Rada Unii Europejskiej Bruksela, 22 czerwca 2016 r. (OR. en) Jeppe TRANHOLM-MIKKELSEN, Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Rada Unii Europejskiej Bruksela, 22 czerwca 2016 r. (OR. en) 10511/16 ATO 42 CADREFIN 37 PISMO PRZEWODNIE Od: Data otrzymania: 20 czerwca 2016 r. Do: Nr dok. Kom.: Dotyczy: Sekretarz Generalny Komisji Europejskiej, podpisał dyrektor Jordi AYET PUIGARNAU Jeppe TRANHOLM-MIKKELSEN, Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej COM(2016) 405 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie realizacji zadań w ramach programu pomocy na rzecz likwidacji obiektów jądrowych w Bułgarii, na Litwie i na Słowacji w 2015 r. i latach poprzednich Delegacje otrzymują w załączeniu dokument COM(2016) 405 final. Zał.: COM(2016) 405 final 10511/16 as DGE 2B PL

2 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2016) 405 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie realizacji zadań w ramach programu pomocy na rzecz likwidacji obiektów jądrowych w Bułgarii, na Litwie i na Słowacji w 2015 r. i latach poprzednich PL PL

3 1 WPROWADZENIE W niniejszym sprawozdaniu dokonano przeglądu postępów za rok 2015 i lata wcześniejsze w ramach unijnych programów pomocy dotyczących likwidacji obiektów jądrowych realizowanych w Bułgarii, na Litwie i na Słowacji. Spełnia ono wymogi w zakresie sprawozdawczości określone w stosownych rozporządzeniach Rady 1,2 i będzie stanowić podstawę do przyjęcia kolejnych rocznych programów prac w ramach programów pomocy. Programy pomocy dotyczące likwidacji obiektów jądrowych cel, budżet i zakres Po przystąpieniu do Unii Europejskiej Bułgaria, Litwa i Słowacja zobowiązały się do zamknięcia ośmiu radzieckich elektrowni jądrowych przed końcem ich planowego okresu działania. W zamian za to UE zobowiązała się do zapewnienia tym trzem państwom członkowskim pomocy finansowej na likwidację wyznaczonych elektrowni, a mianowicie: elektrowni jądrowej Kozłoduj w Bułgarii, bloki 1-4, elektrowni jądrowej Ignalina na Litwie; oraz elektrowni jądrowej Bohunice V1 na Słowacji. Od 2014 r. programy pomocy dotyczące likwidacji obiektów jądrowych 1,2 mają za zadanie pomoc określonym państwom członkowskim w stałej realizacji procesu zmierzającego do likwidacji elektrowni, dbając jednocześnie o zastosowanie najwyższych standardów bezpieczeństwa. We wszystkich trzech przypadkach stan końcowy to teren poprzemysłowy: budynki reaktora jądrowego oraz budynki pomocnicze, które nie są przeznaczone do ponownego wykorzystania, zostaną zburzone; zbudowane lub zmodernizowane zostaną repozytoria przypowierzchniowe w celu unieszkodliwienia nisko- i średnioaktywnych odpadów promieniotwórczych pochodzących z likwidacji; zlecone zostaną obiekty dla celów tymczasowego składowania wypalonego paliwa jądrowego i odpadów promieniotwórczych, których nie można składować w repozytoriach przypowierzchniowych. Wykraczając poza kwestię likwidacji, składowanie wypalonego paliwa i odpadów radioaktywnych w głębokich warstwach geologicznych jest szczegółowo opracowywane przez każde państwo członkowskie w 1 2 Rozporządzenie Rady (Euratom) nr 1368/2013 z dnia 13 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia unijnego dla programów pomocy dotyczących likwidacji obiektów jądrowych w Bułgarii i na Słowacji oraz uchylające rozporządzenia (Euratom) nr 549/2007 i (Euratom) nr 647/2010 (Dz.U. L 346 z , s. 1) i sprostowanie (Dz.U. L 8 z , s. 31). Rozporządzenie Rady (UE) nr 1369/2013 z dnia 13 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia unijnego dla programu pomocy dotyczącego likwidacji obiektu jądrowego na Litwie oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1990/2006 (Dz.U. L 346 z , s. 7) i sprostowanie (Dz.U. L 8 z , s. 30 i Dz.U. L 121 z , s. 59). 2

