da łam znak, że pły nę głę biej. Pro fil nur ko wa nia zro bił się trud niej szy, bo za - miast opa da nia by ło pły nię cie. Zro bi łam to, bo bez względ nie chcia łam spraw dzić, co bę dzie się ze mną dzia ło na 160 me trach. Prze cież na stęp ne go dnia mia łam nur ko - wać jesz cze głę biej. Po pły nę łam po sto ku w dół. Zo ba czy łam ka mień, czy sto pień. Do pły nę łam do nie go i opa dłam nie co głę -

64 biej. Zmniej szy łam ilość ru chów, uspo ko - iłam or ga nizm. Zo ba czy łam, że czu ję się do brze. Spoj rza łam na wy świe tla cze kom - pu te rów. By ło 160 me trów, więc mo głam wra cać. Wte dy roz po czę łam wy nu rza nie To wa żne, aby na więk szych głę bo ko - ściach zwol nić, bo tyl ko wte dy jest szan sa za wró cić w od po wied nim mo men cie. Je że - li po czu ła bym, że co kol wiek jest nie tak, na przy kład zwę ża ło by mi się po le wi dze - nia, za czę ła bym mieć za wro ty gło wy, czy czu ła bym mro wie nie w pal cach (bo kie dyś zda rza ło mi się to na więk szych głę bo ko - ściach), to wte dy za wró ci ła bym. Je że li czu - ję się bar dzo do brze, nic mi nie jest, mo gę za czy nać wol ne prze głę bie nia. Nie na hu ra, ale tak, że by zdą żyć za re ago wać na ewen - tu al ne pro ble my. Istot ne jest, że by ca ły czas po zna wać swój or ga nizm, ob ser wu jąc go uwa żnie. Nie mo żna po paść w ru ty nę: bo zro bi łam już raz 160 me trów, to zno wu mo gę so bie wal nąć. Nie! Ja mu szę to sa - mo za ka żdym ra zem ro bić. Kon tro lo wać się. Przy go to wy wać się jed na ko wo. Zro bi łam kie dyś z ko le gą szyb kie nur ko - wa nie, go niąc za nim na 100 me trów. Le - cia łam jak ka mień do dna. Po tem by łam tak zje cha na, że po wie dzia łam ni gdy wię cej! Ja ro bię ina czej. Opa dam bar dzo szyb ko na 40 me trów. Trwa to oko ło mi nu ty. Ciach! Ro bię za trzy ma nie, ale na mo ment, i da lej le cę w dół. Przy ostat nich new ral - gicz nych me trach ob ser wu ję. Pa trzę, gdzie je stem, co ro bię, słu cham or ga ni zmu i spraw dzam oto cze nie. Czy wi dzę, co się dzie je, czy wszyst ko re je stru ję, jak się czu ję. Ca ły sprzęt rów nież spraw dzam pod czas ta kich lo tów. To jest mo ja kon tro la. MŚ: Czy po za sku pie niem po ja wi ło się ja kieś uczu cie na naj więk szej głę bo ko ści? EB: Tak! Po czu łam wiel ką, roz pie ra ją cą mnie ra dość. Czu łam, że mo głam za nu rzyć się jesz cze głę biej, ale obie ca łam Cho cho - ro wi, że nie prze kro czę usta lo nej głę bo ko - ści. Na kom pu te rze mia łam 191 m. Wte dy za wró ci łam. MŚ: A co z in ny mi pod wod ny mi za gro - że nia mi? EB: Na nur ko wa niach w to ni cza sem roz - glą dam się, czy przy pad kiem nie zbli ża się do mnie ja kaś wiel ka ry ba, któ rą na zy wam re ki nem. Na szczę ście ni gdy się to nie zda rzy ło. Nie wiem, jak za cho wa ła bym się w ta kiej sy tu acji, ale do brze, że nie za wsze 64 o tym my ślę. Nie przy po mi nam so bie, abym pod czas głę bo kich za nu rzeń zbyt in ten syw - nie my śla ła o tym ko cha nym stwo rze. Je den raz wi dzia łam w Blue Ho le płe twę re ki na. Nie wiem, ja ki to był re kin, ale lu dzie z pręd ko ścią tor ped wy ska ki wa li z wo dy, krzy cząc SHARK!!!. Pod czas wy ko ny wa nia głę bo kich nur ko wań nie za sta na wiam się już nad za gro że nia mi. Wkła dam wie le ener gii w przy go to wa nia przed nur ko wa - nia mi i sta ram się wcze śniej za bez pie czać tak, aby żad ne przy kre nie spo dzian ki mnie nie do pa dły. My ślę, że gdy bym pod wo dą za czę ła roz my ślać o ta kich spra wach, to był by znak, że po win nam w tym mo men - cie roz po cząć wy nu rza nie. MŚ: Jak sko men tu jesz twier dze nie jed ne - go ze zna nych pol skich płe two nur ków, któ - ry nie szko li ko biet na nur ków tech nicz nych, bo się do te go nie na da ją? EB: Nie wie dzia łam, że jesz cze ist nie ją mę żczyź ni, któ rzy wy po wia da ją się w ta ki spo sób. Chęt nie za pro si ła bym go na nur ko - wa nie ze mną. Ko niecz nie ze świad ka mi, aby nadać po wa gi sy tu acji. Zu peł nie nie wiem, dla cze go to ja za wsze mia łam wy żej sta wia ną po przecz kę pod czas szko leń. Na -

65 wet w po rów na niu z mę żczy zna mi. Te raz dzię ku ję tym pa nom ser decz nie. He, he, he!!! Tyl ko tak bym to sko men to wa ła Wi - docz nie ten czło wiek ni gdy nie nur ko wał z ko bie ta mi. Nie ma zie lo ne go po ję cia, jak na praw dę ko bie ty nur ku ją, po za tym wi - docz nie ma spo re pro ble my ze so bą, sko ro aż tak boi się ko bie cej kon ku ren cji. O ko bie cej si le, wy ko rzy sty wa niu in tu icji w nur ko wa niu i o tym, kto lub co wy zna cza dro gę Elżbie ty Pol skiej Kró lo wej Głę bin do wie cie się w na stęp nej czę ści roz mo - wy Za pra szam za mie siąc. fot.: B. Ra taj czak, A. el Ha la wa ny Mar gi ta Śli zow ska Sy ren ka Akademicki Klub Płetwonurków Skorpena oraz Stowarzyszenie Freediving Poland zaprasza na kolejną, piątą odsłonę imprezy skierowanej do najbardziej zahartowanych freediverów Extremall. Odbędzie się ona 16 lutego 2013 roku w Olsztynie. Extremall to zawody w wolnym nurkowaniu pod lodem, w tym roku uczestnicy zanurzą się w Jeziorze Kortowskim, które położone jest w malowniczym kampusie uniwersyteckim KORTOWO. Zapraszamy zarówno do udziału w zawodach, jak również do kibicowania zawodnikom! Szczegóły na stronie: 65

66 Ważny certyfikat czyli jak poszukiwać skarbów! Kie dyś przy szedł do mnie pe wien czło wiek. Pro szę Pa na po wie dział je stem po szu ki wa czem skar bów. Po ostat nich nie po wo dze niach po - szu ki waw czych tak so bie za czą łem roz my ślać i wpa dłem na ge nial ny po mysł. Szu ka nie skar bów pod wo - dą. No bo prze cież pod wod nych po szu ki wa - czy skar bów jest znacz nie mniej niż na po - wierzch ni, więc praw do po do bień stwo zna le zie nia cze goś na praw dę in te re su ją ce - go i war to ścio we go jest du żo więk sze, praw da? No oo tak... od po wie dzia łem ja ko oso ba od lat pa ra ją ca się pod wod ny mi po - szu ki wa nia mi i ba da nia mi. No tak... ma pan ra cję. Jest te go tro chę pod wo dą... No wła - Z lewej niemiecki bagnet od karabinu Mauser, po środku bagnet austriacki z końca XIX wieku, z prawej rosyjski bagnet od karabinu Mosin z II Wojny Światowej 66

67 śnie! Niech mnie pan na uczy nur ko wać! Na koń cu ję zy ka mia łem już sta ro pol skie ho la, ho la mo ści pa nie, jesz cześ się Pan nie na uczył nur ko wać, a już byś chciał skar bów po szu ki wać Ale, że aku rat sze dłem do kuch ni zro bić so bie her ba tę, to mia łem kil ka mi nut na prze - my śle nie te ma tu. Chwi lę póź niej od po wie - dzia łem: Do brze, na uczę Pa na nur ko wać (re wo lu cja, co?;)). Mu si Pan jed nak wie dzieć, że to dość dłu ga dro ga po wie dzia łem au to - ry ta tyw nym gło sem. Na po czą tek mu si pan zro bić kurs pod sta wo wy, po tem za awan so - wa ny. No i wra ko wy, bo rów nież wra ki pa - na in te re su ją, tak? Tak! od po wie dział wy raź nie za in te re so wa ny pan. Wszy scy wie - dzą, że na głę bo kie wra ki nur ku je mniej lu - dzi niż na płyt kie. Głę bo kie wra ki są w lep szym sta nie... więc pa so wa ło by, aby zro - bił pan kurs nur ko wa nia głę bo kie go. Zwa - żyw szy fakt, że im głę biej tym kró cej mo że pan prze by wać pod wo dą, wy pa da ło by na - uczyć się nur ko wa nia na ni trok sie. A już naj - le piej nur ko wa nia tech nicz ne go. Wte dy na dnie mo żna po zo stać du uużo dłu żej. No i naj wa żniej sze! Je śli pod cho dzi pan do te go wszyst kie go po wa żnie i nie chce pan po są - dzeń o by cie pod wod nym ra bu siem mu si pan stać się ofi cjal nym Pod wod nym Ar che - olo giem! Czy li? Czy li zro bić kurs ar che olo - gii pod wod nej... Pruska filiżanka, porcelana okrętowa prawdopodobnie z końca XIX wieku Li sta ro bi ła się co raz dłu ższa. Szcze rze mó wiąc chcia łem tro chę utrzeć no sa te mu go ścio wi. Pan po du mał, po ro bił mi ny, po - chrzą kał, po czym pa trząc mi pro sto w oczy wy szep tał przez za schnię te gar dło, bar dzo pod nie co nym gło sem: To kie dy za czy na - my?!? A po tem pra wie (bo nie jest jesz - cze nur kiem tech nicz nym) wszyst ko to zro bił! Po wa ga!!! Za ję ło mu to rok cię żkiej pra cy. Pół to ra ro ku po tej roz mo wie od krył 67 Pruska porcelana okrętowa prawdopodobnie z końca XIX wieku cał kiem płyt ki wrak, po brze gi wy peł nio ny skar ba mi... Tak przy naj mniej do no sił... Z te - go co wiem, pra ce ar che olo gicz ne na tym wra ku trwa ją do dziś... Ta kich po szu ki wa czy jest wśród nas co - raz wię cej. Jed ni po szu ku ją no wych wra - ków, in ni ba da ją już te od kry te. Są ta cy, któ rych fa scy nu je od kry wa nie hi sto rii w zbior ni kach śród lą do wych. Nie da lej jak kil ka lat te mu, w żwi row ni od da lo nej o kil ka - dzie siąt ki lo me trów od War sza wy od kry to szcząt ki kil ku ma mu tów. Od kryw cą pod wo - dą mo że zo stać nie mal ka żdy, ale więk szość

68 Sygnatura pruskiej porcelany okrętowej prawdopodobnie z końca XiX wieku po szu ki wa czy nie ma na to żad ne go pa pie - ru. A ży je my w rze czy wi sto ści, w któ rej nie - zbęd ny jest do ku ment po zwa la ją cy na ta kie za ba wy. Do ku ment mię dzy na ro do wy, wy - da ny przez po wa ża ną i uwa ża ną na świe cie in sty tu cję. Ta ką in sty tu cją jest NA UI, któ ra ma istot ny wkład w ba da nia ar che olo gicz ne na świe cie. Ar che olo gia dla NA UI jest na ty - le wa żną ga łę zią nur ko wa nia, że zo stał w niej stwo rzo ny spe cjal ny pro gram dla ar - che olo gów ama to rów. Dla fa scy na tów, któ rzy pod czas in ten syw ne go szko le nia chcą usys te ma ty zo wać wie dzę, na uczyć się pro - fe sjo nal nych tech nik nie zbęd nych do po szu - ki wa nia, za bez pie cza nia i wy do by wa nia zna le zisk oraz zde cy do wa nie zwięk szyć swo ją szan sę na suk ces!!! Cer ty fi kat NA UI Un der wa ter Ar che olo - gist jest do sko na łą i nie zbęd ną pod kład ką praw ną dla wszyst kich, któ rzy z po wo du swo jej pa sji pod wod ne go od kryw cy nie sto - su ją się do za sa dy Ta ke no thing but pic tu - res.... Do dat ko wa ko rzyść z po sia da nia upraw nień Pod wod ne go Ar che olo ga NA UI jest ta ka, że po sia da cze te go do ku men tu są wpusz cza ni do miejsc ob ję tych ochro ną oraz ro żny mi za ka za mi lo kal ny mi. Co wię - cej, pod wod ni ar che olo dzy mo gą brać udział w bar dzo cie ka wych i ofi cjal nych pro jek tach. Na przy kład w pro jek tach rzą - do wych, czy ta kich pod au spi cja mi mię dzy - na ro do wych or ga ni za cji chro nią cych dzie dzic two hi sto rycz ne i kul tu ro we. Po sia da nie pla sti ku NA UI Un der wa ter Ar - che olo gist spra wia, że wszel kie wy cią gnię te spod wo dy eks po na ty mo że cie le gal nie za - brać w ce lu prze pro wa dze nia nad ni mi ba - dań. A wszel kie or ga ny wła dzy ma ją obo wią zek wam po móc. Co wię cej, ta kie ba da nia ro bią wra że nie i bu dzą po wa ża nie, więc prze wa żnie mo żna li czyć na wspar cie w prze nie sie niu co cię ższych eks po na tów do sa mo cho du. Po wa ga! Spraw dzo ne. Tak 68 Wojskowy nóż stolowy z mosiężną rękojeścią z końca XVIII wieku więc dro ga Bra ci Nur ko wa in te re su ją ca się te ma tem: Czem prę dzej się za bie raj cie za roz po czę cie kur su Pod wod ne go Ar che - olo ga! A ja chęt nie po dzie lę się z Wa mi swo - ją wie dzą, umie jęt no ścia mi i pa sją. Za pra szam Mi chał Wi nek Maj ki majki@cave-diving.pl

69

70 Instruktor przez duże I Podczas nurkowania w Morzu Czerwonym fot. janek Wiśniowski Z Do ro tą zna my się od kil ku lat. Mia łem przy jem ność u Niej skoń czyć mój pierw szy kurs try mik so wy (GUE T1). Ostat nio do wie - dzia łem, że Do ro ta uzy ska ła upraw nie nia GUE In struc tor Eva lu ator, czy li mo że pro - wa dzić eg za mi ny in struk tor skie i nada wać upraw nie nia in struk to ra GUE ja ko jed - na z sze ściu osób w Eu ro pie. Po nie waż mię li śmy zo ba czyć się na tar gach Bo ot, po pro si łem ją o wy wiad dla czy tel ni ków Nu ras. in fo. Oto i on. Hu bert Urbań czyk: Cześć Do ro ta, na wstę pie chciał bym jesz cze raz po gra tu - lo wać Ci uzy ska nia stop nia GUE IE (czy li upraw nień do nada wa nia stop ni in struk tor - skich w GUE). Je steś te raz jed ną z sze ściu osób w Eu ro pie po sia da ją cych ta kie upraw - nie nia. Do ro ta Czer ny: Cześć, bar dzo dzię ku ję. HU: Jak za czę ła się Two ja przy go da z nur ko wa niem? DC: Kie dy w la tach osiem dzie sią tych jeź - dzi łam z ro dzi ca mi do Gre cji czy Tur cji, pierw szy mi rze cza mi, ja kie pa ko wa li śmy 70 by ły płe twy ma ska i faj ka. Po tem, już w la tach dzie więć - dzie sią tych, obej - rza łam film au stra - lij skich na ukow - ców, Liz i An drew Wi ght, na te mat ba da nia wo dy w pod wod - nych ja ski niach w Mek sy ku. Za pra gnę łam nur ko wać tak sa mo, jak au to rzy fil mu. Wte - dy je den z wuj ków po wie dział mi, że w mie ście, w któ rym miesz ka li śmy jest sklep ze sprzę tem nur ko wym. Za czę łam od - wie dzać ten sklep, je go wła ści ciel był in - struk to rem LOK -u i PA DI. Roz po czę łam szko le nie i dość szyb ko prze szłam dro gę od nur ka OWD do in struk to ra, co wów czas wy da wa ło mi się cał kiem w po rząd ku. HU: Po tem był Egipt? DC: Tak, pierw szy raz do pra cy w Egip cie przy je cha łam w ro ku Po tem, w 2001, zre zy gno wa łam z pra cy na uczel ni oraz

