Tłumaczenie. i wielojęzyczność. Tłumaczenie

Transkrypt

1 Tłumaczenie i wielojęzyczność Tłumaczenie

2

3 Spis treści: Misja 2 Organizacja 4 Sposób pracy w Dyrekcji Generalnej ds. Tłumaczeń Pisemnych 5 Tłumaczenie stron internetowych 9 Tłumaczenia zewnętrzne 9 Narzędzia wspomagające tłumaczenie i narzędzia zarządzania przepływem pracy 11 Szkolenia 14 Kontakty zewnętrzne 15 Nowe państwa członkowskie nowe języki 17 Możliwości zatrudnienia 18 Staże 20

4 2 Misja Dlaczego musimy pracować we WSZYSTKICH językach urzędowych, zamiast tylko w niektórych, tak jak inne organizacje międzynarodowe? Dyrekcja Generalna ds. Tłumaczeń Pisemnych Komisji Europejskiej (DGT) jest jedną z największych służb tłumaczeniowych na świecie. Jej misją jest: zaspokajanie potrzeb Komisji w zakresie tłumaczeń pisemnych i doradzanie w kwestiach językowych na potrzeby komunikacji pisemnej, promowanie i umacnianie wielojęzyczności w Unii Europejskiej, informowanie obywateli o polityce UE w sposób przystępny i zrozumiały. DGT pracuje we wszystkich językach urzędowych Unii Europejskiej, a przystąpienie do UE nowych państw powoduje zazwyczaj zwiększenie liczby tych języków. Dlaczego jest to tak skomplikowane? Dlaczego UE nie pracuje w dwóch lub trzech językach, jak inne organizacje międzynarodowe? Odpowiedź leży w naturze Unii i w roli Komisji jako strażniczki Traktatów, podstawy prawnej funkcjonowania UE. Prawo unijne ma wpływ na prawo krajowe i powinno być przestrzegane przez wszystkich obywateli UE. Aby sądy krajowe i obywatele państw członkowskich mogli przeczytać i zrozumieć przepisy unijne w swoich językach narodowych, muszą one być opublikowane we wszystkich językach urzędowych państw członkowskich UE. Zanim to jednak nastąpi, wnioski legislacyjne muszą zostać przedyskutowane na wszystkich szczeblach europejskim, krajowym i lokalnym i to w taki sposób, który będzie zrozumiały dla wszystkich, nie tylko dla tłumaczy i dyplomatów. Wszyscy obywatele UE mają prawo uczestniczyć w tej dyskusji w wybranym przez siebie języku. Wymagają tego zasady przejrzystości i demokracji. Z tego względu już na początku projektu integracji europejskiej postanowiono, że języki urzędowe wskazane przez państwa członkowskie (początkowo cztery) staną się również językami urzędowymi nowej organizacji, która przekształciła się najpierw we Wspólnotę Europejską, a następnie w Unię Europejską. Zasada ta została zapisana w rozporządzeniu nr 1 z 1958 r., które jest odpowiednio zmieniane wraz z każdym rozszerzeniem UE i uzupełniane o język urzędowy lub języki urzędowe nowego państwa członkowskiego.

5 3 Jednak nie tylko konieczność rozumienia przepisów prawa przemawia za polityką wielojęzyczności. Instytucje UE chcą być możliwie jak najbardziej otwarte i zrozumiałe dla społeczeństwa, organów krajowych oraz wszelkiego rodzaju grup interesów. Komisja uważa za swoje zadanie promowanie takiej kultury demokracji, w której uwzględniane i chronione są zarówno cechy jednostek, jak i specyfika lokalna, regionalna i krajowa. Ten aspekt wyrażony jest również w art. 20 i 24 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zgodnie z którymi wszyscy obywatele Unii mają prawo zwracać się do urzędników unijnych w swoim języku. Równe traktowanie wszystkich języków urzędowych nie oznacza jednak, że wszystkie teksty tłumaczone są na wszystkie języki. Na przykład dokumenty lub notatki wewnętrzne, które wysyłane są tylko w jednym języku, nie muszą być tłumaczone. Także komitety mogą zdecydować się na pracę tylko w wybranych językach do momentu, w którym projekt powinien zostać szerzej rozpowszechniony i przedyskutowany, a zatem i przetłumaczony na wszystkie języki urzędowe. Ze względu na koszty Komisja ogranicza się w sprawach wewnętrznych do trzech języków: angielskiego, francuskiego i niemieckiego. Tylko w kontaktach z innymi instytucjami UE, państwami członkowskimi i obywatelami korzysta z wszystkich języków urzędowych. W miarę rozszerzania się UE rosną także trudności praktyczne, które wynikają z równouprawnienia wszystkich języków urzędowych, jednak polityka, która nie uwzględniałaby wszystkich tych języków, byłaby sprzeczna z podstawowymi zasadami UE. Instytucje UE chcą być możliwie jak najbardziej otwarte i zrozumiałe dla społeczeństwa, organów krajowych oraz wszelkiego rodzaju grup interesów. Komisja uważa za swoje zadanie promowanie takiej kultury demokracji, w której uwzględniane i chronione są zarówno cechy jednostek, jak i specyfika lokalna, regionalna i krajowa.