4 krajowym programie gospodarowania wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi zgodnie z wymaganiami odpowiedniej dyrektywy 3. W obecnym programie pomocy nie przewidziano dodatkowego wsparcia finansowego dla środków łagodzących w sektorze energetycznym 4 ; jednak istniejące projekty będą realizowane jeszcze przez kilka lat. W art. 2 obu rozporządzeń 1,2 określono główne cele szczegółowe programów likwidacji w okresie finansowania Cele te zostały doprecyzowane w procedurach wykonawczych 5 przyjętych przez Komisję w sierpniu 2014 r., zaś dla każdego programu likwidacji ustanowiono nowe podstawy aż do momentu osiągnięcia odpowiedniego stanu końcowego. Tabela 1 środki przeznaczone na programy likwidacji według źródła, na dzień 30 czerwca 2015 r. (w mln EUR) Pomoc Unii Źródła krajowe Inne Odsetki Ogółem źródła 7 do końca r Ogółem Kozłoduj Ignalina Bohunice Ogółem Dyrektywa Rady 2011/70/Euratom z dnia 19 lipca 2011 r. ustanawiająca ramy wspólnotowe w zakresie odpowiedzialnego i bezpiecznego gospodarowania wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi, Dz.U. L 199 z , s W poprzednich ramach pomoc finansowa UE miała na celu wsparcie państw członkowskich w bezpiecznej likwidacji reaktorów objętych przedterminowym zamknięciem, a także w realizacji środków łagodzących w sektorze energetycznym, dotyczących zastępczej mocy wytwórczej, modernizacji ekologicznej, modernizacji i efektywności energetycznej. Decyzja wykonawcza Komisji z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie zasad stosowania w odniesieniu do programów pomocy na rzecz likwidacji obiektów jądrowych w Bułgarii, na Litwie i na Słowacji w okresie , C(2014) 5449 final. Łącznie ze środkami, które nie zostały jeszcze przeznaczone na dotacje z międzynarodowych funduszy wspierania likwidacji elektrowni jądrowych. Na dzień 30 września 2015 r. Nowa umowa o delegowaniu zadań z centralną agencją zarządzającą projektem (CPMA) podpisana w czerwcu 2015 r. w odniesieniu do ram na lata zezwala na ponowne wykorzystanie odsetek w programie Ignalina; w konsekwencji przewiduje się, że w najbliższej przyszłości dostępna będzie dodatkowa kwota w wysokości 2 mln EUR. 3

5 Tabela 2 Główne dane podstawowe i braki Data końcowa Koszt szacunkowy (w mln EUR) Braki 9 (w mln EUR) do 2020 r. Ogółem do końca do 2020 r. Ogółem do końca Kozłoduj Brak 150 Ignalina Brak Bohunice Brak ZARZĄDZANIE PROGRAMEM 2.1 Metoda realizacji Komisja realizuje programy pomocy w ramach zarządzania pośredniego. Od 2001 r. zadania wykonawcze powierzono Europejskiemu Bankowi Odbudowy i Rozwoju (EBOR), a wpłaty kierowano do trzech międzynarodowych funduszy wspierania likwidacji elektrowni jądrowych. Od 2003 r. na Litwie coraz więcej zadań zostało powierzonych krajowej centralnej agencji zarządzającej projektem (CPMA). Tym samym program Ignalina jest zarządzany dwutorowo. W 2015 r. na wniosek Republiki Słowackiej służby Komisji oceniły słowacką agencję ds. energii i innowacji (SIEA) w celu ustanowienia nowego kanału realizacji programu Bohunice. Treść umowy o delegowaniu zadań jest obecnie przedmiotem negocjacji. 