SPIS TREŚCI: CONTENT:

Transkrypt

1

2 SPIS TREŚCI: CONTENT: Józef Matuszek Strategia Lizbońska 2 Krzysztof J. Konsztowicz Ewolucja modelu rozwojowego badań naukowych oraz mechanizmów ich finansowania 12 Branislav MIČIETA, Halina TUREKOVÁ Rozwój przedsiębiorstw poprzez innowacje 18 Aleksander MOCZAŁA Od innowacji do przedsiębiorstwa komercjalizacja innowacji 23 Branislav MIČIETA, Aleksander MOCZAŁA Wsparcie wdra ania innowacji 29 Milan Gregor, Štefan Medvecký, Józef Matuszek Cyfrowa fabryka 33 Maria Baron Puda Wybrane zagadnienia zarządzania personelem w przedsiębiorstwach przemysłowych część 2 Korzyści wynikające z wartościowania pracy 43 Maciej Szmit Na praktyce w Volkswagenie w... Chinach 49 Grzegorz Richter MARWIL powłoki chemoodporne, antykorozyjne do zabezpieczania konstrukcji z betonu i elbetonu 51 Luk PALMEN Województwo Śląskie w kierunku Kreatywnego Regionu Innowacyjnego 54 Maciej Kołoczek Euroregion Beskidy 56 Józef Matuszek The Lisbon Strategy 7 Krzysztof J. Konsztowicz Evolution of the model of scientific research and it s financing mechanisms 15 Branislav MIČIETA, Halina TUREKOVÁ Developing enterprises by innovation 20 Aleksander MOCZAŁA From innovation to enterprise Commercialization of innovation 26 Branislav MIČIETA, Aleksander MOCZAŁA Support of Implemention of Innovative Projects 31 Milan Gregor, Štefan Medvecký, Józef Matuszek Digital Factory 38 Maria Baron Puda Selected problems of personnel management in industrial enterprises (2) Benefits from job evaluation 46 Maciej Szmit On an internship in Volkswagen in... China 50 Grzegorz Richter MARWIL anticorosion coatings for the protection of concrete and reinforced concrete constructions 53 Luk PALMEN The Silesian Region towards the Creative Innovative Region 55 Maciej Kołoczek Euroregion Beskidy 56

3 Słowo wstępne Oddajemy do rąk Czytelników drugi numer Produktywność i Innowacje. Z dużą przyjemnością odbieraliśmy sygnały od Państwa pozytywnej oceny odbioru pierwszego numeru. W drugim numerze naszego czasopisma rozpoczynamy cykl dyskusyjnych artykułów na temat nakładów na naukę i kierunków rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce, proponujemy Państwu kolejne artykuły pogłębiające zagadnienie rozwoju produktywności i innowacyjności autorów polskich i słowackich. W oddawanym numerze zapoczątkowany został cykl treści prezentujących sylwetki studentów i absolwentów Akademii Techniczno Humanistycznej pt. Nasi studenci i absolwenci oraz osiągnięcia przedsiębiorstw pt. Nasze przedsiębiorstwa. Chcielibyśmy również Państwu przybliżyć organizacje i instytucje wspierające rozwój produktywności, innowacji, kooperacji oraz rozwój gospodarczy naszego regionu. Mamy nadzieję, że zamieszczone w kolejnych numerach prezentacje pozwolą na bliższe poznanie i zacieśnienie więzów współpracy i kooperacji między zainteresowanymi organizacjami. Józef Matuszek Akademia Techniczno Humanistyczna w Bielsku Białej, Katedra Inżynierii Produkcji Milan Gregor Uniwersytet Techniczny w Żylinie Katedra Przemyslovego Inzinierstva Aleksander Moczała Akademia Techniczno Humanistyczna w Bielsku Białej, Katedra In ynierii Produkcji ISSN Czasopismo Akademii Techniczno Humanistycznej w Bielsku Białej Katedra Inżynierii Produkcji We współpracy: Uniwersytet Techniczny w Żylinie Słowacja Słowackie Centrum Produktywności w Żylinie Słowacja w ramach projektu Phare CBC zarządzanego przez Euroregion Beskidy Niniejszy dokument powstał przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej. Wyłączną odpowiedzialność za treść niniejszego dokumentu ponosi Akademia Techniczno Humanistyczna i w żadnym razie nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Unii Europejskiej. Redaktor Czasopisma: dr inż. Aleksander Moczała Akademia Techniczno Humanistyczna w Bielsku Białej Rada Naukowa Redakcji: Przewodniczący: prof. dr hab. inż. Józef Matuszek Akademia Techniczno Humanistyczna w Bielsku Białej Prof. dr hab. inż. Milan Gregor Uniwersytet Techniczny w Żylinie Prof. dr hab. inż. Branislav Micieta Słowackie Centrum Produktywności w Żylinie Prof. dr hab. inż. Jan Szadkowski Akademia Techniczno Humanistyczna w Bielsku Białej Adres redakcji: Akademia Techniczno Humanistyczna, Katedra Inżynierii Produkcji, ul. Willowa 2, Bielsko Biała tel , kip@ath.bielsko.pl Uwagi redakcyjne Decyzja ostateczna o druku jest podejmowana po uzyskaniu recenzji artykułu. Redakcja zastrzega prawo skracania nadesłanych przez autorów publikacji do druku. Niezamówione rękopisy i fotografie nie są zwracane przez redakcję. 2 / 2006 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 1