71 Nuras.info 9/2012 dzien ni kar stwa i na dłu ższy czas prze pro - wa dzi łam się do Hur gha dy. HU: Wte dy za czę ła się przy go da z GUE? DC: Chy ba w 2004 ro ku, ko le ga z Ka li - for nii na pi sał do mnie o tej or ga ni za cji i DIR kon fi gu ra cji sprzę tu, za in te re so wa łam się te ma tem. HU: Dla cze go? DC: Nie do koń ca od po wia dał mi spo - sób, w ja ki mu sia łam na uczać nur ko wa nia. Chcia łam, by za miast od faj ko wa nia umie - jęt no ści, kur san ci rze czy wi ście się jej na - uczy li. In ni in struk to rzy wo kół mnie uwa ża li, że je stem ja kaś dziw na HU: Do sko na le Cię w tym mo men cie ro - zu miem Kurs GUE w Holandii, zespół z instruktorem (Dorotą) w wodzie przed zanurzeniem DC: Po zna łam ta kich lu dzi jak Jar rod Ja - blon ski, Ri chard Lund gren, Da vid Rhea, Bob Sher wo od, Ma rio Are na i oka za ło się, że oni są rów nież in ni, dziw ni, ta cy jak ja. Czy li zna la złam się wśród wła ści wych lu dzi, po strze ga ją cych nur ko wa nie w ten sam spo sób. HU: A Twój kurs Fun da men tals? DC: Był bar dzo cie ka wy i nie ty po wy. By - li śmy na nim we dwój kę, pro wa dzi ło go dwóch in struk to rów dla jed ne go był to eg - za min in struk tor ski (no ta be ne jest on obec - nie mo im sze fem), a dru gi był je go eg za mi na to rem. Do oko ła nas pły wa ło wów czas jesz cze kil ku na stu kan dy da tów na in struk to rów GUE ze swo imi tre ne ra mi. HU: Pra co wa łaś przez 12 lat w ba zie Co lo na. Cie ka we, że z Co lo ny wy wo - dzą się wszy scy pol scy in struk to rzy GUE DC: Wy wo dzą się z Pol ski. Po pro stu ra - zem tam pra co wa li śmy, nur ko wa li śmy i szko li li śmy w okre ślo ny spo sób. HU: A Co lo na by ła wów czas wy mie - nia na na stro nie GUE. Te raz pra cu jesz w BtS Eu ro pa AG (Do ro ta jest dy rek to rem 71 ds. sprze da ży przyp. au to ra). Fir ma zaj - mu je się eu ro pej ską dys try bu cją Hal cy ona i DUI, czy li firm po strze ga nych ja ko po wią - za ne z GUE i pro pa go wa nym przez GUE spo so bem nur ko wa nia. DC: Tak, po nie waż znam ten sprzęt, uży - wam go i szko lę na nim, nie by ło dla mnie pro ble mem za ję cie się je go pro mo cją. Dla - te go za pro po no wa no mi to sta no wi sko. HU: Wróć my do GUE. Obec nie na świe - cie jest oko ło stu in struk to rów GUE, w tym oko ło sie dem dzie się ciu w Eu ro pie. W cią gu ostat nich lat przy by ło spo ro in struk to - rów DC: Chce my do pro wa dzić licz bę in struk - to rów GUE do oko ło 200. W naj bli ższych la tach na cisk bę dzie po ło żo ny na szko le nia pod sta wo we wśród nur ków roz po czy na ją - cych swo ją przy go dę z nur ko wa niem, czy - li na kurs Re c1 (prze zna czo ny jest on dla osób, któ re wcze śniej nie nur ko wa ły). HU: W tej chwi li na je den kurs Re c1 przy pa da pew nie z 99 kur sów Fun da men - tals DC: Chce my zmie nić te pro por cje. Ła - twiej jest od ra zu ko goś na uczyć wła ści we -

72 go spo so bu nur ko wa nia, niż od uczać błęd - nych na wy ków. Bez szko le nia na po zio mie pod sta wo wym nie bę dzie nur ków tech nicz - nych ani ja ski nio wych. HU: Cza sa mi sły szy się, że nur ko wie GUE są sche ma tycz ni i bez myśl ni. DC: To, że nur ku je my w ści śle okre ślo ny spo sób, nie ozna cza bra ku my śle nia. Wręcz prze ciw nie, na kur sach sta ra my się uczyć umie jęt no ści roz wią zy wa nia sy tu acji awa - ryj nych. Ta kie sy tu acje są bar dzo czę sto nie prze wi dy wal ne, wła śnie dla te go, że są awa ryj ne i do bry nu rek mu si umieć my śleć i na bie żą co roz wią zać pro blem pod wo dą. Ma my za sa dy i re gu ły, któ re są ści śle prze - strze ga ne, ale one nie eli mi nu ją my śle nia! HU: Wspo mi nasz szcze gól nie ja kieś nur - ko wa nia? DC: W Hur gha dzie z Bart kiem i Has sa - nem (Bar tek Cy per ling i Has san Ad ly, in - struk to rzy GUE) ro bi li śmy nur ko wa nia na głę bo ko ści 100 m, w ka nio nie po wsta - łym w wy ni ku ru chów tek to nicz nych. Te nur ko wa nia bę dę pa mię ta ła do koń ca ży - cia. W ze szłym ro ku, na kur sie ja ski nio wym bra łam udział w nur ko wa niu, któ re prze ko - na ło mnie, że ta kże śro do wi sko ja ski nio we jest dla mnie. Za pa mię tam je na dłu go, mi - mo że by ło pro ste dla mnie oka za ło się oso bi stym wy zwa niem. HU: Czy coś chcia ła byś prze ka zać pol - skim nur kom, Czy tel ni kom Nu ras. in fo? DC: Je że li pra gnie cie od być ja kieś szko - le nie, nie za le żnie od or ga ni za cji i bez wzglę du na to ja ki pla stik chce cie uzy - skać, wy bie raj cie ta kich in struk to rów, któ - rzy po świę cą czas, by Was rze czy wi ście na uczyć, a nie tyl ko prze pro wa dzić kurs. Ka żde py ta nie mu si uzy skać rze czo wą od - po wiedź, któ ra jest sa tys fak cjo nu ją ca i ma sens. Je że li in struk tor od po wie na ja kie kol - wiek py ta nie: bo tak jest le piej bez po da - wa nia po wo du, war to in struk to ra zmie nić. HU: Dzię ku ję za roz mo wę. Hurghada sierpień 2010, zespół kursantów T1 z instruktorem. Od lewej Davide Ferrato, Hubert Urbańczyk, Dorota Czerny, Ewgieny Druzyaka 72

73 X SKORPENOWY SPŁYW ŁYNĄ

74 Warsztaty fotografii podwodnej z Piotrem Stósem Pięć przykazań podwodnego fotografa Zi ma jest do brym okre sem, że by przy go to wać się do wio sen ne go se - zo nu fo to gra ficz ne go. Po tem cza su na to bę dzie zde cy do wa nie mniej. Z na dej ściem cie płych dni bez zwło - ki ru szysz na pod wod ne ło wy i uf ny w cy fro wą tech no lo gię wy ko nasz set ki no wych zdjęć: ryb, szu wa rów, roz gwiazd, raf oraz swo ich part ne rów nur ko wych. Tak ro bi my wszy scy O tym, czy bę dą to zdję cia uda ne, za de - cy du je czas za in we sto wa ny w skon fi gu ro - wa nie sprzę tu, ana li zę do tych czas wy ko nanych ujęć oraz kon se kwen cja w sto so wa niu kar dy nal nych za sad fo to gra fii pod wod nej. Po ni ższy tekst za wie ra pięć naj wa żniej - szych wska zó wek dla osób roz po czy na ją - cych przy go dę z fo to gra fią pod wod ną. Skorzy staj z nich, pro szę. Po co masz po peł niać mo je błę dy? Przykazanie 1. Po ko chaj swój sprzęt fo - to gra ficz ny Nie za le żnie od te go, czym fo to gra fu jesz, jed na rzecz jest pew na za mknię ty w obu - do wie apa rat, lam pa bły sko wa oraz kon - wer te ry optycz ne to na rzę dzia, któ re trze ba tro skli wie przy go to wać do nur ko wa nia, aby uchro nić je przed za la niem i za pew nić ich sku tecz ną pra cę. Po ni żej znaj dziesz głów ne za sa dy, któ rych prze strze ga nie po zwo li pod nieść efek tyw ność fo to gra fo wa nia i dłu go 74 cie szyć się z po praw ne go funk cjo no wa nia sprzę tu. Poznaj swój aparat Prze czy ta nie in struk cji ob słu gi no we go apa ra tu to krok ko niecz ny, ale nie wy star - cza ją cy. Umie jęt ność do ko ny wa nia zmian w usta wie niach apa ra tu po win na być płyn - na, a wręcz in tu icyj na. Na ucz się do ko ny - wać ich w apa ra cie wło żo nym do obu dowy, tak jak to bę dzie mia ło miej sce pod czas nur ko wa nia. Ty po we ope ra cje, któ re po wi nie neś opa - no wać to: Włą cze nie i wy łą cze nie apa ra tu; Usta wie nie ostro ści w try bie AF (na ci - śnię cie spu stu mi gaw ki do po ło wy);

75 Włą cza nie i wy łą cza nie try bu ma kro; Włą cza nie i wy łą cza nie lam py bły sko - wej; Zmia na usta wień ba lan su bie li; Zmia na usta wień czu ło ści; Wpro wa dza nie ko rek ty eks po zy cji; Pod gląd wy ko na ne go zdję cia; Ka so wa nie zdję cia. Czas za in we sto wa ny w bie głe po ru sza - nie się w opcjach usta wień zwró ci się na - wiąz ką pod wo dą. Nie ma bo wiem nic gorsze go niż ner wo we błą ka nie się w za ka mar - kach me nu, w po szu ki wa niu za gu bio nej, a nie zbęd nie po trzeb nej funk cji. Zasilanie Apa rat cy fro wy do ży cia po trze bu je prą du. Du żo prą du Bez na ła do wa ne go aku mu la to ra nie roz po czy naj żad ne go nur - ko wa nia fo to gra ficz ne go, szcze gól nie je że - li pla nu jesz dwa nur ko wa nia pod rząd i ro bie nie zdjęć z uży ciem wbu do wa nej lam py bły sko wej. Je że li du żo fo to gra fu jesz pod czas jed ne go nur ko wa nia, do brym roz - wią za niem jest za pa so wy aku mu la tor, któ - ry zmie nisz pod czas prze rwy po wierzch - nio wej. Oceń rów nież, ile bły sków mo że wy ko - nać Two ja ze wnętrz na lam pa bły sko wa. Nie prze gap mo men tu, w któ rym trze ba do - ła do wać jej aku mu la to ry. Do brze znam uczu cie, kie dy chcąc wy ko nać zdję cie ży - cia, na wy świe tla czu wi dzę na pis: bat te ry low. Chciał bym Ci oszczę dzić tych do - świad czeń. Karta pamięci Fo to gra fia cy fro wa prze ła ma ła ba rie rę 36 kla tek, któ ry mi dys po no wa łeś pod czas fo to - gra fo wa nia apa ra tem ana lo go wym. Co wię - cej, mo żesz za wsze pod wo dą usu nąć nie uda ne zdję cie, ro biąc miej sce dla no - wych ujęć. Dbaj jed nak o to, że by roz po - czy na jąc nur ko wa nie mieć za wsze mo żliwość wy ko na nia ujęć z mak sy mal - ną do stęp ną roz dziel czo ścią i przy ni skiej kom pre sji za pi su. Nie ma nic gor sze go niż usu wa nie zdję cia re ki nów, że by zro bić zdję cia del fi nom. Je że li Two ja kar ta nie ma od po wied nio du żej po jem no ści, pa mię taj o zar chi wi zo wa niu zdjęć na dys ku po za - koń cze niu nur ko wa nia lub na ko niec dnia nur ko we go. Pochłaniacz wilgoci Zja wi sko za pa ro wa nia ilu mi na to ra (cza - sa mi obiek ty wu apa ra tu) zwią za ne jest z wy kra pla niem pa ry wod nej we wnątrz obu do wy. Zda rza się to szcze gól nie czę sto, 75 kie dy w cie pły, par ny dzień wkła dasz apa - rat do obu do wy, a na stęp nie za nu rzasz się w chłod niej szej o kil ka na ście stop ni wo - dzie. Uwię zio na w obu do wie pa ra wod na wy kra pla się w po stać mgieł ki na szkla nej po wierzch ni ilu mi na to ra sty ka ją ce go się z zim ną wo dą. Za pa ro wa nie ustę pu je po pa ru mi nu tach, jed nak czę sto naj lep sze mo - ty wy po ja wia ją się aku rat wte dy, gdy mgieł - ka prze szka dza w fo to gra fo wa niu. Z pro ble mem pa ro wa nia ra dzi my so bie po przez wło że nie do wnę trza obu do wy sa - szet ki z si li ka że lem gra nu la tem ab sor bu ją - cym wil goć. Sa szet ki ta kie są do łą cza ne naj czę ściej do obu dów pod wod nych przez pro du cen tów. Pa mię taj, że wło że nie po - chła nia cza do obu do wy na kil ka mi nut przed nur ko wa niem nie da je ocze ki wa ne go efek tu. Sa szet kę trze ba za in sta lo wać kil ka go dzin przed nur ko wa niem, aby pa ra wod - na zo sta ła zwią za na w krysz tał kach ab sor - ben tu. Sto so wa nie po chła nia cza w wo dach tro pi kal nych (rów nież w Mo rzu Czer wo - nym) nie jest po trzeb ne, bo wiem ró żni ce w tem pe ra tu rze po wie trza i wo dy są na ty le nie wiel kie, że zja wi sko za pa ro wa nia ilu mi - na to ra nie wy stę pu je. Od pro ble mu za pa ro - wa ne go ilu mi na to ra wol ni są po sia da cze

76 obu dów me ta lo wych, tam bo wiem ewen tu - al ne wy kro ple nie pa ry wod nej na stę pu je na we wnętrz nej ścian ce obu do wy, a nie na po wierzch ni ele men tu optycz ne go. Kontrola szczelności Nie miej żad nych złu dzeń. W 99% przy - pad ków do za la nia apa ra tu do cho dzi z wi ny użyt kow ni ka. Nie ku pi łeś wa dli we go sprzę - tu, to źle za ło żo ny o -ring, przy cię ty sznu re - czek za wiesz ki apa ra tu lub na wet przy sło - wio wy włos na uszczel ce był przy czy ną ka - ta stro fy. Źle za mknię ta obu do wa za le wa się na tych miast po za nu rze niu w wo dzie, do - słow nie na po wierzch ni, i na ogół jest za póź - no, że by sprzęt ura to wać. Dla te go tak wa żne jest, aby mon taż ze sta wu prze bie gał bez ner - wo we go po śpie chu i że by przed wej ściem do wo dy spraw dzić szczel ność obu do wy. Test szczel no ści po le ga na za nu rze niu obu - do wy skie ro wa nej ilu mi na to rem w dół w nie - wiel kim zbior ni ku ze słod ką wo dą (np. wiader ko) na se kund. Po tym cza sie sprawdź, czy do obu do wy nie do sta ła się wo - da i po now nie za nurz sprzęt, tym ra zem na mi nu tę lub dłu żej, spraw dza jąc czy nie ma drob nych nie szczel no ści. W mia rę mo żli wo ści nie skacz do wo dy z apa ra tem, a je że li nie ma ci go kto po dać, trzy maj go w rę ce wy so ko nad gło wą. Przed za nu rze niem rzuć jesz cze raz okiem, czy do obu do wy nie prze do sta je się wo da. Na wyk kon tro lo wa nia szczel no ści obu do - wy mo że ura to wać kie dyś Twój sprzęt przed za la niem. Płukanie i przechowywanie sprzętu Po ka żdym nur ko wa niu, a szcze gól nie po nur ko wa niu w mo rzu, pod daj sprzęt fo - to gra ficz ny do kład ne mu płu ka niu. Ob my - cie obu do wy i lam py bły sko wej pod strumie niem wo dy nie jest wy star cza ją ce, bo - wiem w gniaz dach przy ci sków i po krę teł ca ły czas po zo sta je sło na wo da, a po jej od - pa ro wa niu po ja wią się sol ne wy kwi ty. Ide al nym roz wią za niem jest płu ka nie przez za nu rze nie w na czy niu z czy stą, słod - ką wo dą i rów no cze sne na ci ska nie przy ci - sków. Po po wro cie z wa ka cji pod daj swo ją obu do wę dłu ższej ką pie li w wan nie a na - stęp nie do kład nie ją wy susz. Wy ję ty z obu - do wy głów ny o -ring prze sma ruj si li ko nem, za pa kuj do wo recz ka i włóż lu zem do obu - do wy, aby nie po trzeb nie nie od kształ cał się w okre sie, w któ rym nie fo to gra fu jesz. Pa - mię taj rów nież o wy ję ciu aku mu la to rów z lam py bły sko wej. 76 Pamiętaj Jak naj le piej po znaj me nu i przy ci ski ste ru ją ce swo je go apa ra tu; Za czy naj nur ko wa nie z na ła do wa nym aku mu la to rem i kar tą pa mię ci po zwa la ją cą na za re je stro wa nie zdjęć; Przed za mknię ciem obu do wy upew nij się, czy na po wierzch ni uszczel ki nie znaj - du ją się za nie czysz cze nia; Uwa żnie za my kaj tyl ną ścian kę obu do - wy i bądź pe wien, że o -ring nie wy su nął się z gniaz da lub nie zo stał przy cię ty ; Pa mię taj, że si li kon słu ży do kon ser wo wa - nia po wierzch ni uszczel ki, a nie do uszczel nia - nia obu do wy. Sto suj go z umia rem, de li kat nie prze sma ro wu jąc po wierzch nię o -rin gu; Zmon tuj sprzęt i włóż po chła niacz wil - go ci na kil ka go dzin przed roz po czę ciem nur ko wa nia; Upew nij się, że sa szet ka z po chła nia - czem jest za blo ko wa na w ta kim miej scu obu do wy, że nie prze su nie się za sła nia jąc obiek tyw; Wy mie niaj po chła nia cze wil go ci co nur ko wań lub re ge ne ruj je przez wy pra że nie w pie kar ni ku (140 O C); Po nur ko wa niu do kład nie wy płucz swój sprzęt fo to.

