Laryngologiczny obraz refluksu krtaniowo-gardłowego doświadczenia własne w diagnozowaniu i leczeniu
|
|
- Dagmara Dziedzic
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 otolaryngologia polska 67 (2013) Dostępne online journal homepage: Artykuł oryginalny/original research article Laryngologiczny obraz refluksu krtaniowo-gardłowego doświadczenia własne w diagnozowaniu i leczeniu Laryngopharyngeal reflux own experience in diagnosis and treatment Jacek Schmidt 1, Magdalena Łapienis 1, *, Michał Stawicki 2 1 Oddział Otolaryngologiczny Szpitala MSWiA w Łodzi, Ordynator: dr n. med. Jacek Schmidt, Poland 2 Poradnia Gastroenterologiczna Szpitala Świętej Rodziny w Łodzi, Poland informacje o artykule Historia artykułu: Otrzymano: Zaakceptowano: Dostępne online: Słowa kluczowe: refluks krtaniowo-gardłowy 24-godzinna ph-metria impedancyjna przełyku zapalenie krtani dieta Keywords: Laryngopharyngeal reflux 24-hour esophageal ph-impedance Laryngitis Diet abstract Introduction: For many years the specialists, have been interested in gastroesophageal reflux. The aim of the work is to present our experience in the diagnosis and the treatment of laryngopharyngeal reflux. Material and methods: We studied 60 patients (35 women and 25 men) aged 25 to 60 (average age 43), with symptoms of reflux, hospitalized in ENT Department in the years In all patients in ENT examination laryngitis were stated. Each patient was treated with 24-hour esophageal ph-impedance during gastrological consultation. In case of confirmed reflux disease proper diet and medication blocking the proton pomp were prescribed for a period of 3 months. The check-up included: patient interview, filling the questionnaire, ENT examination and gastrological consultation. The treatment was continued for the next 3 months with patients with sustaining problems of upper airway. Results: Laryngopharyngeal reflux disease was confirmed in all examined patients. After 3 months over 80% patients finished the treatment, the other (13) patients finished their treatment after 6 months. Conclusions: ENT and gastrological consultations with 24-hour esophageal ph-impedance help with successful diagnosis and curing the reflux disease Polish Otorhinolaryngology - Head and Neck Surgery Society. Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. All rights reserved. Wprowadzenie Definicję choroby refluksowej żołądkowo-przełykowej ustalono na międzynarodowej konferencji w Montrealu w 2006 roku [1], aby ułatwić porozumiewanie się lekarzom z różnych dziedzin oraz ujednolicić język naukowy. Zgodnie z tymi wytycznymi, o chorobie mówimy, kiedy objawy związane z refluksem zgaga i tzw. regurgitacja, obniżają jakość życia pacjenta, ale także kiedy u pacjentów występują powikłania powstałe w konsekwencji refluksu. Zgaga została zdefiniowana jako uczucie pieczenia za mostkiem, a regurgitacja jako przesuwanie się treści refluksowej do gardła dolnego i jamy ustnej. Ustalono również * Adres do korespondencji: ul. Malczewskiego 19/9, Łódź. Tel.: Adres mlapienis@list.pl (M. Łapienis) /$ see front matter 2013 Polish Otorhinolaryngology - Head and Neck Surgery Society. Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. All rights reserved.
