Hrabina ELEONORA STOLBERG zu STOLBERG

Transkrypt

1 1 Hrabina ELEONORA STOLBERG zu STOLBERG fundatorką Kościoła Parafialnego na Księżu Małym we Wrocławiu Hrabina ELEONORA STOLBERG ZU STOLBERG urodziła się w Karczowie ( niem. Schönwitz ) dnia 13 kwietnia 1843 roku, jako Maria Teresia Huberta Eleonore Grafin zu Stolberg Stolberg. Była córką grafa Bernharda Stolberg zu Stolberg i grafini Charlotte Agnes von Seherr Thoss. Karczów to niewielka miejscowość, obecnie w województwie opolskim, w gminie Dąbrowa ( w skład wsi wchodzi przysiółek Jemielin ). Najstarszy zapis o Karczowie pochodzi z roku 1750, kiedy należał on do Jerzego Henryka von Tschirsky. W miejscowości tej znajduje się barokowy dwór zbudowany na przełomie wieku XVII i XVIII, w roku 1791 został on przebudowany i otoczony parkiem. Później właścicielem był major von Arnstead, a od roku 1831 Fridrich Leopold Stolberg zu Stolberg - dziadek fundatorki obecnego Kościoła na Księżu Małym we Wrocławiu. Hrabina Eleonora Stolberg zu Stolberg Hrabina była oblatką, która pełniła świecką służbę w zakonie Benedyktynów. Była wielką propagatorka apostolstwa miłosierdzia i działaczką Caritasu oraz

2 2 Zamek Stolbergów w Karczowie. Fot. Internet mecenasem Akcji Katolickiej. Po wydaleniu Zgromadzenia Sióstr Św. Jadwigi z klasztoru w Trzebnicy, w latach 70-tych i 80-tych wieku XIX, jako osoba świecka i dobrodziejka Domu Św. Jadwigi, podjęła opiekę nad wspomnianym domem sióstr i przebywającymi tam dziećmi. W roku 1888 otworzyła Dom Wychowawczy Mariahilf we Wrocławiu przy ul. Glinianej, a w roku 1896 oddała do użytku otwartą Kaplicę pod tym samym wezwaniem, funkcjonującą przy wspomnianym domu. Jej najstarsza siostra Agnes ( ) znana była pod zakonnym imieniem siostra Aniela od Dzieciątka Jezus ( Schwester Angela vom armen Kinde Jesus ) i również związana była z Kościołem katolickim. Z kolei starszy brat Eleonory, Bernard hrabia Stolberg zu Stolberg ( ), był jezuitą i misjonarzem w Szwecji, duszpasterzem w Malmö. Nowicjat i studia odbył w Sztokholmie w latach , następnie w był pastorem w Gefle w latach oraz apostołem ( Apostel ) i propagatorem chrześcijaństwa w szwedzkim Norrköping ( ), gdzie utworzył misję. Herb hr. Eleonory Stolberg zu Stolberg

3 3 Wsie Księże Małe i Księże Wielkie, leżące nieopodal ówczesnego Wrocławia należały do Parafii Św. Maurycego we Wrocławiu. Po reformacji ludność ewangelicka związała się z Kościołem Św. Krzysztofa ( przy obecnym Pl. Dominikańskim ). W obydwu osadach długo utrzymywała się ludność polska. W Księżu Małym jeszcze w latach odbyło się 15 polskich chrztów ewangelickich, zaś w Księżu Wielkim 103 chrzty. W roku 1795 Księże Wielkie liczyło 65 mieszkańców, w większości Polaków. Po sekularyzacji dóbr kościelnych Księże Wielkie ( będące do tej pory we władaniu klasztoru Św. Wincentego ), w roku 1810 stało się własnością państwa. Księże Małe - położone bliżej miasta - rozwijało się szybciej. Z tego też powodu pod koniec XIX stulecia miejscowi Katolicy zaczęli myśleć o budowie we wsi Księże Małe kościoła, który służyłby także ludności okolicznych osad takich jak : Rakowiec, Bierdzany, Opatowice, Trestno, Blizanowice, Mokry Dwór i Radwanice. Zwracano bowiem uwagę na to, iż rozbudowany w latach kościół Św. Maurycego już nie wystarczał, nie mówiąc już o tym, że znajdował się dość daleko. W roku 1897 sporządzono plany budowy kościoła w Księżu Małym, jednak z braku środków finansowych nie zostały one zatwierdzone. Dnia 16 maja 1898 roku złożono wniosek u kardynała Georga Koppa o budowę kościoła na 400 Zabudowania nieistniejącego majątku hrabiny Eleonory Stolberg zu Stolberg, widziane od strony obecnej ul. Wodzisławskiej na Księżu Małym ( aktualnie teren przyległy do Strzelnicy Sportowej ). Widok z lotu ptaka w roku Od lewej u góry kolejno - pałac, stajnie, poniżej - trojaki, spichlerz, ogród i domek ogrodnika, u góry - zasypany w latach 60-tych wieku XX odcinek starorzecza Oławki. Fotografia pochodzi ze zbiorów IPN we Wrocławiu. Fot. Adam Czmuchowski

