Bezpieczeństwo w transporcie miejskim w świetle wyników badań marketingowych w Gdyni w latach 2010 i 2013

Transkrypt

1 HEBEL Katarzyna 1 Bezpieczeństwo w transporcie miejskim w świetle wyników badań marketingowych w Gdyni w latach 2010 i 2013 WSTĘP W języku angielskim funkcjonują dwa pojęcia safety, czyli bezpieczeństwo operacyjne oraz security, czyli bezpieczeństwo osobiste [3, s. 19]. W języku polskim funkcjonuje jedno wspólne pojęcie, co wymaga dodatkowego doprecyzowania zakresu badań nad bezpieczeństwem. Bezpieczeństwo w transporcie miejskim jest elementem oceny usługi transportowej. Jest to stan psychofizyczny odczuwany przez pasażerów podczas całej podróży realizowanej środkami miejskiego transportu zbiorowego lub samochodem osobowym. Dotyczy zatem wszystkich etapów podróży, w tym oczekiwania na przystanku i samego przejazdu. Różnice w ocenie bezpieczeństwa podróży wpływają na różnice w ocenie całej usługi transportowej w różnych miastach. Celowe jest zatem analizowanie bezpieczeństwa w transporcie miejskim poszczególnych miast. Analiza przeprowadzona w artykule obejmuje określenie doświadczanego przez pasażerów poziomu bezpieczeństwa z wykorzystaniem opisowych ocen sparametryzowanych, jak i kwantyfikowanych. Oddzielnie analizowane są oceny poziomu bezpieczeństwa w odniesieniu do poszczególnych zbiorowych środków przewozowych. Uzupełnieniem analizy jest ustalenie zdarzeń uznawanych przez pasażerów za niebezpieczne podczas podróży miejskim transportem zbiorowym. Uwzględniając bardzo istotna rolę samochodów osobowych w realizacji podróży miejskich, ocenia się także bezpieczeństwo, jako determinantę wyboru samochodu osobowego w tych podróżach. 1. METODOLOGIA BADAŃ Bezpieczeństwo w transporcie miejskim w Gdyni było elementem badań Preferencji i zachowań komunikacyjnych mieszkańców Gdyni zrealizowanych przez Katedrę Rynku Transportowego Uniwersytetu Gdańskiego i Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni w latach 2010 i Badaniami objęto każdorazowo 1% losowo dobranych mieszkańców Gdyni. Badania prowadzono w gospodarstwach domowych. Metodą badawczą był wywiad. Jako instrument badawczy wykorzystano kwestionariusz ankiety. 2. OGÓLNA OCENA MIEJSKIEGO TRANSPORTU ZBIOROWEGO W GDYNI W badaniach każdorazowo pytano o ogólną ocenę miejskiego transportu zbiorowego w Gdyni, przy czym z uwagi na potrzeby Zarządu Komunikacji Miejskiej w Gdyni, jako organizatora badań, ocenie poddawano podsystemy autobusowy i trolejbusowy jako zależne od działań ZKM. Ogólną ocenę gdyńskiego transportu zbiorowego przedstawiono na rysunku 1. Jest to ocena więcej niż dobra i wyraźnie widoczny jest jej wyższy poziom w 2013 r. (wzrost o 2 punkty procentowe w stosunku do oceny z 2010 r). 1 Uniwersytet Gdański, Wydział Ekonomiczny, Sopot, ul. Armii Krajowej 119/121, k.hebel@zkmgdynia.pl 411