2 140 otolaryngologia polska 67 (2013) nowy podział choroby refluksowej na zespół przełykowy i pozaprzełykowy. W zespole pozaprzełykowym wyodrębniono zespoły o udowodnionym związku z refluksem żołądkowo-przełykowym (kaszlowy, krtaniowy, astmatyczny i nadżerek zębowych) oraz zespoły o prawdopodobnym związku z refluksem (zapalenie gardła, zapalenie zatok obocznych nosa, włóknienie płuc i nawracające zapalenie ucha środkowego). Istnieją trzy główne przyczyny choroby refluksowej żołądkowo-przełykowej: niesprawny mechanizm dolnego zwieracza przełyku, zaburzenie oczyszczania przełyku oraz opróżniania żołądka. W refluksie krtaniowo- -gardłowym pod wpływem treści refluksowej w błonie śluzowejipodśluzowej gardła i krtani następuje rozszerzenie naczyń krwionośnych, powstaje obrzęk podścieliska oraz przesięk zapalny [2]. Na skutek napływu fibroblastów następuje włóknienie i pogrubienie tkanek gardła oraz krtani. Dokonuje się metaplazja nabłonka urzęsionego w płaskonabłonkowy, przerost i wtórny zanik gruczołów śluzowych [3]. Dlatego też dolegliwości zgłaszane przez pacjentów z refluksem przełykowo-gardłowo-krtaniowym to: suchość ibólgardła, uczucie palenia, drapania, chrząkanie, odksztuszanie, chrypa, przewlekły kaszel, trudności wprzełykaniu i uczucie,,kluski w gardle [4, 5]. Woparciu oteobjawyzostał stworzony przez Belafsky'ego tzw. index objawów refluksowych (Reflux Symptom Index; RSI). Otrzymany wynik >5, pozwala z dużym prawdopodobieństwem potwierdzić chorobę refluksową gardłowo-krtaniową [6] (Tab. I). Opisane wcześniej procesy zachodzące w gardle i krtani u pacjentów z refluksem oceniane są w badaniu laryngologicznym. Do najczęstszych przewlekłych zmian zapalnych w obrębie gardła zaliczasię: zapalenie grudkowe tylnej ściany gardła, zapalenie i obrzęk błony śluzowej gardła dolnego (zachyłków gruszkowatych, okolicy zanalewkowej i ust przełyku). W obrębie krtani obserwowane są m.in.: ostre i przewlekłe zapalenie błony śluzowej krtani, zapalenie tylnego odcinka krtani z przekrwieniem okolicy międzynalewkowej, ograniczenie ruchomości w stawach pierścienno-nalewkowych, obrzęk nalewek, owrzodzenia kontaktowe, ziarniniaki okolicy wyrostków głosowych, podgłośniowe obrzęki oraz zwężenie okolicy podgłośniowej i szpary głośni [7]. Analogicznie do indeksu objawów refluksowych powstała ocena zmian refluksowych rozpoznanych w laryngoskopii (Reflux Finding Score; RFS).Wynik >11, pozwala przypuszczać, że mamy do czynienia zpacjentemzrefluksem gardłowo-krtaniowym (Tab. II) [8]. W postawieniu końcowego rozpoznania obok wywiadu, badania laryngologicznego i konsultacji gastrologicznej, pomocne są: endoskopia przełyku z ewentualnym badaniem histopatologicznym oraz 24-godzinna ph-metria zimpedancją przełykową. Badanie ph-metrii z impedancją przełyku daje obraz zjawisk zachodzących w przełyku. Pomiar oporu prądu zmiennego przepływającego między pierścieniami zlokalizowanymi na wewnątrzprzełykowej sondzie pomiarowej umożliwia detekcję treści pokarmowej (bolusa) z rozróżnieniem jej cech fizycznych (płyn, gaz), aczujnikiphpomagają widentyfikacji cech chemicznych (ph). Po uprzednim znieczuleniu błony śluzowej nosa i gardła, przez nos wprowadzana jest do przełyku sonda średnicy około 2 mm, na końcu której znajduje się elektroda pomiarowa. Elektroda ta ustawiana jest w końcowym odcinku przełyku, 5 cm powyżej jego dolnego zwieracza. Jednoczesna rejestracja impedancji i ph umożliwia różnicowanie refluksów na kwaśne (ph<4), słabo kwaśne (każdy incydent wykryty przy użyciu impedancji, któremu towarzyszy zmniejszenie ph o co najmniej 1 jednostkę, ale niewystarczający do obniżenia ph poniżej 4) i niekwaśne (każdy incydent refluksu bez zmniejszania ph o więcej niż 1jednostkę i bez zmniejszenia ph >4) [9 13]. Do wyleczenia choroby refluksowej konieczna jest współpraca z pacjentem. Proces ten trwa długo i wymaga, oprócz stosowania leków, dyscypliny żywieniowej oraz kontroli lekarskich u laryngologa i gastrologa. Celem pracy jest