6 4 Organizacja Tłumacze w departamentach językowych specjalizują się w określonych dziedzinach. Struktura DGT zorganizowana jest według języków, tj. każdy z 23 języków urzędowych UE (stan na 2011 r.) reprezentowany jest przez jeden departament językowy (w przypadku języka irlandzkiego dział językowy). Departamenty te tworzą łącznie trzy dyrekcje. Jeżeli rozszerzenie wiąże się z dodaniem nowego języka urzędowego, struktura DGT jest odpowiednio zmieniana. Departamenty językowe odpowiadają nie tylko za tłumaczenie, lecz również za terminologię i dokumentację, i muszą dbać o to, aby utrzymać wysoką jakość i spójność tekstów wychodzących z DGT we wszystkich językach urzędowych. Oprócz tego w DGT istnieją trzy dodatkowe dyrekcje, które zajmują się sprawami administracyjnymi, strategią tłumaczenia i wspieraniem pracy tłumaczy. Mniej więcej połowa personelu DGT pracuje w Brukseli, a połowa w Luksemburgu. Z wyjątkiem departamentów następujących języków: estońskiego, łotewskiego, litewskiego, polskiego, węgierskiego, słoweńskiego, maltańskiego, czeskiego i słowackiego, z których wszyscy tłumacze pracują w Luksemburgu, oraz tłumaczy działu irlandzkiego, którzy są skupieni Brukseli, działy pozostałych departamentów językowych znajdują się częściowo w Brukseli, a częściowo w Luksemburgu.

7 5 Sposób pracy w Dyrekcji Generalnej ds. Tłumaczeń Pisemnych Rodzaje tłumaczonych tekstów Na biurkach tłumaczy DGT pojawiają się nie tylko teksty prawne. Zakres tłumaczonych tekstów jest znacznie szerszy: przemówienia i notatki do przemówień, notatki i komunikaty prasowe, umowy międzynarodowe, oświadczenia polityczne, odpowiedzi na pisemne i ustne zapytania parlamentarzystów, opracowania specjalistyczne, sprawozdania finansowe, protokoły z posiedzeń, biuletyny wewnętrzne, zawiadomienia dla personelu, napisy do filmów lub podpisy pod zdjęciami do materiałów promocyjnych, korespondencja z ministerstwami, przedsiębiorstwami, grupami interesów i osobami prywatnymi, strony internetowe i wszelkiego rodzaju publikacje dla środowisk opiniotwórczych i obywateli, a także wiele innych. Tłumacze muszą potrafić dobrać odpowiedni styl dla każdego rodzaju tekstu. Wymagane są doskonała znajomość języka docelowego oraz umiejętność dostosowania się i szybkiego podejmowania decyzji. Ponadto niezbędna jest biegłość w analizowaniu różnych, często bardzo złożonych tekstów. Tłumacze w departamentach językowych specjalizują się w tłumaczeniu tekstów z określonych dziedzin.