4 Józef Matuszek Akademia Techniczno Humanistyczna w Bielsku Białej Katedra In ynierii Produkcji STRATEGIA LIZBOŃSKA (czy Europa, Polska sprosta wyzwaniom gospodarczym współczesnego świata) Streszczenie: W artykule przedstawiono pojęcie strategii lizbońskiej, scharakteryzowano najwa niejsze tendencje rozwoju gospodarczego współczesnego świata. Przedstawiono sytuację Polski na tle innych krajów europejskich. Określono perspektywy rozwoju nauki i postępu technicznego w naszym kraju. 1. Pojęcie STRATEGII LIZBOŃSKIEJ Głównym celem strategicznym Strategii Lizbońskiej jest przekształcenie gospodarki Unii Europejskiej do 2010 roku w najbardziej konkurencyjną, dynamiczną, opartą na wiedzy, zdolną do trwałego rozwoju z większą liczbą miejsc pracy, gospodarkę świata. Jednym z najwa niejszych elementów mającego się dokonać przekształcenia w rozwoju gospodarczym państw Unii, oparcie ich gospodarki na społeczeństwie wiedzy jest edukacja obywateli, stworzenie silnego sektora badawczo rozwojowego ( B+R ) oraz przygotowanie kadr w tym naukowców do mającej się w tym celu dokonać transformacji społeczno gospodarczej. Warunkiem osiągnięcia sukcesu i spełnienia przyjętych zało eń jest koordynacja działań we wszystkich krajach członkowskich UE. Narastające problemy gospodarcze krajów Europy są związane głównie z: zwiększającą się ró nicą w tempie wzrostu ich gospodarczego i pogarszającą się pozycją we współczesnym świecie między państwami UE a USA i Azji. coraz ni szym przyrostem demograficznym oraz starzeniem się społeczeństw, niskimi nakładami na naukę, przeznaczeniem przez Kraje Europy na naukę i rozwój gospodarczy małej wartości środków finansowych (tylko dwa kraje przeznaczają na naukę powy ej 3% PKB), spadkiem liczby powstających nowych miejsc pracy. Dane ilustrujące krajowe plany zwiększania nakładów na naukę przedstawia tabela 1. [ 1 ] Wzrost rozwoju gospodarki ma być dokonany przez zwiększenie nakładów na naukę i postęp techniczny do 3% PKB, a ponadto przez poprawę nasycenia dostępu do najnowocześniejszych technologii informatycznych (w tym internetu) w szkołach, uczelniach, administracji, handlu, itp. Warto tu zaznaczyć, e rozszerzenie UE obiegło kraje o znacznie słabszej gospodarce stąd zamierzenia podjęte w STRATEGII LIZBOŃSKIEJ będą trudniejsze do osiągnięcia. 2. Unia Europejska a USA Porównując np. gospodarkę Unii Europejskiej (UE) i USA nale y pamiętać, e [ 1 ] europejski sektor IT stanowi około 6% PKB, podczas gdy USA 7,3%, ponad 70% firm z listy 300 największych firm IT na świecie to firmy amerykańskie, ponad 45% z listy 300 największych firm przeznaczających najwięcej środków na B+R to firmy amerykańskie. Równocześnie nale y podkreślić, e kraje europejskie kształcą prawie dwa razy tyle naukowców i in ynierów, co USA, świadczy to o nienajlepszej skuteczności zarządzania nauką w UE. Znacząca jest równie ró nica w strukturze pozyskiwania środków na naukę i rozwój sfery B+R rys. 1. Warto te dodać, e du a cześć przewagi technologicznej USA związana jest z sektorem obronnym. [ 1 ] Tabl. 1. Nakłady na naukę określone w Strategii Lizbońskiej [ 1 ] 2 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 2 /2006

5 Józef Matuszek Strategia Lizbońska Rys. 1. Źródła finansowania nauki i sfery B+R w Unii Europejskiej i USA (15 krajów) [ 1 ] Wyraźne ró nice są widoczne w porównaniu potencjału naukowego. Stanów Zjednoczonych UE i Polski tabl. 2. Szczególnie du a ró nica występuje w ilości udzielonych patentów, co świadczy o innowacyjności porównywanych gospodarek. Potencjalne szanse rozwoju Polski przedstawiono na rys. 2. Aktualny stan krajowego sektora nauki i sektora B+R przedstawia tabl. 3. Tabl. 2. Porównanie potencjału USA, UE i Polski (RP) [ 1 ] 3. Polska a STRATEGIA LIZBOŃSKA Określenie działań wg Strategii Lizbońskiej, wstąpienie naszego kraju do UE jest szansą polskiego społeczeństwa i gospodarki. Działalność naukową i wdro eniową uczelni ośrodków naukowo badawczych jednostek Polskiej Akademii Nauk, ocenia się w Polsce w oparciu o ocenę parametryczną przydzielając im odpowiednią liczbę tzw. punktów obliczeniowych. Tabl. 3. Stan krajowego sektora nauki i B+R [ 1 ] 2 / 2006 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 3

6 Józef Matuszek Strategia Lizbońska Rys. 2. Potencjalne szanse rozwoju polskiej gospodarki [ 1 ] Tabl. 4. Wykorzystanie środków przeznaczonych na badania naukowe i sektor B+R dla potrzeb praktyki gospodarczej. [ 1 ] Rys. 2. Nakłady na naukę w latach [ ] Nakłady na naukę w % PKB przedstawia rys. 2. Ocenia się, e bariera krytycznego finansowania (pozwalającego na utrzymanie majątku) waha się w granicach 0,4 0,6 PKB. Zasady finansowania sektora nauki i B+R ilustruje rys. 3. Kwestie poprawy stanu rzeczy w myśl ustaleń postępowania dla wypełnienia zobowiązań wynikających ze strategii Lizbońskiej przedstawia rys. 4. Rys. 3. Zasady monta u finansowego nakładów na B+R w latach [ 1 ] 4 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 2 /2006

7 Józef Matuszek Strategia Lizbońska Rys. 4. Nakłady pozabud etowe na B+R niezbędne dla osiągnięcia celów Strategii Lizbońskiej. [ 1 ] Rys. 5. Porównanie udziału w PKB wydatków na naukę [%]. [ 1 ] Przyjęty do realizacji narodowy plan rozwoju na lata definiuje przydział i środków na rozwój nauki i B+R na kwotę 12,8 mld Euro (w tym mieszczą się środki z funduszy strukturalnych dla wsparcia sfery B+R, innowacyjności i rozwoju nowych technologii przewidziano 425 mln Euro, oraz środki na wsparcie budowy społeczeństwa informatycznego kwota 570 mln Euro. 4. Społeczeństwo wiedzy Przez społeczeństwo wiedzy rozumie się społeczeństwo o umiejętności posługiwania się technologiami informatycznymi umiejące korzystać z dóbr kultury, działania na gospodarce opartej na nauce, postępie technicznym, czyli inaczej wiedzy. (GOW gospodarka opar- ta na wiedzy). W Polsce uznaje się, e nie ma dostatecznych środków finansowych na szybkie zrealizowanie tego procesu rozwojowego w skali całego kraju, postuluje się wiec aby: oddzielić proces tworzenia i wdra ania wiedzy w gospodarce od procesu jej udostępniania metodami informatycznymi proces udostępniania wiedzy był realizowany w skali kraju proces tworzenia i wdra ania wiedzy w gospodarce był realizowany w regionach gospodarki opartej na wiedzy (RGOW) w RGOW mo liwe jest selektywne uzyskanie warunków niezbędnych do rozwoju GOW w wybranych regionach kraju, dysponujących du ym potencjałem naukowym i wytwórczym, poprzez stworzenie w nich warunków regionalnych dla uzyskania nadprogowego poziomu nakładów bud etowych na B+R. 2 / 2006 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 5