ocena częstości występowania refluksu żołądkowo-przełykowego u pacjentów zgłaszających przewlekłe dolegliwości ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego. Materiał i metody Badania przeprowadzono u 60 chorych (35 kobiet i 25 mężczyzn) w wieku lat (średnio 43 lat) hospitalizowanych na Oddziale Otolaryngologicznym Szpitala MSWiA w Łodzi w latach , u których podejrzewano występowanie choroby refluksowej na podstawie zgłaszanych dolegliwości ze strony górnych dróg oddechowych. Do badania wybrani byli pacjenci, którzy przez wiele lat, bez uzyskania poprawy lub ustąpienia dolegliwości, leczeni byli przez laryngologów Tabela I Indeks objawów refluksowych (RSI) Table I Assesment Reflux Symptoms Index (RSI) Jak bardzo w ciągu ostatniego miesiąca dotyczył Cię ten problem (zakreśl odpowienią cyfrę: 0 = nie występował, 5 = ciężki problem) 1. Chrypka lub inne problemy głosowe Chrząkanie Uczucie nadmiaru śluzu lub spływ śluzu do nosogardła Trudności z połykaniem pokarmów, płynów lub tabletek Kaszel po jedzeniu lub po położeniu się Duszności Kaszel (dokuczliwy, irytujący) Uczucie przeszkody w gardle, uczucie,,ściśniętego gardła Zgaga, ból w klatce piersiowej, niestrawność, uczucie kwasu w gardle SUMA
3 otolaryngologia polska 67 (2013) Tabela II Zmiany w krtani oraz ocena wg Reflux Finding Score (RFS) Table II Assesment Reflux Finding Score (RFS) Zmiany w krtani Obrzęk podgłośniowy nieobecny obecny Obliteracja przedsionka krtani częściowa całkowita Rumień/przekrwienie tylko arytenoids rozlany Obrzęk strun głosowych łagodny umiarkowany ciężki polip Rozlany obrzęk krtani łagodny umiarkowany ciężki zwężający Przerost tylnego spoidła łagodny umiarkowany ciężki zwężający Ziarniniak/granulacja nieobecna obecna Pogrubienie błony śluzowej krtani nieobecne obecne SUMA w poradniach z powodu zdiagnozowanego suchego zapalenia nosa, gardła bądź krtani. Przed zakwalifikowaniem do badania u wszystkich pacjentów w tomografii wykluczono zmiany zapalne i nieprawidłowości anatomiczne w zatokach i jamie nosa. Pacjenci kwalifikowani byli do badania po uzyskaniu powyżej 5 punktów w ankiecie objawów refluksowych Belafsky'ego (skala 0 45). Wszyscy pacjenci byli poddani badaniu laryngologicznemu i konsultowani przez gastrologa. W trakcie laryngoskopii pośredniej lekarz oceniał zmiany w krtani według skali RFS (skala 0 26). Każdemu pacjentowi podczas konsultacji gastrologicznej wykonywano 24-godzinną ph-metrię z impedancją przełyku. Wybranym przez gastrologa pacjentom (silne dolegliwości zgłaszane przez pacjenta, utrzymujące się mimo włączonego leczenia przeciwrefluksowego, nasilone zmiany w badaniu laryngologicznym) wykonywano badanie gastroskopowe. W przypadku potwierdzenia choroby refluksowej, zgodnie z zaleceniem gastrologa, włączane były na 3 miesiące leki blokujące pompę protonową (omeprazol 40 mg 2 x dz) oraz odpowiednia dieta (odstawienie: słodyczy, potraw ciężkostrawnych i mocno przyprawionych, napojów gazowanych, soków owocowych, akoholu oraz zachowanie przerwy około 3 godzin między ostatnim posiłkiem a spaniem). Kontrolna wizyta obejmowała wywiad, w tym ponowne wypełnienie kwestionariusza Belafsky'ego, badanie laryngologiczne z oceną zmian w krtani i konsultację gastrologiczną. U pacjentów z utrzymującymi się dolegliwościami i zmianami w drogach oddechowych leczenie było kontynuowane przez kolejne 3 miesiące. Wyniki Wankiecieobjawówrefluksowych pacjenci oceniali swoje dolegliwości średnio na 18 punkty (8 40 punktów). Najczęściej zgłaszane dolegliwości to: kaszel (42%), chrypa (51%), chrząkanie (71%), uczucie przeszkody w gardle (71%). W badaniu laryngologicznym, według skali RFS uzyskano średnio 14 punktów (15 25). Obserwowano następujące zmiany w krtani: pogrubienie błony śluzowej krtani (błona śluzowa o nierównej powierzchni, bez połysku z zalegającą wydzieliną śluzową) (21 osób), obrzęk strun głosowych (zmiany zbliżone do obrzęku Reinkego w laryngoskopii pośredniej) (19 osób), przekrwienie tylko