2 4,28 Ogólna ocena gdyńskiego transportu miejskiego (bez SKM) w latach 2010 i ,26 4,24 4,22 4,2 4,18 4,16 4,14 4, Rys. 1. Ogólna ocena gdyńskiego transportu zbiorowego (bez SKM) w latach 2010 i 2013 w świetle wyników badań marketingowych. 3. POZIOM BEZPIECZEŃSTWA PODRÓŻY OCENA PARAMETRYCZNA Doświadczany w opinii respondentów poziom bezpieczeństwa podróży środkami miejskiego transportu zbiorowego kwalifikowany był jako jeden z czterech możliwych, tj.: niebezpiecznie. Dopuszczano także możliwość, że respondent nie był w stanie ocenić poziomu bezpieczeństwa w środkach miejskiego transportu zbiorowego. Oddzielnie pytano respondentów o doświadczany poziom bezpieczeństwa w gdyńskich autobusach i trolejbusach oraz w SKM. Uzyskane wyniki zaprezentowano na rysunkach 2 i 3. Zawsze bezpiecznie czuła się w gdyńskich autobusach i trolejbusach 1/5 pasażerów w 2010 r., a w 2013 r. -¼ pasażerów. Oznacza to wyraźną poprawę, w rzeczywistości o prawie 7 punktów procentowych. Niestety jednocześnie zmniejszył się udział grupy osób czujących się bezpiecznie o 5 punktów procentowych. Zatem faktycznie mniej osób czuło się bądź bezpiecznie w gdyńskich autobusach i trolejbusach. Przeważnie niebezpiecznie czuło się podróżując środkami transportu zbiorowego w Gdyni 2% pasażerów, a niebezpiecznie 0,5% (w 2010 r. było to tylko 0,13%). Zmniejszył się udział procentowy osób, które nie były w stanie ocenić doświadczanego poziomu bezpieczeństwa podróży (o 2 punkty procentowe). 412

3 Poziom bezpieczeństwa podróży w gdyńskich autobusach i trolejbusach w 2010 r. 1,73% 0,13% nie jestem w stanie ocenić; 5,46% 19,06% 73,62% Poziom bezpieczeństwa podróży w gdyńskich autobusach i trolejbusach w 2013 r. 1,67% 0,47% nie jestem w stanie ocenić; 3,54% 25,82% 68,51% Rys. 2. Poziom bezpieczeństwa podróży w gdyńskich autobusach i trolejbusach w świetle wyników badań z lat 2010 i 2013, Wzrósł poziom bezpieczeństwa podróży doświadczanego w SKM. Zawsze bezpiecznie czuło się niecałe 5% podróżnych w 2010r., a w 2013 r. udział ten wzrósł dwukrotnie. Jednak nadal jest to zdecydowanie mniej niż w gdyńskich autobusach i trolejbusach. Wzrósł także udział osób czujących się bezpiecznie w SKM, z 41% w 2010 r. do 43% w 2013 r. Także udział tej grupy osób jest i o połowę mniejszy niż w autobusach i trolejbusach. Także porównanie udziału osób czujących się niebezpiecznie w SKM oraz w autobusach i trolejbusach wskazuje wyraźnie niekorzystną ocenę SKM. Różnice w ocenie poziomu bezpieczeństwa wskazują na wyraźna przewagę autobusów i trolejbusów nad SKM. Nadal jednak nie można uznać poziomu bezpieczeństwa w środkach transportu zbiorowego za satysfakcjonujący. 413

4 Poziom bezpieczeństwa podróży w SKM w 2010 r. nie jestem w stanie ocenić; 45,70% 4,36% 40,69% 0,51% 8,73% Poziom bezpieczeństwa podróży w SKM w 2013 r. nie jestem w stanie ocenić; 36,82% 10,94% 1,07% 8,27% 42,90% Rys. 3. Poziom bezpieczeństwa podróży w SKM w świetle wyników badań z lat 2010 i 2013 Porównanie ogólnych ocen gdyńskiego transportu zbiorowego (bez SKM) z oceną poziomu bezpieczeństwa podróży autobusami i trolejbusami w latach 2010 i 2013 przedstawiono w tabeli1. Spośród osób oceniających bardzo dobrze gdyński transport zbiorowy 65% w 2010 r. i 61% w 2013 r. uważało, że podróż autobusami i trolejbusami była prawie bezpieczna, a tylko niecałe 30% w 2010 r. i 36% w 2013 r. uważało, że była bezpieczna. Warto zwrócić uwagę, że w grupie osób oceniających bardzo dobrze gdyński transport znalazły się też osoby, które uznały, że podróż autobusami i trolejbusami była niebezpieczna, a w 2013 r. nawet takie, które uważały, że niebezpieczna. Z drugiej strony ponad 60% osób w 2010 r. i 42% w 2013 r., które wystawiły gdyńskiemu transportowi zbiorowemu ocenę niedostateczną, jednocześnie uważały, że jest to podróż bezpieczna, a 12-16%, że nawet bezpieczna. Zatem ocena bezpieczeństwa wpływa na ocenę ogólną transportu zbiorowego, ale nie jest najważniejszą determinantą tej oceny. Zmienia się także struktura ocen poziomu bezpieczeństwa w ramach poszczególnych ocen ogólnych transportu zbiorowego. 414

