Dorośli w łódzkich enklawach

Transkrypt

1 Proces dziedziczenia ubóstwa i problemów społecznych w miejskich enklawach biedy Dorośli w łódzkich enklawach Bogdan Jankowski Realizator Projektu

2 Gettyzacja i gentryfikacja Dwa procesy, które charakteryzują przemiany przestrzeni miejskiej Łodzi w ostatnich 10-ciu latach: koncentracja ludności o bardzo niskich dochodach na obszarach zdegradowanych technicznie wypieranie ludności biednej z miejsc o atrakcyjnej lokalizacji, powiększające jej koncentrację w enklawach

3

4 W trakcie dziesięciolecia w łódzkich enklawach biedy : powstały obszary zamieszkałe przez ludzi chronicznie biednych, którzy doświadczają biedy w co najmniej dwóch fazach swojego życia; pozostawanie w biedzie przez tak długi czas stało się głównym powodem powstawania mechanizmu międzygeneracyjnej transmisji biedy, a bieda chroniczna stała się kapitałem przekazywanym dzieciom; brakowi środków do życia towarzyszą bardzo złe warunki mieszkaniowe, niemożność uzyskania pracy dającej poczucie stabilizacji, życie z dnia na dzień, nieplanowane rodzicielstwo itd.; ludzie żyjący w łódzkich enklawach wciąż są ostatnimi w kolejce do korzyści płynących z ekonomicznego wzrostu i rozwoju, pomimo tego, że ostatnich dziesięć lat było dla Polski okresem gospodarczego sukcesu (szczególnie po 2004 r.).

5 Konsekwencją deprywacji potrzeb są bariery ograniczające prawidłowe funkcjonowanie mieszkańców łódzkich enklaw biedy, takie jak: zły stan zdrowia, kończenie edukacji na wczesnych etapach kształcenia, brak kwalifikacji zawodowych, wykonywanie prac na czarno, stygmatyzacja utrudniająca szeroko rozumianą aktywność społeczną, brak kompetencji społecznych umożliwiających efektywne funkcjonowanie, brak zasobów i zaplecza;

6 Zły stan zdrowia Chociaż stan zdrowia może być także rezultatem wyposażenia genetycznego, to choroby respondentów stanowią często konsekwencję stylu życia i oddziaływań środowiska społecznego, takich jak: posiadanie rodziców cierpiących na przewlekłe choroby, alkoholizm, brak higieny w domu (brak bieżącej wody, kanalizacji), szkodliwe warunki pracy (dźwiganie ciężarów, zapylenie), bezrobocie (brak ubezpieczenia społecznego), złe nawyki (nadużywanie alkoholu, palenie papierosów), kłopoty rodzinne i zawodowe dorosłych dzieci (brak pracy, nieporadność wychowawcza córek i synów, wybór nieodpowiednich partnerów życiowych).

7 Kończenie edukacji na poziomie elementarnym Powody zakończenia edukacji na poziomie elementarnym są różnego rodzaju: wynikają z sytuacji rodzinnej (konieczność pójścia do pracy z powodu biedy lub braku zachęt i stymulacji w rodzinie), braku warunków fizycznych do uczenia się (ciasnota), stanu zdrowia i możliwości intelektualnych, wpływu grupy rówieśniczej (warunki, w jakich przebiega okres adolescencji).

8 Brak kwalifikacji zawodowych Konsekwencją niskiego poziomu wykształcenia jest brak kwalifikacji zawodowych pozwalających na uzyskiwanie zarobków umożliwiających utrzymanie siebie i swoich dzieci. Chociaż w swych deklaracjach respondenci są zgodni co do dużego znaczenia wykształcenia dla późniejszych losów ludzi, to relacje z ich własnego postępowania wskazują na brak postaw sprzyjających podnoszeniu kwalifikacji. Praca zarobkowa wykonywana przez badane kobiety, niezależnie od wieku, to przede wszystkim praca sprzątaczek, dozorczyń, pomocy w szwalni, rzadziej ekspedientek na rynku czy w małym sklepie. Mężczyźni, jeśli pracują, to przede wszystkim na czarno, wykonując raczej prace doraźne niż w dłuższym okresie. Są robotnikami na budowach, przenoszą towary na rynkach, malują mieszkania. Wśród badanych mężczyzn są również zbieracze złomu i puszek metalowych.