2.2 Programowanie roczne i monitorowanie Komisja zachęca do przejęcia pełnej odpowiedzialności za likwidację na szczeblu krajowym. Każde państwo członkowskie wyznacza koordynatora programu (w randze ministra lub sekretarza stanu), który jest odpowiedzialny za planowanie, koordynację i monitorowanie danego programu likwidacji na szczeblu krajowym. Koordynatorzy programu muszą przedstawiać roczne programy prac, które mają zostać zatwierdzone i przyjęte przez Komisję wraz z decyzjami finansowymi. Ponadto w każdym państwie członkowskim działa komitet monitorujący zajmujący się monitorowaniem i sprawozdawczością; Komisja jest członkiem tych komitetów i współprzewodniczy ich spotkaniom z koordynatorami programu. W 2014 r. stopniowo opracowywano i wprowadzano w życie nowe ramy proceduralne. W 2015 r. w każdym państwie członkowskim w pełni operacyjne były komitety monitorujące oraz zgromadzenia ofiarodawców odpowiednich międzynarodowych funduszy wspierania likwidacji elektrowni jądrowych. Służby Komisji wspierały beneficjentów podczas realizacji systemu metodyki wartości 9 Niedobór środków finansowych oblicza się jako różnicę między szacowanym kosztem programu likwidacji (tabela 2) a przeznaczonymi na ten cel środkami z Unii, państwa członkowskiego, innych źródeł i odsetkami (tabela 1). 4

6 wypracowanej 10 mającego na celu weryfikację postępów i wyników. Niniejsze sprawozdanie oparte jest na wynikach działań przedstawionych przez komitety monitorujące. W 2015 r. służby Komisji skoncentrowały swoje działania w zakresie monitorowania w terenie na systemach ochrony przed promieniowaniem, zgodnie z wymogiem zapewnienia stosowania najwyższych norm bezpieczeństwa. Zakończenie działania w zakresie monitorowania zaplanowano na 2016 r. Powinno to doprowadzić do opracowania dodatkowych wskaźników bezpieczeństwa. 2.3 Audyt i ocena Programy pomocy są przedmiotem regularnych audytów i ocen. W 2015 r. Służba Audytu Wewnętrznego Komisji w ramach swojego programu audytu wewnętrznego przeprowadziła audyt zarządzania programami pomocy i nadzoru nad nimi. W związku z decydującym ustaleniem przeprowadzonej w 2014 r. oceny warunków ex ante, wynikających ze stosownych przepisów 1,2, Dyrekcja Generalna Komisji ds. Energii zgłosiła zastrzeżenie związane z niesystematyczną wadą w systemie kontroli wewnętrznej i uruchomiła plan działania w celu przeprowadzenia w szczególności dogłębnej oceny solidności planów finansowania dla każdego państwa członkowskiego mając na względzie bezpieczne ukończenie procesu likwidacji. Europejski Trybunał Obrachunkowy również rozpoczął kontrolę wykonania zadań stanowiącą następstwo ostatniej kontroli 11. Nowe sprawozdanie z kontroli spodziewane jest w 2016 r. W 2016 r. służby Komisji rozpoczną konieczne działania przygotowawcze do śródokresowej oceny programów pomocy dotyczących likwidacji obiektów jądrowych. 2.4 Wykonanie budżetu Komisja przyjęła roczne programy prac na 2014 i 2015 r. i związane z nimi decyzje finansowe 12,13 odpowiednio w dniu 30 października 2014 r. i 30 lipca 2015 r. W czerwcu 2015 r. podpisano stosowne umowy o delegowaniu zadań z organami wykonawczymi (EBOR, CPMA). Wszystkie środki finansowe przewidziane na 2014 r. zostały przydzielone na podstawie tych umów w dniu 5 czerwca 2015 r. (EBOR) i 5 października 2015 r. (CPMA). Środki przeznaczone dla Bułgarii i Litwy na 2015 r Technika zarządzania projektem w celu pomiaru wyników i postępów. Sprawozdanie specjalne ETO nr 16/2011 pt. Pomoc finansowa Unii Europejskiej na rzecz likwidacji obiektów jądrowych w Bułgarii, na Litwie i Słowacji: osiągnięcia i przyszłe wyzwania. Decyzja wykonawcza Komisji z dnia 30 października 2014 r. dotycząca przyjęcia decyzji w sprawie finansowania realizacji programów pomocy na rzecz likwidacji obiektów jądrowych Bohunice, Ignalina i Kozłoduj w 2014 r. C(2014) Decyzja wykonawcza Komisji z dnia 30 lipca 2015 r. dotycząca przyjęcia decyzji w sprawie finansowania realizacji programów pomocy na rzecz likwidacji obiektów jądrowych Bohunice, Ignalina i Kozłoduj w 2015 r. C(2015)