8 6 Obecnie do dziedzin tych należą: stosunki zewnętrzne zatrudnienie i sprawy społeczne edukacja, kultura i młodzież rynek wewnętrzny i usługi energia i zasoby naturalne rybołówstwo i gospodarka morska badania, nauka i technologia zdrowie i ochrona konsumentów handel społeczeństwo informacyjne i media rolnictwo sądownictwo i prawa obywatelskie polityka regionalna statystyka podatki i cła środowisko przedsiębiorczość transport administracja, konkurencyjność sprawy gospodarcze i finansowe Jakość Weryfikacja tekstów oraz inne rodzaje kontroli, a także stałe dokształcanie i informowanie tłumaczy stanowią gwarancję jakości tłumaczenia. Wszystkie teksty tłumaczone przez tłumaczy zewnętrznych są systematycznie oceniane, a zewnętrzni tłumacze otrzymują informację zwrotną. Spójność terminologiczna zapewniana jest między innymi przez korzystanie z pamięci tłumaczeniowych i terminologicznych baz danych. Podstawowym kryterium dobrego tłumaczenia jest wysoka redakcyjna jakość tekstu wyjściowego. Teksty jasne i zwięzłe mają, jak wiadomo, znaczenie dla pracy każdej instytucji, szczególnie jednak dla organizacji wielojęzycznych, w których większość autorów nie pisze w swoim języku ojczystym. W ostatnich latach największe znaczenie jako język wyjściowy zyskał angielski, zastępując w tej roli język francuski. Aby zapewnić wymaganą jakość tekstów wyjściowych, DGT stworzyła dział redakcji, który w razie potrzeby poprawia dokumenty pod względem językowym i służy radą ich autorom. Jednocześnie dział redakcji wspiera urzędników w innych dyrekcjach przy pisaniu tekstów, gdyż w przeciwieństwie do tłumaczy zwykle nie pracują oni w swoim ojczystym języku. DGT przeprowadziła wiele kampanii na rzecz zwięzłości i zrozumiałości dokumentów Komisji.

9 7 Liczba pracowników Obecnie w DGT pracuje około 2500 osób (tłumaczy oraz personelu odpowiedzialnego za zarządzanie, administrację, komunikację, informatykę i szkolenia). Liczba tłumaczonych stron Przez ostatnie dziesięć lat liczba stron tłumaczonych w DGT stale rosła. Podział na języki wyjściowe (tabela 1) wskazuje na rosnącą tendencję do sporządzania tekstów wyjściowych w języku angielskim. Jeszcze w 1997 r. liczba tekstów wyjściowych w języku angielskim i francuskim była mniej więcej równa (włączając w to teksty, które nie powstały w Komisji). Obecnie, ponad dziesięć lat później, większość tekstów pisanych jest po angielsku. Tabela 1 Tendencje Teksty wyjściowe w innych językach Teksty wyjściowe w j. niemieckim Teksty wyjściowe w j. francuskim Teksty wyjściowe w j. angielskim 13 % 2,5 % 12 % 14 % 2 % 7 % 77 % 9 % 5,5 % 40,5 % 9 % 3 % 26 % 72,5 % 62 % 45 % ,1 mln stron ,3 mln stron ,8 mln stron ,86 mln stron

10 Tabela 2 Podział według języków wyjściowych 2010 r Strony Jak już wspomniano, znaczenie języka angielskiego jako języka wyjściowego rośnie BG CS DA DE EL EN ES ET FI FR GA HU IT LT LV MT NL PL PT RO SK SL SV Tabela 3 Podział według języków docelowych 2010 r. Bardziej wyważony obraz daje jednak podział tekstów według języków docelowych, gdyż na każdy język urzędowy przetłumaczyć trzeba tyle samo dokumentów legislacyjnych. Widać również, że dane dla języka niemieckiego, angielskiego i francuskiego także i tutaj mieszczą się powyżej średniej, gdyż wiele tekstów na wewnętrzne potrzeby Komisji tłumaczy się tylko na te języki. BG CS DA DE EL EN ES ET FI FR GA HU IT LT LV MT NL PL PT RO SK SL SV Pozostałe Pozostałe Strony