77 Obiekt bę dą cy głów nym mo ty wem zdję cia po wi nien wy peł niać kadr. Nie po zwól, że by widz szu kał na zdję ciu te go, co chcia łeś uwiecz nić. Czar ne tło uzy ska no przez skró ce nie cza su eks po zy cji. Pierw - szy plan do świe tlo ny fle szem. Miej sce wy ko na nia: Ad ria tyk, głę bo kość 4 me try. Przykazanie 2. Zde fi niuj te mat zdję cia Czy tel ny wy bór te ma tu zdję cia jest klu - czem do sku tecz nej ko mu ni ka cji z wi dzem. Fakt, że COŚ przy ku je Two ją uwa gę pod - czas nur ko wa nia, nie ozna cza, że au to ma - tycz nie sta nie się TE MA TEM zdję cia. Ta ka już jest prze wrot na per cep cja na sze go wzro - ku. Sku pia jąc się na ja kimś obiek cie, prze - sta jesz do strze gać je go oto cze nie. For mal nie rzecz bio rąc, wy bra łeś TE MAT i fo to gra fu - jesz ry bę, śli ma ka czy fan ta stycz nie wy glą - da ją cy ko rzeń, ale apa rat nic nie wie o Je że li de cy du jesz się coś sfo to gra fo wać, sfo to gra fuj to do brze. Eks plo ruj te mat. Zdję cia z ró żnych ką tów, przed sta wia ją ce obiek ty (obiek ty) z ró żnych stron po zwo lą Ci po nur ko wa niu spo koj nie wy brać naj lep sze uję cie. Jest to szcze gól nie wa żne, kie dy tak jak to mia ło miej sce w tym przy pad ku, fo to gra fo wa ne obiek ty są w cią głym ru chu. Miej sce wy ko na nia: Ad ria tyk, głę bo kość 4 me try. Two ich pre fe ren cjach i re je stru je wszyst ko, co znaj du je się w po lu wi dze nia obiek ty wu, czy li o wie le za du żo. Mó wi się, że fo to gra - fo wa nie wszyst kie go, to fo to gra fo wa nie ni - cze go. Że by prze ko nać się o praw dzi wo ści te go stwier dze nia, prze ana li zuj uwa żnie swo je do tych cza so we zdję cia. Czy je steś w sta nie po wie dzieć, co chcia łeś na ka żdym 77

78 z nich uwiecz nić, czy li co by ło je go TE MA - TEM? Za ło żę się, że je że li od nur ko wa nia mi nął ja kiś okres cza su, w przy pad ku wie lu fo to gra fii nie bę dziesz w sta nie od po wie - dzieć na to py ta nie, a je że li masz jesz cze ja - kieś złu dze nia, po proś o opi nię zna jo me go. Ze zdzi wie niem do wiesz się, że nie wia do - mo za bar dzo co fo to gra fo wa łeś, po za tym że fo to gra fo wa łeś pod wo dą Je że li wiesz, że po mię dzy ka mie nia mi za le ga ją cy mi dno ukry wa się ośmior ni ca, któ rej ob raz zaj mu je 5-10% ka dru, to jest to Twój ma ły se kret, któ re go nie od gad nie nikt in ny. Że by widz (lub Ty po la tach) mógł po - wie dzieć, co przed sta wia zdję cie, ob raz ośmior ni cy po wi nien zaj mo wać 60-80% po wierzch ni zdję cia. Te mat zdję cia nie mo - że być ta jem ni cą. TE MAT mu si krzy czeć, a to ozna cza, że trze ba wy eli mi no wać z ka - dru ele men ty zbęd ne, cze go naj ła twiej do - ko nasz fo to gra fu jąc wy bra ną sce nę z mniej - szej od le gło ści, po ka zu jąc tym sa mym wę - ższy, cia śniej szy ob szar wo kół klu czo we go obiek tu. Trud ne do osią gnię cia? Oczy wi ście że nie, mu sisz tyl ko o tym pa mię tać. Prze - ko nasz się, że zmie rze nie się z tym pro ble - mem przy nie sie na tych mia sto wą po pra wę po zio mu wy ko ny wa nych zdjęć. Pamiętaj Nie fo to gra fuj wszyst kie go na raz. Za - sta nów się co ma być głów nym te ma tem fo - to gra fii; Eli mi nuj z ka dru ele men ty zbęd ne, od - wra ca ją ce uwa gę od naj wa żniej sze go mo - ty wu; Rób za wsze kil ka zdjęć wy bra ne go mo - ty wu, nie znacz nie zmie nia jąc uję cie i kom - po zy cję. Po nur ko wa niu bę dziesz mógł wy brać naj lep sze uję cie. Przykazanie 3. Fo to gra fuj z bli ska Za ło ży ciel agen cji fo to gra ficz nej Ma - gnum, zna ny fo to graf wo jen ny Ro bert Ca - pa, na wią zu jąc do fo to gra fii re por ter skiej, po wie dział kie dyś: Je że li two je zdję cia nie są wy star cza ją co do bre, to dla te go, że nie by łeś wy star cza ją co bli sko. Je go sło wa w stu pro cen tach od no szą się rów nież do fo to gra fii pod wod nej. Pod wo dą fo to gra fu je się tak sa mo trud no jak w mgli sty dzień im da lej od obiek tu, tym ob raz bar dziej roz my ty i mniej wy raź - ny. Wo da nie tyl ko po chła nia świa tło, ale ta kże roz pra sza je za spra wą czą ste czek osa dów i mi kro sko pij nych glo nów, któ re uno szą się na wet w naj czyst szych zbior ni - kach. Po wo du je to sil ny spa dek kon tra stu i roz my cie kon tu rów fo to gra fo wa ne go Za sto so wa nie opty ki sze ro ko kąt nej w fo to gra fii pod wod nej jest roz wią za niem ty po wym. Przed sta wio ne uję cia po ka zu ją ró żni cę w uży ciu ta kie go na rzę dzia w sto sun ku do fo to gra fo wa nia stan dar do wą opty ką. Wszyst kie zdję cia są wy ko na ne z uży- ciem apa ra tu OLYM PUS 7070, z te go sa me go punk tu, w od le gło ści 1 me tra od po zu ją ce go płe two nur ka. Zdję cie po le wej stro nie: obiek tyw stan dar do wy bez na sa dek, port pła ski (kąt wi dze nia ok. 70o); zdję cie środ ko we: na sad ka sze ro ko kąt na INON UWL 100 (kąt wi dze nia ok. 100o); zdję - cie po pra wej na sad ka sze ro ko kąt na INON UWL so czew ka sfe rycz na (kąt wi dze nia ok. 115O). Miej - sce wy ko na nia: Mo rze Czer wo ne, głę bo kość ok. 12 me trów. 78

79 obiek tu. Je śli za le ży Ci na uzy ska niu do bre - go ja ko ścio wo zdję cia, mu sisz do mi ni mum ogra ni czyć gru bość war stwy wo dy mię dzy apa ra tem a fo to gra fo wa nym obiek tem, czy - li fo to gra fo wać z BLI SKA. W prak ty ce sto - su je się w tym ce lu dwie tech ni ki speł nia ją ce po wy ższy wa ru nek: ma kro fo to - gra fię oraz fo to gra fię sze ro ko kąt ną. Ka żdy współ cze sny kom pakt cy fro wy ma wbu do wa ną funk cję Ma cro, po zwa la ją cą wy ko nać do sko na łe uję cia z od le gło ści cm. Wy ko nu jąc zdję cia Ma cro, uwiecz nisz fa scy nu ją cy wy ci nek przy ro dy, a Two je zdję cia za chwy cą ostro ścią kon tu - ru i ży wio ło wo ścią barw. Suk ces gwa ran to - wa ny! Dru ga tech ni ka po le ga na wy ko rzy sta niu opty ki sze ro ko kąt nej, któ ra umo żli wi Ci wy - ko na nie zdję cia nur ka, gru py nur ków lub pod wod ne go pej za żu z od le gło ści cm, czy li z dy stan su sku tecz nej fo to - gra fii pod wod nej. Użyt kow ni cy kom pak t- ów mo gą w tym ce lu za in sta lo wać sze ro ko - kąt ny kon wer ter (np. IKE LI TE lub INON UWL 100) wkrę ca ny w opra wę ilu mi na to ra obu do wy (lub w spe cjal ny ada pter), a po - sia da cze lu strza nek sko rzy sta ją z zoo mów sze ro ko kąt nych oraz obiek ty wów ty pu ry- bie oko. War to za uwa żyć, że sto so wa nie kon wer te ra nie ogra ni cza wy bo ru te ma tów, bo wiem mo żna go w ka żdej chwi li od krę - cić pod wo dą i w 30 se kund po zro bie niu zdję cia wra ku za jąć się fo to gra fo wa niem na go skrzel ne go śli ma ka. Obiek tyw sze ro ko - kąt ny za ło żo ny do lu strzan ki nie po zwo li na ta ką swo bo dę, dla te go przed za mknię - ciem obu do wy i za nu rze niem apa ra tu pod wo dę mu sisz się do brze za sta no wić, ja - kie go ro dza ju zdję cia chcesz wy ko nać. Pod su mo wu jąc, mo żna po wie dzieć, że sto - so wa nie opty ki sze ro ko kąt nej jest stan dar - dem w fo to gra fii pod wod nej i je że li po wa żnie my ślisz o tej dzie dzi nie, za kup kon wer te ra czy obiek ty wu sze ro ko kąt ne go jest tyl ko kwe stią cza su. De cy du jąc się na za kup apa ra tu prze zna czo ne go do fo to - gra fii pod wod nej, ko niecz nie zo rien tuj się, czy de dy ko wa na do nie go obu do wa po - zwo li na przy krę ce nie kon wer te ra. Je śli nie pla nu jesz roz bu do wy sys te mu (cho ciaż kto to mo że z gó ry obie cać), wy bierz apa rat o jak naj krót szym dol nym za kre sie zoo mu (ekwi wa lent mm), co pod czas fo to - gra fo wa nia nur ków i pod wod ne go kra jo bra - zu po zwo li na mak sy mal ną re duk cję war stwy wo dy, przez któ rą fo to gra fu jesz. 79 Pamiętaj Wo da psu je ja kość Two ich zdjęć im bli żej do obiek tu, tym lep sze efek ty; Zacz nij od fo to gra fii ma kro i fo to gra - fii zbli że nio wej to ła twy i eks cy tu ją cy ro - dzaj fo to gra fii; Fo to gra fu jąc lu dzi i pod wod ny pej zaż, ko rzy staj z kon wer te ra sze ro ko kąt ne go al - bo obiek ty wów sze ro ko kąt nych; Je że li nie po sia dasz ze wnętrz nej lam py przy zdję ciach sze ro kich pla nów, wy łą czaj wbu do wa ną lam pę bły sko wą, że by unik nąć od bić wstecz nych (bia łych kro pe czek). Przykazanie 4. Zad baj o ko lor Zdję cie po le wej wy ko na no bez fil tra, z usta wie nia - mi au to ma ty ki ba lan su bie li (AWB), zdję cie po pra - wej wy ko na no z uży ciem po ma rań czo we go fil tra UW nie zmie nia jąc usta wień WB. Jak wi dać, z fil trem au to ma ty ka apa ra tu świet nie po ra dzi ła so bie ze sko ry go wa niem ko lo ry sty ki. Miej sce wy ko na nia: Mo - rze Czer wo ne, głę bo kość 9-10 me trów.

80 Po le wej stro nie: zdję cie wy ko na ne z za sto so wa - niem au to ma ty ki ba lan su bie li (AWB). Po pra wej: zdję cia uzy ska ne z wy ko rzy sta niem funk cji ba lan su bie li użyt kow ni ka (CWB) na pod sta wie bia łe go po la w ta be li barw. Miej sce wy ko na nia: Za krzó wek, głę - bo kość 9 me trów. Ni ko go nie po win na dzi wić du ża ilość ko lo ru nie bie skie go i nie bie sko zie lo ne go na zdję ciach pod wod nych. Nie bie ska wa po świa ta czy gra na to we tło są na tu ral nym ele men tem te go ty pu fo to gra fii. Z dru giej stro ny na pew no bę dziesz chciał po ka zać fan ta stycz ne bar wy ra fy czy skał po ro śnię - tych ko lo ro wy mi gąb ka mi, pod no szą ce atrak cyj ność zdjęć pod wod nych. Wo da dzia ła jak nie bie ski filtr, któ re go si - ła uza le żnio na jest od gru bo ści jej war stwy. Im głę biej fo to gra fu jesz, tym wię cej cie płych skła do wych wid ma jest wy ci na ne ze świa - Po praw ne usta wie nie ba lan su bie li użyt kow ni ka przy no si naj czę ściej spek ta ku lar ną po pra wą ko lo ry - sty ki zdję cia. Apa rat za czy na wi dzieć oto cze nie po - dob nie jak na sze oko (mózg też do ko nu je ope ra cji ko rek cji ba lan su bie li i usu wa do mi nan tę barw ną). Zwróć uwa gę, że po ma rań czo we An thia sy na dal szych pla nach za cho wa ły swo ją ży wą bar wę. Ta kie go efek tu nie da się osią gnąć sto su jąc lam pę bły sko wą. Miej sce wy ko na nia: Mo rze Czer wo ne, głę - bo kość 9-10 me trów. tła sło necz ne go. Na pię ciu me trach za ni ka ko lor czer wo ny, po mię dzy siód mym i ósmym me trem ko lor po ma rań czo wy, a na gra ni cy dzie się ciu me trów bar wa żół ta. Fo to gra fu jąc przy na tu ral nym oświe tle niu na du żych głę bo ko ściach, za wsze otrzy masz w za le żno ści od ro dza ju wo dy, w któ rej nur ku jesz mo no chro ma tycz ne ob ra zy w od cie niach zie lo nych, zie lo no nie bie skich lub nie bie skich. Jak po ra dzić so bie z za ni ka niem 80 Zdję cie po le wej stro nie wy ko na no bez fil tra, z usta wie nia mi au to ma ty ki ba lan su bie li (AWB), zdję cie po pra wej wy ko na no z uży ciem po ma rań - czo we go fil tra UW nie zmie nia jąc usta wień WB. Jak wi dać, z fil trem, au to ma ty ka apa ra tu świet nie po ra - dzi ła so bie ze sko ry go wa niem ko lo ry sty ki. Miej sce wy ko na nia: Mo rze Czer wo ne, głę bo kość 9-10 me - trów. cie płych barw? Po ni żej kil ka spo so bów, dzię - ki któ rym za pa nu jesz nad tym pro ble mem. Fotografowanie na płyciznach Pierw sza me to da nie jest bar dzo od kryw - cza, ale jej po tę ga tkwi w pro sto cie. Fo to - gra fuj na płyt kiej wo dzie! Ma my tam do dys po zy cji do bre, pra wie po wierzch - nio we świa tło, któ re jest kon tra sto we i bo - ga te w cie płe skła do we. Pa mię taj przy tym, że wpływ na ko lo ry - sty kę zdję cia ma łącz na dłu gość dro gi po -

81 ko ny wa nej przez świa tło w wo dzie, fo to - gra fuj więc nie tyl ko płyt ko, ale rów nież jak o tym pi sa łem po wy żej z jak naj - mniej szej od le gło ści. Na mar gi ne sie, oce - nia się, że 75% zdjęć pre zen to wa nych na kon kur sach fo to gra fii pod wod nej po - wsta je na głę bo ko ści nie prze kra cza ją - cej 2 m. War to więc sko rzy stać z do świad - czeń pro fe sjo na li stów. Lampa błyskowa Fo to gra fu jąc po ni żej głę bo ko ści 2-3 me - trów, po wi nie neś ko rzy stać ze świa tła lam - py bły sko wej wbu do wa nej w apa rat lub jesz cze le piej z lam py ze wnętrz nej przy - mo co wa nej do obu do wy apa ra tu. Świa tło fle sza po zwo li utrwa lić na zdję ciach cie płe bar wy pod wod ne go świa ta bez wzglę du na to, na ja kiej głę bo ko ści fo to gra fu jesz. Co tu du żo mó wić, uży cie lam py bły sko wej mo żna uznać za ko lej ny stan dard fo to gra fii pod wod nej. Je że li de cy du jesz się na ko rzy - sta nie z lam py wbu do wa nej, ustaw tryb pra - cy fle sza w po zy cji bły sku wy mu szo ne go, aby bły skał on za ka żdym ra zem, nie za le - żnie od te go, w któ rą stro nę skie ru jesz swój apa rat. Pa mię taj przy tym, że za sięg ze wnętrz - nych lamp bły sko wych pod wo dą nie prze - kra cza cm, a lamp wbu do wa nych w apa rat wa ha się w prze dzia le cm. Mu sisz więc do brze za pla no wać uję cie, aby te ele men ty, któ re ma ją ocza ro wać wi - dza ko lo rem, znaj do wa ły się w za się gu fle - sza, dal sze pla ny bę dą bo wiem co raz sil niej za nie biesz czo ne. 81 Balans bieli Po pra wę ko lo ry sty ki zdję cia mo żna też osią gnąć, sto su jąc od po wied nie usta wie nie ba lan su bie li, czy li sys te mu od po wie dzial - ne go za in ter pre ta cję ko lo rów re je stro wa - nych przez nasz apa rat. Współ cze sne cy frów ki obok kil ku pre de fi nio wa nych

82 usta wień (fo to gra fia w peł nym słoń cu, w cie niu, w świe tle ża ro wym itd.) oraz au - to ma ty ki ba lan su bie li ofe ru ją czę sto tak zwa ne usta wie nia użyt kow ni ka (cu stom whi te ba lans). Tryb ten do sko na le spraw dza się na ma - łych głę bo ko ściach (do 10 m), gdzie nie - wiel ki uby tek cie płych skła do wych wid ma mo że być skom pen so wa ny przez elek tro ni - kę apa ra tu. Po dob nie jak przy zdję ciach wy ko ny wa nych na po wierzch ni, tak i tu fo - to graf mu si wska zać wzo rzec bie li, któ ry w da nych wa run kach po słu ży ja ko pod sta - wa zba lan so wa nia ko lo ry sty ki ob ra zu. Mo - żesz w tym ce lu wy ko rzy stać bia łą, pla sti ko wą ta blicz kę za bra ną pod wo dę, ale przy odro bi nie wpra wy bez tru du znaj - dziesz też wo kół sie bie ła chy pia sku czy frag men ty neu tral nie sza rej ska ły ko ra lo wej, któ re ide al nie speł nią ro lę neu tral ne go wzor ca. Pa mię taj ta kże, że ko rek cja ba lan su bie li spraw dza się wy łącz nie w wą skim prze - dzia le głę bo ko ści wo kół miej sca, w któ rym do ko na łeś po mia ru. Zmie nia jąc głę bo kość, mu sisz po now nie wy ko nać ka li bra cję. Funk cja au to ma ty ki ba lan su bie li, dzia ła ją - ca do brze na po wierzch ni, pod wo dą nie spraw dza się naj le piej. Fo to gra fu jąc w try - bie au to ma ty ki WB, uży waj pre de fi nio wa - nych usta wień ( sło necz ko lub chmurka ), za pew nia ją cych po wta rzal ne od wzoro wa nie ko lo rów bez nie przy jem nych tur - ku so wych prze bar wień to ni wod nej. Kom pu te ro wa ko rek ta ob ra zu po zwa la na re duk cję sil nej nie bie skiej lub zie lon ka wej do mi nan ty obec nej za - wsze na zdję ciach pod wod nych wy ko ny wa nych w świe tle mie sza nym (lam pa bły sko wa plus świa tło sło necz - ne). Rów no cze śnie pod no si my zwy kle kon trast ko ry go wa nej fo to gra fii. Im pły cej wy ko na łeś zdję cie, tym lep szy bę dzie efekt ko lo ry stycz ny wy ko na nej ko rek ty. Miej sce wy ko na nia: Mo rze Ka ra ib skie, głę bo kość ok. 12 me trów. 82