7 zostały przydzielone w dniu 23 grudnia 2015 r. (EBOR) i 23 października 2015 r. (CPMA); w odniesieniu do Słowacji zobowiązanie na 2015 r. oczekuje na sfinalizowanie umowy o delegowaniu zadań z SIEA, będącej obecnie przedmiotem negocjacji. Komisja Europejska przekazała środki finansowe na rzecz EBOR i CPMA w oparciu o prognozy zapotrzebowania w ramach umów i postępy w realizacji projektu. 3 POSTĘPY I WYNIKI Wszystkie reaktory zostały zamknięte, a ze wszystkich rdzeni poza jednym 14 usunięto paliwo. Najważniejsze cele pośrednie zostały osiągnięte; wydano zezwolenia na likwidację w Bułgarii i na Słowacji; na Litwie uruchamianie infrastruktury gospodarowania wypalonym paliwem jądrowym i odpadami weszło w fazę prób na zimno. Osiągnięcia te stanowią istotny krok w kierunku zwiększenia bezpieczeństwa terenów elektrowni. Poczyniono znaczne postępy we wszystkich trzech programach likwidacji. Jest to szczególnie widoczne w przypadkach, gdy działania demontażowe spowodowały powstanie znacznych ilości materiałów przeznaczonych głównie do usunięcia, a następnie recyklingu. Na dzień referencyjny do celów sprawozdawczości (30 czerwca 2015 r.) wyniki były na ogół zgodne z oczekiwaniami, przy czym w niektórych obszarach osiągnięto doskonałe wyniki, zaś w innych odnotowano pewne ryzyko rezydualne. 3.1 Bułgaria elektrownia jądrowa Kozłoduj Bloki 1 4 elektrowni jądrowej w Kozłoduj to reaktory typu VVER 440/230: bloki 1 i 2 zostały zamknięte w 2002 r., a bloki 3 i 4 w 2006 r. Bloki 1 i 2 były objęte nadzorem państwowego przedsiębiorstwa ds. odpadów promieniotwórczych (SERAW) od 2008 r. W blokach 3 i 4 od lipca 2012 r. nie ma już paliwa i zostały przekazane SERAW przez operatora elektrowni w marcu 2013 r. Pod nadzorem Ministerstwa Energii SERAW jest posiadaczem zezwolenia/operatorem odpowiedzialnym za likwidację bloków 1-4 elektrowni atomowej Kozłoduj i posiadaczem zezwolenia/operatorem przyszłego krajowego zakładu unieszkodliwiania. Podstawa programu Komisja przyjęła podstawę programu w załączniku 4 do procedur wykonawczych 6. Podstawa ta została uwzględniona w planie likwidacji elektrowni jądrowej Kozłoduj, zatwierdzonym przez władze bułgarskie, jak potwierdzono w zezwoleniu na likwidację. Plan ten spełnia wymogi określone w prawie krajowym i normy Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA). 14 Blok 2 elektrowni jądrowej Ignalina. 6

8 W porównaniu z wcześniejszymi wersjami w zmienionym planie przyspieszono datę zakończenia programu o pięć lat, a nowy (z 2013 r.) szacowany koszt mln EUR stanowi spadek o 11 %. Postęp Cele, które należało osiągnąć do daty referencyjnej do celów sprawozdawczości, osiągnięto w ustalonym terminie zgodnie z podstawą. Z rdzeni reaktora i zbiorników usunięto paliwo, a zezwolenie na likwidację bloków 1 2 elektrowni jądrowej Kozłoduj wydano w listopadzie 2014 r. W kwietniu 2015 r. SERAW przedłożyło bułgarskiej agencji regulacyjnej ds. jądrowych wniosek o zezwolenie na likwidację bloków 3 4; jednak zezwolenie nie zostanie wydane w styczniu 2016 r. zgodnie z planem. Dokonano postępów w demontażu turbinowni. Wyniki Ogólne wyniki były zadowalające. Ilości złomu metalu wytwarzanego w turbinowni osiągnęły 83 % planowanej wielkości. Natomiast ilość betonu z rozbiórki