poezja polskiego baroku zaczerpnęła wiele z obcych poetyk; inspiracją dla polskich twórców był zwłaszcza marinizm i

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "poezja polskiego baroku zaczerpnęła wiele z obcych poetyk; inspiracją dla polskich twórców był zwłaszcza marinizm i"

Feliks Żurawski
7 lat temu
Przeglądów:

1 Wiersze Daniela Naborowskiego i Jana Andrzeja Morsztyna poezja polskiego baroku zaczerpnęła wiele z obcych poetyk; inspiracją dla polskich twórców był zwłaszcza marinizm i konceptyzm; marinizm - to termin wywodzący się od nazwiska włoskiego poety żyjącego na przełomie XVI i XVII wieku Gimbattisty Marino określanego jako król poetów XVII wieku; twórca ten tak kształtował swoje utwory, aby zaskakiwały i zadziwiały czytelnika niezwykle kunsztownym stylem i ciekawymi metaforami; kunsztowność ta przejawiała się zazwyczaj w bardzo obfitym używaniu środków stylistycznych; Marino żądał od poety przede wszystkim pomysłowości i mistrzowskiego panowania nad - filmy edukacyjne on-line Strona 1/11

twórca ten tak kształtował swoje utwory, aby zaskakiwały i zadziwiały czytelnika niezwykle kunsztownym stylem i ciekawymi metaforami; kunsztowność ta przejawiała się zazwyczaj

2 językiem: Celem poety jest cudowność. Kto nie potrafi zdumiewać niech idzie do stajni! sława Marina dotarła do Polski bardzo wcześnie; już w latach 20. XVII wieku powstają pierwsze przekłady wierszy włoskiego mistrza, podjęta zostaje również próba przekładu jego najsłynniejszego eposu pt. Adon historia miłosnych perypetii bogini Wenus i pięknego pasterza Adonisa; konceptyzm również wywodzi się z siedemnastowiecznej literatury włoskiej; styl ten popularny był również w Hiszpanii, a w Polsce za autorów lubujących się poetyce konceptyzmu podajemy Daniela Naborowskiego i Jana Andrzeja Morsztyna konceptyzm - styl ten opiera się na koncepcie, a zatem ciekawym i zaskakującym pomyśle; koncept dotyczyć mógł zarówno tematyki, - filmy edukacyjne on-line Strona 2/11

Adon historia miłosnych perypetii bogini Wenus i pięknego pasterza Adonisa; konceptyzm również wywodzi się z siedemnastowiecznej literatury włoskiej; styl ten popularny był również w Hiszpanii,

3 jak i budowy utworu realizował się zarówno na płaszczyźnie treści (np. zaskakujące i nielogiczne porównanie) jak i formy (np. oparcie utworu na tylko jednym środku stylistycznym); styl ten często wykorzystywał niespodziewane puenty oraz środki stylistyczne opierające się na zestawianiu przeciwieństw, czyli oksymorony tzw. epitety sprzeczne, antytezy oraz paradoks kochankowie określani byli czasem jak ramiona cyrkla, które nigdy w gruncie rzeczy się nie rozłączą (to koncept Johna Donne a); miłość cielesna, odkrywanie ciała ukochanej to zdobywanie Ameryki przez Kolumba; życie określane było nieraz jako golenie - filmy edukacyjne on-line Strona 3/11

4 się; życie to wydanie książki zmartwychwstanie to jej nowa, ocenzurowana przez boga wersja; barok to również moda na długie i mocno konceptualne tytuły: Duchowa lewatywa dla zatwardziałych w pobożności dusz; Duchowa szlafmyca wyszywana pocieszającymi maksymami; poeci barokowi prześcigali się w wymyślnym komponowaniu swoich utworów; powstawały wiersze, które nie należało czytać w zwykły sposób, ale np. od końca do początku; modne były AKROSTYCHY W PIERWSZYCH - filmy edukacyjne on-line Strona 4/11

maksymami; poeci barokowi prześcigali się w wymyślnym komponowaniu swoich utworów; powstawały wiersze, które nie należało czytać

5 LITERACH WERSÓW lub w pierwszych literach po średniówce ukrywające jakieś dodatkowe przesłanie utworu np. imię adresatki; wiersze przybierały KSZTAŁT rzeczy, o której mówiły wiersze koła, wiersze kielichy, róże, ołtarze; np. Skrzydeła wielkanocne George a Herberta (w tłumaczeniu Stanisława Barańczaka) poezja barokowa nie jest tylko zabawą, przerostem formy nad treścią; stosowane w poezji tego okresu środki stylistyczne służyły do kreowania wizerunku ówczesnego świata i człowieka; poetyka paradoksu podkreślała nielogiczność świata oraz - filmy edukacyjne on-line Strona 5/11

Skrzydeła wielkanocne George a Herberta (w tłumaczeniu Stanisława Barańczaka) poezja barokowa nie jest tylko zabawą, przerostem formy nad treścią;