83 Filtry korekcyjne Sku tecz nym i ta nim spo so bem po pra wy ko lo ry sty ki zdję cia jest za sto so wa nie fil trów do fo to gra fii pod wod nej: po ma rań czo we go sto so wa ne go w wo dzie nie bie skiej lub pur pu ro we go sto so wa ne go w wo dzie zie lo nej. Fil try wy stę pu ją w dwóch for - mach. W opra wie gu mo wej, za kła da ne bez po śred nio na ilu mi na tor obu do wy (co po zwa la w ka żdej chwi li nur ko wa nia zdjąć i za ło żyć go po now nie) oraz w for mie fo lii, do ci na ne na wy miar obiek ty wu apa ra tu kom pak to we go i przy kle ja ne do kor pu su apa ra tu (zo bacz stro nę: gic -fil - ters.com). Przy za sto so wa niu fil trów UW (Un der Wa ter) w prze dzia le 8-20 m od da - nie ko lo rów obiek tów fo to gra fo wa nych w świe tle za sta nym ule ga spek ta ku lar nej po pra wie. Pa mię taj jed nak, że fo to gra- fu - jąc z fil trem, nie sto su je się (po dob nie jak w przy pad ku Co ustom whi te baln ce ) lam - py bły sko wej, po nie waż jej uży cie po wo - du je sil ne prze czer wie nie nie ob ra zu. Pamiętaj Fo to gra fuj na płyt kiej wo dzie, tam świa tło jest naj lep sze ; Opa nuj funk cje Cu stom whi te ba lans ; Prze te stuj dzia ła nie fil trów UW; Ko rzy staj z lam py bły sko wej w try bie bły sku wy mu szo ne go. Przykazanie 5. Pre zen tuj tyl ko naj lep sze zdję cia Za sta na wia łeś się kie dyś, jak szyb ko przy ra sta ją Two je za so by zdję cio we w do - bie fo to gra fii cy fro wej? Je że li przyj mie my, że na nur ko wa niu ro bisz śred nio 70 zdjęć, to po sa fa ri nur ko wym, na któ rym za nur ko - wa łeś 20 ra zy, masz na dys ku 1400 no wych zdjęć! Są to gi gan tycz ne ilo ści ma te ria łu, nad któ rym trze ba w ja kiś spo sób za pa no - wać, a przede wszyst kim, broń Bo że, nie Ni gdy nie pre zen tuj wszyst kich wy ko na nych zdjęć. Wy bie raj naj lep sze, po świę caj wię cej cza su i uwa gi na ich edy cję kom pu te ro wą, opis i dys try bu cję. Pa - mię taj o pod pi sa niu swo ich zdjęć, że by prze sy ła ne w In ter ne cie nie gu bi ły in for ma cji o ich au to rze. Ka dro wa nie jest jed nym z pod sta wo wych za bie gów edy cyj nych, po zwa la ją cym wy eli mi no wać z uję cia błę dy tech nicz ne lub kom po zy cyj ne. W wy ni ku do bra nia złe go kon wer te ra sze ro ko kąt ne go, zdję cie wyj ścio we zgu - bi ło ostrość w na ro żni kach. Ka dro wa nie po zwa la wy eli mi no wać tę nie do sko na łość nie zmie nia jąc głów ne go te ma tu fo to gra fii. Miej sce wy ko na nia: Mo rze Czer wo ne, głę bo kość 10 me trów. 83

84 pró bo wać za pre zen to wać swo je mu oto cze - niu wszyst kie go co sfo to gra fo wa łeś. Tech no lo gia cy fro wa po zwa la na na tych - mia sto wą we ry fi ka cję zdję cia. Wy pra cuj w so bie na wyk ka so wa nia zdjęć po sia da ją - cych po wa żne de fek ty eks po zy cyj ne (zdję - cie bar dzo ciem ne lub bar dzo ja sne) i kom - po zy cyj ne. Je że li nie ro bisz te go od ra zu pod wo dą, do ko naj szyb kiej se lek cji z po - zio mu apa ra tu, jesz cze przed zar chi wi zo - wa niem ma te ria łu na dys ku. Ko lej nej we ry fi ka cji do ko naj już na ekra - nie kom pu te ra, ana li zu jąc pa ra me try tech - nicz ne i es te tycz ne swo ich zdjęć. Nie bądź zbyt su ro wy. Do nie któ rych ujęć wra ca my na wet po la tach, od kry wa jąc w nich COŚ, co umknę ło uwa dze przy wstęp nej se lek cji. Usuń zdję cia nie ostre (to by ło trud no zwe - ry fi ko wać na wy świe tla czu apa ra tu) oraz zdję cia nie po sia da ją ce wy raź nie zde fi nio - wa ne go te ma tu. Za łóż na dys ku no wy pod - ka ta log i sko piuj do nie go naj lep sze zdję cia z ostat nie go nur ko wa nia, uni ka jąc po wtó - rzeń ka drów i po wie la nia te ma tów. Ile pro - cent zdjęć przej dzie do te go eta pu? We dług mnie nie wię cej niż 15-20%. Oczy wi ście po cząt ko wo bę dziesz bar dziej li be ral ny w oce nie, ale z cza sem po ziom wy ma gań wzro śnie, a wraz z nim su ro wość wy bo ru. Ten wy se lek cjo no wa ny ma te riał pod daj na stęp nie uszla chet nia niu, bo wiem nie - za le żnie od te go, jak do bre tech nicz nie fo - to gra fie wy ko na łeś, mo żesz być pew ny, że ich de li kat na ko rek ta w pro gra mie do edy cji ob ra zu (np. Ado be Pho to shop, Ado be Pho - to shop Ele ments, GIMP, Co rel Pho to -Pa int, Ir fan View czy Pi cas sa) po zwo li wy do być z nich do dat ko wy blask, wzmoc nić wa lo ry uję cia i usu nąć drob ne nie do stat ki, ta kie jak od bi cia wstecz ne czy błę dy ka dro wa nia. Spek ta ku lar ne efek ty przy nie sie ko rek ta kon tra stu zdję cia oraz re duk cja nie bie sko - -zie lo nej do mi nan ty barw nej obec nej za - wsze na zdję ciach wy ko na nych w świe tle za sta nym. Te raz do cho dzi my do naj trud niej sze go mo men tu. OSTA TECZ NA SE LEK CJA ZDJĘĆ, czy li de cy zja, któ re fo ty po ka zać, a któ re scho wać przed świa tem. To fak tycz nie dra - ma tycz ny mo ment, bo z re gu ły chce my po - ka zać wię cej niż mo żna i du żo wię cej niż trze ba. Pa mię taj, że per cep cja wi dzów jest ogra ni czo na i ma ło kto wy trzy ma po kaz za - wie ra ją cy wię cej niż zdjęć. Je że li masz ja kie kol wiek wąt pli wo ści co do mak - sy mal nej ilo ści, za wsze po każ ich mniej 84 le piej bo wiem po zo sta wić uczu cie nie do - sy tu, niż śmier tel nie za nu dzić wi dza. Two - im sprzy mie rzeń cem bę dzie przed sta wie nie zdjęć w for mie po ka zu slaj dów z pod kła - dem mu zycz nym al bo pre zen ta cja wzbo ga - co na prze my śla nym ko men ta rzem au torskim. Bu du jąc po kaz, uni kaj po wtó rzeń te - ma tów i ka drów oraz ukła daj zdję cia w ta - ki spo sób, aby opo wie dzia ły hi sto rię wy jaz du czy po je dyn cze go nur ko wa nia. Naj lep sze zdję cia ko niecz nie za pre zen - tuj w jed nej z ga le rii in ter ne to wych (np. Pi - cas sa), a ulu bio ne uję cia po większ do du żego for ma tu w fo to -la bie i po da ruj to wa rzy - szom nur ko wa nia. Zy skasz dzię ki te mu wier nych to wa rzy szy ko lej nych fo to gra ficz - nych nur ko wań. Pamietaj Bądź su ro wym sę dzią dla swo ich fo to gra fii; Pre zen tuj tyl ko naj lep sze zdję cia; Na ucz się pod sta wo wych za sad ob rób - ki kom pu te ro wej zdjęć; Ko rek ty fo to gra fii do ko nuj wy łącz nie na ko piach. Ory gi nal ne, wyj ścio we pli ki prze cho wuj w sta nie nie na ru szo nym; Opo wia daj swo imi zdję cia mi hi sto rię. Ko rzy staj z apli ka cji ty pu sli de show po - pra wia ją cych per cep cję ob ra zu.

85 Podsumowanie Pięć przy ka zań, któ re po da ję w ni niej - szym ar ty ku le to zwe ry fi ko wa ny na dzie siąt - kach kur sów i warsz ta tów al go rytm do skona le nia umie jęt no ści fo to gra fo wa nia pod wo dą. Sprzęt, Te mat, Dy stans do obiek tu, Ko lor i Se lek cja ma te ria łu sta - no wią ABC fo to gra fii pod wod nej. Ana li za i oce na uzy ska nych zdjęć pod ką tem po wy - ższych za gad nień po zwo lą w krót kim cza - sie osią gnąć wy raź ną po pra wę efek tów. Mu szę rów no cze śnie przy znać, że wie le wa żnych wąt ków nie zo sta ło w ogó le po ru - szo nych, cho ciaż są nie mniej wa żne dla fo - to gra fu ją ce go płe two nur ka. Kom po zy cja ob ra zu, eks po zy cja ma nu - al na, ba lans świa tła za sta ne go i bły sko we - go, usta wia nie ostro ści to te ma ty, któ re zo sta ną za pre zen to wa ne w ko lej nych ar ty - ku łach. Na za koń cze nie chcia łem przy po mnieć o fun da men tal nym zna cze niu tech ni ki nur - ko wa nia dla ka żde go fo to gra fa pod wod ne - go. Pra cuj nad per fek cyj ną pły wal no ścią, pre cy zyj ną pra cą płetw, tech ni ka mi zmia ny kie run ku pły nię cia bez po mo cy rąk i nad opły wo wą, zwar tą kon fi gu ra cją sprzę tu. Nie za le żnie od wie dzy fo to gra ficz nej im le piej nur ku jesz, tym lep sze bę dą Two je zdję cia pod wod ne. Ży czę Ci se tek wspa nia łych, nie po wta - rzal nych ujęć, z któ rych na ła mach Nu ras. in fo opu bli ku jesz pięć WY BRA NYCH, naj - lep szych fo to gra fii. Piotr Stós Chcesz opisać wyjątkowe nurkowanie? Chcesz się podzielić ciekawymi informacjami? Napisz do nas redakcja@nuras.info 85

86 Pasja większa niż życie! Kuch nia ka ra ib ska w Ber li nie? Brzmi ku - szą co. Spo ty ka my się w re stau ra cji Ca rib w po bli żu lot ni ska Ber lin -Tem pel hof. Za ma - wia my spe cjal ność lo ka lu, ja maj ski kur czak, a do te go za bój cze kok taj le na ba zie ru mu... Obo je ma my na dzie ję, że wy wiad skoń czy się po myśl nie, po nie waż za kil ka go dzin ko - lej ny lot w kie run ku Taj lan dii, gdzie cze ka - ją ko ły szą ce się pal my, tur ku so we mo rze i te sto wa nie no wych mo de li ma sek. W re la cji ce ny do ja ko ści je ste śmy naj - lep szą pol ską fir mą mó wi pro du cent sprzę tu nur ko we go Aqua Zo ne, Sła wek Sro - ka. AL:... bo Egipt jesz cze nie był tak po pu - lar nym kie run kiem tu ry stycz nym. SS: Aż tak bar dzo nie był, a te raz Egipt jest w za sa dzie wo je wódz twem pol skim (śmiech). Tak czy ina czej, w pew nym mo - men cie po wstał po mysł stwo rze nia wła snej mar ki. Od po cząt ku mo im ce lem by ło do - tar cie do szer sze go gro na od bior ców i po - pu la ry zo wa nie tej dys cy pli ny. Dla te go pro du ku je my sprzęt bar dzo do brej ja ko ści An ja La szuk: Jak zro dził się po mysł stwo - rze nia pol skiej mar ki w dość ni szo wej u nas dys cy pli nie? Sła wek Sro ka: Z pa sji. Do syć czyn nie uczest ni czę w ży ciu nur ko wym od pra - wie 15 lat. Ten sport wcze śniej nie na le żał do naj tań szych... 86

87 przy roz sąd nej ce nie i do tej po ry nam się to uda je. Je ste śmy mło dą fir mą, ale co raz bar - dziej roz po zna wal ną, co nas bar dzo cie szy i za co dzię ku je my na szym klien tom. AL: Jak spo zy cjo no wał by Pan swo ją fir - mę na ryn ku? SS: Nie po sia da my jesz cze peł ne go wa - chla rza pro duk tów, ale sku tecz nie do te go dą ży my. Je ste śmy ukie run ko wa ni na nur - ków re kre acyj nych i bę dzie my chcie li wal - czyć na tym ob sza rze. My ślę, że w re la cji ce ny do ja ko ści je ste śmy naj lep szą pol ską fir mą. Nasz sprzęt jest do stęp ny dla ka żde - go po cząt ku ją ce go nur ka. Ska fan der nur ko - wy, po pu lar nie zwa ny pian ką, kosz tu je u nas 500 zło tych za ca ły kom plet. Kon ku - ren cyj ny od no śnik to wy da tek rzę du zło tych. AL: Przed na mi Tar gi Nur ko we Pod wod - na Przy go da Co za pre zen tu je cie? SS: Do tej po ry mie li śmy w asor ty men cie ska fan dry mo kre, czy li pian ki, o gru bo ści 3 i 5 mi li me trów. Te raz po ja wią się sied mio - mi li me tro we. Wy cho dzi my rów nież z krę gu uni sex i za pre zen tu je my pierw sze dam - skie mo de le, a po nad to rę ka wi ce neo pre no - we, bo je de kom pre syj ne, kil ka mo de li ma sek, fa jek i in nych ak ce so riów. AL: Dzia ła cie też na ryn ku po za nur ko wym. SS: Na szą no wą ga mą pro duk cyj ną jest kom pre syj na odzież ter mo ak tyw na dla osób pro wa dzą cych ak tyw ny tryb ży cia. Ad re sa - ta mi są za rów no ko bie ty, jak i mę żczyź ni. Pra ce nad jej wpro wa dze niem trwa ły kil ka 87 lat, a jej owo ce zo ba czy cie na tar gach. Bez cie nia wąt pli wo ści mo gę po wie dzieć, że jest to ma se ra ti na ryn ku! Odzież wy ko na na jest z ma te ria łów naj lep szej ja ko ści, do stęp - nych obec nie na świe cie, czy li ly cra sport i ly cra be au ty. My ślę, że wie le osób ze śro - do wi ska spor tów wod nych to ucie szy. AL: No thing is im pos si ble? SS: Sta ram się nie kom pli ko wać so bie ży - cia. Wy cho dzę z pro ste go za ło że nia, że je - śli chcesz znaj dziesz spo sób, je śli nie chcesz znaj dziesz po wód. AL: A co z eks pan sją na ryn ki za gra nicz ne? SS: Chcie li by śmy stać się bran dem mię - dzy na ro do wym. Po wo li po ja wia my się w Niem czech i Hisz pa nii, gdzie ma my swo - je przed sta wi ciel stwo. Je ste śmy też w fa zie roz mów z du żą sie cią. Je śli ne go cja cje doj - dą do skut ku, po ja wi my się w wie lu miej - scach na świe cie. Krót ko mó wiąc, wy pły - nie my na sze ro kie wo dy. AL: Wspie ra cie mło de ta len ty? SS: Spon so ro wa li śmy Mi strzo stwa Pol ski w Płe two nur ko wa niu, Za wo dy Pły wac kie Mło dych Ta len tów, kon kurs fo to gra fii pod -

88 wod nej. W po ro zu mie niu z cen trum nur ko - wym Or ka w Ja worz nie zor ga ni zo wa liśmy kon kurs, w któ rym co week end po szu - ki wa cze skar bów wy ła wia li ko lej ne na gro - dy. Dość cen ne. Wspie ra li śmy ta kże WOPR. Czyn nie uczest ni czy my w spo tka - niach i zjaz dach. Sta ra my się być wszę dzie tam, gdzie je ste śmy po trzeb ni. AL: Nad zo ru je Pan pro ces pro duk cyj ny od A do Zet? SS: Uczest ni czę na ka żdym eta pie: od mo men tu, kie dy pro dukt scho dzi z ma - szy ny, do mo men tu, kie dy tra fia do klien ta. Kosz tem ta kiej dzia łal no ści jest ży cie ro - dzin ne, gdyż przez oko ło sześć mie się cy w ro ku je stem po za do mem. AL: W ja kim punk cie biz ne so wym bę - dzie Pan za 10 lat? SS: Bar dzo chciał bym, że by na sza mar ka by ła roz po zna wal na na ka żdym kon ty nen - cie, a w pro duk cjach ka na łu Di sco ve ry czy Na tio nal Geo gra phic po ja wia li się go ście, ko rzy sta ją cy z na sze go sprzę tu. My ślę, że to mi się uda, bo si ła mar ki suk ce syw nie wzra sta. AL: Brzmi Pan tak, jak by ście ni gdy nie po peł nia li błę dów. SS: Po peł nia my, jak ka żdy, ale sta ra my się je szyb ko ko ry go wać i iść do przo du. Ca ły czas ulep szać ist nie ją cą gru pę pro duk - tów i wpro wa dzać ko lej ne. Słu cha my klien - tów, czy ta my ich opi nie na fo rach i na szczę ście fe ed back jest po zy tyw ny. Oczy - wi ście, gdy wpro wa dza my no we pro duk ty, AL: Czy śro do wi sko nur ko we wspie ra Pa na? SS: Śro do wi sko jest tak faj ne, że po ma ga bu do wać ten brand, zwłasz cza Ja nusz Cza - chor z Cen trum Nur ko we go True Di vers, ale też wie le in nych osób. Two rze nie mar - ki za le ży od klien tów i śro do wi ska. Nur ko - wa nie to bar dzo wra żli wy ob szar i ła two stra cić za ufa nie. 88

89 po ja wia ją się man ka men ty i nie je ste śmy w tym świę ci, nie mniej jed nak za wsze chcia łem ro bić wszyst ko naj le piej, jak po - tra fię. Dla mnie naj wa żniej sze jest, że by lu - dzie, z któ ry mi współ pra cu ję, mó wi li o mnie do brze. Pew nie nie za wsze się to uda je, ale to się ni ko mu w peł ni nie uda je. AL: Ja ko dziec ko prze ja wiał Pan smy kał - kę do in te re sów? SS: Nie zu peł nie. Mo im naj więk szym ma - rze niem by ło to, aby zo stać pi lo tem. Star to - wa łem na wet do szko ły lot ni czej w Dę bli - nie. To by ły ta kie cza sy, kie dy bli ska ro dzi - na po nie wła ści wej stro nie gra ni cy eli mi no - wa ła kan dy da ta, do sta łem pi smo od mow ne. Prze sze dłem ca ły cykl ba dań le kar skich, ale ofi cer po li tycz ny za de cy do wał, że pa nu dzię ku je my. Mie rzy łem wy so ko, a wy lą do - wa łem pod po wierzch nią. AL: Ale za to ja ką po wierzch nią! Któ re miej sca nur ko we na świe cie są Pa na ulu - bio ny mi? SS: Wszyst kie. Nie ma ta kich miejsc, gdzie nie by ło by faj nie pod wo dą! Nur ko - wa nie ko cham z ca łą mo cą. To pa sja więk - sza niż ży cie. Po wo du je we mnie stan nie - wa żko ści, czu je się jak wol ny ptak. Mo żna po wie dzieć, że szy bu ję... AL: Dzię ku ję za roz mo wę i ży czę dal - szych suk ce sów. SS: Dzię ku ję. 89