turbinowni przekroczyła poziom docelowy o 66 %. Harmonogram był optymalny dla wielu projektów likwidacji 15, jednak nie można było zapobiec opóźnieniom w realizacji niektórych projektów. W szczególności duże ryzyko opóźnienia wynikło z kwestii prawnych związanych z ocenami oddziaływania na środowisko dotyczącymi budowy obiektu służącego ograniczeniu ilości odpadów promieniotwórczych oraz z programem likwidacji. Ryzyko to zostało usunięte wraz z odrzuceniem ostatecznych apelacji przez bułgarski naczelny sąd administracyjny. Realizacja projektów związanych z krajowym zakładem unieszkodliwiania nie postępowała zgodnie z planem z powodu konieczności powtórzenia odpowiedniej oceny oddziaływania na środowisko. W okresie objętym sprawozdaniem w zasadzie większe ryzyko było związane z kwestiami administracyjnymi niż z przyczynami technicznymi. Potwierdza to opóźnione wydanie zezwolenia na likwidację bloków 3 4 elektrowni atomowej Kozłoduj. Stanowi to zagrożenie dla ścieżki krytycznej programu; należy poruszyć tę kwestię w rocznym programie prac na rok W latach 2014 i 2015 wartość wypracowana projektów była dostosowana do rzeczywistych kosztów, co świadczy o zadowalającym poziomie kosztów. Współfinansowanie Na dzień 31 grudnia 2014 r. bułgarskie krajowe źródła finansowania wyniosły 147 mln EUR, co odpowiada około 13 % szacunkowych kosztów programu likwidacji. Na podstawie obecnie dostępnych informacji przed rokiem 2020 nie należy się spodziewać niedoboru środków. W czerwcu 2015 r. niedobór środków finansowych 15 Program Kozłoduj dzieli się na dwie części: projekty likwidacyjne oraz projekty związane z krajowym zakładem unieszkodliwiania. 7

9 na lata wyniósł około 150 mln EUR (patrz tabela 2), tj. 14 % całkowitych szacunkowych kosztów realizacji programu likwidacji do roku W pierwszym półroczu 2015 r. odnotowano spadek deficytu finansowego z powodu przesunięć środków z sektora energetycznego 16 na rzecz działań likwidacyjnych w ramach Międzynarodowego Funduszu Wspierania Likwidacji elektrowni Kozłoduj. Po 2020 r. Bułgaria zamierza zwiększyć udział krajowy o środki pochodzące ze sprzedaży energii elektrycznej wygenerowanej przez bloki 5 i 6 elektrowni jądrowej Kozłoduj, które znajdują się na etapie eksploatacji długoterminowej. 3.2 Litwa elektrownia jądrowa Ignalina W skład elektrowni jądrowej Ignalina wchodzą dwa reaktory RBMK Bloki 1 i 2 zostały zamknięte odpowiednio w 2004 r. i 2009 r. Litewskie przedsiębiorstwo państwowe Elektrownia jądrowa Ignalina jest posiadaczem zezwolenia/operatorem odpowiedzialnym za likwidowane obiekty i zakłady unieszkodliwiania odpadów. Działa ono pod kontrolą Ministerstwa Energii. Podstawa programu Komisja przyjęła podstawę programu w załączniku 2 do procedur wykonawczych 6. Podstawa ta została uwzględniona w ostatecznym planie likwidacji zatwierdzonym przez Ministra ds. Energii Republiki Litewskiej w dniu 25 sierpnia 2014 r. Plan ten spełnia wymogi określone w prawie krajowym i normy MAEA. Plan z sierpnia 2014 r. jest wynikiem gruntownego przeglądu poprzedniego dokumentu (z lipca 2005 r.), reorganizacji struktury pracy i kosztów oraz wprowadzenia szeregu działań, które początkowo nie były uwzględnione. Spowodowało to podwojenie szacunkowych kosztów i odroczenie terminu zakończenia programu o 9 lat. Postęp Cele, które należało osiągnąć do września 2015 r. 16, osiągnięto w ustalonym terminie zgodnie z podstawą. Kluczowe projekty związane z usunięciem paliwa z reaktora osiągnęły istotne etapy: W październiku 2015 r. zakończono prace instalacyjne w zbiornikach basenowych służących magazynowaniu wypalonego paliwa jądrowego; rozpoczęto próby rozruchu na zimno. Ponadto w sierpniu 2015 r. rozpoczęto przeprowadzanie prób na zimno rozruchu obiektów przetwarzania odpadów promieniotwórczych i tymczasowego składowania. 16 W szczególności unieważniono projekt budowy ciepłowni; związany z nim budżet wynosił 39 mln EUR. 8