okolicy międzynalewkowej (52 osób), przekrwienie krtani (45 osób), zmiany przerostowe spoidła tylnego (44 osoby). U większości pacjentów zmiany miały charakter mieszany. U wszystkich pacjentów w badaniu ph-metrycznym i impedancji przełyku potwierdzono chorobę refluksową. W badanej grupie stwierdzono przewagę refluksu słabo kwaśnego (33 osoby) iniekwaśnego (18). Refluks kwaśny rozpoznano u 9 osób. Po 3 miesiącach ponad 80% chorych zakończyło leczenie ustąpiły dolegliwości laryngologiczne oraz zmiany w krtani i gardle. Zakończenie leczenia następowało, gdy indeksy RSI i RFS wynosiły odpowiednio poniżej wartości 5 i 11. Pozostałe 11 osób zakończyło leczenie po 6 miesiącach. W okresie prowadzonych badań dolegliwości nie powróciły u pacjentów. Omówienie Wpływ choroby refluksowej żołądkowo-przełykowej na układ oddechowy jest badany od wielu lat. Związek objawów laryngologicznych z refluksem jako jeden z pierwszych opisał Coffin w 1903 roku [14, 15]. W kolejnych pracach przedstawiano pacjentów z chorobami układu pokarmowego, zgłaszających równocześnie dolegliwości ze strony gardła i krtani. Włączając jedynie leczenie gastrologiczne, uzyskiwano również poprawę w badaniu laryngologicznym [16 19]. Wprowadzenie kolejnych metod diagnostycznych badanie ph-metrii przełyku jako standardu w diagnostyce refluksu oraz wideolaryngoskopii do oceny zmian w krtani, pomogło pogłębić dotychczasową wiedzę na temat zależności obydwu chorób [20, 21]. W większości prac jako najczęstsze dolegliwości zgłaszane przez pacjentów przedstawiane są: zaburzenia głosu, chrząkanie, uczucie przeszkody w gardle i kaszel [3, 9, 16, 18]. Wraz z poprawą zmian w krtani, dolegliwości te również wycofują się. Nie wszystkie badania potwierdzają ustąpienie zmian zapalnych krtani po włączeniu leczenia przeciwrefluksowego. Przykładem może być poprawa u jedynie 17,5% pacjentów z potwierdzonym refluksem w ph- -metrii lub stwierdzonymi histopatologicznie zmianami zapalnymi przełyku w pracy Wilsona [22]. Lepszy wynik, poprawa u 55% badanych, ale też nie będący ewidentnym przykładem związku zmian w krtani z chorobą układu pokarmowego, przedstawił Fraser [23]. Klasyczna ph-metria pozwala na monitorowanie zmian ph w świetle przełyku, z założeniem prawidłowego ph od 4 do 7. Z tego powodu jest ona nieprzydatna do rozpoznawania refluksu niekwaśnego, często występującego
4 142 otolaryngologia polska 67 (2013) w chorobie refluksowej krtaniowo-gardłowej. Pojawienie się nowej formy diagnostycznej w postaci pomiaru impedancji przełyku skojarzonej z pomiarem ph ułatwiło rozpoznawanie i leczenie choroby refluksowej. Po raz pierwszy metoda została opisana przez Silny'ego w 1991 roku [24]. Impedancja przełyku z pomiarem ph jest obecnie standardem w diagnostyce refluksu krtaniowo-gardłowego. Dlatego też stosowaliśmy tę metodę w przedstawianej pracy. Wyniki naszych badań są porównywalne z wynikami z innych ośrodków (prace Kwona [25], Abou-Ismaila [26], Hemminka [27] i Friedmana [28]). Wprowadzenie przez Belafsky'ego tzw. indeksu objawów refluksowych (RSI), celem uporządkowania wywiadu prowadzonego z chorymi oraz oceny zmian refluksowych rozpoznanych w laryngoskopii (RFS), pozwoliło na szybką i łatwą do stosowania selekcję pacjentów do dalszych badań (badania przesiewowe). W ten sposób możliwe jest porównywanie wyników różnych prac. Habermann [29], na grupie 1044 badanych osób leczonych z powodu refluksu krtaniowo- -gardłowego, wykazał skuteczność leczenia inhibitorami pompy protonowej, wykorzystując RSI i RFS. U wyleczonych, po 8 12 tygodni, zmniejszone zostały oba te wskaźniki: RSI średnio z 12 na 3 i RFS średnio z 16 na 6. Podobną poprawę, zmniejszenie RSI i RFI, przedstawili w swoich pracach Masaany [30] i Ford [31]. Wyniki naszych badań odpowiadają przedstawionym powyżej. U naszych pacjentów po włączeniu leczenia również obniżone zostały wskaźniki RSI (średnio z 18 na 4) i RFS (średnio z 14 na 11). W wywiadzie nasi pacjenci najczęściej zgłaszali