6 przypadkowość ludzkiego życia; oksymorony oraz antytezy, czyli zestawianie słów oraz wyrażeń o znaczeniu przeciwstawnym, służyło ukazaniu człowieka rozdartego, a świata jako areny walki pomiędzy dwoma antagonistycznymi siłami; poezja barokowa bardzo chętnie wykorzystywała również inwersję, czyli szyk przestawny, co z jednej strony w obrazowaniu powodowało chaos, a z drugiej zmuszało czytelnika do wytężenia uwagi poezję polskiego baroku możemy podzielić na dwa nurty metafizyczny oraz dworski; najwybitniejszym przedstawicielem - filmy edukacyjne on-line Strona 6/11

inwersję, czyli szyk przestawny, co z jednej strony w obrazowaniu powodowało chaos, a z drugiej zmuszało czytelnika do wytężenia uwagi poezję

7 pierwszego jest Daniel Naborowski, a drugiego Jan Andrzej Morsztyn; Daniel Naborowski bodaj najbardziej wykształcony spośród twórców swej epoki, uczeń Galileusza - jest autorem utworu Krótkość żywota, w którym zawarł metafizyczną refleksję o ludzkim życiu; utwór ten nawiązuje do biblijnego motywu vanitas, a ten wywodzi się od słów z Księgi Koheleta: Vanitas vanitatum et omnia vanitas, czyli Marność nad marnościami i wszystko marność; cały utwór Naborowskiego osadzony jest wokół tematu - filmy edukacyjne on-line Strona 7/11

nawiązuje do biblijnego motywu vanitas, a ten wywodzi się od słów z Księgi Koheleta: Vanitas vanitatum et omnia vanitas, czyli Marność

8 przemijania; podmiot liryczny twierdzi, że ludzkie życie jest jak: Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt wiek XVII jest okresem wielu niepokojów, wojen, rozterek związanych z religią i Bogiem, czego przyczyną była kontrreformacja; utwory Naborowskiego są niesłychanie logiczne i uporządkowane; odznaczają się wyszukanymi intelektualnymi konceptami, dbałością o warstwę dźwiękową tekstu; wirtuozeria formalna i artystyczne bogactwo wierszy ukrywają jednak tragiczną świadomość: poezja jest bezradna wobec niezrozumiałego świata niech będzie więc zabawą; poeta chaosowi świat przeciwstawia - filmy edukacyjne on-line Strona 8/11

wyszukanymi intelektualnymi konceptami, dbałością o warstwę dźwiękową tekstu; wirtuozeria formalna i artystyczne bogactwo wierszy ukrywają jednak tragiczną

9 precyzyjny porządek wiersza twórczość Jana Andrzeja Morsztyna, która uznawana jest za przykład wyszukanego dworskiego komplementu; wiersz pt. Niestatek ; zaskoczenie czytelnika Morsztyn uzyskał dzięki zbudowaniu utworu na zasadzie anafory, a następnie umieszczeniu jednowersowej puenty; podmiot liryczny wylicza rzeczy i działania niemożliwe do wykonania, jak np. zamknięcie wiatru w worku; te niewykonalne czynności stanowią tło dla prawdziwego tematu wiersza, czyli niestałości kobiet; podmiot liryczny twierdzi, że - filmy edukacyjne on-line Strona 9/11

puenty; podmiot liryczny wylicza rzeczy i działania niemożliwe do wykonania, jak np.

10 wszystkie przytoczone sytuacje są bardziej możliwe niż fakt, iż będzie stateczna która białogłowa; wiersz ma zatem charakter żartobliwy poezja Jana Andrzeja Morsztyna czerpie z bardzo konwencjonalnych chwytów i jej celem nie jest opiewanie obiektu miłości, ale raczej pobudzenie słuchaczy do uśmiechu lub zachwytu nad strukturą utworów; w twórczości Morsztyna dominowała tematyka miłosna i towarzyska zasłynął głownie dwoma zbiorami wierszy: Lutnią i Kanikułą oraz przekładami z języka włoskiego i francuskiego dworska kultura doby baroku charakteryzuje się libertynizmem; pojęcie to dotyczy zarówno stylu życia, który nawiązuje do hedonizmu i opiera się na zabawie, jak i postawy intelektualnej; libertynem nazywano osoby, które odznaczały się swobodą - filmy edukacyjne on-line Strona 10/11

miłosna i towarzyska zasłynął głownie dwoma zbiorami wierszy: Lutnią i Kanikułą oraz przekładami z języka włoskiego i francuskiego dworska kultura doby baroku charakteryzuje się libertynizmem;

11 Powered by TCPDF ( Ściąga eksperta myśli, nie ulegały wpływom autorytetów, zwłaszcza kościelnych; libertynizm miał bardzo poważny wpływ na ówczesny kształt kultury, bowiem podkreślił indywidualizm myślenia, zachwiał autorytetami i nakazywał korzystać z życia w taki sposób, by pobudzić wszystkie zmysły; tak rozumiany libertynizm stanowi drogę ucieczki przez niepokojami i rozterkami siedemnastowiecznych ludzi - filmy edukacyjne on-line Strona 11/11

wpływ na ówczesny kształt kultury, bowiem podkreślił indywidualizm myślenia, zachwiał autorytetami i nakazywał

Podobne dokumenty

Mikołaj Sęp-Szarzyński urodził się około roku 1550; zmarł wiosną 1581; przynależy do późnego renesansu; jego utwory interpretowane

Wojna z "szatanem, światem i ciałem" - Mikołaj Sęp-Szarzyński Mikołaj Sęp-Szarzyński urodził się około roku 1550; zmarł wiosną 1581; przynależy do późnego renesansu; jego utwory interpretowane są jako