5 Tab. 1. Ogólna ocena gdyńskiego transportu zbiorowego (bez SKM) a ocena poziomu bezpieczeństwa podróży autobusami i trolejbusami w latach 2010 i 2013 w świetle wyników badań marketingowych Ogólna ocena Poziom bezpieczeństwa podróży autobusami i trolejbusami gdyńskiego transportu zbiorowego (bez SKM) Rok badań Zawsze bezpiecznie Przeważnie bezpiecznie Przeważnie niebezpiecznie Zawsze niebezpiecznie Nie jestem w stanie ocenić Udział procentowy Bardzo dobra ,16 64,96 1,28 0,00 4, ,35 61,35 0,77 0,19 1,35 Dobra ,86 76,63 1,53 0,10 4, ,76 73,78 1,66 0,59 3,20 Dostateczna ,33 83,33 6,67 0,00 6, ,04 78,26 4,35 0,00 4,35 Niedostateczna ,50 62,50 0,00 12,50 12, ,67 41,67 8,33 0,00 8,33 Nie mam zdania ,00 52,00 0,00 0,00 36, ,36 49,09 5,45 1,82 27,27 Wszystkie oceny ,06 73,62 1,73 0,13 5, ,82 68,51 1,67 0,47 3,54 4. ŚREDNIA OCENA BEZPIECZEŃSTWA PODRÓŻY- OCENA KWANTYFIKOWANA Ocenę poziomu bezpieczeństwa podróży dokonano także z wykorzystaniem ocen szkolnych, czyli skali od 1 do 5, gdzie 5 oznaczało ocenę najwyższa, bardzo dobrą, a 1 najniższą, tzw. dopuszczającą. Średnią ocenę bezpieczeństwa podróży poszczególnymi środkami miejskiego transportu zbiorowego w Gdyni w latach 2010 i 2013 zaprezentowano na rysunku 4, a udział procentowy poszczególnych ocen w tabeli 2. 4,5 4 3,5 3 2, r r. 1,5 1 0,5 0 Autobus Trolejbus SKM Rys. 4. Średnia ocena bezpieczeństwa podróży poszczególnymi środkami miejskiego transportu zbiorowego w Gdyni w skali od 1 do 5 w świetle wyników badań z lat 2010 i