90 Widziane bez maski I znowu zima... Roz po czy na jąc swo ją przy go dę z nur ko wa niem stwier dzi łem, że zi ma to mar twy se zon, że pod lo dem nur - ku ją tyl ko sza leń cy, że jak w ogó le mo żna roz wa żać wej ście do tak zim - nej wo dy. Uwa ża łem, że nur ko wa nie w sy tu acji, gdy w ra zie awa rii nie mo - żna wy pły nąć na po wierzch nię jest pró bą sa mo bój stwa. Wkrót ce po tem Mi chał, mój do bry ko le ga i in struk tor nur ko wa nia ja ski nio we go, po wie dział: Hu bert, nie re zy gnuj z nur ko wa nia w Pol sce zi mą. Nur ko wa nia pod lo dem to w wa run kach pol skich naj pięk niej - sze nur ko wa nia, ja kie mo żna zro bić. No cóż, od te go cza su mo ja wie dza o nur ko wa niu nie co się po więk szy ła. Dzi - Nurkowanie podlodowe sposobem rekreacyjnym musi odbywać się z użyciem liny 90

91 siaj przy zna ję Mi cha ło wi cał ko wi tą ra cję. Nur ko wa nie pod lo do we trze ba jed nak re - ali zo wać w szcze gól ny spo sób, gdyż nie sie ze so bą szcze gól ne za gro że nia. I o tym po - sta no wi łem na pi sać. Naj pierw jed nak chciał bym Was prze - pro sić. Mie siąc te mu na pi sa łem o pod wod - nej ko mu ni ka cji, w tym o po ro zu mie wa niu się za po mo cą zna ków. Z przy czyn tech - nicz nych za bra kło zdjęć zna ków po ka zy - wa nych z uży ciem tyl ko jed nej dło ni, do któ rych zna la zło się od nie sie nie w tek - ście. Na pra wiam swój błąd w tym mie sią cu i na koń cu te go tek stu znaj dzie cie przy kła - Wkręcanie śruby lodowej w dolną powierzchnię lodu. Na zdjęciu widać prawidłową konfigurację automatów na pojedynczej butli dwa zawory i dwa pierwsze stopnie do we zdję cia zna ków ozna cza ją cych cy fry po ka zy wa ne jed ną rę ką. Przejdź my do nur ko wań pod lo do wych. Ostat nio co raz bar dziej po pu lar ne sta je się w Pol sce nur ko wa nie pod lo do we tech ni ką ja ski nio wą. Chciał bym od ra zu pod kre ślić, że ten spo sób nur ko wa nia MU SI PO ZO - STAĆ WY ŁĄCZ NIE W GE STII NUR KÓW MA JĄ CYCH UPRAW NIE NIA JA SKI NIO WE, po nie waż nie sie ze so bą nie tyl ko te sa me za gro że nia, co nur ko wa nia w ja ski ni, ale rów nież do dat ko we, wy ni ka ją ce z ni skiej tem pe ra tu ry wo dy i po wie trza. Pró by nur - ko wa nia w ta ki spo sób bez wła ści we go prze szko le nia, sprzę tu i do świad cze nia czę sto koń czą się tra gicz nie, jak cho cia - żby nie ca ły rok te mu w Her ma ni cach Dla po zo sta łych nur ków nur ko wa nia pod lo do we rów nież są do stęp ne, ale trze ba je re ali zo wać bar dzo ostro żnie i ści śle we - dług okre ślo nych za le ceń. Na le ży pod kre - ślić, że prze pust ką po wi nien tu być wy łącz nie kurs nur ko wa nia pod lo do we go (np. SDI Ice Di ver, KDP/CMAS PL1, PA DI Ice Di ver, IANTD Ice Di ver itp.) od by ty u wy kwa li fi ko wa ne go in struk to ra. Te go ty - pu nur ko wa nia pod lo do we ma ją i mu szą mieć bar dzo ry go ry stycz nie prze strze ga - 91

92 ne ogra ni cze nia. W szcze gól no ści, mu szą od by wać się z za cho wa niem cią głej ko mu - ni ka cji li no wej z eki pą na po wierzch ni. Zwią za na z tym jest mak sy mal na od le głość w li nii pro stej od po wierzch ni, li mi to wa na dłu go ścią li ny nie wię cej niż 30 m. Cie - ka we, że iden tycz na nie prze kra czal na od - le głość od po wierzch ni, tj. 30 m, jest okre ślo na (ja ko jed no z kil ku ogra ni czeń) przez więk szość or ga ni za cji dla tzw. nur ko - wań ca ver no wych, czy li przed sion ka nur - ko wań ja ski nio wych. Uzna je się, że 30 m jest mak sy mal ną, względ nie bez piecz ną od - le gło ścią, z ja kiej ty po wy nu rek, w sy tu acji awa ryj nej, mo że wy do stać się na po - wierzch nię. Ko lej nym pro ble mem, z ja kim sty ka się nu rek pod lo do wy, jest ni ska tem pe ra tu ra. Ge ne ral nie nie po le cam od by wa nia ta kich nur ko wań w tzw. pian kach a je dy nie w su - chych ska fan drach, choć oczy wi ście nie jest to wa ru nek ab so lut nie nie zbęd ny. Wa - żne jed nak, że by opa no wa nie pły wa nia w su chym ska fan drze nie od by wa ło się w ra mach kur su pod lo do we go, tyl ko że by by ło opa no wa ne wcze śniej. W nur ko wa - niach pro wa dzo nych pod lo dem, na ma łej głę bo ko ści, do brze spi su ją się su che ska fan - dry ze spra so wa ne go neo pre nu. Ma ją lep - sze wła ści wo ści izo la cyj ne, a przy tych głę - bo ko ściach ich kom pre sja prak tycz nie w ogó le nie wy stę pu je. Wa dą jest nie co mniej sza swo bo da ru chu niż w ska fan drach po wło ko wych (tri la mi na to wych lub cor du - ro wych). Ska fan der po wło ko wy z do brym Wkręcanie śruby lodowej w dolną powierzchnię lodu 92 ocie pla czem da je prak tycz nie ta ką sa mą izo la cję ter micz ną. Ostat nio co raz więk szą po pu lar ność zy sku je ta kże ogrze wa nie elek - trycz ne. Na le ży też pa mię tać o od po wied - nio cie płym i nie krę pu ją cym ru chów ubra niu pod czas wy ci na nia prze rę bla i przy go to wań do nur ko wa nia. Wy ko ny wa -

93 nie tych czyn no ści w su chym ska fan drze nie jest naj lep szym po my słem mo żna się spo cić, co spo wo du je, że pod czas sa me go nur ko wa nia bę dzie się od czu wać zim no. Do brze jest rów nież po sia dać ubra nie za - pa so we, na wy pa dek prze mok nię cia czy wpad nię cia do wo dy. Wkręcona od dołu w lód śruba lodowa Istot ną spra wą jest wy trzy ma łość lo du. Za le ży ona oczy wi ście od je go gru bo ści. Orien ta cyj nie mo żna przy jąć, że gru bość lo du na da ją ce go się do nur ko wa nia to oko - ło 15 cm (8 cm mi ni mal na gru bość lo du, by po je dyn cza oso ba mo gła się po nim po - ru szać, 15 cm gru bość wy star cza ją ca, by 93 gru pa osób mo gła prze by wać na lo dzie w jed nym miej scu, 30 cm po lo dzie mo - gą po ru szać się sa mo cho dy). Jed nak gru - bość lo du mo że być ró żna w ró żnych czę ściach akwe nu, ma ją na nią wpływ ta - kie czyn ni ki jak: od le głość od brze gu, ru chy mas wo dy (rze ki pod wod ne, prą dy, źró dła), ope ra cja słoń ca czy opa dy at mos fe rycz ne. Nie zbęd nym wy po sa że niem za rów no do za bez pie cze nia dzia łań na lo dzie, jak i pod czas sa me go nur ko wa nia są śru by lo - do we oraz od po wied nie lin ki i li ny. Przy wkrę ca niu śrub w po kry wę lo do wą na dłu - ższy czas, na le ży pa mię tać o ten den cji do wy ta pia nia się lo du wo kół śru by do - brze jest umo co wa ną śru bę za sy pać śnie - giem. Li na, któ rą nur ko wie są za bez pie cze ni i po łą cze ni z oso bą ase ku ru ją cą po win na być od po wied niej dłu go ści (jak na pi sa łem wy żej 30 m) i gru bo ści oraz wy trzy ma ło - ści. Li ny pły wa ją ce są prak tycz niej sze od to - ną cych, gdyż ła twiej je od na leźć w wo dzie w przy pad ku za gu bie nia. Li ny z rdze niem w środ ku są lep sze od skrę ca nych czy spla - ta nych, po nie waż po prze cię ciu lub prze - rwa niu oplo tu li na jesz cze ja kiś czas bę dzie speł nia ła swo ją funk cję, co po zwo li bez -

94 piecz nie do koń czyć nur ko wa nie. Po dob ną li ną przy wią za ną do sta łe go ele men tu na brze gu, np. drze wa, lub za mo co wa ną do śrub wkrę co nych w lód, w przy pad ku więk szej od le gło ści od brze gu mu si być za bez pie czo na oso ba ase ku ru ją ca. Wy ko na nie prze rę bla nie po win no przy - spa rzać więk szych trud no ści. Po wi nien mieć on kształt trój ką ta. W han dlu ma my do stęp ne sto sun ko wo nie dro gie pi ły łań cu - cho we, któ ry mi dość ła two mo że my wy ko - nać do wol ny otwór w lo dzie. Du żą po mo cą mo że oka zać się za bez pie cze nie kra wę dzi prze rę bla de ska mi. W miej scu prze rę bla na - le ży opu ścić, naj le piej do dna, li nę ana lo - gicz ną do wy ko rzy sty wa nej przy ase ku ra cji ob cią żo ną spo rym cię żar kiem. Li na ta po - win na być przez ca ły czas na pię ta. Do brym zwy cza jem jest wy zna cze nie na po - wierzch ni lo du pro mie ni stych li nii, dłu go - ści oko ło 30 m, od prze rę bla we wszyst kich kie run kach. Ma to za sto so wa nie w przy pad - ku pęk nię cia lub roz wią za nia się li ny ase - ku ra cyj nej mo że po móc w od na le zie niu dro gi po wrot nej. Sprzęt, któ ry wy ko rzy stu je my pod czas nur ko wań pod lo do wych po wi nien być wy - so kiej kla sy i do sto so wa ny do pra cy w ni - skich tem pe ra tu rach. Do ty czy to przede wszyst kim au to ma tów od de cho wych. Ka - żdy nu rek po wi nien mieć w peł ni zdu blo - wa ny ze staw od de cho wy, co ozna cza mi ni mum dwa pierw sze stop nie, a le piej dwie nie za le żne bu tle (naj le piej ze staw dwu bu tlo wy z ma ni fol dem se pa ru ją cym, Bezpośrednio pod powierzchnią lodu 94 ew. kon fi gu ra cja Si de Mo unt lub sta ge tyl - ko po od po wied nim prze szko le niu w za kre - sie da nej kon fi gu ra cji!). Po dej mo wa nie w sy tu acji awa ryj nej od dy cha nia przez dwóch nur ków z wy ko rzy sta niem jed ne go pierw sze go stop nia w ni skiej tem pe ra tu rze jest na praw dę bar dzo ry zy kow ne.

95 Pod wo dę, prócz stan dar do we go sprzę - tu, na le ży za brać ta kże śru by lo do we i tzw. szpul kę bez pie czeń stwa z dłu go ścią lin ki co naj mniej oko ło 30 m. Jest to sprzęt nie - zbęd ny do ko lej nej pro ce du ry ra tow ni czej, tre no wa nej zresz tą w trak cie kur su. Nie ma na to miast żad nej po trze by za bie ra nia pod wo dę faj ki. Opo wie ści o prze bi ciu no - żem lo du i wy sta wie niu przez otwór faj ki, ce lem od dy cha nia w sy tu acji awa ryj nej, na - le ży wło żyć mię dzy baj ki. Faj ka jest po ten - cjal nym punk tem za cze pu i za plą ta nia któ rej kol wiek lin czy lin ki, z któ rych dość licz nie ko rzy sta my w nur ko wa niach pod lo - do wych. Oprócz oczy wi stych kon se kwen - cji ogra ni cze nia funk cji li ny, za plą ta nej o faj kę, gro zi nam ze rwa nie ma ski, co w wo dzie o tem pe ra tu rze bli skiej ze ru stop - ni nie jest ni czym przy jem nym. Do dat ko wo faj ka istot nie zwięk sza opór wo dy pod czas pły nię cia, ale ta jej ce cha nie jest bez po - śred nio zwią za na z nur ko wa niem pod lo do - wym. Jak już wcze śniej wspo mnia łem, przez ca łe nur ko wa nie nu rek mu si być ase ku ro - wa ny za po mo cą li ny. Li na ta po win na być przez ca ły czas de li kat nie na pię ta, a oso ba ase ku ru ją ca po win na co kil ka na ście se kund wy mie niać sy gna ły z nur kiem, po le ga ją ce na de li kat nych szarp nię ciach li ny. Istot ną umie jęt no ścią nur ka pod lo do we go jest ko rzy sta nie ze śrub lo do wych. Jed ną z pro ce dur ra tow ni czych, w przy pad ku utra - ty łącz no ści z po wierzch nią (roz wią za nie, pęk nię cie, zgu bie nie li ny ase ku ra cyj nej), jest po szu ki wa nie prze rę bla z uży ciem śru by lo - do wej i szpul ki bez pie czeń stwa. Po wkrę ce - niu śru by lo do wej, z do wią za ną do niej lin ką, od pły wa my o kil ka me trów od śru by, roz wi - ja jąc lin kę ze szpul ki. Na stęp nie za ta cza my pe łen okrąg. Je że li w trak cie pły nię cia mię dzy na mi a śru bą znaj dzie się prze rę bel, to na sza lin ka bez pie czeń stwa za cze pi o li nę opusz - czo ną z prze rę bla. Je że li nam się nie po wio - dło, roz wi ja my dłu ższy ka wa łek li ny i po wtarza my wy ko na nie okrę gu. Po nie waż li na ase - ku ra cyj na po win na znaj do wać się w cią głym na pię ciu i po win ny być sta le wy mie nia ne zna ki z oso bą ase ku ru ją cą, zaś li na ta ma dłu - gość 30 m, w mo men cie awa rii ra czej nie znaj dzie my się da lej niż 30 m od prze rę bla. Stąd za le ca na dłu gość lin ki na szpul ce bez - pie czeń stwa to ta kże oko ło 30 m. Na za koń cze nie chciał bym jesz cze raz po wtó rzyć, że wa run ki pod wod ne w na - szych je zio rach czy ka mie nio ło mach są 95 naj lep sze wła śnie pod lo dem. Wi do ki są wów czas prze pięk ne i nie za po mnia ne, ale jest to nur ko wa nie stro po we (nie mo że my w ka żdej chwi li swo bod nie wy pły nąć na po wierzch nię) i ja ko ta kie wy ma ga szcze gól ne go po dej ścia i przej ścia od po - wied nie go prze szko le nia, któ re go nie za stą - pi rów nież lek tu ra ni niej sze go tek stu. Ży czę bez piecz nych i cie ka wych nur ko - wań. Jeden Dwa

96 Au tor jest z za wo du le ka rzem on ko lo giem, pra cow ni kiem na uko wym In sty tu tu On ko lo gii w Gli wi cach, z za mi ło wa nia płe two nur kiem Nur - kiem tech nicz nym i ja ski nio wym GUE i TDI oraz In struk to rem tech nicz nym TDI/SDI, pro wa dzą cym kur sy do stop nia TMX i Asy sten ta In struk to - Pięć Osiem ra włącz nie, róż ne go ro dza ju spe cja li za cje łącz - nie z kur sem sku te ro wym, jak rów nież warsz ta ty przede wszyst kim z za kre su try mu, pły wal no ści, tech nik po ru sza nia się, w tym przy go to wu ją ce do kur su GUE Fun da men tals. Au to ra moż na zna leźć na Fa ce bo oku lub pod in ter ne to wym ad re sem: hu bert@io.gli wi ce.pl Sześć Siedem Dziewięć Zero Hu bert Urbań czyk Zdję cia: Hu bert Urbań czyk Chcesz opisać wyjątkowe nurkowanie? Chcesz się podzielić ciekawymi informacjami? Napisz do nas redakcja@nuras.info 96