8 Józef Matuszek Strategia Lizbońska Rys. 6. Plany utworzenia makroregionów GOW (opracowanie własne oparte na [ 1 ] ) 5. Sektor nauki i B+R na Podbeskidziu Ideę tworzenia Makroregionów GOW przedstawia rys. 6. Potencjał naukowo badawczo rozwojowy to: jedna akademicka wy sza uczelnia państwową, (Akademia Techniczno Humanistyczna w Bielsku Białej), dwa oddziały zamiejscowe uczelni państwowych (Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie i Akademii Ekonomicznej w Bielsku Białej), sześć wy szych szkół zawodowych w Bielsku Białej i ywcu, trzy ośrodki badawczo rozwojowe w Bielsku Białej, kilkanaście liczących się w skali kraju międzynarodowych firm posiadających własne projektowe komórki organizacyjne (np. przemyśle lotniczym). Ponadto w regionie działają ośrodki wspierania przedsiębiorczości: W Bielsku Białej: Stowarzyszenie Bielskie Centrum Przedsiębior czości, Regionalna Izba Handlu i Przemysłu. W ywcu: Agencja Rozwoju Regionalnego S. A. w Bielsku Białej. W Cieszynie: Śląski Zamek Sztuki Budowany jest inkubator technologiczny w Parku Przemysłowo Usługowym. Potencjał regionu, nie utracenie blasku sloganu Bielsko Biała miastem 100 przemysłów uzasadnia objęcie regionu strefą dwu Regionów Gospodarki opartej na wiedzy Infostrady i Doliny Lotniczej Nale y stworzyć warunki do rozwoju Parków Technologicznych, Inkubatorów Technologicznych, sieci, konsorcjów klastrów centrów badawczych, centrów międzyuczelnianych wraz z instytutami PAN. Istnieje potrzeba zmian w systemach edukacyjnych umo liwiających zwiększenie elastyczności kształcenia, umo liwiania dostosowania się absolwentów do zmieniającego się rynku pracy. Stworzenia warunków do kształcenia ustawicznego. Chcąc wyeliminować jedną z bolączek państw UE bezrobocie wzrost zatrudnienia mo na uzyskać przez: wzrost znaczenia zatrudnienia czasowego, wzrost zatrudnienia kobiet i starszych pracowników, wprowadzenie rotacyjnych systemów pracy. Uczelnie powinny podjąć działania na rzecz zmian struktury źródeł ich finansowania, rys. 7. Warunkiem sukcesu jest: powstanie nowych uregulowań prawnych w skali kraju, uzale nienie rozwoju kadry, awansów kadrowych od rzeczywistych osiągnięć naukowych, dydaktycznych i organizacyjnych związanych z nauką i praktyką produkcyjną, (bardzo trudno znaleźć dzisiaj na uczelniach profesorów, którzy wcześniej swą karierę zaczynali w gospodarce i uzyskali tam niekwestionowane sukcesy), przygotowanie się do urynkowienia funkcjonowania uczelni. 5. Podsumowanie Stworzenie silnej, zjednoczonej gospodarczo Europy o mocnym potencjale społeczno ekonomicznym stwarza szansę zmniejszenia ró nic w tempie rozwoju gospodarczego między Europą a USA i Azją. Nale y zapobiec wyjazdom z Polski i z nowych krajów UE młodych utalentowanych naukowców do innych ośrodków naukowych. Mo na to uzyskać poprzez rzetelne wzajemne uznawanie kwalifikacji naukowych, wzmocnienie procesów akredytacyjnych systemów zapewnienia jakości kształcenia. Winien być rozwiązany problem finansowania badań, stworzenia warunków do rozwoju młodych naukowców, zespolenia badawczych uniwersytetów. Nale y wprowadzić ulgi podatkowe dla przedsiębiorstw inwestujących w badania i rozwój (np. dla zlecanych prac badawczych, podmiotom mających status naukowy) Rys. 7. Obecne i oczekiwane proporcje finansowania sfery B+R ze środków pozabud etowych i bud etowych. [ 1 ] Literatura: [1] Praca zbiorowa materiały Konferencyjne Budowa gospodarki opartej na wiedzy, Fundacja Rektorów Polskich Instytut Społeczeństwa Wiedzy, Warszawa r. [2] Praca Zbiorowa Zadania polskich szkół wy szych w realizacji nowej Strategii Lizbońskie Fundacja Rektorów Polskich Instytut Społeczeństwa Wiedzy, Warszawa 2005 r. Prof. dr hab. in. Józef Matuszek Katedra In ynierii Produkcji, Akademia Techniczno Humanistyczna w Bielsku Białej, jmatuszek@ath.bielsko.pl 6 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 2 /2006

9 Józef Matuszek University of Bielsko Biała Chair of Industrial Department THE LISBON STRATEGY (is Europe, Poland able to meet the economic challenges of the contemporary world) Summary: The idea of the Lisbon Strategy is presented in the paper. The most important tendencies of economic development of the contemporary world are characterized. Polish economic reality compared to other European countries is also presented, and prospects of scientific development and technological progress in Poland are defined. 1. The idea of the LISBON STRATEGY The main strategic goal of the Lisbon Strategy is transforming till the year 2010 the European Union economy into the most competitive, dynamic, and knowledge based economy, able to develop constantly, with larger number of workplaces. [1,2]. One of the most important elements of the transformation in economic development of the European Union members is basing their economies foundations on the knowledge society. The education of citizens should become the highest priority, creating a strong research and development sector, and preparing the personnel, including scientists, for the coming social and economic transformation. The coordination of actions in all the member countries of the European Union is the condition to succeed and fulfill the accepted assumptions. The increasing economic problems of the European countries are mainly related to: growing gap in the pace of their economic growth and deteriorating position in the contemporary world among the countries of the EU, the USA and Asia, low demographic growth and ageing process of the societies, low expenditures on university education, low value of financial support of education and scientific research in European countries (only two countries spend more than 3% of their GNP (Gross National Product) on research), decreasing number of new workplaces. The data showing national plans to increase expenditures on education are given in table [1]. The increase of economic development is to be done by the increase of expenditures on research and development to the value of 3% of GNP and improvement of access to the most modern computer technologies (including the Internet) at schools, universities, administration, trade, etc. It is worth noting that the expand of the EU covered the countries marked by much weaker economy; therefore, the intentions taken by the Lisbon Strategy will be more difficult to achieve. 2. The European Union and the USA Comparing the economies of the European Union and the USA one should remember that, for example, the European IT sector accounts for about 6% of GNP, whereas in the USA 7.3% [1]. Furthermore, American companies account for 70% of the list of 300 largest IT companies in the world. Similarly, American companies account for 45% off the list of 300 major companies that allocate the largest amount of funds for researches and development. It is worth stressing that the European countries educate almost twice as many scientists and engineers as the USA. This proves ineffective management of education in the European Union. A big difference can be also seen in the structure of winning funds on research and development Fig.1 Finally, a large part of American technological advantage is connected with the defense sector [1]. Tab. 1. The expenditures on education defined in the Lisbon Strategy [1] 2 / 2006 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 7

10 Józef Matuszek The Lisbon Strategy Pic. 1. Sources of education, research and development sphere funding in the European Union and the USA (15 countries) [1] Some significant differences can be observed while comparing scientific potential of the USA, the EU and Poland. A great difference can be found in the number of given patents, that shows innovation of the compared economies. Potential development chances of Poland are given in Fig.2. Current state of national sector of education and research and development is shown in table III. Tab. 2. Comparison of the potentials of the USA, the EU and Poland [1] 3. Poland and the LISBON STRATEGY Determining activities according to the Lisbon Strategy, joining the European Union by Poland are the chances for Polish society and economy. Scientific and implementation activity of universities, research and development centers, institutes of Polish Science Academy in Poland are evaluated on the basis of the parametrical grade a certain amount of so called calculation points given to them. Tab. 3. State of national education and research and development sector in the year 2002 [1] 8 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 2 /2006