11 9 Tłumaczenie stron internetowych Aby Komisja mogła skutecznie komunikować się za pośrednictwem internetu, utworzono dział zajmujący się opracowywaniem i tłumaczeniem stron internetowych. W dziale tym zespoły z poszczególnych języków współpracują ze sobą, przy czym redagowanie tekstów w języku wyjściowym przechodzi płynnie w tłumaczenie i weryfikację, co pozwala zagwarantować wysoką jakość. Dział tłumaczenia stron internetowych wspiera różne dyrekcje generalne Komisji w opracowywaniu treści najważniejszych stron internetowych, posługując się różnorodnymi stylami językowymi, formatami i narzędziami. Do codziennej pracy działu należy też wypróbowywanie nowych technik i współpraca przy tworzeniu nowych wersji stron internetowych Komisji. Dział współpracuje z departamentem, który zlecił tłumaczenie, często już na etapie tworzenia strony, zanim jeszcze dojdzie do napisania tekstu. Tłumaczenia zewnętrzne Ze względu na wydarzenia polityczne zapotrzebowanie na tłumaczenie nie jest stałe. Ponieważ nie da się go przewidzieć, a zasoby DGT są ograniczone, tłumaczenia są regularnie zlecane zewnętrznym dostawcom usług tłumaczeniowych. Obecnie tłumaczenia wykonywane poza DGT stanowią niemal 30% ogółu. DGT dysponuje własnym systemem komputerowym do zarządzania kontaktami z tłumaczami zewnętrznymi i koordynowania zleceń. Aby zapewnić przejrzystość, równe traktowanie i efektywność, wszystkie kontakty z dostawcami zewnętrznymi przechodzą przez portal internetowy extra.

12 10 Przetargi dla dostawców zewnętrznych DGT regularnie organizuje przetargi publiczne lub ogłasza zaproszenia do składania ofert. Ogłoszenia tego rodzaju publikuje się w Dzienniku Urzędowym i na stronach portalu EUROPA. W przetargach mogą brać udział zarówno biura tłumaczeniowe, jak i tłumacze pracujący na własny rachunek. Wybrani oferenci trafiają na listę rankingową w kolejności zależnej od oferowanej ceny i jakości tłumaczenia. Zawierają oni z Komisją Europejską umowę ramową, w której nie gwarantuje się jednak ani określonej ilości zleceń, ani ich regularności. Pomoc dla tłumaczy zewnętrznych Ponieważ Komisja pracuje we wszystkich językach urzędowych UE, przetłumaczone teksty mają w większości przypadków wartość oryginału. Wymagania jakościowe względem tych tekstów są zatem bardzo wysokie. Aby dostawcy zewnętrzni mogli pracować możliwie najbardziej efektywnie, otrzymują pomoc ze strony tłumaczy DGT. Dostarczają oni materiałów referencyjnych i pomagają przy problemach terminologicznych. Ocena Tłumaczenia dostarczone przez dostawców zewnętrznych są sprawdzane i oceniane przez departamenty DGT zlecające tłumaczenie. Miejsce tłumacza zewnętrznego na liście zależy od tych ocen jakości i jest regularnie aktualizowane. Tabela 4 Tendencje Tłumaczenia wewnętrzne Tłumaczenia zewnętrzne 26,3 % 28 % 23 % 73,7 % 72 % 16,4 % 83,6 % 77 % ,1 mln stron ,3 mln stron ,8 mln stron ,86 mln stron

13 11 Narzędzia wspomagające tłumaczenie i narzędzia zarządzania przepływem pracy Tłumacze DGT korzystają z licznych narzędzi komputerowych, z których częściowo korzystają także inne służby Komisji i tłumacze innych instytucji UE. Ponadto opracowano różne narzędzia wspomagające przepływ pracy, dzięki którym możliwe jest nadzorowanie i zarządzanie procesem produkcji i przepływem ponad dwóch milionów stron rocznie. Poniżej przedstawiono krótki opis tych narzędzi. Narzędzia wspomagające tłumaczenie Pamięci tłumaczeniowe Od 1997 r. tłumacze mają do dyspozycji program, który umożliwia im tworzenie lokalnych pamięci tłumaczeniowych. Nadają się one szczególnie do tłumaczenia powtarzalnych tekstów. Przy pomocy pamięci tłumaczeniowej tłumacze wyszukują takie same lub podobne fragmenty tekstu już przetłumaczonego i w stosownych przypadkach wykorzystują je w tłumaczonym przez siebie dokumencie. Ponieważ teksty sporządzane w Komisji często odwołują się do tekstów wcześniejszych lub do istniejących przepisów, wykorzystywanie już przetłumaczonych fragmentów pozwala zaoszczędzić czas i jednocześnie zapewnia większą spójność terminologiczną, co ma szczególne znaczenie w przypadku tekstów prawnych.