97 97

98 Rok 2012 już za nami Trud ny, ale pra co wi ty rok! Ka żdy rok jest in ny. Czy mi nio ny rok 2012 był lep szy, czy gor szy od in nych lat? Na to py ta nie naj le piej gdy by ka żdy od - po wie dział so bie sam. Ob ser wu jąc śro do - wi sko nur ko we, bez wzglę du na to, czy mó wi my o nur ko wa niu re kre acyj nym, tech - nicz nym czy za wo do wym, w ka żdym z nich na pew no da ło się za uwa żyć wpływ osła bio nej go spo dar ki. W nur ko wa niu re - kre acyj nym nie da ło się nie za uwa żyć za - mknię cia wie lu cen trów nur ko wych, któ re to nie wy trzy ma ły pró by cza su. Przy czy nił się do te go za pew ne tzw. kry zys czy li nie - pew ność ju tra, ro sną ce kosz ty utrzy ma nia oraz roz drob nie nie się ryn ku z uwa gi na ro - sną cą w zbyt szyb kim tem pie ilość in struk - to rów nur ko wa nia. Do dat ko wo po ja wie nie się du żej ilo ści in struk to rów z bar dzo ma - łym do świad cze niem, a wrzu co nych w tzw. biz nes nur ko wy od ra zu na głę bo ką wo - dę, ja ko in struk to rów sa mo dziel nie pro wa - dzą cych kur sy, skut ko wa ło kiep skim po ziomem wy szko le nia i po ja wia ją cy mi się wy - pad ka mi, któ re nie po win ny mieć miej sca. Po mógł w tym rów nież wszech obec ny i dyk tu ją cy za sa dy in ter net, w któ ry więk - szość wpa trzo na jest jak w re li kwię, trak tu - jąc go ja ko głów ne źró dło wie dzy i wy rocz nię. W nur ko wa niu tech nicz nym na to - miast mo żna by ło za ob ser wo wać ra czej po - zy tyw ne zmia ny w sto sun ku do lat mi nionych. Pa trząc z per spek ty wy in struk to ra tech nicz ne go, za uwa żam u osób wy ko nu - ją cych nur ko wa nia za wan so wa ne wy raź ny wzrost świa do mo ści, czym tak na praw dę jest nur ko wa nie tech nicz ne, a przede wszyst kim wzrost po zio mu wie dzy, umie jęt no - ści i za awan so wa nej ba zy sprzę to wej. Jesz - cze kil ka lat te mu oso by, któ re tra fia ły na kur sy tech nicz ne nie mia ły wy star cza - ją cych pod staw, ta kich jak: wie dza i umie - jęt no ści, wła sny sprzęt. Obec nie da się za - uwa żyć u ta kich kur san tów chęć cią głe go po głę bia nia swo jej wie dzy, nie ogra ni cza - ją cej się tyl ko do ma te ria łów zwią za nych 98 z da nym kur sem. Pol - ska oka za ła się wy jąt - ko wo do brym rynkiem w sto sun ku do in nych ryn ków eu ro - pej skich, w któ rych nie roz wi nę ła się tak do brze jak w Pol sce ga łąź zwią za na z nur - ko wa niem tech nicz - nym, a zwłasz cza mo da na tzw. kon fi gu - ra cję tech nicz ną. A po twier dze niem wy so - kie go po zio mu na szych nur ków tech nicz - nych mo gą być bi te re kor dy, za awan sowa ne pro jek ty i kon fe ren cje. Nie naj le piej jed nak mo gą wspo mi nać mi nio ny rok nur - ko wie za wo do wi, któ rzy naj bar dziej po wią - za ni są z tym, co dzie je się w go spo dar ce. Z jed nej stro ny no we in we sty cje, z dru giej du że fir my przej mu ją ce te in we sty cje, dzie - ląc je na stęp nie po mię dzy mniej sze fir my, któ re nie dość, że nie za ra bia ją ko ko sów, to jesz cze czę sto ma ją pro blem z wy eg ze kwo -

99 wa niem na le żno ści. Zmu sza jąc tym sa mym pa sjo na tów, do świad czo nych nur ków, dla któ rych nur ko wa nie jest ca ły mi ich ży - ciem do zmia ny za wo du (eli mi nu jąc fa - chow ców). A w żad nej in nej dzie dzi nie nur ko wa nia do świad cze nie zdo by te pod - czas wie lo let niej pra cy nie jest tak wa żne, jak w nur ko wa niu za wo do wym. Te go nie da się do wie dzieć i na uczyć na kur sie czy zna leźć w in ter ne cie. Dla mnie oso bi ście, ka żde no we zle ce nie to no we do świad cze - nie i na uka. Mi mo wszyst ko rok 2012 to wie le cie ka wych wy praw i nie za po mnia - nych nur ko wań. Jak co ro ku i w 2012 nie za wiódł nas Bał tyk, któ ry od sło nił przed na - mi ko lej ne, no we po zy cje wra ków. Do dat - ko wym suk ce sem by ło po sze rze nie na szej ofer ty nur ko wej, któ rą uda ło się wzbo ga cić, two rząc no wą ba zę nur ko wą nad Je zio rem Po widz kim, przy wspa nia le po ło żo nym Ho - te lu Mo ran, zwłasz cza dla osób ko cha ją - cych wszel kie wy go dy. Na to miast w dotych cza so wej ba zie nur ko wej, nad Je zio rem Bu dzi sław skim, po głę bi li śmy ofer tę do 34 m. Rów nież w 2012 r. po wsta ły no we, jesz cze bar dziej cie ka we pro jek ty nur ko we, o któ - rych za pew ne nie za po mni my w 2013 r. wspo mnieć. A wszyst ko to dzię ki wspa nia - łym lu dziom, pa sjo na tom, nur kom dzia ła - ją cym dla do bra na sze go wspól ne go śro do - wi ska nur ko we go po nad wszel ki mi po dzia - ła mi. Gdy bym miał krót ko pod su mo wać rok 2012, po wie dział bym, że był to trud ny, wy ma ga ją cy, ale bar dzo cie ka wy, pra co wi - ty rok i chciał bym, aby obec ny i ko lej ne by - ły przy naj mniej tak cie ka we i nie gor sze, ob fi tu ją ce w cie ka we nur ko wa nia, cze go wszyst kim nur kom ży czę. 99 Ro man Mło do że niec ve r24.pl MDT rok 2012 Więk szość lu dzi trak tu je nur ko wa nie ja - ko hob by, któ re po sze rza ich ho ry zon ty. In - ni trak tu ją cią głe szko le nie ja ko wa żny ele ment swo je go roz wo ju. Dla ko lej nych jest to spo sób na utrzy ma nie do brej kon dy - cji fi zycz nej. Są też ta cy, któ rzy zaj mu ją się nur ko wa niem pro fe sjo nal nie. Chce my, by na sza ofer ta speł nia ła ocze ki wa nia wszyst - kich tych grup oraz tra fia ła do no wych adep tów te go pięk ne go i fa scy nu ją ce go spor tu. Na wi ga cja ro ku Wy znacz na miar po cząt ko wy i po dą - żaj kur sem głów nym. Pod su mo wu jąc rok 2011, po sta wi li śmy so bie na 2012 am bit ny i śmia ły plan. Obej - mo wał on ofer tę szko leń pod sta wo wych, za awan so wa nych i spe cja li stycz nych, kur sy nur ko wa nia ty pu tech, a ta kże szko le nia li de rów. W szko le niu re kre acyj nym plan skon cen tro wa ny był na kur sach ni trok so - wych, nur ko wa niach w su chym ska fan drze (ma my peł ną szkol ną roz mia rów kę) oraz kon fi gu ra cji bocz nej Si de Mo unt. Plan wy jaz dów nur ko wych obej mo wa ły de sty - na cje: bli ższe Ja worz no, Hor ka, Zim nik, Spro itz oraz dal sze: Da hab tra dy cyj ne warsz ta ty tech nicz - ne go nur ko wa nia głę bo kie go; Da hab nur ko wa nia re kre acyj ne; Hur gha da szko le nia Si de Mo unt; Hur gha da, Za to ka Aka ba sa fa ri wra ko - we; Hvar peł na re kre acja; Czar no gó ra no we od kry cia; Vis nur ko wa nia tech nicz ne wra ko we. Wa żnym ele men tem pla nów by ły szko - le nia z za kre su pierw szej po mo cy przed me - dycz nej EFR i DAN. 2. Na wi guj od punk tu do punk tu. Na szy mi punk ta mi by ły re ali zo wa ne przez ca ły rok za ję cia kur sów pod sta wo -

100 wych, wy kła dy, se mi na ria, warsz ta ty, ćwi - cze nia. Ko lej ne ele men ty pla nu re ali zo wa ne by - ły po mi mo roz licz nych prze szkód na tu ry obiek tyw nej: Sty czeń Da hab: warsz ta ty tech nicz ne go nur ko wa nia głę bo kie go. Tym ra zem de dy - ko wa ne ka nio nom za to ki Aka ba; Ca ny on, Li tle Ca ny on, To mas Ca ny on do dat ko wo Nep tun Ca ve, Arch z Bel sów na Blue Ho le i in ne. (tekst: ar chi wal ne nr NU RAS IN FO, law.pl/blog) Lu ty Hur gha da mod ne w ostat nim okre sie szko le nia nur ko wa nia w kon fi gu ra - cji bocz nej (Si de Mo unt) i do sko na le je uzu - peł nia ją cy kurs sku te ra pod wod ne go DVP; Ma rzec Da hab: nur ko wa nia tech nicz - ne z do ce lo wą głę bo ko ścią 120 m, więc głów nie Blue Ho le, po dro dze Tron Nep tu - na (po ni żej Ca ny onu). (tekst: ar chi wal ne nu - me ry Nu ras. in fo, law.pl) Maj Za to ka Su eska, Hur gha da: sa fa ri wra ko we. (tekst: ar chi wal ne nu me ry Nu ras. in fo, law.pl/blog). Li piec na zmia nę Hor ka i Ja worz no: kur sy pod sta wo we i AOWD, ta kże in tra. Star tu ją też kur sy li der skie; Sier pień Za krzó wek: eg za min in struk - tor ski NA UI, 3 oso by; Wrze sień Da hab: miej sce ide al ne nie tyl ko dla nur ko wań ty pu tech. Ta kli ma - tycz na miej sco wość wraz z po bli ski mi miej - sca mi nur ko wy mi to ta kże: kur sy nur ko wań noc nych, do koń cze nie kur sów wra ko wych (w tym m.in. sa fa ri na naj słyn niej szy chy ba wrak Mo rza Czer wo ne go THI STLE - GORM); Paź dzier nik Da hab: warsz ta ty tech : 135 m, oraz w ko lej nych ty go dniach szko le nia w za kre sie pro ce dur de kom pre - syj nych, Ad van ced Ni trox, kur sy De ep i Ni - trox. (tekst: ar chi wal ne nu me ry Nu ras. in fo, law.pl/blog) Li sto pad/gru dzień Ja worz no, Zim nik, Hor ka: ni trox i su che ska fan dry. 3. Bądź świa dom wpły wu efek tu de wia - cji. Po tknię cie hwar skie pierw szy raz od 10 lat nie od wie dzi li śmy Hva ru na wy - spie Hvar. Z jed nej stro ny to wy nik per ma - nent ne go po dob no kry zy su i chor wac kich sza lo nych cen, z dru giej zaś nie wy star cza - ją ca pro mo cja wy jaz du. Dru gim sła bo zre ali zo wa nym ele men tem ofer ty by ły szko le nia DAN po wy żej Oxy gen Pro vi der. Np. kurs ra dze nia so bie z ura za mi 100 spo wo do wa ny mi nie bez piecz nym pod - wod nym ży ciem (HMLI), mi mo do brze do - pra co wa ne go pro gra mu i do dat ko wych, wła snych ma te ria łów dy dak tycz nych, nie wzbu dził ja kie goś nie by wa łe go za in te re so - wa nia. Bę dzie my go pro mo wać ra zem z kur sem nur ka przy rod ni ka w zna czą cej czę ści po ru sza ją cym wspól ną te ma ty kę. 4. Pa mię taj ta kże o uwzględ nie niu pod - wod nych prą dów. Tro chę nas po nio sło szcze gól nie wy - dat ki/in we sty cje sprzę to we. No we ska fan - dry su che Wa ter pro of D1 Hy bri do o wy jąt ko wej, in no wa cyj nej kon struk cji (siat - ko we wy ło że nie wnę trza 3D Mesh, po - zwa la ją cej na za sto so wa nie lek kie go ocie - pla cza na wet w zim nych wo dach) z si li ko - no wy mi man sze ta mi i kry zą. No we la tar ki, uprzę że do płyt oraz peł ne ze sta wy do kon - fi gu ra cji bocz nej. A do te go za kup no wej, wy daj niej szej sprę żar ki. 5. Uży waj znacz ni ków po cząt ko wych. No wy lay out na szej stro ny in ter ne to wej (www. mdt. wroc law. pl) uła twił wszyst kim kon takt z na mi i po zwa la wy zna czyć ka - żde mu je go re al ny plan nur ko wo -szko le nio - wy. Na bie żą co ak tu ali zu je my ta kże nasz fan pa ge pro wa dzo ny na Fa ce bo ok u.

101 6. Po dą żaj za pla no wa nym wcze śniej kur sem głów nym. Edu ka cja stu den tów i edu ka cja sie bie kto się nie roz wi ja, ten się co fa. W dal - szym cią gu ofe ru je my szko le nia we dług pro gra mów NA UI, PA DI, DSAT, DAN, EFR, jed nak od te go ro ku, w związ ku z do sko na - łym ser wi sem dla in struk to ra ofe ro wa nym przez SSI Pol ska, po sta no wi li śmy wró cić z ofer tą SSI do na szych stu den tów. Do bry pro gram po par ty rze czo wy mi po mo ca mi dy dak tycz ny mi i ślicz niut kie cer ty fi ka ty. 7. Kie dy po ru szasz się na przód od punk - tu do punk tu, patrz czę sto wstecz. Sta ty sty ki: in tra po nad 110, scu ba di ver (OWD) 20, asd (AOWD) 25, re cue 15, ni trox 25, noc ne 4, wra ko we 6, płe - two nu rek ar che olog 2, AEAN 4, su che ska fan dry 12, di ve ma ster 2, msd (Ma ster Scu ba Di ver) 4, tech ni cal 2, tri mi x1 (nor - mo xic) 2, tri mi x2 (ful l trx) 1, kur sy i eg za - mi ny in struk tor skie 3, kur sy HSA 2. Nur ko wań głęb szych niż 40 m po - nad 100, głęb szych niż 100 m 12. Max głę bo kość w m. 8. Roz wiń w so bie po trze bę za pa mię ty - wa nia błę dów. Strza łem w ko la no mo że my chy ba na - zwać pro mo wa nie przez ostat nie la ta nur - ko wa nia ja ko ła twe go, pro ste go i su per bez - piecz ne go spo so bu na re laks. Po ta kiej me dial nej pra cy wie lu się wy da je, że mo - żna się go na uczyć z in ter ne tu, ksią żki lub od ko le gi. Je śli jest to ła twe, pro ste i bez - piecz ne, to po co wy da wać cię żko za pra - co wa ne pie nią żki na pro fe sjo nal ne go in struk to ra. 9. Pla nuj re al nie. Pla ny na rok 2013: szko le nia pod sta wo - we, su che ska fan dry i ni trok so we, wy jaz dy i szko le nia tech nicz ne, kur sy prze wod ni - ków i in struk to rów nur ko wych. De sty na cje zna ne i spraw dzo ne, ta kie jak: Chor wa cja, Egipt w tym sa fa ri nur ko we po wra kach sta lo wej ra fy już ma ju Ko lej na wy - pra wa na wrak Gulf Fle et no m, a ta kże miej sca no we Czar no gó ra (tekst: law.pl/blog) Na wi ga cja to wy zwa nie, ale i ra dość, kie dy po tra fisz na wi go wać sku tecz nie. 101 Alek san der i Ro mu lad Hło baż Mamy już rok 2013 Wła ści wie nie wiem, jak to się dzie je, że ka żdy ko lej ny rok mo je go ży cia mi ja szyb - ciej niż po przed ni. Chy ba tro chę dla te go, że w nur ko wa niu ca - ły czas ży je my pla - nu jąc do przo du wszyst kie wy jaz dy, wy pra wy, szko le nia i do pie ro ta kie oka - zje jak No wy Rok zmu sza ją do za trzy - ma nia się i spoj rze - nia wstecz. O ile we dług ró żnych zna ków na nie bie i zie mi rok 2013 mo że być de li kat nie mó wiąc ró- żny, to 2012 w mo im przy pad ku był bar - dzo do bry, gdyż przede wszyst kim zbie ra łem owo ce kil ku let niej cię żkiej pra - cy. Za czę ło się pięk nie, gdyż już 13 stycz - nia 2012 do sta łem po twier dze nie za kwa li - fi ko wa nia na pro gram PA DI Co ur se Di rec tor, któ ry był re ali zo wa ny w mar cu w miej sco wo ści Ko ta Ki na ba lu Ma le zja. Kwa li fi ka cja by ła efek tem cię żkiej, kil ku let - niej pra cy w nur ko wa niu, re ali za cji po - nad 1000 pro gra mów nur ko wych i za an gażo wa nia w pra cę przy kur sach in struk tor - skich. Szko le nie PA DI CDTC KK sku pio ne by ło na we ry fi ka cji umie jęt no ści na ucza nia oraz oce nia nia kan dy da tów na sto pień in -

102 struk to ra, choć cię żkie i wy ma ga ją ce, to ukoń czo ne z bar dzo do bry mi wy ni ka mi. Po po wro cie z Ma le zji by ło bar dzo ma ło cza su na na pa wa nie się suk ce sem, gdyż od ra zu za sia dłem do za koń cze nia prac przy do ta cji z fun du szy unij nych, nad któ rą mo je cen trum nur ko we pra co wa ło dwa la - ta i któ rej sfi na li zo wa nie na stą pi ło w kwiet - niu. Otrzy ma li śmy je den z naj więk szych za strzy ków fi nan so wych w bra nży nur ko - wej, a środ ki w stu pro cen tach zo sta ły skie - ro wa ne na mo der ni za cję sprzę tu i za kup no wo cze snych roz wią zań nur ko wych, ta - kich jak mię dzy in ny mi Re bre ather Sen ti nel Expe di tion z czuj ni kiem CO2 mar ki VR Tech no lo gy, czy ma ski peł no twa rzo we z łącz no ścią bez prze wo do wą. Maj i czer - wiec to już in ten syw nie re ali zo wa ne szko - le nia re bre athe ro we w Pol sce i An glii, pod kie run kiem In struk tor Tre ne ra Ada ma Wy so czań skie go oraz In struk tor Tre ne ra Phi la Short`a. Dru ga po ło wa ro ku to przede wszyst kim otwar cie Aka de mii In struk to rów Nur ko wa nia H2O i prze pro wa dze nie pierw - szych kur sów in struk tor skich w Po zna niu. Po świę ci li śmy du żo pra cy, aby zbu do wać ta ką lo gi sty kę kur su in struk tor skie go, któ ra jest na sta wio na przede wszyst kim na prak - ty kę w wo dzie, a w dru gim rzę dzie sa lę wy - kła do wą. W trak cie 11 dni trwa nia kur su kan dy da ci spę dza li po nad 20 go dzin w ba - se nie i 300 mi nut w je zio rze to znacz nie od ró żnia nas od kon ku ren cji. Za ło że nie to za owo co wa ło wy ni ka mi kan dy da tów, gdyż wszy scy zda li eg za mi ny w pierw szym po - dej ściu. Je śli miał bym krót ko pod su mo wać rok 2012 to cóż, dla mnie SU PER, pe łen sa - tys fak cji i suk ce sów, oby je go na stęp cy by - li rów nie ła ska wi, cze go ży czę so bie i Wam, czy ta ją cym to nu ra som. 102 Ma ciej Ju rasz Planuję już rok 2013 Kie dy na stał no wy rok 2013, za czą łem snuć pla ny i za sta na - wiać się, co by ło na - praw dę cie ka we w nur ko wa niach w ro - ku Wca le nie - ła two by ło mi się zde cy do wać. Ni by to tyl ko rok, a tak wie le się wy da rzy ło. Po cząt ko wo uzna - łem, że hi tem ro ku by ło wy ko rzy sta nie CCR - -a do bał tyc kich nur ko wań wra ko wych. Uprosz czo na lo gi sty ka zwią za na ze znacz - nie mniej szą ilo ścią sprzę tu ko niecz ne go do za bra nia na po kład ło dzi, szcze gól nie przy kil ku- dnio wym sa fa ri nur ko wym. A na - wet sa ma mo żli wość wy ko na nia kil ku nur - ko wań try mik so wych dzień po dniu bez za wi ja nia do por tu i to po wa nia twi nów oraz sta ge`y. I sa ma wy pra wa na Born holm: dwu - na stu dziel nych nur ków, głod nych przy go dy i z en tu zja zmem pe ne tru ją cych wszyst kie za kąt ki na po tka nych wra ków oraz nie ste ty kam bu za. By ły też uwień czo ne suk ce sem po szu ki - wa nia kom pu te ra DR5 mar ki He in rich swe - ikamp, któ ry z wdzię kiem wy tur lał się za bur tę na oczach prze ra żo ne go wła ści cie - la i ła god nie opadł na głę bo kość 40 me trów. Za pas ga zu w Me gu ba aar dzo się przy dał. Póź niej jed nak po my śla łem o wy jąt ko wych wa run kach po go do wych na po tka nych w ze - szłym ro ku w ja ski niach. W mar cu 2012 wy - bra li śmy się gru pą do świad czo nych nur ków ja ski nio wych w re jon Ve ne to. Przy wi ta ła nas wio sna, słoń ce, prze bi śnie - gi i kro ku sy na gór skich zbo czach. Ge nial - nie przej rzy sta wo da i brak prą dów, na wet w Olie ro naj więk szym wy wie rzy sku Eu ro - py. Nie ca łe dwa mie sią ce póź niej w re gio -