11 Józef Matuszek The Lisbon Strategy Pic. 2. Potential chances of development for Polish economy on the basis of [1] Tab. 4. Use of funds allocated for researches and development for the needs of economic practice [1]. Pic. 2. Expenditures on education within the years [1] Expenditures on education in percentages of GNP are given in Fig. 2. It is estimated that the critical barrier of funding ( which allows to maintain the capital) fluctuates between of GNP. The rules of funding of education and research and development sector are presented in Fig.3. The issues of improvement of the state of affairs according to the set proceedings to fulfill the commitments which result from the Lisbon Strategy are given in Fig.4. Pic.3. Rules of financial assembly of expenditures on researches and development within the years [1] 2 / 2006 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 9

12 Józef Matuszek The Lisbon Strategy Pic. 4. Out of budget expenditures on researches and development that are necessary to achieve Lizbon Strategy goals [1] Pic. 5. Comparison of shares of expenses on education (%) in GNP [1] The accepted National Development Plan for the years defines allocation of funds for science development and researches and development at the rate of Euro (including the structural funds for supporting the sphere of research and development, innovation and development of new technologies for which is provided, and funds for supporting the creation of computer society at the amount of ). 4. Society of knowledge Society of knowledge is a society which can make use of computer technologies, culture goods, economic activities related to science, technological progress that means knowledge (KBE Knowledge Based Economy). There is not enough funds in Poland which would allow to realise this developmental process quickly on the scale of the whole country. Therefore, it is suggested: to separate the process of creation and implementation of knowledge in economy from the process of making it available with the help of computer methods, the process of making knowledge available could be realized in the scale of the whole country, the process of creation and implementation of knowledge into economy could be realized in regions of knowledge based economy (RKBE), in RKBE it is possible to gain the conditions necessary for development of KBE in the particular regions in the country selectively, the regions are characterized by large scientific and manufacture potentials because of the creation of conditions which favour obtaining over limit level of budget expenditures on researches and development. 10 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 2 /2006

13 Józef Matuszek The Lisbon Strategy 5. Sectors of education, research and development on Podbeskidzie ( the Beskidy area) The idea of Makroregions (RKBE) creation is presented in Fig. 6. Scientific, research and development potential is: one state university, ( University of Bielsko Biała (Akademia Techniczno Humanistyczna)), two long distance departments of state universities (Silesian University in Katowice and Economic University in Katowice), six vocational academic schools in Bielsko Biała and Żywiec, three research and development centers in Bielsko Biała, some well recognised, international companies which have their own design organizational units (e.g. in aviation industry) Additionally, there are some centers which suport enterprise in the region: Centre of Enterprise in Bielsko Biała, Regional Unit of Trade and Industry in Bielsko Biała, Regional Development Agency in Żywiec, Silesian Castle of Enterprise and Art in Cieszyn A technological incubator in Industrial and Service Park is being built. Potential of the town, maintaining of the slogan Bielsko Biała a town of hundred industries justify covering this region by two regions of knowledge based economy Infostrada and Air Valley. 5. Summary Creation of strong, economically united Europe with strong economic and social potential gives the chance to decrease the differences in the pace of economic development between Europe, the USA and Asia. As young, talented scientists often leave Poland or other countries which are new members of the EU to other scientific centers, there should be taken some steps to prevent it. It can be done by mutual recognition of scientific qualifications, strengthening of accreditation systems of securing the quality of education. The problem of researches funding, creation of conditions for the development of young scientists, consolidation of universities should be also solved. Tax concessions for the enterprises which invest in researches and development (e.g. commissioned research works, the entities that have scientific status) should be introduced. Rys. 6. Plan of macroregions (KBE) creation [1] Favourable conditions for development of Technological Parks, Technological Incubators, nets, consortiums of research centers, centers of cooperation among universities together with Institutes of Polish Science Academy should be created. There is a need for changes in educational systems which would enable to increase the flexibility of education, and students adjustment to the changing labour market. Also favourable conditions for permanent education are highly required. To eliminate one of the main headache of the European countries unemployment increase of employment can be obtained by: increase of significance of time employment, increase of women s and older workers employment, implementation of rotation work systems Universities should take some actions to change the structure of their funding, that is shown in Fig.7. The condition of success is: appearance of new law procedures for the whole country, making staff development and promotion dependent on real scientific, didactic, and organization achievements connected with education and production practice ( at today s university it is difficult to find a professor who used to start their career in economy and achieved successes at that time), universities should be prepared to function on the market. Bibliography: [1] Praca zbiorowa materiały Konferencyjne Budowa gospodarki opartej na wiedzy, Fundacja Rektorów Polskich Instytut Społeczeństwa Wiedzy, Warszawa r. [2] Praca Zbiorowa Zadania polskich szkół wy szych w realizacji nowej Strategii Lizbońskie Fundacja Rektorów Polskich Instytut Społeczeństwa Wiedzy, Warszawa 2005 r. Pic. 7. Current and required proportions of research and development sphere funding from out of budget and budget sources [1] Prof. dr hab. in. Józef Matuszek University of Bielsko Biała, Production Engineering Department, jmatuszek@ath.bielsko.pl 2 / 2006 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 11