10 Osiągnięto widoczne postępy w zakresie odkażania i demontażu turbinowni; rzeczywisty postęp wynosi 97 % w bloku 1 i 15 % w bloku 2. Wyniki Do września 2015 r. ogólne wyniki były zadowalające. Ilość demontowanych urządzeń przekroczyła wielkość planowaną o około 40 %; całkowita ilość przetworzonych i składowanych odpadów promieniotwórczych była zgodna z planem (przekroczenie o 5 % celu w zakresie przetwarzania, zaś składowanie 6 % poniżej docelowego poziomu), mimo że wyniki dla poszczególnych kategorii odpadów wahały się powyżej i poniżej szacunków. W niektórych obszarach należy usprawnić realizację harmonogramu; jednakże opóźnienia, które wystąpiły przed datą referencyjną do celów sprawozdawczości, nie miały wpływu na ścieżkę krytyczną programu. Udało się osiągnąć znaczny sukces pod względem obniżenia ryzyka menedżerskiego dzięki bezkosztowemu rozstrzygnięciu długotrwałego sporu umownego, który mógłby wpłynąć na ważny projekt (tymczasowe składowisko wypalonego paliwa jądrowego) mający kluczowe znaczenie dla realizacji głównego unijnego celu w zakresie pomocy finansowej w obecnych ramach finansowych, tj. wywozu wypalonego paliwa jądrowego z budynków reaktorów. Wartość wypracowana projektów była dostosowana do rzeczywistych kosztów, co świadczy o zadowalającym poziomie kosztów. Współfinansowanie Na dzień 30 września 2015 r. środki z litewskich źródeł finansowania na projekty związane z likwidacją i sektorem energetycznym wyniosły odpowiednio 91 mln EUR i 90 mln EUR. Na podstawie obecnie dostępnych informacji przed rokiem 2020 nie należy się spodziewać niedoboru środków. Od początku obowiązywania obecnych ram finansowych deficyt finansowy programu likwidacji na lata pozostał niezmieniony co do istoty i wynosi 1,73 mld EUR (zob. tabela 2), tj. połowę całkowitych szacunkowych kosztów zakończenia realizacji programu likwidacji do roku W ramach wyżej wymienionej dogłębnej oceny (zob. sekcja 2.3) dokonana zostanie analiza solidności planów finansowania. Zgodnie z odpowiednim obowiązującym ustawodawstwem krajowym 17 rząd litewski wynegocjuje udzielenie stosownej dodatkowej pomocy UE po roku Jednakże ustawodawstwo to zobowiązuje do obciążenia budżetu państwa z tytułu wszystkich kosztów, jeżeli żadne inne źródła finansowania nie zostaną znalezione. 3.3 Słowacja elektrownia jądrowa Bohunice V1 W skład elektrowni jądrowej Bohunice V1 wchodzą dwa reaktory VVER 440/230. Bloki 1 i 2 zostały ostatecznie zamknięto odpowiednio w 2006 r. i 2008 r. 17 TAR, 16 czerwca 2014 r., nr 7639, akt zmieniający XII-914, 5 czerwca 2014 r. 9

11 Jadrová a vyraďovacia spoločnosť (JAVYS) jest przedsiębiorstwem pozostającym pod kontrolą państwa za pośrednictwem Ministerstwa Gospodarki. JAVYS jest posiadaczem zezwolenia/operatorem odpowiedzialnym za likwidację elektrowni Bohunice V1 i zakłady unieszkodliwiania odpadów. Podstawa programu Komisja przyjęła podstawę programu w załączniku 3 do procedur wykonawczych 6. Podstawa ta została uwzględniona w szczegółowym planie likwidacji elektrowni jądrowej Bohunice V1 z dnia 22 października 2014 r. Szczegółowy plan likwidacji jest dostosowany do dokumentacji zezwolenia na likwidację i spełnia wymogi