Konsekwencje zdrowotne zanieczyszczeń mikrobiologicznych i chemicznych wody

Transkrypt

1 Lubuski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny lek. med. Dorota Konaszczuk Konsekwencje zdrowotne zanieczyszczeń mikrobiologicznych i chemicznych wody

2 Bezpieczeństwo zdrowotne wody gwarantuje odpowiednia ochrona i czystość ujęć/źródeł wody, a także właściwy system jej uzdatniania i dystrybucji. Wszystkie procesy, którym podlega woda na drodze ujęcie odbiorca służą uzyskaniu i zachowaniu jej jakości. 2

3 Woda jest bezpieczna dla zdrowia ludzkiego jeśli: jest wolna od mikroorganizmów chorobotwórczych i pasożytów w liczbie stanowiącej potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, jest wolna od wszelkich substancji w stężeniach stanowiących potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, nie ma agresywnych właściwości korozyjnych i spełnia podstawowe wymagania mikrobiologiczne oraz fizykochemiczne określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.). Woda pitna musi spełniać surowe wymagania bakteriologiczne i fizykochemiczne.

4 ZANIECZYSZCZENIA MIKROBIOLOGICZNE WODY Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.) mówi, że woda jest bezpieczna jeżeli najwyższe dopuszczalne wartości ww. parametrów w próbce wody liczba mikroorganizmów wynosi 0 jtk. Zanieczyszczenie źródeł wody powoduje występowanie charakterystycznych mikroorganizmów w wodzie, w tym często chorobotwórczych. Ponieważ nie ma możliwości zbadania obecności wszystkich rodzajów mikroorganizmów, które potencjalnie mogą występować w wodzie, jedyną skuteczną metodą jest częste badanie wody na obecność organizmów wskaźnikowych zanieczyszczenia kałowego. Oprócz badania bakterii kałowych określa się też ogólną liczbę bakterii. Pozwala to ocenić ewentualne zagrożenie bakteriami innymi niż pochodzenia kałowego. Najlepszymi wskaźnikami mikrobiologicznego zanieczyszczenia wody są: Escherichia coli, Enterokoki, bakterie grupy coli i Clostridium perfringens. 4

5 ESCHERICHIA COLI Escherichia coli - przeżywa w wodzie krótko, jej pojawienie się może być związane ze świeżym zanieczyszczeniem odchodami. Występuje w dużych ilościach w odchodach ludzkich i zwierzęcych, a także w ściekach i we wszystkich wodach naturalnych oraz glebach zanieczyszczonych niedawno odchodami, zarówno pochodzenia ludzkiego, rolniczego lub od dzikich zwierząt i ptaków. Ponieważ zwierzęta mogą być nosicielami patogenów ludzkich, to obecność Escherichia coli nie może być nigdy ignorowana, gdyż można podejrzewać, że woda została skażona kałem. Przeżywalność bakterii Escherichia coli w wodzie wynosi od 1 tygodnia do 1 miesiąca. 5

6 BAKTERIE GRUPY COLI Bakterie grupy coli uznane zostały za odpowiedni wskaźnik mikrobiologiczny jakości wody do picia ze względu na łatwość wykrywania i oznaczania w wodzie. Bakterie grupy coli nie powinny występować w dostarczanej uzdatnionej wodzie. Bakterie te szerzą się drogą pokarmową poprzez skażoną wodę pitną lub produkty spożywcze. Są przyjęte w Polsce jako wskaźniki zanieczyszczenia pod względem sanitarnym dla: wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, wody w cysternach, zbiornikach magazynujących wodę w pociągach, autobusach, samolotach, wody stanowiącej źródło zaopatrzenia w wodę dostarczanej do stacji uzdatniania wody. Stwierdzenie ich obecności w wodzie sugeruje: nieodpowiednie jej uzdatnienie, wtórne zanieczyszczenie, nadmierną zawartość substancji odżywczych w uzdatnionej wodzie. 6

7 ENTEROKOKI Paciorkowce kałowe większość z tych gatunków jest pochodzenia kałowego i w wielu wypadkach, może być uznawana za specyficzny wskaźnik zanieczyszczenia kałem ludzkim. Paciorkowce rzadko rozmnażają się w zanieczyszczonych wodach i są bardziej odporne na warunki środowiskowe niż E. coli. Są odporne na wysuszenie i ich oznaczenie może być przydatne w rutynowej kontroli przeprowadzanej po ułożeniu nowych odcinków rurociągów dystrybuujących wodę lub wykonaniu napraw istniejących przewodów wodociągowych czy też do wykrywania zanieczyszczeń powodowanych spływem powierzchniowym do wód gruntowych lub powierzchniowych. 7