14 Krzysztof J. Konsztowicz Akademia Techniczno Humanistyczna w Bielsku Białej Katedra In ynierii Produkcji EWOLUCJA MODELU ROZWOJOWEGO BADAŃ NAUKOWYCH ORAZ MECHANIZMÓW ICH FINANSOWANIA Streszczenie: Wiele spośród najbardziej zaawansowanych krajów świata posiada ciekawe wzorce dla Polski w zakresie mo liwości ulepszenia systemów badań naukowych oraz kształcenia akademickiego. Kanada dokonała znaczącego postępu w tych dziedzinach w ciągu ostatnich lat i jest wyjątkowo dobrym modelem, tak e z uwagi na zbli oną wielkość populacji. W oparciu o przykład rozwiązań kanadyjskich, ten pierwszy z serii trzech artykuł prezentuje aktualne proporcje w finansowaniu badań naukowych przez ró ne sektory w ró nych krajach oraz analizuje ewolucję tego finansowania w Kanadzie. W rozwa aniach uwzględnia się tak e ewolucję modelu badań naukowych oraz rosnącą rolę badań stosowanych spowodowaną przez stale powiększający się udział sektora przemysłowego w finansowaniu większości prac badawczych i rozwojowych. 1. Dlaczego przykład Kanady?... Jednym z krajów, który w ostatnich latach dokonał znaczącego postępu w kierunku budowy gospodarki opartej na wiedzy jest Kanada. Kanada, jest jedynym małym krajem będącym członkiem G7 grupy najbardziej rozwiniętych państw świata. Z populacją podobnego rzędu wielkości co Polska (32, mln mieszkańców) jest pod wieloma względami doskonałym, choć niestety bardzo mało znanym wzorcem rozwojowym dla naszego kraju. Zbiurokratyzowane gospodarki opiekuńczych państw Europy Zachodniej prezentują mniejszy lub większy stopień wieloletniego, niemal e notorycznego parali u gospodarczego. Kanadyjski system społeczny zbli ony jest do systemów Europy Zachodniej, jednak e jest on finansowo sprawny i zawiera tylko niezbędne i funkcjonalne programy stymulacji rozwoju społecznego oraz opieki medycznej. Wiadomo nie od dzisiaj, e mimo ogólnej fascynacji Ameryką, model rozwoju tej najbardziej efektywnej gospodarki wolnorynkowej, jaki istnieje właśnie w USA, miałby zasadnicze trudności z przeszczepieniem na nasz specyficzny, postkomunistyczny grunt. System ekonomiczny Kanady, z konieczności ścisłej współpracy ekonomicznej, jest bardzo zbli ony do systemu gospodarki USA, czyli innymi słowy jest to zaawansowana gospodarka wolnorynkowa o wysokiej efektywności funkcjonowania. Zatem Kanada jawi się jako kraj, który posiada rozwiązania ekonomiczno społeczne jak gdyby biorące to, co najlepsze z obydwu najlepszych ze światów. Dodatkowo, i co bardzo wa ne, kanadyjski system prawny jest klarowny, a egzekucja tego prawa jest jednoznaczna i twarda. Nieprzypadkowo chyba Zjednoczone Królestwo, którego system społeczno gospodarczy jest najbardziej w Europie podobny do systemu kanadyjskiego, jest obecnie jedynym naprawdę dobrze prosperującym du ym krajem Unii Europejskiej. W dalszej części tekstu, głównie na przykładzie Kanady, podjęta zostanie próba wykazania, e na określonym etapie rozwoju społeczno gospodarczego nie tylko mo na, ale nawet nale y inwestować większe kwoty w naukę i szkolnictwo wy sze. Musi to jednak być działanie, które funkcjonuje jako ściśle określony i odpowiednio zorganizowany system, zapewniający nie tylko to, e środki finansowe są czy będą właściwie i efek- tywnie wykorzystane, ale koniecznie muszą one przynieść określone i wymierne korzyści społeczeństwu i gospodarce. 2. Zmiany mechanizmów finansowania badań naukowych w Kanadzie i na świecie Około 10 lat temu Kanada przeznaczała niewiele ponad 1% GDP na badania naukowe (podobnie jak obecnie Czechy lub Węgry). Przejście do intensywnej, postindustrialnej ekonomii wiedzy ( knowledge economy ) spowodowało, e Kanada zwiększyła ostatnio ponad dwukrotnie nakłady na badania naukowe a do poziomu 2,2% PKB (czyli w okolicy średniej dla OECD), dbając przy tym bardzo o skuteczność wykorzystania tych środków (pieniędzy podatników...). Na czym polega taka transformacja do etapu rozwoju gospodarki opartej na wiedzy w sensie nakładów bud etowych i przemysłowych, pokazuje diagram przestawiony poni ej i cytowany za Gazetą Wyborczą, na którym widoczna jest równie aktualna pozycja Polski w tym zakresie. W tym punkcie, mówiąc o mo liwych (i koniecznych) zmianach, nale y z całą stanowczością rozwiać złudzenia tych, którzy marzyliby (patrz dotychczasowe jesienne artykuły okolicznościowe...) o tym, e wzrost wydatków na badania uniwersyteckie i inne prace naukowe, mo e się kiedykolwiek w najbli szej przyszłości odbywać z kiesy państwowej. Jeśli spojrzeć z kolei na wykres przedstawiony poni ej, wskazujący ewolucję nakładów na badania naukowe w ostatnich latach w Kanadzie to (ku niewątpliwemu zmartwieniu naukowych marzycieli finansowych...) widać wyraźnie, e w miarę upływu lat udział wydatków rządowych na te cele tak, tak, systematycznie maleje. Oczywiście to jest całkiem zdrowa i widoczna w krajach zaawansowanych tendencja, bo jednocześnie widać, e udział przemysłu w finansowaniu badań naukowych systematycznie rośnie. Wiadomo tak e powszechnie, e przemysł, szczególnie prywatny, nigdy nie będzie finansował wszystkich (czytaj tak e byle jakich... ) badań, lecz tylko takie, które mu są konkretnie potrzebne do konkretnego celu związanego z generowaniem dochodu na konkretnym etapie rozwoju technologicznego. Taki jest mechanizm obowiązujący dzisiaj w całym świecie rozwiniętym i proporcje zestawione na kolejnym wykresie nie pozostawiają co do tego najmniejszych wątpliwości. Chyba nieprzypadkowo najwy szy procentowy udział w finansowaniu badań naukowych ma przemysł amerykański (ponad 70%...), a z kolei rząd amerykański ma udział względnie najni szy. I pomyśleć, ze w jednym z najmniejszych czerwonych słupków na tym wykresie (wskazującym na finansowanie badań szkolnictwa wy szego), który tak e nale y do USA, mieści się największa ilość yjących laureatów Nagrody Nobla. Jak oni to robią?... Oczywiście, te zmiany w proporcjach finansowania, o czym te mo e nie wszyscy u nas wiedzą (a inni mo e wolą nie wiedzieć...), mają ścisły związek ze zmianami rozwojowymi samych badań naukowych, z ewolucją procesu badawczego, jaki ma miejsce w ostatnich czasach. 12 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 2 /2006

15 Krzysztof J. Konsztowicz Ewolucja modelu rozwojowego badań naukowych oraz mechanizmów ich finansowania Source: DEGD 2003, Main Science and Technology Indicators Rys. 1. Rządowe i przemysłowe nakłady na badania i rozwój w wybranych krajach Rys. 2. Zmiany udziału sektorów w finansowaniu badań w Kanadzie Rys. 3. Udziały sektorów w finansowaniu badań w wybranych krajach OECD 3. Ewolucja Modelu Badań Naukowych Przez wiele lat, bo mniej więcej od połowy XIX wieku a gdzieś do połowy XX wieku, w krajach zaawansowanych (a niestety du o dłu ej w innych) obowiązywał Typ 1 badań naukowych tradycyjny Jego cechą podstawową było zorientowanie na program, co w praktyce oznaczało, e pojedynczy badacz działał z lepszym lub gorszym skutkiem w określonej i na ogół wąskiej dyscyplinie. W takim systemie istnieje na ogół liniowa zale ność prawdopodobnej efektywności finansowej, która przemieszcza się od badań podstawowych, ewentualnie w kierunku badań stosowanych, gdzie ciągle jeszcze nic się nie dzieje w sensie odzysku nakładów. Stąd mo e ju tylko czasem dojść do powstania jakiejś praktycznej innowacji, a tak e czasem (raczej b. rzadko...) mo e nawet nastąpić komercjalizacja tego wynalazku... W systemie takim brak jest zdefiniowanego związku czy współ zale ności badacza naukowego z producentami dóbr i usług. Mogą, ale niestety nie muszą być sobie potrzebni. Mniej więcej od połowy ubiegłego stulecia (w krajach zaawansowanych) rozwinął się inny model badań, określany jako Typ 2 (uznawany za) współczesny Ten model jest zorientowany na konkretny projekt, który na ogół realizowany jest zespołowo, w dobrze zorganizowanych finansowo i merytorycznie grupach badawczych. Funkcjonowanie tego modelu polega zdecydowanie na produkcji wiedzy stosowanej na określone zamówienie, i zdecydowanie te pod 2 / 2006 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 13