14 12 Euramis System Euramis (European advanced multilingual information system) został opracowany przez Komisję. Obejmuje różne aplikacje internetowe i umożliwia dostęp do licznych usług językowych za pośrednictwem poczty elektronicznej. Euramis jest częścią wspólnej platformy łączącej wszystkie komputerowe narzędzia tłumaczeniowe DGT. Jedną z najważniejszych jej części jest centralna pamięć tłumaczeniowa. Natychmiast po otrzymaniu zlecenia tekst źródłowy jest automatycznie przesyłany do Euramisa. Następnie system przeszukuje centralną pamięć pod kątem ewentualnych wcześniejszych tekstów na ten sam temat. Rezultat może być zaimportowany bezpośrednio do lokalnej pamięci tłumaczeniowej. Po zakończeniu pracy nad tekstem tłumacz eksportuje lokalną pamięć tłumaczeniową do pamięci centralnej Euramisa, aby można ją było później wykorzystać. Tłumaczenie maszynowe Od 1976 r. Komisja wykorzystuje możliwości tłumaczenia maszynowego. Pierwotny system funkcjonował dla 18 par językowych i mógł dostarczyć w ciągu godziny 2000 stron tłumaczenia, które następnie wymagało weryfikacji. Od połowy 2010 r. opracowywany jest prototypowy system tłumaczenia maszynowego dla ponad 50 par językowych, oparty na nowszych technologiach statystycznych. System ten jest obecnie testowany, a jego wprowadzenie do codziennego użytku planowane jest na 2013 r. Oferta tłumaczenia maszynowego będzie również dostępna dla pracowników innych instytucji UE i administracji publicznej państw członkowskich. Tłumaczenie jest z reguły dostępne po kilku minutach, choć czas ten zależy od długości tekstu. Już w obecnej fazie testowej (tj. w 2011 r.) tłumaczenie maszynowe wykorzystywane jest przez tłumaczy do tworzenia wstępnych wersji tłumaczeń, które są następnie poprawiane i przeredagowywane ( postredakcja ), aby uzyskać wymaganą jakość. W pierwszym rzędzie tłumaczenie maszynowe służy ogólnemu zrozumieniu tekstu, ale może także przyspieszyć pracę w przypadku krótkich terminów. W tej ostatniej sytuacji tekst będący rezultatem tłumaczenia maszynowego musi zawsze zostać poddany postredakcji. Służy to również dalszemu podnoszeniu jakości tłumaczenia maszynowego.

15 13 Biblioteka DGT DGT posiada własną bibliotekę, podzieloną między Luksemburg i Brukselę. Jej zadaniem jest wspomaganie tłumaczy w szukaniu i sprowadzaniu niezbędnych materiałów pomocniczych. Zbiory biblioteki obejmują: słowniki ogólne i specjalistyczne, encyklopedie i leksykony, czasopisma i gazety we wszystkich językach urzędowych UE i w niektórych innych językach, dokumenty UE (Dzienniki Urzędowe, zbiory orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE, sprawozdania Komisji, biuletyny UE itp.). Biblioteka posiada także dostęp do licznych słowników elektronicznych i innych zasobów, z których można korzystać przez intranet DGT. DGT stworzyła także wielojęzyczną bibliotekę wirtualną ( MultiDoc ), obejmującą materiały (dotyczące nie tylko Unii Europejskiej) we wszystkich językach urzędowych UE. MultiDoc zawiera tysiące linków do stron internetowych uniwersytetów, ministerstw, instytucji publicznych i organizacji międzynarodowych. Terminologia Każdy z 23 departamentów językowych DGT odpowiada również za zadania terminologiczne, wykonywane przez terminologów tych departamentów. Zadania te obejmują: odpowiadanie na zapytania terminologiczne tłumaczy oraz urzędników Komisji lub innych instytucji UE, przygotowywanie terminologii na potrzeby tłumaczenia tekstów wysoce specjalistycznych, współpracę z terminologami z innych instytucji UE oraz z krajowymi służbami i organizacjami terminologicznymi, utrzymywanie IATE, największej wielojęzycznej bazy terminologicznej na świecie, zawierającej terminologię wszystkich instytucji UE. Zadania terminologiczne koordynowane są na poziomie ponaddepartamentalnym.