103 nie Lot Do rdo gne, dwu ty go dnio we, ulew - ne desz cze spo wo do wa ły lo kal ne pod to pie - nia, a wy pływ wo dy unie mo żli wił nam wpły nię cie do wie lu ja skiń, w któ rych zwy - kle nur ku je my. Ska pi tu lo wa ła na wet eki pa ro syj ska. Za to dzię ki tym wy jąt ko wym wa - run kom uda ło nam się od wie dzić le żą ce na ubo czu, mniej zna ne, a rów nie cie ka we miej sca, zwy kle ma ło uczęsz cza ne, gdyż znacz nie trud niej do stęp ne przy ni ższym sta - nie wo dy. Mie li śmy oka zję po pra co wać ło pa ta mi. Pięk nie ubło ce ni po je cha li śmy po- tem po - dzi wiać pre hi sto rycz ne ry sun ki na ścia nach w Pe che Mer le. I już my śla łem, że nic mnie nie za sko czy, kie dy przy wej ściu jed ne mu z ko le gów ka za no od dać do de po zy tu lan - dryn ki. To w za sa dzie prze bi ło na wet ze szło - rocz ną wy pra wę do ce no tów, gdy in ny ko le ga pró bo wał wejść do ho te lu z pa miąt - ko wą ma cze tą i zo stał grzecz nie po pro szo ny o po zo sta wie nie bro ni w sto sow nym ma ga - zy nie. Nikt mi nie po wie, że na wy jaz dach nur ko wych bra ku je przy gód. Na pew no nie w na szej eki pie. Przy po mnia łem też so bie try mik so wy kurs w Da hab i sied mio oso bo - wą gru pę nur ków na stu me tro wym nur ko wa - niu, coś wręcz nie do po my śle nia jesz cze dzie sięć lat te mu. Nie cho dzi tyl ko o ilość, ale ja kość, oraz fakt, że dzi siaj ro bi to bez - piecz nie co raz więk sza gru pa lu dzi. Ja ko Po - la cy ma my nie ty ko re kor dzi stów i wa kacyj nych zdo byw ców głę bin w po pu lar nych re sor tach, ale rów nież wiel ką rze szę świet - nych, sta le dba ją cych o swój roz wój nur ków. Nie praw do po dob nych wra żeń es te tycz nych do star czy ła te go rocz na wy pra wa z cy klu Di ving The World. Nur ko wa nia w Par ku Na ro do wym Gar ga no na wy spach Tre mi ti by ły po pro stu wspa nia łe, a do te go nie sa - mo wi cie re lak su ją ce. Ścia ny po ro śnię te uni kal ny mi, dwu ko lo - ro wy mi gor go nia mi, gro ty ze skle pie nia mi aż wi bru ją cy mi od wie lo barw nych gą bek i roz - świe tlo ne sło necz nym od cie niem żół tych ko ra li, hi sto rycz ne wra ki i am fo ry, a wszyst - ko to na wo dach jed ne go, cał kiem nie od le - głe go ar chi pe la gu. Ten pod wod ny raj jest mek ką wło skich fo - to gra fów pod wod nych. To tam przy je żdża ją na swo je mi strzo stwa. Nas ta kże to miej sce za fa scy no wa ło do te go stop nia, że po sta no - wi li śmy na Tre mi ti wró cić w czerw cu. Tym ra zem z eki pą nur ków tech nicz nych, aby zwie dzić głę biej le żą ce stre fy ar che olo gicz - ne oraz wra ki. Na praw dę war to! 103 Tyl ko jak tu wy brać naj cie kaw sze nur ko - wa nie? Chy ba się nie da, ale pró bo wać trze - ba. An drzej Krucz kow ski Rok 2012 mi nął nie po strze że nie, mo żna po wie dzieć, że sty czeń też się koń czy, a w związ ku z tym nad szedł czas re flek sji i prze my śleń. Po przed ni rok ob fi to wał w wy jaz dy za rob ko we, jak rów nież ty po wo tu ry stycz ne. Uda ło mi się zre ali zo wać kil ka pla nów i pro jek tów, za któ re dzię ku ję wspie ra ją cym mnie lu dziom. Po czą tek 2012 ro ku przy wi ta łem w Da hab, wraz z kil ko ma zna jo my mi, a jak to w Da hab, by - ło świet nie. Póź niej tro chę pod ró żo wa łem po Pol sce, ro biąc ró żne kur sy nur ko we. Cze ka jąc na wy jazd do Nor we gii, na ar chi - pe lag Lo fo ty, czas mi jał wol no, dłu żąc się w nie skoń czo ność. W koń cu przy szedł maj i dłu go ocze ki wa ny wy jazd. Na miej scu po - go da, któ rą za sta łem trosz kę wy stu dzi ła mój za chwyt. Szyb ko jed nak prze sta łem na tę nie do god ność zwra cać uwa gę, kra jo braz do oko ła i prze pięk ne nur ko wa nia zmie ni ły po strze ga nie au ry. Na wet ce ny nie wpro wa - dza ły mnie w de pre sję, a trze ba przy znać, że są bar dzo wy so kie. Po dwóch mie sią -

104 cach w baj ko wym kra jo bra zie trze ba by ło się po że gnać z Nor we gią i wró cić do pol - skiej rze czy wi sto ści. di ve.pl/wy - jaz dy/nur ko wa nie -na -lo fo tach -w -nor we gii - w -za przy ja znio nej -pol skiej -ba zie.html. A rze czy wi stość ta na po cząt ku by ła bar dzo przy jem na. Mo że ktoś za py ta, dla cze go? Od po wiedź na to py ta nie jest bar dzo pro - sta, wszyst ko by ło dla mnie ta nie, w Nor - we gii mu sia łem się za sta na wiać nad wszyst kim, co wkła dam do ko szy ka, a u nas na przy kład chleb za miast 18 zł, kosz to - wał 3 zł. I tak ze wszyst kim. W lip cu i sierp - niu uda ło się zro bić kil ka kur sów nad je - zio rem Hań cza, dzię ki któ rym mo głem za - cząć po wa żnie my śleć o wy jeź dzie nur ko - wym dla przy jem no ści. Już w mar cu przyja ciel za py tał, czy nie po je chał bym z je go zna jo my mi do Fran cji, po nur ko wać w tam - tej szych ja ski niach. Po mysł mi się bar dzo spodo bał, ale wszyst ko za le ży od ka sy, tak od po wie dzia łem. W sierp niu za pła ci łem za licz kę, a we wrze śniu ca łą pacz ką wy je - cha li śmy. Daw no nie nur ko wa łem tyl ko dla sie bie, ja ski nie pięk ne, oko li ca uro cza, a to - wa rzy stwo re we la cyj ne. di ve.pl. Ko niec wrze śnia i paź dzier nik spę dzi łem na szcze gó ło wym pla no wa niu wraz z Elą Ben duc ką pro jek tu pol skie go re kor do we go nur ko wa nia ko biet. By ło przy tym tro chę bie ga ni ny, tro chę bó lu gło wy, ale jak wszy - scy wie my, padł re kord 190 m. - di ve.pl/de ep/no wy -re kord -pol ski -w -gle bo ki m -nur ko wa niu -ko biet -190 m. html. Po po - wro cie z Egip tu od by ły się ró żne go ro dza ju spo tka nia nur ko we, na któ rych opo wia da li - śmy o przy go to wa niach, jak i sa mych nur - ko wa niach. Sty czeń ro ku 2013 koń czy się, a za mną już kil ka faj nych wy jaz dów. Wraz z ko le gą od wie dzi li śmy tar gi nur ko we BO - OT w Dus sel dor fie, na któ rych mo gli śmy zo ba czyć no win ki i ró żne cie ka wost ki nur - ko we. W ostat ni week end stycz nia nad je - zio rem Hań cza od by ło się ko lej ne spo tka nie nur ko we. Elę i mnie za pro sił Irek Słuc ki, aby w je go ba zie miesz czą cej się w Go ściń cu Hań cza opo wie dzieć o pro jek - cie re kor do we go nur ko wa nia. Po pre lek cji od był się bal kar na wa ło wy, by ło świet nie. Na resz tę ro ku mam kil ka pla nów. Na pew - no ja kieś krót kie wy jaz dy tu ry stycz ne w Eu - ro pie, oczy wi ście je śli tra fią się ta nie bi le ty lot ni cze. Chciał bym rów nież znów od wie - dzić Fran cję i jej ja ski nie. Mam na dzie ję, że wraz z Elą bę dzie my mo gli po nur ko wać ra - zem głę bo ko i mo że zma po wać ścia nę 104 Bells, ale aby to osią gnąć, po trzeb ne są po - kaź ne środ ki. Mam na dzie ję, że kur san ci do pi szą i uda się zgro ma dzić pie nią dze na re ali za cję pla nów. A mo że na speł nie nie ko lej ne go ma rze nia, czy li wy jaz du na Flo - ry dę. Czas po ka że. Po zdra wiam. Mar cin Cho chor Cho cho row ski W ro ku 2012 na rze kać nie by ło na co. Po mru ki z bra nży, ja ko by na stał ja kiś kry zys, ni jak się nie spraw dzi ły w na szym przy pad ku. Ilość kan dy - da tów na kur sy in struk tor - skie utrzy ma ła się na pozio mie z ro ku po przed nie go (ko lej ny raz z rzę du ty tuł Pla ty no we go Co ur se Di rec to - ra). Na pod kre śle nie za słu gu je fakt, iż bar dzo wy so ki współ czyn nik kon ty nu acji edu ka cji na po zio mach in struk tor skich świad czy o tym, iż in struk to rzy nur ko wa nia co raz bar dziej ro zu mie ją za sad ność dal sze go roz - wi ja nia się, szcze gól nie je śli cho dzi o szko - le nie na sto pień Staff In struk to ra PA DI. Wpro wa dzo ne przez nas w 2011 ro ku

105 szko le nia Staff In struk to rów na kur sach de - dy ko wa nych cie szy ły się, i na dal cie szą, ogrom nym za in te re so wa niem. Pro gno zy, na pod sta wie obec nych za pi sów na kur sy in struk tor skie na 2013, są bar dziej niż za - do wa la ją ce. Na po zio mie szko leń re kre acyj nych rok 2012 był dla nas re kor do wy (!) zwłasz - cza pod wzglę dem osób za czy na ją cych swo ja przy go dę z nur ko wa niem. Let s Di ve ja ko cen trum nur ko we uzy ska ło w 2012 naj wy ższy z mo żli wych sta tus cen trum nur - ko we go PA DI: 5 Star Ca re er De ve lop ment Cen ter (Cen trum Roz wo ju Ka rie ry). Na ło ży - ło się to w cza sie ze zmia ną sie dzi by fir my na pre sti żo wą lo ka li za cję w cen trum Kra ko - wa. Zmia na lo ka li za cji na to miast mia ła dia - me tral ny wpływ na zde cy do wa ny wzrost sprze da ży de ta licz nej sprzę tu nur ko we go w skle pie sta cjo nar nym oraz na wzrost za - in te re so wa nia nur ko wa niem u po cząt ku ją - cych nur ków. Rok 2012 przy niósł nam rów nież ma łą re wo lu cję w kwe stii po sze - rze nia ofer ty o szko le nia na obie gach za - mknię tych, sprze daż, wy na jem oraz ser wis re bre athe rów. W wy ni ku tych dzia łań na po cząt ku ro ku 2013 zo sta li śmy uho no - ro wa ni, ja ko je dy ni do tej po ry w ca łej Eu - ro pie Środ ko wo -Wschod niej, ty tu łem Au to - ry zo wa ne go Cen trum Re bre athe ro we go Po - se ido na. By ło by du żym nie tak tem nie wspo mnieć, iż do na szej ka dry szko le nio - wej do łą czył sam Mar tin Rob son m.in. współ twór ca pro gra mów re bre athe ro wych PA DI. Po zwa la nam to zde cy do wa nie po - sze rzyć wa chlarz szko leń, zwłasz cza tech - nicz nych, na naj wy ższym z mo żli wych po zio mie. By ły też i drob ne po ra żki. Nie wszyst kie pla ny da ło się zre ali zo wać, głów - nie ze wzglę du na brak mo cy prze ro bo - wych (oby za wsze by ły tyl ko ta kie prze szko dy ). Jak wi dać, spo ro się dzia ło na na szym po dwór ku w mi nio nym ro ku, a i rok 2013 za po wia da się po dob nie. Pla - ny na 2013? Kon ty nu acja do tych cza so wej dzia łal no ści. Je śli bę dzie tak źle, jak w po - przed nim ro ku, to nie bę dzie cza su tacz ki za ła do wać, cze go ży czę nam wszyst kim. Ja cek Wen do łow ski PA DI Pla ti num Co ur se Di rec tor Let s Di ve Aka de mia In struk to rów Nur ko wa nia Z uśmie chem po że gna li śmy rok Z ra do ścią wi ta my Ja kie pięk ne nie - spo dzian ki nur ko we nam przy nie sie? Z ubie głe go ro ku po zo sta ły mi łe wspo mnie nia i sa tys fak cja z uda nych re ali - za cji za mie rzo - nych pla nów. Jak za wsze dzia - ło się u nas wie - le. Za rów no w na szych ro dzi - mych nur ko wi - skach, jak i podczas dal szych, za gra nicz nych wo ja ży. Sty czeń i lu ty upły - nął pod zna kiem nur ko wań pod lo do wych w pod war szaw skich ce no tach. W pa mięć za pa dła wy pra wa na Dol ny Śląsk, gdzie włó czy li śmy się po za la nych dziu rach, stud - niach i ko pal niach. By ły rów nież za awan - so wa ne warsz ta ty nur ko wa nia ja ski nio we go w si de mo un cie. Na nasz kon kurs na no we ha sło Xdi vers na pły nę ło mnó stwo zgło szeń. By ła za ba wa, by ły na gro dy. Osta tecz nie zwy cię ży ło Z pa sją do głę bi. Ha sło pro - ste, a jed no cze śnie ja kże bli skie ka żde mu pod wod ne mu za pa leń co wi Wio snę po - wi ta li śmy w Gdań sku, gdzie spę dzi li śmy dwa prze sym pa tycz ne ty go dnie, ćwi cząc z kan dy da ta mi na in struk to rów NA UI. Po po wro cie roz po czę li śmy run dę po na -

106 szych ulu bio nych nur ko wi skach. Od wie - dzi li śmy Ko par ki, jez. Pia secz no, Za krzówek i Hań czę. W tym ro ku od wie dzi li śmy rów nież no we miej sców ki: jez. Kłod no oraz ka mie nio łom Piech cin W ma ju, jak co ro - ku, czmych nę li śmy do ma gicz ne go i cie - plut kie go Da hab, aby za nur ko wać głę biej i od wie dzić ulu bio ne Bła zen ki. Po po wro - cie na wie dzi li śmy bał tyc kie wra ki. Na skra - ju la ta po mknę li śmy w stro nę Fran cji, do za la nych ja skiń. Spę dzi li śmy spo ro cza su, szko ląc adep - tów nur ko wa nia ja ski nio we go i ro biąc wła - sne, cu dow ne nur ko- wa nia pod stro pem. Tra dy cyj ny już sierp nio wy po byt w Chor - wa cji ob sta wio ny był nur ko wy mi ślu ba mi. Przed i po mie li śmy przy jem ność oże nić na szych dziel nych di ve ma ste rów: Bart ka i Mar ci na. Je sień by ła pięk na i zło ta, tak jak nasz uko cha ny Da hab, w któ rym dzie li li - śmy się wie dzą, do świad cze niem i ra do ścią z nur ko wym Na - ryb kiem i sta ły mi By wal - ca mi na szych wy jaz dów. Po po wro cie z Egip tu kil ka krot nie od wie dzi li śmy pol skie wo dy i pod zna kiem si de mo un to wych warsz ta tów ja ski nio wych pod su mo wa li śmy nur ko wy ka len darz. Nie mo żna nie wspo - mnieć o bar dzo uda nej au kcji mi ko łaj ko wej na rzecz po mo cy po trze bu ją cym ko tom. Nur ko wie z na szej eki py ma ją wiel kie ser - ca! Dzię ki te mu uda ło się nam uzbie rać pra wie 500 zł, któ re tra fi ły do po trze bu ją - cych zwie rza ków. Bo ga te pla ny na 2013 rok roz po czę ła se - ria nur ko wań pod lo do wych we dług szko ły ja ski nio wej. Nie dłu go za czy na my zi mo wą wy pra wę na Dol ny Śląsk. W tym ro ku chce - my też ro bić wię cej kur sów, któ re mo gą ura to wać ko muś ży cie czy zdro wie: EFR i DAN. Cze ka my na wio sen ny Da hab, awczerw cu na kli ma tycz ne śre dnio wiecz - ne zam ki po łu dnio wej Fran cji i te nie prze - bra ne ilo ści zie le ni ukry wa ją cej set ki za lanych ja skiń Nie mo że za brak nąć wra - ków. Bę dzie Bał tyk, Ad ria tyk i Mo rze Czer - wo ne. Na ko niec ro ku pla nu je my da le ką wy pra wę Gdzie? To na ra zie ta jem ni ca, ale mam na dzie ję, że mi ło śni kom ja skiń przy pad nie ona do gu stu Oczy wi ście nie za brak nie nas na pol skich po pu lar nych nur - ko wi skach. Za tem z nie cier pli wo ścią cze - ka my na no wych lu dzi w na szym Xdi ver ste amie. Syrenka&Majki 106