krajowe i normy MAEA. Szczegółowy plan likwidacji opiera się na poprzednich dokumentach, a mianowicie koncepcyjnym planie likwidacji (2006 r.) oraz planie etapu 1 likwidacji (2010 r.), a także zawiera plan etapu 2 likwidacji (2014 r.). Szczegółowy plan likwidacji zachowuje oryginalną strukturę pracy i początkową datę zakończenia programu (2025), lecz dokonano w nim ponownej oceny ogólnego oszacowania kosztów, co doprowadziło do ich zwiększenia o 9 %. Postęp Cele, które należało osiągnąć do września 2015 r. 16, osiągnięto w ustalonym terminie zgodnie z podstawą. Usunięto paliwo z rdzeni reaktora i zbiorników, a w grudniu 2014 r. słowacki organ regulacyjny zajmujący się energią jądrową wydał zezwolenie 18 na etap 2 likwidacji elektrowni jądrowej Bohunice V1. Zgodnie z planem dokonano demontażu wszystkich poza jednym systemem w turbinowni i w budynkach pomocniczych reaktora V1. W odniesieniu do gospodarowania odpadami promieniotwórczymi, warto zwrócić uwagę na pomyślne ukończenie projektu C7-B dotyczącego oczyszczania szlamów i sorbentów. Wytworzono ponad bębnów zestalonych odpadów promieniotwórczych, które następnie przekazano do kondycjonowania i unieszkodliwienia. Wyniki Do września 2015 r. ogólne wyniki były zadowalające, przy czym zdarzały się wyniki doskonałe (np. projekt C7-B). Ilość wyprodukowanych odpadów tradycyjnych i niebezpiecznych (niepromieniotwórczych) przekroczyła planowaną wartość 18 Zgodnie z przepisami krajowymi zezwolenia na likwidację są wydawane etapowo. Zezwolenie na etap 1 likwidacji, pozwalające na przeprowadzenie demontażu poza obszarem kontrolowanym, zostało wydane zgodnie z planem w 2011 r. Zezwolenie na etap 2 likwidacji zostało wydane w 2014 r., przed wyznaczonym terminem, i zezwolono w nim na demontaż reaktora. 10

12 odpowiednio o 27 % i 5 %. Produkcja kondycjonowanych odpadów promieniotwórczych przeznaczonych do ostatecznego unieszkodliwienia osiągnęła 75 % planowanej skumulowanej wartości od 2014 r., przy czym była zgodna z danymi wyjściowymi projektów demontażu/oczyszczania i wprowadzeniem odpowiednich rozwiązań technologicznych do optymalizacji ilości odpadów. Harmonogram był optymalny dla większości projektów; jednak opóźnieniom w realizacji niektórych projektów nie można było zapobiec. Aż do daty referencyjnej do celów sprawozdawczości opóźnienia te nie miały wpływu na ścieżkę krytyczną programu. Pod koniec 2015 r. zawieszono duży projekt (Projekt D2 odkażanie obwodu pierwotnego) z uwagi na problemy związane z umową. Może to mieć wpływ na ścieżkę krytyczną programu. Ryzyko to musi zostać uwzględnione w przedstawionym przez Słowację rocznym programie prac na rok Wartość wypracowana projektów była dostosowana do rzeczywistych kosztów, co świadczy o zadowalającym poziomie kosztów. Współfinansowanie Na dzień 31 grudnia 2014 r. słowackie krajowe źródła finansowania wyniosły 372 mln EUR, co odpowiada około 30 % szacunkowych kosztów programu likwidacji. Na podstawie obecnie dostępnych informacji przed rokiem 2020 nie należy się spodziewać niedoboru środków. W czerwcu 2015 r. niedobór środków finansowych na lata wyniósł około 193 mln EUR (patrz tabela 2), tj. 15 % całkowitych szacunkowych kosztów realizacji programu likwidacji Projekty związane z sektorem energetycznym Pod koniec 2013 r. programy pomocy dotyczące likwidacji obiektów jądrowych przyczyniły się do projektów w sektorze energetycznym zgodnie z odpowiednią krajową polityką energetyczną. Część środków przyznanych przed 2014 r. nadal należy przeznaczyć na projekty w toku. Bułgaria Pomoc dotyczyła projektów w zakresie efektywności energetycznej (np. budynki publiczne, oświetlenie ulic, sprzęt górniczy), przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej oraz wytwarzania energii. Dwie trzecie projektów zakończono, a wypłaty stanowią 59 % zobowiązań. Litwa Międzynarodowy fundusz wspierania likwidacji elektrowni Ignalina sprawnie i skutecznie przyczynił się do projektów wspierających rozwój litewskiej części połączenia międzysystemowego między Polską a Litwą. 