16 14 IATE IATE (interaktywna europejska baza terminologiczna) to międzyinstytucjonalna baza terminologiczna, dostępna nie tylko dla pracowników Komisji Europejskiej, lecz również dla osób spoza instytucji UE. Zawiera terminologię wszystkich instytucji UE, w sumie ponad osiem milionów terminów i 560 tys. skrótów. Obejmuje wszystkie języki urzędowe oraz łacinę. Za rozwój i utrzymanie bazy odpowiada międzyinstytucjonalny zespół, a za gromadzenie terminologii i jej aktualizację departamenty językowe. Zgromadzona terminologia dotyczy wszystkich obszarów działalności instytucji UE. Pozostałe źródła informacji Wszyscy pracownicy DGT mają do dyspozycji komputer z dostępem do internetu i z powszechnymi aplikacjami biurowymi. Dodatkowo tłumacze mają dostęp do licznych wewnętrznych i zewnętrznych baz danych, za pośrednictwem intranetu Komisji lub internetu. Najczęściej wykorzystywaną bazą jest DGTVista, elektroniczne archiwum wszystkich dokumentów przetłumaczonych w DGT, zawierające około dwóch milionów tekstów we wszystkich językach urzędowych UE, oraz EUR-Lex, baza zawierająca teksty Traktatów i wszystkich pozostałych przepisów prawa (np. dyrektywy i rozporządzenia), orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości, a także wniosków legislacyjnych. Niektóre z tych baz danych dostępne są przez portal EUROPA, co ma szczególne znaczenie dla tłumaczy zewnętrznych. Komputerowo wspomagany przepływ pracy DGT dysponuje licznymi narzędziami śledzenia przepływu tekstów, od ich przekazania przez dyrekcję zlecającą tłumaczenie do zwrotu do zleceniodawcy w żądanych wersjach językowych. Inne narzędzia używane są do kontroli procesu produkcji i sporządzania odpowiednich tygodniowych, miesięcznych lub rocznych statystyk. Szkolenia Wszystkie techniczne i polityczne obszary zadań Komisji znajdują wcześniej czy później odzwierciedlenie w tekstach tłumaczonych przez tłumaczy DGT. Także rozwój informatyczny ma coraz większy wpływ na pracę tłumaczy. Dlatego DGT oferuje wewnętrzne możliwości dokształcania, a także umożliwia udział w szkoleniach organizowanych przez inne dyrekcje Komisji Europejskiej lub podmioty zewnętrzne (między innymi w kursach językowych).

17 15 Kontakty zewnętrzne Polityka językowa UE cieszy się coraz większym zainteresowaniem. Wielu odwiedzających chce na własne oczy przekonać się podczas pobytu w DGT, jak w praktyce funkcjonuje równe traktowanie wszystkich 23 języków. Goście Komisji pochodzą z całego świata, nie tylko z państw członkowskich. Program VTS W ramach programu VTS (Visiting Translator Scheme) tłumacze DGT mogą spędzić kilka tygodni na uniwersytecie w kraju, którego język znają lub którego właśnie się uczą. Podczas takiego pobytu mają za zadanie informować studentów i wykładowców o pracy w DGT i promować pracę w służbach tłumaczeniowych UE. Jednocześnie poprawiają swoją znajomość języka. Program EMT Europejskie studia drugiego stopnia w dziedzinie tłumaczeń pisemnych (European Master s in Translation EMT) to projekt partnerski realizowany wspólnie przez Komisję Europejską i uczelnie wyższe oferujące studia magisterskie w dziedzinie tłumaczeń. Jego celem jest stworzenie znaku jakości dla programów studiów tłumaczeniowych spełniających pewne standardy. Programy te muszą ubiegać się o uczestnictwo w sieci EMT, do której przyjmowane są po pomyślnym przejściu procesu oceny. Powstaje coraz więcej programów studiów zorientowanych na praktykę tłumaczenia. Profil kompetencji tłumacza wypracowany na potrzeby EMT przez grupę uznanych ekspertów opisuje umiejętności, których tłumacz potrzebuje, aby odnieść sukces na rynku. Długoterminowym celem programu EMT jest podniesienie prestiżu zawodu tłumacza w UE.