107 Skorpenowa Orkiestra zagrała pod wodą! Już po raz pią ty zor ga ni zo wa li śmy w Olsz ty nie pod wod ną Wiel ką Or kie strę Świą tecz - nej Po mo cy. Przez po nad dwie go dzi ny miesz kań cy Olsz ty na mo gli na wła snej skó rze prze ko nać się, czym jest na sza pa sja. Ka żda ak cja, któ ra umo żli wia nam po ka za nie la - ikom ra do ści z od dy cha nia pod wo dą jest świet nym do świad cze niem mó wi Prze - mek, je den z or ga ni za to rów ak cji. Bez wzglę du na wiek, ka żdy za wrzu ce nie mo ne ty do pusz ki mógł po spa ce ro wać z na mi pod wo dą w ba se nie. Z oka zji sko rzy sta ło kil ka - dzie siąt osób, w tym pra wie 1/3 sta no wi ły dzie ci. Na twa rzach ma lu chów ma lo wa ła się ogrom na ra dość i cię żko by ło je w koń cu po zba wić akwa lun gu. Mi mo że or ga ni zu je my wie le ba se no wych ak cji pod wod nych w cią gu ro ku, z ró żnych oka zji: Dnia Mat ki, Dnia Dziec ka, fe rii zi mo wych czy wa ka cji, chęt nych na ta - kie spo tka nia ni gdy nie bra ku je. Dla nas człon ków AKP Skor pe na wzię - cie udzia łu w tej cha ry ta tyw nej ak cji by ło świet ną za ba wą. Dzię ki uśmiech - nię tym uczest ni kom i peł nym pusz kom WOŚP na pew no po wtó rzy my tę ak cję w przy szłym ro ku. Ma my też na dzie ję, że klu bów wspie ra ją cych tę ideę bę - dzie wię cej. ODWIEDŹ NAS KONIECZNIE 107

108 Olympus Stylus TG No we apa ra ty fo to gra ficz ne Olym - pus Sty lus TG są jesz cze bar dziej wy trzy ma łe od swo ich po przed ni - ków! do ja kiej je steś przy zwy cza jo ny fo to gra fu - jąc na lą dzie. TG -2, no wy fla go wy mo del se rii Olym pus STY LUS TO UGH, jest ta kim wła śnie apa ra tem. Apa rat TG -2 zo stał wy - po sa żo ny w wy jąt ko wo ja sny obiek tyw o mak sy mal nym otwo rze przy sło ny 1: 2.0. Umo żli wia to re je stro wa nie do sko na łych ob ra zów w wa run kach, w któ rych mniej sze Aby po czuć się kom for to wo na głę bo ko - ści 15 me trów pod wo dą trze ba przejść spe - cja li stycz ny tre ning. A gdy już się tam znaj dziesz przy da się rów nie spe cja li stycz - ny sprzęt fo to gra ficz ny. Apa rat, któ ry uchwy ci w ka drze sła bo oświe tlo ny pod - wod ny świat z tą sa mą ja ko ścią ob ra zu, 108

109 kom pak to we apa ra ty fo to gra ficz ne nie są w sta nie so bie po ra dzić. En tu zja ści spor tu do ce nią za le ty te go mo de lu od por ność kor pu su (apa rat jest od por ny na upa dek **, mro zo od por ny**, od por ny na zgnia ta nie** oraz wo dosz czel ny**), GPS i kom pas. A wszy scy fo to gra fu ją cy do ce nią: mo żli - wość fo to gra fo wa nia już z od le gło ści 1 cm od obiek tu, si łę te le obiek ty wu 200mm*, Fil - try ma gicz ne, Za awan so wa ną Tech no lo gię ihs i wie le in nych przy dat nych funk cji. Je - że li zaś nie chcesz za nu rzać się Az 15 me trów pod wo dę, wów czas mo de le STY LUS TG -830 oraz STY LUS TG -630 sta no wią pew ną i wszech stron ną al ter na ty wę, któ ra bę dzie wią za ła się z nie co mniej szym wy - dat kiem. Apa rat TG -2 bę dzie do stęp ny w ko lo rach czar nym i czer wo nym, a po ja wić ma się pod ko niec stycz nia Mo del TG -830 przy go to wa ny w czar nej, czer wo nej, nie - bie skiej i srebr nej to na cji tra fi do sprze da ży w mar cu 2013, na to miast apa rat TG -630 bę dzie mo żna ku pić już od lu te go, wy bie ra - jąc wer sję czar ną, czer wo ną, nie bie ską lub bia łą. TG -2 po ka zu je moc ne stro ny przy sła bym świe tle Je śli za wsze przed kła - da łeś wy zwa nia nad "re laks i spo kój", z pew no ścią po ko chasz fo to gra fo wa nie no - wym apa ra tem STY LUS TG -2. Ten spra wia - ją cy praw dzi wą fraj dę kom pak to wy apa rat fo to gra ficz ny re je stru je su per ja ko ści fil my HD i zdję cia pra wie w ka żdych wa run kach po cząw szy od sła bo oświe tlo nych prze - strze ni 15 me trów pod po wierzch nią wo dy aż po peł ne dy na mi zmu sce ny spor tów zi - mo wych czy fa scy nu ją cą ma kro fo to gra fię. Klu czo wy dla mo żli wo ści te go apa ra tu jest je go wy jąt ko wo ja sny obiek tyw (25-100mm*) o mak sy mal nym otwo rze przy sło -

110 ny 1: 2.0, któ ry łą czy się z tech no lo gia mi ihs obej mu ją cy mi: pro ce sor ob ra zu Tru - epic VI oraz 12-Me ga pik se lo wy, za pew nia - ją cy ni ski po ziom szu mów i wy so ką czu łość sen sor bac klit CMOS. Wraz z apa ra tem TG - -2 ma kro fo to gra fia zy sku je no wą ja kość. Dzię ki funk cji Su per -roz dziel czo ści zoo mu mo żesz efek tyw nie wzmoc nić si łę po więk - sze nia zoo mu z 4x do 8x* bez żad nej za - uwa żal nej utra ty ja ko ści ob ra zu. W przeci wień stwie do po rów ny wal nych try bów ma kro, któ re dzia ła ją tyl ko przy sta łej dłu - go ści ogni sko wej, wpro wa dzo ny przez Olym pus sys tem ma kro dzia ła już z 1 cm przy ogni sko wych w za kre sie od 30 do 200mm*, co po zwa la uchwy cić fa scy - nu ją ce mi kro sko po we de ta le z za cho wa - niem atrak cyj ne go roz my cia tła. Ist nie je mo żli wość ręcz ne go wy bra nia prio ry te tu przy sło ny, co na wet wśród za awan so wa - nych kom pak tów jest praw dzi wą rzad ko - ścią. Mo żli wość roz bu do wy sta no wi wiel ką za le tę apa ra tu TG -2. Po przez ca łą ga mę ak - ce so riów mo żna go przy sto so wać do szer - sze go za kre su zdjęć wy ko ny wa nych w jesz cze bar dziej eks tre mal nych wa run - kach. Na przy kład, kon wer ter ry bie oko umo żli wi uchwy ce nie szer szej per spek ty wy na wet pod wo dą, na to miast te le kon wer ter zwięk szy zoom o współ czyn nik 1.7x. Aby do dat ko wo wzmoc nić pod wod ne mo żli wo - ści apa ra tu, przy go to wa no dla nie go obu - do wę do fo to gra fii pod wod nej PT -053, któ ra po zwa la na fo to gra fo wa nie na głę bo - ko ściach aż do 45 me trów. 110 TG -830 krę ci fil my Full HD w naj do sko - nal szych for ma tach Apa rat STY LUS TG -830 to sprzęt, o któ ry nie mu sisz się zbyt nio mar twić. Jest od por ny na zgnia ta nie** cię - ża rem do 100kg, za cho wu je wo dosz czel - ność** do głę bo ko ści 10 me trów, jest od por ny na upa dek** z wy so ko ści do 2.1m oraz od por ny na mróz ** do -10 C. Oczy -

111 wi ście, w tej moc nej kon struk cji nie za po - mnia no ta kże o wy go dzie i świet nej ja ko - ści zdjęć. W nie któ rych aspek tach TG -830 do rów nu je na wet fla go we mu mo de lo wi se - rii TO UGH. Da je mia no wi cie do dys po zy - cji ca ły sze reg mo żli wo ści płyn ne go fil mo wa nia szyb ko po ru sza ją cych się obiek - tów w for ma cie Full HD 1080/30p czy też 1080/60i, co do sko na le spraw dzi się, gdy bę dziesz chciał na kom pu te rze wy brać z se kwen cji fil mo wej po je dyn cze ka dry, by two rzy ły od dziel ne zdję cia. Al ter na tyw nie, mo żesz sko rzy stać z za pi su ty pu Mul ti, by jed no cze śnie za re je stro wać film Full HD 111 oraz 16-me ga pik se lo we zdję cie lub też fil - mo wać przy 120 klat kach na se kun dę (HD) bądź 240 klat kach na se kun dę, by póź niej od twa rzać w zwol nio nym tem pie bły ska - wicz nie roz gry wa ją ce się ak cje. Nie za le - żnie od wy bra ne go for ma tu, GPS oraz e -kom pas au to ma tycz nie re je stru ją gdzie był krę co ny film lub ro bio ne zdję cie, dzię - ki cze mu mo żna wy god nie po rząd ko wać i wy świe tlać swo je ma te ria ły we dług lo ka li - za cji. Po dob nie jak TG -2, apa rat TG -830 wy szu ku je in for ma cje o po nad 700,000 miejsc w 180 kra jach, a na wet re je stru je kie ru nek, w ja kim zwró co ny był obiek tyw apa ra tu. Do te go mo de lu do stęp na jest ta - kże opcjo nal na obu do wa do fo to gra fii pod - wod nej za pew nia ją ca wo dosz czel ność sprzę tu przy za nu rze niu na głę bo kość do 45m. TG za pew nia, że Two ja kre atyw ność jest bez piecz na Przy stęp ny ce no wo TG -630 łą - czy w so bie cha rak te ry stycz ny dla se rii TO - UGH po ten cjał ob ra zo wa nia z od por no ścią na dzie ci, upa dek, mróz oraz z wo dosz czel - no ścią. Jak ka żdy ko lej nej ge ne ra cji apa rat TO UGH wy ró żnia się sen so rem oraz tech - no lo gia mi prze twa rza nia ob ra zu ihs, fil mo - wa niem Full HD i fil mo wa niem z wy so ką

112 no ścią z bez prze wo do wą ko mu ni ka cją Fla - sha ir, któ ra spra wia, że prze no sze nie zdjęć do wła snej lo ka li za cji w chmu rze czy na por ta le spo łecz no ścio we to praw dzi - z wodoszczelno ci. Jak ka dy kolejnej generacji aparat TOUGH wyró nia wa przy jem ność. si sensorem oraz technologiami przetwarzania Ja kość obrazu ihs, filmowaniem Full HD i filmowaniem z wysok cz stotliwo ci Obiek zapisu tyw kadrów, bę dą cy jak 4-krot równie nym sze ro - ko kąt nym zoo mem optycz nym (25-11 kreatywnymi filtrami i kompatybilno ci 100mm*) z bezprzewodow dla wszech komunikacj stron nych mo żliwo zdj ści fo do to gra własnej fo wa nia lokalizacji (TG-830 w oraz TG - FlashAir, która sprawia, e przenoszenie czę sto tli wo ścią za pi su ka drów, jak rów : 5-krot ny sze ro ko kąt ny zoom opty-cz - chmurze czy na portale społeczno ciowe to prawdziwa przyjemno. nież 11 kre atyw ny mi fil tra mi i kom pa ty bil - ny (28-140mm*) Najwa niejsze wła ciwo ci i funkcje: Wytrzymało Wła ciwo TG-2 TG-830 TG-630 Wodoszczelno 15m 10m 5m Odporno na upadek 2.1m 2.1m 1.5m Odporno na mróz Odporno na zgniatanie 100kg 100kg - Odporno na kurz x x x GPS, e.kompas x x - Tryb sterownia przez pukanie x - - Wbudowany manometr x - - Pod wietlanie LED dla AF x x x 12 me ga pik se lo wy sen sor bac klit CMOS dla wy so kiej roz dziel czo ści i do sko - na łej ja ko ści peł no wy mia ro wych fil mów, zdjęć i wy dru ków (TG -830: 16 me ga pik se - lo wy sen sor bac klit CMOS) 1: ja sny obiek tyw o du żym względ nym otwo rze przy sło ny dla spek ta - ku lar nych ujęć z nie wiel ką głę bią ostro ści, uła twia ją cy zre du ko wa ne po ru sze nie ob ra - zu przy zdję ciach w sła bym oświe tle niu (TG -830 oraz TG -630: 1: ) Tryb prio ry te tu przy sło ny z ma nu al - nym usta wia niem jej war to ści, aby uzy ski - wać pro fe sjo nal nie wy glą da ją ce efek ty, jak np. roz my te tło (tyl ko TG -2) Tech no lo gie ihs, by nie za le żnie od wa run ków fo to gra fo wa nia re je stro wać do kład nie ta kie zdję cia, ja kie chce my uzy - skać Jako obrazu 112

113 Fil mo wa nie z wy so ką czę sto tli wo ścią za pi su ka drów 120 kla tek/sek. (TG -830 na wet w try bie HD) lub 240 kla tek/sek. dla re je stro wa nia bły ska wicz nie roz gry wa ją - cych się ak cji, któ re ujaw nia ją swą dra ma - tur gię i bo gac two szcze gó łów przy od twa - rza niu w zwol nio nym tem pie Tryb Su per Sport dla jesz cze bar dziej ostrych zdjęć se ryj nych szyb ko po ru sza ją - cych się obiek tów (tyl ko TG -2) Zo om Su per Ma kro dla efek tyw ne go zwięk sza nia za kre su zoo mu do 200mm* przy mo żli wo ści fo to gra fo wa nia przed mio - tów od le głych za le d wie o 1cm od obiek ty - wu (tyl ko TG -2) Fil mo wa nie Full HD 1080/30p lub 1080/60i z dźwię kiem dla płyn ne go uchwy ce nia szyb kich scen ak cji oraz mo - żli wo ści wy bie ra nia w kom pu te rze po - szcze gól nych ka drów i two rze nia z nich zdjęć (TG -2 oraz TG -630: Tyl ko fil mo wa - nie 1080/30p Full HD) Ma gicz ne fil try dla do da wa nia kre - atyw nych efek tów do fil mów HD oraz/lub zdjęć: Punk, Pop Art, Fo to gra fia otwor ko wa, Zmięk czo na ostrość, Ry bie oko, Mi go ta nie (tyl ko zdję cia), Akwa re la, Od bi cie, Mi nia - tu ra, Frag men ta cja (tyl ko zdję cia), Dra ma - tyzm sce ny 8-krot ny zoom Su per -roz dziel czo ści dla cy fro we go zwięk sze nia za kre su zoo mu optycz ne go w za sa dzie be żad nych strat ja - ko ści ob ra zu (TG -830 oraz TG -630: 10- krot ny Su per -roz dziel czo ści Zo om) Za awan so wa ny Pod wod ny Ba lans Bie li obej mu ją cy wszel kie sy tu acje oświe - tle nio we pod wo dą i za pew nia ją cy uzy ska - nie mo żli wie naj lep szej na tu ral nej ko lo ry sty ki Za awan so wa ny tryb In te li gent nej au - to ma ty ki (i -Au to) oraz Śle dzą cy AF, by ła - two okre ślać usta wie nia fo to gra fo wa nia, w tym ostrość Za pis i udo stęp nia nie 3.0-ca lo wy ekran OLED (610,000 punk tów) za pew nia ją cy jesz cze lep szą wi - 113

114 docz ność ob ra zu pod czas fo to gra fo wa nia. Ofe ru je wzbo ga co ny kon trast, ja sność oraz kąt wi dze nia (TG -830 oraz TG -630: 3.0-ca - owy ekran LCD Hy per Cry stal III 460,000 punk tów) Za pis ty pu Mul ti z pro ce so rem ob ra - zu Tru epic VI dla rów no cze sne go re je stro - wa nia fil mów i zdjęć lub au to ma tycz ne go za pi su jed ne go ty pu ob ra zów po dru gim (tyl ko TG -830) Kom pa ty bil ność z Fla sha ir dla trans fe ru chro nio nych ha słem zdjęć do wy - bra nych smart fo nów i sie ci spo łecz no ścio - wych Bez płat ne po bie ra nie opro gra mo wa - nia dla sys te mów ios oraz An dro id. Opro - gra mo wa nie to umo żli wia edy cję zdjęć i udo stęp nia nie ich w sie ciach spo łecz no - ścio wych po przez smart fo ny i ta ble ty Tech no lo gia HDMI dla ste ro wa nia jed nym pi lo tem apa ra tem fo to gra ficz nym, któ ry jest pod łą czo ny do sprzę tu HD * ekwi wa lent dla apa ra tu ma ło obraz ko we go ** Wo dosz czel ność sto sow nie do stan dar du IEC pu bli ka - cja 529 IPX8. War to ści od por no ści na upa dek sto sow nie do stan dar du MIL (Wa run ki te sto we Olym pus). Od por - ność na mróz sto sow nie do wa run ków te sto wych okre - ślo nych przez Olym pus. SD jest zna kiem han dlo wym SD Card As - so cia tion. UHS I nie jest wspie ra ne. Fla sha ir jest zna kiem han dlo wym To shi ba Cor po ra tion. Eye -Fi jest zna kiem han dlo - wym Eye -Fi, Inc. Spe cy fi ka cja pro duk tów mo że ulec zmia - nie bez uprze dze nia. Naj now szą spe cy fi ka - cję mo żna spraw dzić na stro nach in ter neto wych Olym pus. 114

115

116

117 "PO D E DWO "PO PRZY G D E NA URKOW URKOW DA" TAR G IN O IN Max PRZYG A N T " A A RG D O DWO

118 WC OQ ,75m A 17 B 15 H 31 10b WC H 3 27 I 7m J 18 L ITDA SCUBA TRAINING K A S A Y 8m2 UW ARCHE OLO GIA m2 65 IANTD SEMINARIA a 20 SCUBA DESIGN 55 R53 S 51 P T X 59 COOL DIVING RECEPCJA K A S A N UR GR W ES 7,5m CARGO ELEVATOR 8 WEJŚCIE I WYJŚCIE 22 11,5m2 24 9,5m2

119

120