9 Stygmatyzacja utrudniająca aktywność społeczną Mieszkanie w enklawie biedy powoduje pewien rodzaj naznaczenia, które utrudnia kontakty społeczne z mieszkańcami normalnych obszarów miasta. Fakt zamieszkiwania na konkretnej ulicy, która uchodzi za niebezpieczną może utrudnić zdobycie pracy. Pracodawcy nie chcąc zatrudniać kogoś mieszkającego w dzielnicy złodziei, a zaproszenie do takiej dzielnicy gości jest rzeczą bardzo wstydliwą. Enklawy stały się miejscem działania świata przestępczego, który uznał te zaniedbane obszary za bezpieczne miejsce dla swoich interesów oraz zaplecze zasobów ludzkich.

10 Brak kompetencji społecznych i emocjonalnych Efektywne funkcjonowanie we współczesnym społeczeństwie wymaga szeregu niezbędnych kompetencji, takich jak: znajomość prawa i umiejętność kontaktowania się z urzędami, znajomość zasad funkcjonowania instytucji finansowych, rynku pracy czy zabezpieczenia społecznego. Brak takich kompetencji połączony z brakiem odpowiedniego wsparcia ze strony instytucji publicznych powoduje nasilenie procesu wykluczenia społecznego. W wielu przypadkach mieszkańcy enklaw wpadli pułapkę kredytową parabanków lub firm kredytowych, których naliczane prowizje i odsetki pochłaniają większość skromnych dochodów respondentów. Mieszkania komunalne, które zajmowali niektórzy z respondentów, zmieniły swój status prawny po reprywatyzacji kamienic. Ich mieszkańcy nie będąc w stanie zamienić lokali na mniejsze komunalne, popadali w zadłużenie, niekiedy bardzo wysokie. Zadłużenie mieszkania uniemożliwiało otrzymywanie dodatku mieszkaniowego z Urzędu Miasta, a jego status prawny utrudnia zamianę na inne.

11 Brak zasobów i zaplecza Mieszkańcy enklaw biedy pozbawieni są zasobów, które umożliwiłyby im przetrwanie sytuacji kryzysowych związanych ze zdrowiem, miejscem zamieszkania, edukacją czy pracą. Niekorzystne epizody, zdarzenia losowe, wypadki i choroby, stają się tragediami mającymi wpływ na całą biografię jednostki i jej rodziny. Ich życiowe, negatywne konsekwencje są dziedziczone jako kapitał i przekazywane następnym pokoleniom. Sytuacje kryzysowe kumulują się w życiu jednej jednostki jako przeszkody niemożliwe do przezwyciężenia przez człowieka. Dzieje się tak, także na skutek braku zaplecza, którym mogłaby by być np. dalsza rodzina z miejsca pochodzenia. Powrót do dawnych miejsc zamieszkania nie jest możliwy, gdyż pochodzą głównie z wiejskich obszarów okolic Łodzi, które ich przodkowie opuścili uciekając przed biedą. Ci z nich, których łódzkie korzenie sięgają okresu XIX wieku, posiadają rodziny głównie ze środowisk równie zdefaworyzowanych.

12 Interwencje służb publicznych Tworzące się getta są nie tylko przestrzennie, ale i społecznie izolowanymi społecznościami, wymagającymi zintegrowanych działań wszystkich służb publicznych. Skuteczne działania inkluzyjne powinny zostać skierowane na społeczności jako całości, a nie poszczególne jednostki lub rodzin uznawane za problemowe. Dalsza izolacja społeczna enklaw biedy będzie miała negatywne konsekwencje nie tylko dla ich mieszkańców, ale także dla przyszłego rozwoju naszego miasta.

13 Dziękuję za uwagę