8 CLOSTRIDIUM PERFRINGENS Clostridium perfringens wytwarza przetrwalniki, przeżywa więc w wodzie najdłużej. Ze względu na swą specyfikę może wystąpić tylko w wodzie powierzchniowej. Jeśli jest obecne w wodzie, dowodzi to możliwości zanieczyszczenia. Organizmy te nie są wyłącznie pochodzenia kałowego i mogą pochodzić z innych źródeł naturalnych. Przetrwalniki tych bakterii mogą przetrwać w wodzie znacznie dłużej niż bakterie z grupy coli i są odporne na dezynfekcję. Obecność ich w wodzie poddanej dezynfekcji może wskazywać na niedociągnięcia w uzdatnianiu wody i uwidocznić fakt, iż organizmy patogenne oporne na dezynfekcję mogły przetrwać proces uzdatniania. Cechą charakterystyczną tych organizmów jest ich zdolność do długiego przeżywania i gromadzenia się, mogą być wykrywane długo po fakcie zanieczyszczenia oraz daleko od miejsca zanieczyszczenia i z tego względu mogą być wskaźnikiem sporadycznych czy dawnych zanieczyszczeń. 8

9 OGÓLNA LICZBA MIKROORGANIZMÓW NA AGARZE ODŻYWCZYM Ogólna liczba mikroorganizmów w 22 0 C przeważającą część stanowią właściwe bakterie wodne oraz nieliczne glebowe. Duża liczba tych drobnoustrojów świadczyć może o dopływie do wody znacznych ilości substancji organicznych, stwarzających dogodne warunki dla rozwoju bakterii saprofitycznych. Na ogólną liczbę tych bakterii składają się bakterie ściekowe oraz niektóre glebowe. Duża ich liczba świadczy w zasadzie o dopływie zanieczyszczenia do wody, bądź w rzadkich przypadkach o namnażaniu się tych bakterii na uszczelkach w studniach lub rurociągach. 9

10 KONSEKWENCJE ZDROWOTNE Konsekwencje mikrobiologicznego zanieczyszczenia wody do spożycia mogą być bardzo poważne. Bakterie Escherichia coli i bakterie z grupy coli nie stanowią zagrożenia dla zdrowego człowieka dopóki znajdują są w jelitach, a stają się chorobotwórcze wówczas, gdy zmienią miejsce swojego pobytu np. przedostaną się do innych tkanek i narządów, głównie do układu moczowego, dróg żółciowych, płuc, opon mózgowych lub otrzewnej wywołując stany zapalne. 10

11 KONSEKWENCJE ZDROWOTNE Niektóre szczepy Escherichia coli powodują zatrucia pokarmowe. Przebieg schorzenia ma różne nasilenie, czasem może być bardzo groźne. Szczególnie ciężkie objawy powoduje szczep E. coli O157:H7, który może doprowadzić do ciężkich schorzeń i jest wymieniony w pkt. 57 załącznika do ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2013 r., poz. 947). Najbardziej narażone na choroby spowodowane mikroorganizmami przenoszonymi przez wodę są osoby mające obniżoną odporność: niemowlęta i małe dzieci, osoby w wieku podeszłym lub chore, oraz osoby żyjące w nieodpowiednich warunkach sanitarnych. 11

12 KONSEKWENCJE ZDROWOTNE Znaczenie zanieczyszczeń mikrobiologicznych wód traktuje się na ogół priorytetowo w stosunku do zanieczyszczeń związkami chemicznymi. Ryzyko zdrowotne spowodowane niektórymi związkami chemicznymi zawartymi w wodzie pitnej różni się od zagrożenia spowodowanego zanieczyszczeniem mikrobiologicznym. Problemy związane z zawartymi w wodzie pitnej związkami chemicznymi wynikają głównie z ich zdolności do wywoływania niepożądanych skutków zdrowotnych po dłuższym okresie spożywania zanieczyszczonej wody. Szczególne znaczenie mają zanieczyszczenia wykazujące kumulujące właściwości toksyczne, takie jak metale ciężkie i substancje rakotwórcze. 12

13 KONSEKWENCJE ZDROWOTNE Zwiększona zawartość związków: manganu, żelaza, nie stanowi bezpośredniego zagrożenia zdrowotnego dla ludzi, natomiast jest uciążliwa, gdyż powoduje zmiany organoleptyczne wody, przyczyniając się do wzrostu intensywności jej barwy. Jednakże długotrwałe przekroczenie zawartości w wodzie tych parametrów może skutkować w następujący sposób: - nadmiar żelaza w wodzie może sprzyjać próchnicy zębów i schorzeniom układu krążenia, - nadmiar manganu, który nie jest wydalany z organizmu, odkłada się w wątrobie, trzustce, jelitach i nerkach, - zbyt duża ilość chloru drażni błony śluzowe, powoduje bóle głowy, a jego długotrwałe działanie może uszkodzić nerki i wątrobę, - podwyższone stężenie detergentów i fenoli może powodować podrażnienia skóry, górnych dróg oddechowych oraz przewlekłe zatrucia. Jeżeli smak, zapach czy też mętność bądź zmieniona barwa wody wzbudza niepokój konsumenta należy wykonać badania kontrolne w celu zdiagnozowania powyższych zmian oraz wyeliminowania potencjalnych zagrożeń. 13

14 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