18 16 Program Juvenes Translatores Aby promować wielojęzyczność i zwrócić uwagę młodych ludzi na zawód tłumacza, Komisja Europejska zainicjowała konkurs tłumaczeniowy Juvenes Translatores. Uczniowie szkół mogą wczuć się w rolę profesjonalnego tłumacza i przełożyć jednostronicowy tekst z jednego z 23 języków urzędowych UE na inny, wybrany przez siebie język urzędowy UE. Zwycięzcy, po jednym z każdego państwa członkowskiego, zapraszani są do Brukseli, gdzie w siedzibie Komisji Europejskiej następuje uroczyste wręczenie nagród. Biura terenowe DGT Aby ułatwić komunikację ze społeczeństwem, DGT powołała do życia swoje biura terenowe w państwach członkowskich. Pracownicy DGT oddelegowani do tych biur odpowiadają za lokalizację, tj. dostosowywanie wybranych, sporządzonych w Brukseli tekstów do miejscowych wymagań i potrzeb grup docelowych. Uczestniczą także w nawiązywaniu kontaktów ze społeczeństwem, a tym samym przyczyniają się do zmniejszania dystansu między instytucjami UE a jej obywatelami. Do zadań pracowników biura terenowego należy między innymi organizacja wystaw, konferencji i podobnych imprez, a także uczestnictwo w ważnych seminariach i warsztatach na tematy językowe.

19 17 To także ich zasługą jest sukces konkursu dla młodych tłumaczy Juvenes Translatores, projektu EMT oraz Europejskiego Dnia Języków. Ponadto wpływają na instytucje kształcące tłumaczy w państwach członkowskich, aby potrzeby DGT uwzględniane były w ich planach nauczania. Biura terenowe utrzymują także kontakty ze stowarzyszeniami tłumaczy i innych zawodów, które mają do czynienia z językiem. Nowe państwa członkowskie nowe języki W trakcje swojego istnienia DGT przeszła liczne rozszerzenia UE. Przystąpienie kolejnych państw do UE wymagało dodania nowych języków urzędowych. Podczas przygotowań akcesyjnych każde państwo, które wnosi do UE nowy język, powołuje w jednym z ministerstw jednostkę koordynującą tłumaczenie całego prawodawstwa UE (acquis communautaire) na swój język lub języki urzędowe. DGT przyczynia się do bezproblemowej integracji jeszcze przed przystąpieniem nowego państwa członkowskiego: zapewniając wsparcie techniczne, oferując krajowym jednostkom koordynacyjnym szkolenia i służąc radą, tworząc w danym państwie swoje biuro terenowe i pozostając z nim w ścisłym kontakcie, analizując i napędzając rynek usług tłumaczeniowych, 1973 Dania, Irlandia i Zjednoczone Królestwo 1981 Grecja 1986 Hiszpania i Portugalia 1995 Austria, Finlandia i Szwecja 2004 Cypr, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Republika Czeska, Słowacja, Słowenia i Węgry 2007 Bułgaria i Rumunia doradzając uniwersytetom danego państwa w zakresie kształcenia tłumaczy, aby pomóc im w zaspokojeniu aktualnych i przyszłych potrzeb DGT i rynku językowego. Oprócz tego DGT każdego roku przyjmuje licznych stażystów z przyszłych państw członkowskich.

20 18 Możliwości zatrudnienia Tłumacze pracujący w Komisji Europejskiej mogą zostać zatrudnieni na czas nieokreślony, na czas określony lub jako pracownicy kontraktowi. Konkursy dla tłumaczy zatrudnionych na czas nieokreślony (urzędników) Podobnie jak cały personel Komisji zatrudniony na czas nieokreślony tłumacze wybierani są w otwartej procedurze konkursowej, która przeprowadzana jest zawsze dla konkretnego języka. Informacje o konkursie publikowane są w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, w ponadregionalnych gazetach danych państw członkowskich, a także w internecie. Organizacją konkursów zajmuje się wyspecjalizowany organ UE Europejski Urząd Doboru Kadr (EPSO). Konkursy dla tłumaczy odbywają się zwykle co trzy lata dla danych języków. W skrócie obejmują one: komputerowy test wstępny (ocena myślenia werbalnego i abstrakcyjnego oraz posługiwania się danymi liczbowymi), tłumaczenie na język ojczysty, wieloczęściową ocenę zintegrowaną. Cała procedura trwa średnio od pięciu do dziewięciu miesięcy. Nazwiska osób, które pomyślnie przeszły całą procedurę, trafiają na listę rezerwową, ważną przez kilka lat (jej ważność może być przedłużona). Wpisanie na listę rezerwową nie stanowi jednak gwarancji zatrudnienia. Wolne stanowiska w działach zajmują stopniowo ci laureaci konkursu, których profil (kierunek studiów, kombinacja językowa, specjalizacja) odpowiada potrzebom DGT. Wymagania ogólne Aby zostać dopuszczonym do udziału w konkursie tłumacze muszą: posiadać obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej, ukończyć co najmniej trzyletnie studia wyższe (np. z dziedziny językoznawstwa, ekonomii, prawa, nauk ścisłych). Obywatele krajów kandydujących mogą wziąć udział w konkursie, zatrudniani są jednak dopiero po przystąpieniu ich kraju do UE. Ponieważ laureaci konkursów otwartych zatrudniani są na stanowiska w podstawowej grupie zaszeregowania danej kategorii, doświadczenie zawodowe nie jest wymagane.