16 Krzysztof J. Konsztowicz Ewolucja modelu rozwojowego badań naukowych oraz mechanizmów ich finansowania kątem bliskiej i niezbędnej komercjalizacji, dającej mo liwie wymierny, i to jak największy zysk z zainwestowanych w te badania funduszy. Ju widzę jak na te słowa cierpnie skóra na plecach niektórych zacnych uczonych, którzy w tym kraju od dawna podlegli głębokiej hibernacji w nieomal staro ytnym Typie I badań, bo tak naprawdę było im z tym dosyć wygodnie... Na ogół nikt nie rozumiał co się robiło (bo te często tak się robiło, eby nikt nie rozumiał...). No, mo e pieniędzy du ych te nie było, ale za to nikt się nie czepiał, nie wymagał dotrzymywania jakichś terminów, czy nie daj Bo e, jakichś wyników finansowych. Ten światowy proces transformacji od Typu 1. do Typu 2. badań naukowych jest koniecznością dziejową i dąsy nawet najznamienitszych purystów naukowych niestety nic tu nie pomogą, ani te niewiele zmienią. Ten proces wynika bezpośrednio z opisanego powy ej wzrostu udziału finansowania badań naukowych przez przemysł, oraz z nieuniknionej dominacji badań stosowanych w nowoczesnej nauce i technologii. Je eli struktura finansowania badań w naszym kraju stanie się w najbli szej przyszłości (miejmy nadzieję...) podobna do tej, jaka istniała w Kanadzie kilka lat temu (co przedstawia poni szy diagram), nabierają charakteru międzynarodowego. Ten ostatni aspekt w odniesieniu do prac kanadyjskich wyraźnie ilustruje poni szy diagram: Source: Observatoire des Sciences et des Technologies, Montréal (Quebec) Rys. 5. Przykład zakresu współpracy międzynarodowej w postaci ilości wspólnych publikacji Source: Statistics Canada, 2002 Rys. 4. Sektorowa struktura wydatków na badania w Kanadzie to kierunek ewolucji jest klarownie wyznaczony, i musi zaowocować w takim układzie priorytetów badań, jak przedstawiony na schemacie poni ej, bo właśnie taki działa we wszystkich krajach funkcjonujących w systemie gospodarki wiedzy : 4. Zmiany w Zasadach Wyboru Priorytetów Badań Naukowych W związku ze swoją kompleksowością i bardzo wysokimi kosztami, nowoczesne badania naukowe (szczególnie w dziedzinach technicznych) wymagają nie tylko odpowiedzialności merytorycznej, ale tak e zdecydowanej dyscypliny finansowej. Wysokie koszty społeczne nowoczesnych badań naukowych powodują dzisiaj zasadnicze odwrócenie pytania z: co potrzebne jest uczonym dla rozwoju ich badań (typu 1.) w szczególności, a nauki w ogóle... (z tym mamy ciągle problemy u siebie...) na: co dobrego i w jakim terminie nauka (rozwijana wg modelu 2.) mo e zrobić dla kraju w zamian za nakłady podatnika i innych sponsorów. (tak jest w krajach najbardziej zaawansowanych, więc nie mo e być inaczej) Zatem podstawy decyzji politycznych przy wyborze priorytetów dziedzin rozwoju badań i ich finansowania polegają na jasnym określeniu: co jest obecnie, i co będzie w najbli szej przyszłości najlepsze i najpotrzebniejsze dla kraju, eby jego mieszkańcom yło się dostatniej i bezpieczniej. Stąd bezpośrednią i absolutną koniecznością jest to, by nowoczesne uniwersyteckie badania naukowe były sterowane przez potrzeby polityki gospodarczo społecznej. Szczegóły dotyczące roli rządu w stymulowaniu i finansowaniu badań zarówno uniwersyteckich jak i przemysłowych będą przedstawione obszerniej w następnych publikacjach z tej serii na przykładzie rozwiązań funkcjonujących i sprawdzonych w Kanadzie. Podziękowania: Autor pragnie tą drogą zło yć swoje podziękowania panu Dr Tomaszowi Brzustowskiemu i panu Alan LeCouteur z NSERC Canada, za dostarczenie raportów i innych materiałów, danych statystycznych oraz wielu bardzo u ytecznych linków. Na podziękowanie zasługuje tak e wkład prof. Tomasza Troczyńskiego z University of British Columbia w Kanadzie. Bez ich pomocy ten tekst nie mógłby powstać. Podziękowania nale ą się równie panu Prof. Dr hab. in. J. Matuszkowi z ATH w Bielsku Białej, za krytyczny i pomocny przegląd manuskryptu. Kompleksowość badań oraz ich wysokie koszty powodują, e stają się one dzisiaj w coraz większym stopniu interdyscyplinarne i coraz bardziej Bibliografia 1. Government of Canada, Science and Technology Partnerships; the Canadian Way, Oct Council of Science and Technology Advisers, Building Excellence in Science and Technology (BEST). Report, Brochu M., Williams D., National Context Study Research Grants Program of the Natural Sciences and Engineering Research Council. KPMG report, June Statistics Canada, Industrial R&D Spending by Sectors, Statistics Canada, CANSIM, OECD, Main Economic Indicators, Dr hab. in. Krzysztof J. KONSZTOWICZ Akademia Techniczno Humanistyczna w Bielsku Białej, Katedra In ynierii Produkcji, kris@opcom.pl 7. OECD, Main Science and Technology Indicators, new.sourceoecd.org/scienceit 8. OECD Questionnaire Steering and Funding of Research Institutions. NSERC response, Godin B., Gingras Y., The Impact of Collaborative Research on Scientific Production. AUCC Research File, v. 3, nr. 2, Gibbons M., Limoges C., Nowotny H., Schwartzman S., Scott P., Trow W., The New Production of Knowledge. The Dynamics of Science and Research in Contemporary Societies. Sage Publications, Martin B. R., Etzkowitz H., The Origin and Evolution of the University Species. SPRU Science and Technology Policy Research, 2000, series Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 2 /2006