6 Porównując ocenę poziomu bezpieczeństwa w poszczególnych środkach transportu zbiorowego w latach 2010 i 2013 dokonaną w skali 1-5 dostrzec można, że średnie oceny bezpieczeństwa w autobusach i trolejbusach są takie same, co potwierdza, że można je rozpatrywać łącznie. Odbiega, na niekorzyść, ocena poziomu bezpieczeństwa w SKM. Pozytywne jest, że oceny te w odniesieniu do każdego środka przewozowego wzrosły. W największym stopniu zmienił się udział ocen bardzo dobrych wystawionych przez mieszkańców Gdyni poziomowi bezpieczeństwa w autobusach i trolejbusach (wzrósł o 10 punktów procentowych). Za korzystne zjawisko można też uznać, że udział najgorszych ocen tj. 1, wystawionych poziomu bezpieczeństwa w każdym środku przewozowym maleje. Tab. 2. Ocena poziomu bezpieczeństwa w poszczególnych środkach transportu zbiorowego w Gdyni w latach 2010 i 2013 w świetle wyników badań marketingowych Ocena Środek miejskiego Rok Brak Średnia transportu zbiorowego badań Udział procentowy ,38 54,47 18,81 3,96 1,01 0,38 3,90 Autobus ,20 48,29 17,96 1,80 0,68 0,06 4, ,10 54,36 19,26 4,95 0,91 0,42 3,87 Trolejbus SKM ,00 47,73 18,60 1,87 0,67 0,13 4, ,88 31,10 31,33 21,34 6,13 0,23 3, ,31 35,62 30,98 12,36 4,73 0,00 3,46 5. CZYNNIKI DETERMINUJĄCE POCZUCIE BEZPIECZEŃSTWA PODRÓŻY W badaniach starano się zidentyfikować niebezpieczne sytuacje, na które narażeni mogą być pasażerowie miejskiego transportu zbiorowego. Uzyskane wyniki zaprezentowano w tabeli 3. Niezmiennie jako najczęściej doświadczane zdarzenia niebezpieczne podróżni wskazują spożywanie alkoholu przez pasażerów (około ¼ zdarzeń niebezpiecznych). Duży udział, bo prawie 1/5 zdarzeń niebezpiecznych, to sytuacje związane z agresją słowną ze strony innych pasażerów. Wśród zdarzeń niebezpiecznych zauważalną pozycję zajmują także zdarzenia dotyczące palenia tytoniu przez pasażerów i niszczenie pojazdu przez pasażerów (po około 5%). Kradzieże w pojazdach zaobserwowało już tylko niecałe 3% pasażerów, którzy doświadczyli sytuacji niebezpiecznej w pojeździe. Niestety tylko 1/3 respondentów uznała, że w ostatnim roku nie było żadnej niebezpiecznej sytuacji w środkach miejskiego transportu zbiorowego. Można uznać, że w badanych latach nie nastąpiły znaczące różnice w identyfikacji zdarzeń uznawanych przez respondentów za niebezpieczne. Tab. 3. Zdarzenia niebezpieczne mające miejsce w autobusach i trolejbusach w Gdyni w latach 2010 i 2013 w świetle wyników badań marketingowych (% odpowiedzi) Zdarzenie niebezpieczne Spożywanie alkoholu przez pasażerów 26,03 24,39 Agresja słowna ze strony innych pasażerów 19,65 18,67 Agresja fizyczna ze strony innych pasażerów 5,21 5,73 Palenie tytoniu przez pasażerów 6,20 5,32 Niszczenie pojazdu przez pasażerów 5,16 4,51 Kradzież dokonana w pojeździe 2,69 2,03 Inne niepożądane zachowania pasażerów 2,69 4,28 Nie było żadnej sytuacji niebezpiecznej 32,36 35,08 Gdańskiego i Zarządu Komunikacji Miejskiej w Gdyni w latach 2010 i 2013 Jako inne zdarzenia niebezpieczne zidentyfikowano: głośne zachowanie, wulgaryzmy; 416

7 głośne rozmowy przez telefon komórkowy; głośne słuchanie muzyki; towarzystwo brudnych, brzydko pachnących pasażerów, ludzi bezdomnych; palenie e-papierosów; zaczepki osób pod wpływem alkoholu. Ponieważ mieszkańcy doświadczali sytuacji niebezpiecznych - wprowadzono kontrole środków transportu zbiorowego z policjantami, mające na celu podniesienie poczucia bezpieczeństwa pasażerów. Policjanci zwracają uwagę na zachowanie pasażerów i nakładają kary porządkowe na osoby nieprzestrzegające przepisów np. pijące alkohol. W 2010 r. funkcjonariusze policji przepracowali na rzecz gdyńskiej komunikacji miejskiej 952 godziny a w 2013 r. 684 godziny. Podczas tych kontrolo policjanci legitymowali wybranych pasażerów, przeprowadzali interwencje o charakterze porządkowym, pouczali niektóre osoby i nakładali mandaty karne. Kontrolowano też bagaż, a nawet odnaleziono kilka poszukiwanych osób i ujęto sprawcę przestępstwa [1, s. 6 i 1, s. 6]. 6. BEZPIECZEŃSTWO JAKO PRZYCZYNA KORZYSTANIA W PODRÓŻACH MIEJSKICH Z SAMOCHODU OSOBOWEGO W badaniach poddano także ocenie respondentów bezpieczeństwo jako przyczynę wyboru samochodu osobowego jako środka przewozowego wykorzystywanego w podróżach miejskich. Takie pytanie zadawano osobom deklarującym, że lub korzystają w podróżach miejskich z samochodu osobowego. Uzyskane wyniki zaprezentowano na rysunku 5. Bezpieczeństwo okazało się kryterium w nieznacznym zakresie decydującym o wyborze samochodu osobowego jako środka przewozowego w podróżach miejskich. Około 3% respondentów skłonnych było wybrać taką przyczynę swoich wyborów. Jednak znaczenie bezpieczeństwa podróży samochodem wzrosło. 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Bezpieczeństwo jako przyczyna korzystania w podróżach miejskich z samochodu osobowego (% odpowiedzi) Rys. 5. Bezpieczeństwo jako przyczyna korzystania w podróżach miejskich z samochodu osobowego w Gdyni w świetle wyników badań z lat 2010 i 2013 (% odpowiedzi) Gdańskiego i Zarządu Komunikacji Miejskiej w Gdyni w latach 2010 i 2013 WNIOSKI Bezpieczeństwo w miejskim transporcie zbiorowym jest jedynie elementem badań marketingowych, najczęściej dotyczących preferencji i zachowań komunikacyjnych mieszkańców miast. Wyniki badań przeprowadzonych w Gdyni w latach 2010 i 2013 upoważniają do twierdzenia, iż średnia ogólna ocena miejskiego transportu zbiorowego w Gdyni jest więcej niż dobra 417