4 4 Kościół pw. Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych na Księżu Małym we Wrocławiu ufundowany przez hrabinę Eleonorę Stolberg zu Stolberg - widok w roku 1915, obok - widok na prezbiterium ( kamienny ołtarz z piaskowca oraz fresk przedstawiający Patronkę księskiego Kościoła ufundowany został przez księżną Joannę Schaffgotsch z domu Grycik, znaną jako śląski kopciuszek, dziedziczkę fortuny Karola Goduli ). Fot. hydral.com.pl miejsc siedzących i 600 stojących. Plany budowy, które przedłożył ksiądz Wilhelm Velkel ( proboszcz parafii Św. Maurycego od 1889 roku ), opiewały na sumę 100 tys. marek. I znów brak środków finansowych po stronie władz kościelnych - mimo pomocy deklarowanej przez kardynała Koppa - nie pozwoliły na zrealizowanie tego przedsięwzięcia. Wówczas jednak zakupiono za 6 tys. marek 4 morgi gruntu ( tj. ok. 1,02 hektara ) pod budowę przyszłej świątyni, która miała być wybudowana nieopodal cmentarza parafialnego w ówczesnym Księżu Małym. Sprawa budowy kościoła stała się ponownie aktualna w momencie, gdy hrabina Eleonora Stolberg zu Stolberg w roku 1905 zakupiła w sąsiednim Księżu Wielkim grunt należący do p. Friedricha, przy obecnej ul. Świątnickiej. Oprócz Kościoła Parafialnego pw. Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych w ówczesnym Księżu Małym, hrabina Stolberg zu Stolberg była także fundatorką Domu Dziecka z Przedszkolem pw. Maryi Wspomożycielki w ówczesnym Księżu Wielkim ( przy obecnej ul. Księskiej ). Dzięki środkom finansowym hrabiny monumentalny po dziś dzień księski Kościół wybudowano raptem w trzy miesiące. Kamień węgielny wmurowano 20 czerwca 1909 roku, a dzwon wciągnięto na wieżę już w sierpniu tego samego roku. Hrabina Eleonora Stolberg zu Stolberg zmarła w roku 1928 we Wrocławiu i pochowana została na Cmentarzu Parafialnym na Księżu Małym,

5 5 Widok na ufundowany w roku 1910 przez hrabinę Eleonorę Stolberg zu Stolberg Dom Dziecka z Przedszkolem Maria-Hilf, położony przy obecnej ul. Księskiej 2-4 ( fotografia z roku 1926 ). Obok - plebania z roku 1905 przy ul. Świątnickiej 32, widziana od strony Kościoła Parafialnego w ówczesnym Księżu Małym ( fotografia z roku 1915 ). Oba obiekty zachowały się. Fot. hydral.com.p przy ul. Opolskiej, w okazałym murowanym grobowcu, wykonanym z jasnego kamienia, usytuowanym po prawej stronie głównej alei, nieopodal krzyża. Grobowiec ten został splądrowany i zniszczony na początku lat 50-tych XX wieku. W pamięci starszych mieszkańców Księża zachowało się wspomnienie, że jako dzieci chodziło się do grobu dobrej Pani. Zdjęcia lotnicze z roku 1947 Cmentarza Parafialnego na Księżu Małym oraz przekazy ustne starszych mieszkańców osiedla umożliwiły zlokalizowanie miejsca pochówku fundatorki księskiego Kościoła. I tak w roku Roku Jubileuszowym budowy miejscowego Kościoła Parafialnego - staraniem Parafii Rzymsko Katolickiej pw. Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych oraz Towarzystwa Ziemi Księskiej, przy wsparciu finansowym Pana Ireneusza Kaczora, wystawiony został pamiątkowy pomnik nagrobny hrabiny, wykuty w czarnym granicie, pochodzącym z terenu Ziemi Świętej. Ustawienie na dawnej kwaterze nagrobnej hrabiny Stolberg możliwe było dzięki przekazaniu przez Pana Stanisława Rybarczyka wolnej kwatery rodzinnej na rzecz Parafii. Pomnik fundatorki księskiego Kościoła został uroczyście poświęcony w dniu 1 Listopada 2010 roku przez Ks. Proboszcza O. Mieczysława Rećko ss.cc. Ufundowany w roku 1888 przez hrabinę Eleonorę Stolberg zu Stolberg Zakład Wychowawczy Maria-Hilf wraz z dobudowaną z jej inicjatywy w roku 1896 kaplicą pod tym samym wezwaniem. Oba obiekty zlokalizowane przy obecnej ul. Glinianej ( Lehmgrubenstraße 47-49, Erziehungshaus Mariahilf 1888, kaplica 1896, fotografia z 1903 r. ) zostały zniszczone w roku Fot. hydral.com.pl

6 6 Widok z roku 1915 Kościoła pw. Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych w ówczesnym Księżu Małym, ufundowanego przez hrabinę Eleonorę Stolberg zu Stolberg w roku Fot. hydral.com.pl Pomnik nagrobny hrabiny Eleonory Stolberg zu Stolberg ufundowany przez Parafię Rzymsko Katolicką pw. Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych oraz Towarzystwo Ziemi Księskiej w Roku Jubileuszowym 100-lecia budowy księskiego Kościoła Opracował : Adam Czmuchowski, Na podstawie : TOWARZYSTWO ZIEMI KSIĘSKIEJ - Antkowiak Z., Kościoły Wrocławia, Wyd. Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu, Wrocław Czmuchowski A., Księże i okolice. Zarys dziejów, Wydawnictwo Towarzystwa Ziemi Księskiej, Wrocław Engelbert K., Geschichte der Pfarrei St. Mauritius, sygn , ze zbiorów Gabinetu Śląsko-Łużyckiego - materiały ze zbiorów Leszka Muchy ze Świętej Katarzyny -