17 Krzysztof J. Konsztowicz EVOLUTION OF THE MODEL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND ITS FINANCING MECHANISMS Abstract: Among the most advanced countries of the world there are several interesting models for Poland in view of enhancement of university education and research and development systems. Due to significant progress occuring in this area in recent years, Canada is an excellent model for Poland, having similar size of population. Based on Canadian example, this paper presents current proportions in research financing by various sectors. The evolution of research work model is taken into acccount as well as the increasing role of applied research, caused by growing participation of industrial sector in sponsoring most of research and development works. 1. Why the example of Canada? Canada is one of the countries which in recent years achieved significant progress towards the development of knowledge economy. It is the only small country being a member of G7 the group of most advanced economies of the world. With population (32 mln) of the same order of magnitude as Poland (38 mln), Canada is in many aspects an excellent, although little known, row model to follow in terms of economic social development. Bureaucratic economies of over protective countries od Western Europe for many consecutive years remain in a state of almost notorious economic paralysis. Canadian social system is actually quite similar to these systems existing in Western Europe, however it is leaner, financially viable and contains only the most necessary and most functional programs of stimulation of social development and medical care. Despite general fascination with America, it is already well known that its model of world s most efficient free market economy would be difficult to transfer direcrly to our specific, post communist reality of today s Poland. The economic system of Canada, due to its obvious and close economic ties, is in fact very similar to that of the USA, in other words, it is also an advanced, deregulated and highly efficient free market economy. Canada appears therefore as the country wisely applying what is the best of both worlds in terms of economic and social solutions. Additionally, and this is also very important, Canadian legal system is transparent, and the execution of law is strong and unambiguous. It may be not incidental therefore that nowadays the United Kingdom is probably the only well progressing country of Western Europe, while its social and economic systems are both very similar to those existing in Canada... An attempt will be made further in this text to show, based on Canadian example, that it is not only possible, but even necessary to invest larger funds into scientific research and university education at the advanced level of social and economic development. However this task can be realized only within the frame of well defined and well organized system, ensuring not only the proper and efficient use of these funds, but also assuring that they will bring well defined and measurable benefits to both the society and the economy. 2. Changes in the environment of research funding in Canada and other advanced economies About ten years ago Canada bearly devoted ~1% of its GDP to scientific research, thus similar order of magniture to today s Hungary. The transformation to intensive post industrial knwledge economy required more than twofold increase of Canadian scientific research funding in a short period of time, up and above the level of 2.2 % of GDP (thus close to average OECD range), obviously taking at the same time good care of the effective use of these funds (i. e. tax payer s money...). What such transformation to knowledge economy means in terms of the state budget and other contributors can be seen from the diagram previously shown in the daily Gazeta Wyborcza [ ]. Current position of Poland in this ranking can also be seen in this figure. Talking about possible (and necessary) changes to this budgetary position, the illussions have to be discarded regarding any likelihood of the increase of government (or any other related to the state) spending on university, or any other reserch, in the near future. Considering the data shown in the next diagram presented below, indicating the evolution of scientific research spending in Canada within the past few years, it can be clearly seen that during this period the government spending in this area systematically decreased.. Obviously this is normal and healthy trend, which can be observed in all advanced economies. The same graph (Fig. 2) also shows that industry contribution to financing of scientific research systematically grows over the same period of time. It is also well known the industry, in particular its private sector, will never finance all (meaning: including also any quality... ) research works, but only those which can contribute to achieving specific goals related to generation of income at the particular stage of technological development. Such proportion of financing sources dominates all today s advanced economies, and proportions presented in the following graph (Fig. 3) leave no doubt here. The largest contribution (in %) in financing of scientific research (and this probably does not come by incidence) has the American industry (over 70%... ), while the contribution of US government is relatively the smallest. By the way, the smallest minimal black bar on this graph (indicating the financing of university research), which also belongs to the USA, containes the majority of living Noble Prize winners. How they can do that?... It is also well known (some individuals in our country may chose to ignore... ), that the above mentioned changes in scientific research financing environment are closely related to evolution of the model of scientific research itself, occurring in recent years. 2 / 2006 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 15

18 Krzysztof J. Konsztowicz Evolution of the model of scientific research and it s financing mechanisms Source: DEGD 2003, Main Science and Technology Indicators Fig. 1. Government and industry spending on R&D in selected countries Fig. 2. Changes in sectorial contribution of financing of scientific research in Canada Fig. 3. Share (by sector) of research financing in selected OECD countries 3. Evolution of the Model of Scientific Research During quite a long period of time, probably starting near the mid 19th century and till around the mid of the 20th century, in all advanced countries (unfortunately much longer in other states...) there was a domination of: Type 1 of scientific research (also known as traditional) The orientation on program was its main feature, what practically meant that a lone scientist acted with better or worse results in a specific and usually narrow scientific discipline. In this arrangement usually a linear relationship exists with the probable financial effectivness, shifting from basic research, eventually towards applied research, where still nothing (or not much...) happens in terms of return on investment. From there, incidentally and only rarely the creation of some practical innovation may occurr, and sometime (even more rarely...) the commercialization of innovation may happen... Such system lacks a defined relationship or rather efficient interdependence between the researcher and the producer of goods and/or services. They eventually may, but unfortunately they do not necessarily need one another. Somewhere around the middle of the past century (in most advanced countries...), another model of scientific research has been developed, also known as: Type 2 (considered as) contemporary This model is oriented on specific project, usually performed by a team, acting within financially and thematically well organized research groups. 16 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 2 /2006