21 19 Jednak w przypadku niektórych działów tłumaczeniowych doświadczenie w określonych obszarach tematycznych UE (ekonomia, prawo, zarządzanie itd.) może okazać się przydatne. Kandydaci muszą wykazać się doskonałą znajomością języka ojczystego i posiadać bardzo dobrą znajomość przynajmniej dwóch innych języków urzędowych UE. Dodatkowym atutem jest znajomość dalszych języków. Z wyjątkiem przypadków nadzwyczajnych tłumaczenie odbywa się wyłącznie na język ojczysty tłumacza. Umiejętność tłumaczenia z języka ojczystego stanowi jednak często dodatkową zaletę. Pracownicy zatrudnieni na czas określony W odniesieniu do pracowników zatrudnianych na czas określony istnieje specjalna procedura selekcji. DGT publikuje odpowiednie zaproszenia do wyrażania zainteresowania. Z osobami, które pomyślnie przejdą tę procedurę rekrutacyjną, podpisuje się umowy na czas określony. Pracownicy kontraktowi Także w przypadku pracowników kontraktowych istnieje specjalna procedura. Wybranym osobom również proponuje się umowy na czas określony.

22 20 Staże Absolwentom szkół wyższych (nie tylko z państw członkowskich UE), którzy po zakończeniu studiów chcieliby zdobyć doświadczenie w pracy tłumacza, DGT oferuje pięciomiesięczne staże w Brukseli i Luksemburgu. Stażyści pracują z reguły w działach tłumaczeniowych. Ich praca polega głównie na tłumaczeniu z co najmniej dwóch języków urzędowych UE na ich język ojczysty. Teksty docelowe weryfikowane są przez doświadczonych tłumaczy DGT. Staże mogą obejmować także pracę terminologiczną lub inne zadania związane z tłumaczeniem. Stażyści otrzymują miesięczne wynagrodzenie pokrywające koszty utrzymania. Staże w Komisji Europejskiej rozpoczynają się zawsze 1 marca i 1 października. Terminy zgłoszenia upływają odpowiednio: 1 września w przypadku staży rozpoczynających się w marcu, 31 stycznia w przypadku staży rozpoczynających się w październiku. Dalsze informacje na tematy poruszone w niniejszej broszurze (np. dotyczące narzędzi tłumaczeniowych i przepływu pracy) oraz dane teleadresowe znajdują się na stronie:

23 Europe Direct to serwis, który pomoże Państwu znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące Unii Europejskiej. Numer bezpłatnej infolinii*: * Niektórzy operatorzy telefonii komórkowej nie udostępniają połączeń z numerami lub pobierają za nie opłaty. Wiele informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa ( Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2012 ISBN doi: /4125 Unia Europejska, 2012 Powielanie materiałów dozwolone pod warunkiem podania źródła. Zdjęcia: Strona 2 istockphoto/gulcan Yasemin Sumer, 3 istockphoto/antimartina; Strony 5, 9, 13, 16, 20 Unia Europejska; Strony 4, 11, 19 Phovoir. Printed in Belgium WYDRUKOWANO NA PAPIERZE BIELONYM BEZ CHLORU PIERWIASTKOWEGO (ECF)

24 HC PL-C