19 Podczas przygotowywania rocznego programu prac na rok 2016 Republika Słowacka poinformowała, że krajowe źródła finansowania zostały podwyższone do około 476 mln EUR na dzień 31 grudnia 2015 r., zmniejszając deficyt do wysokości 89 mln EUR. 11

13 Za pośrednictwem CPMA udzielono pomocy na projekty dotyczące efektywności energetycznej (np. budynki publiczne i oświetlenie ulic); wypłaty stanowią około 50 % zobowiązań. Słowacja Program pomocy przyczynił się do środków w sektorze przesyłowym, a także środków w zakresie efektywności energetycznej w budynkach publicznych. Ten ostatni zestaw projektów został ukończony. Duże projekty ukończono także w sektorze przesyłowym. Ogółem 70 % projektów zakończono, a wypłaty stanowią 55 % zobowiązań. 4 WNIOSEK Określenie i zatwierdzenie planów likwidacji jest dowodem, że Bułgaria, Litwa i Słowacja zobowiązały się do przejęcia ostatecznej odpowiedzialności za likwidację przedmiotowych elektrowni jądrowych. Określono potrzeby finansowe w odniesieniu do zakończenia programów likwidacji poprzez zidentyfikowanie luk między potrzebami a już zabezpieczonymi środkami, których znaczna część pochodzi z programu pomocy UE. Na podstawie obecnie dostępnych informacji przed rokiem 2020 nie należy się spodziewać niedoboru środków w żadnym z trzech państw. Osiągnięcie celów ram finansowych na lata przyniesie znaczną poprawę warunków bezpieczeństwa we wszystkich trzech obiektach. Jednakże zgodnie z sytuacją na koniec 2014 r. 20 zapewnienie wymaganych dodatkowych funduszy w długim okresie (po 2020 r.) wymaga uważnego monitorowania, zwłaszcza na Litwie. Osiągnięto znaczny postęp, nie tylko w zakresie prac przygotowawczych i zmian organizacyjnych, lecz także rzeczywistej likwidacji budynków i urządzeń oraz przetwarzania odpadów promieniotwórczych. Szczegółowe cele i wskaźniki (zaproponowane przez trzy państwa członkowskie i zatwierdzone przez Komisję poprzez przyjęcie procedur 6 ) umożliwiły dokładne monitorowanie przebiegu prac w oparciu o dane ilościowe. Ponadto we współpracy z beneficjentami służby Komisji wprowadziły metodykę wartości wypracowanej w trzech programach (zob. tabela B.2 w załączniku), aby udoskonalić porównanie postępów oraz skuteczności monitorowania przez Komisję. Perspektywy Wydanie zezwoleń w Bułgarii i na Słowacji otworzyło drogę do demontażu głównych systemów. 20 Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie realizacji zadań w ramach programu pomocy na rzecz likwidacji obiektów jądrowych w Bułgarii, na Litwie i na Słowacji w okresie COM(2015) 78 final. 12

14 Na Litwie uruchomienie tymczasowego składowiska wypalonego paliwa jądrowego weszło w fazę końcową; a przeniesienie wypalonego paliwa jądrowego do suchego składowania rozpocznie się w 2017 r. W nadchodzących latach czynności porządkowe spowodują zwiększony przepływ materiałów usuwanych z obiektów jądrowych. Śródokresowa ocena spodziewana do końca 2017 roku będzie stanowić merytoryczną ocenę ogólnych postępów, perspektywy krótkoterminowej, jak również planowania aż do zakończenia. 13