19 Krzysztof J. Konsztowicz The functioning of this model is definitely based on production of applied knowledge, in response to a specific order, and also definitely in view of close and necessary commercialization, bringing a measurable (possibly highest) income from return on investment in this project. This process of transformation from Type 1 to Type 2 of scientific research is an evolutional necessity, and nobody s fusses will mean anything in this development. This process results from the above described increase of financial contribution to research by the industrial sector, therefore from unavoidable domination of appplied research in modern science and technology. Considering the likelihood (and hope...) that financing of research work in Poland becomes in a close future similar to that which appeared in Canada several years ago, and shown in a below presented figure, Evolution of the model of scientific research and it s financing mechanisms Source: Observatoire des Sciences et des Technologies, Montréal (Quebec) Fig. 5. Extent of international co operation shown by the number of common papers published by Canadian scientists Source: statistics Canada, 2002 Fig. 4. The structure of scientific research expenses (by sectors) in Canada (2002) then the direction of evolution will become clearly defined and it must deliver similar system of research priorities as shown on a graph below. Exactly the same scheme works today in all advanced countries based on knowledge economy rules: The complexity of research and its high costs require that today it becomes increasingly interdisciplinary and increasingly international. This latter aspect, in relation to recent Canadian research works only, becomes obvious from the diagram shown below: References: 1. Government of Canada, Science and Technology Partnerships; the Canadian Way, Oct Council of Science and Technology Advisers, Building Excellence in Science and Technology (BEST). Report, Brochu M., Williams D., National Context Study Research Grants Program of the Natural Sciences and Engineering Research Council. KPMG report, June Statistics Canada, Industrial R&D Spending by Sectors, Statistics Canada, CANSIM, OECD, Main Economic Indicators, Changes of Pinciples of Targeting the Priorities in Scientific Research Seen its high cost and the complexity of tasks, the contemporary research work (particularly in natural and engineering fields) requires not only substantial directional responsibility, but also the appropriate financial discipline. High social costs of contemporary scientific research ask for full reversal of the question from: what is necessary for the scientists to allow them to develop their (type 1...) research in particular, and the science in general (we still tackle this problem in Poland...) into what kind of good and when the science (developed following type 2) can do for the country in exchange for contribution of tax payers and other sponsors funds (this happens in more advanced countries, so it can not go any other way...) Seen the above, the foundation for political decisions relative to choice of priorities in scientific research and its financing, are the matter of clear definition: what is now and what will be in a close future the best and the most needed for the country, to enable its citizens to live better and safer. Therefore it becomes the direct and almost an absolute necessity that modern university research becomes driven by the needs of economic and social policy. The details presenting the role of federal government in stimulating and financing both university and industrial research will be shown in more detail in the following parts of this series, based on the example of solutions functioning already in Canada. Acknowledgements: The author wishes to present his sincere thanks to Dr Tom Brzustowski and Mr Alan LeCouteur of NSERC Canada, for providing reports and other materials, statistical data and many useful links. Valuable input of Prof. Tomasz Troczynski of UBC Canada is also greatly appreciated. Without their help this text would never materialize. Thanks are due to Prof. J. Matuszek, ATH Bielsko Biała, for critical and helpful revision of the manuscript. Dr hab. in. Krzysztof J. KONSZTOWICZ University of Bielsko Biała, Production Engineering Department, kris@opcom.pl 7. OECD, Main Science and Technology Indicators, new.sourceoecd.org/scienceit 8. OECD Questionnaire Steering and Funding of Research Institutions. NSERC response, Godin B., Gingras Y., The Impact of Collaborative Research on Scientific Production. AUCC Research File, v. 3, nr. 2, Gibbons M., Limoges C., Nowotny H., Schwartzman S., Scott P., Trow W., The New Production of Knowledge. The Dynamics of Science and Research in Contemporary Societies. Sage Publications, Martin B. R., Etzkowitz H., The Origin and Evolution of the University Species. SPRU Science and Technology Policy Research, 2000, series / 2006 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 17

20 Branislav MIČIETA, Halina TUREKOVÁ Uniwersytet Techniczny w ylinie ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORSTW POPRZEZ INNOWACJE Streszczenie: Celowe działania prowadzące do rozwoju mogą mieć znaczny wpływ na przyszłość ka dego przedsiębiorstwa. Celem niniejszego artykułu jest wskazanie na mo liwości zastosowania innowacji przygotowując przedsiębiorstwa na przyszłość. Wyszczególniono tak e kluczowe obszary, wymagające systematycznej uwagi. 1. Wstep Globalizacja rodzi, między innymi, tak e całkiem nowy świat organizacji. Wpływa ona zarówno na ycie ludzi, jak i na świat przedsiębiorstw. Rynek jest zmieniany i rozwijany poprzez pojawianie się i u ywanie nowych technologii, głównie informatycznych i produkcyjnych. Dynamiczne środowisko rynkowe wymaga nowych produktów, procesów oraz systemów, jak i nowych wzorców zachowań poszczególnych osób i grup pracowników. Aby zrealizować nowe projekty i zmienić sposób myślenia, potrzebne jest wykorzystanie kreatywności i umiejętności ludzkich. Pojawia się tu potrzeba rozszerzenia klasycznego pojęcia innowacji, aby objąć nim zastosowanie nowych pomysłów w ramach systemów oraz restrukturyzację relacji społecznych. Na pierwszym planie znajdują się obecnie kraje i regiony, które są w stanie łączyć ze sobą innowacje z niskimi cenami, wysoką jakością oraz kompleksową obsługą klienta. Coraz więcej produktów jest wytwarzanych w warunkach integracji międzynarodowej. Informacje, materiały, dobra, ludzie i pieniądze podró ują po świecie w niesłychanych ilościach i z niespotykaną szybkością. Odnoszące sukcesy firmy dostarczają produkty u ywając coraz mniej materiału, stosują coraz więcej informacji i wiedzy. Tradycyjne podejścia, modele, techniki i metody działania osiągnęły swe najdalsze granice. Bez wątpienia, istnieje potrzeba znalezienia nowych rozwiązań, mogących pomóc nam reagować wydajniej na zmiany przynoszone przez globalizację. Potrzebujemy znaleźć mo liwości na rozwój przedsiębiorstw poprzez innowacje. 2. Rozwój przedsiębiorstwa Z jednej strony, w ka dym przedsiębiorstwie przemysłowym mają miejsce ustabilizowane procesy, które staramy się ciągle optymalizować. Z drugiej strony, środowiska systemów dynamicznie generują zmiany, na które przedsiębiorstwo musi reagować. Problem le y w tym, ze przedsiębiorstwa nie są przygotowane na takie zmiany. Niezdolne do wykorzystania tych zmian jako potencjału do rozwoju, nie umieją przewidzieć rezultatów i często nie udaje im się efektywnie skoordynować realizowanych projektów zmian. Tak jak szybko rośnie potrzeba wprowadzenia zmian, tak wzrasta intensywność potrzeby koordynacji działań rozkładających ustaloną rutynę procedur. Im więcej zmian, tym wa niejsze staje się zarządzanie nimi, czyli przewidywanie rezultatów tych zmian. Znaczne zmiany zawierające innowacje wymagają zmiany projektu koordynacji odpowiedniego do ich zakresu. Z tego powodu rozsądnym rozwiązaniem wydaje się rozró nienie pomiędzy działaniami zarządzającymi, skupiającymi się na utrzymaniu stabilnego systemu produkcji, i działaniami rozwojowymi, czyli zarządzaniem zmianami, którego częścią jest zarządzanie procesami innowacji (Patrz rys. 1). Umo liwia to poprawę wydajności działań, celowe wpływanie na przepływ zmian oraz rozpoznanie potrzeby innowacji jako mo liwości rozwoju. Wymaga to zmiany w sposobie myślenia. Menad erowie znajdują się pod silną presją pokolenia wartości dodanej. Tworzenie wartości dodanej poprzez poprawę wydajności ma swe naturalne granice (moralne, techniczne i fizyczne). Tworzenie wzrostu zysku z systemu produkcji ma faktyczne ograniczenia nawet jeśli stosowane są niezawodne narzędzia eliminacji strat. Zatem, spójrzmy na problem z innej strony zadając następujące pytanie: Jak wpłynąć na rozwój przedsiębiorstwa oraz jakie zakresy działań są znaczące dla zachowania jego konkurencyjności? Systematyczne podejście preferowane w wiodących firmach jest przedstawione na rysunku nr 2. Rozwój ka dego przedsiębiorstwa jest uwarunkowany przez realizację działań w czterech kluczowych obszarach: nowe trendy, programy rozwoju, doświadczenie, oraz rozwój potencjału ludzkiego. Rys. 1. Rozwój i wydajność przedsiębiorstwa 18 Produktywność i Innowacje / Productivity & Innovation 2 /2006