8 i w analizowanym okresie wzrosła. Ocena bezpieczeństwa podróży wyraźnie wiąże się z rodzajem wykorzystywanego przez pasażerów środka przewozowego. Najlepiej oceniana jest przez Gdynian pod względem bezpieczeństwa podróż autobusami i trolejbusami, a najgorzej podróż kolejką miejską. Oceny bezpieczeństwa w autobusach i trolejbusach są takie same, dlatego można je analizować łącznie. Za korzystne zjawisko można też uznać malejący udział najgorszych ocen tj. 1, w ocenie poziomu bezpieczeństwa każdego środka przewozowego. Na ocenę bezpieczeństwa podróży środkami transportu zbiorowego wpływ mają zdarzenia niebezpieczne, z którymi pasażerowie spotkali się w przeszłości w transporcie miejskim. Najczęściej podróżni czuli się wystraszeni towarzystwem osób spożywających alkohol oraz agresją słowną ze strony innych pasażerów. Celowe zatem jest prowadzenie w środkach transportu zbiorowego w miastach doraźnych kontroli z udziałem policjantów i strażników miejskich. Bezpieczeństwo jest kryterium w nieznacznym stopniu decydującym o wyborze samochodu osobowego jako środka przewozowego w podróżach miejskich. Streszczenie W artykule przedstawiono istotę bezpieczeństwa podróży w transporcie miejskim. Scharakteryzowano badania dotyczące bezpieczeństwa podróży realizowanych transportem zbiorowym przez mieszkańców Gdyni. Wykorzystując wyniki badań dokonano oceny doświadczanego przez Gdynian poziomu bezpieczeństwa podczas podróży środkami transportu zbiorowego, z podziałem na poszczególne środki przewozowe. Porównano wyniki uzyskane w latach 2010 i 2013 i wskazano obszary zmian. Zidentyfikowano także sytuacje uznawane prze podróżnych za niebezpieczne podczas podróży transportem zbiorowym w mieście. Natomiast w odniesieniu do podróży samochodem osobowym w mieście bezpieczeństwo zanalizowano, jako determinantę wyboru samochodu w realizacji podróży miejskich. Safety in urban transport - results of marketing research carried out in Gdynia in 2010 and 2013 Abstract The paper presents the essence of safety travel in urban transport. There was characterized safety research carried out in Gdynia. That research included travels by public transport and cars which were realized by inhabitants of Gdynia. There was made an assessment of security level experienced by inhabitants of Gdynia while traveling by public transport (divided into means of public transport). The results of research conducted in 2010 and 2013 were compared and the areas of change were identified. In paper also situations considered dangerous while traveling by public transport were identified. In relation to travels by car, the safety was analyzed as an determinant to choose car in urban travels. BIBLIOGRAFIA 1. Badania marketingowe pt. Preferencje i zachowania komunikacyjne mieszkańców Gdyni Katedra Rynku Transportowego Uniwersytetu Gdańskiego i Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni, Sopot-Gdynia Badania marketingowe pt. Preferencje i zachowania komunikacyjne mieszkańców Gdyni Katedra Rynku Transportowego Uniwersytetu Gdańskiego i Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni, Sopot-Gdynia Kucher B., Schäfer G., Pohle T.: Metodyczna ocean bezpieczeństwa. Ocena zagrożeń bezpieczeństwa (security-risk-assesment) jako zarządzania jakością w przedsiębiorstwie Stuttgarter Strassenbanhnen. AG. Biuletyn Komunikacji Miejskiej, 2011, nr Sprawozdanie z wykonania budżetu miasta za 2010 r. Komunikacja miejska. Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni, Gdynia Sprawozdanie z wykonania budżetu miasta za 2013 r. Komunikacja miejska. Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni, Gdynia