następujące dolegliwości: kaszel (42%), chrypę (51%), chrząkanie (71%) i uczucie przeszkody w gardle (71%). W swojej pracy Fraser [23] podaje także jako najczęściej występujące dolegliwości u 87 pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą refluksową: chrypę (38% badanych) i kaszel (38% badanych). W badaniach Koufmana [32] na grupie 225 osób ze zdiagnozowanym refluksem najczęstszymi skargami pacjentów były: chrypa (71%), kaszel (51%), uczucie przeszkody w gardle (47%) i chrząkanie (42%). Na te same dolegliwości pacjentów zwrócił uwagę w swoim opracowaniu Ward wiele lat wcześniej [18]. Grontved[33] zainteresował się pacjentami z chorobą refluksową, którym towarzyszyły zaburzeniagłosu (chrypa i dysfonia). W naszej pracy u pacjentów z potwierdzoną chorobą refluksową krtaniowo-gardłową obserwowane były przede wszystkim zmiany obrzękowe i zapalne krtani oraz gardła. Kwalifikację zmian, po badaniu laryngoskopii pośredniej, dokonano w oparciu o indeks RFS. Wśród stwierdzonych zmian były: pogrubienie błony śluzowej krtani, obrzęk strungłosowych, przekrwienie tylko okolicy międzynalewkowej, przekrwienie krtani i zmiany przerostowe spoidła tylnego. Przewagę zmian o charakterze obrzękowo-zapalnym przedstawia również Maniecka-Aleksandrowicz w swojej pracy [34], w której opracowała własną kwalifikację zmian krtani i części krtaniowej gardła na: laryngitis posterior, postać obręczową, siodłowatą, pseudoguzową imieszaną. Hanson [21] zmiany przekrwienne u badanych 64 pacjentów zchorobą refluksową zaobserwował zwłaszcza w okolicach tylnej części krtani i fałdów głosowych. W naszym badaniu nie stwierdziliśmy żadnych zmian o charakterze ziarniniaków ani owrzodzeń, jakie wykazali w swoich pracach Ward [18], Emami [19] bądź Öhman [20]. Dzięki badaniu impedancji przełyku z oceną ph-metrii możliwa była diagnostyka różnicowa refluksu. W badanej grupie w naszym ośrodku stwierdzono przewagę refluksu słabo kwaśnego i niekwaśnego. Nasze obserwacje są zbliżone do wyników z innych prac. Kawamura [35] w swoim badaniu stwierdził również przewagę refluksów słabokwaśnych. Ford [31] podzielił wyniki ph-metrii impedancyjnej badanych na kwaśne i niekwaśne. Pacjenci z dolegliwościami wynikającymi z refluksu krtaniowo- -gardłowego wykazywali refluks niekwaśny. Hemmink w swojej pracy [27] podzielił refluksy na kwaśny, słabo kwaśny i alkaliczny. Zakwalifikował do badania impedancji przełyku z oceną ph pacjentów, u których nie uzyskano pozytywnej odpowiedzi na leczenie inhibitorami pompy protonowej. Większą grupę stanowili pacjenci zrefluksem słabokwaśnym. Zakończyliśmy leczenie u większości chorych po 3 miesiącach. W innych ośrodkach okres leczenia wynosi od 8 do 12 miesięcy, w zależności od postępu wycofywania się dolegliwości i zmian w badaniu. Wnioski Przy przewlekłych schorzeniach zapalnych gardła i krtani należy brać pod uwagę jako ich przyczynę refluks żołądkowo-przełykowo-gardłowy. U pacjentów z przewlekłymi dolegliwościami ze strony górnego odcinka układu oddechowego i pokarmowego konsultacja gastrologiczna wraz z 24-godzinną ph-metrią pomaga w postawieniu właściwego rozpoznania i wdrożenia prawidłowego leczenia. Wkład autorów/authors' contributions Według kolejności. Konflikt interesu/conflict of interest Nie występuje. Finansowanie/Financial support Nie występuje. Etyka/Ethics Treści przedstawione w artykule są zgodne z zasadami Deklaracji Helsińskiej, dyrektywami EU oraz ujednoliconymi wymaganiami dla czasopism biomedycznych. Badania własne zostały przeprowadzone zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Klinicznej i zaakceptowane przez lokalną Komisję Bioetyki, a ich uczestnicy wyrazili pisemną zgodę na udział.
5 otolaryngologia polska 67 (2013) pismiennictwo/references [1] Vakil N, Zanten S, Kahrilas P. The Montreal Definition and Classification of Gastroesophageal Reflux Disease: A Global Evidence Based Consensus. Am J Gastroeneterol 2006;101: [2] Nowak A, Marek T, Rydzewska G, Paradowski L, Chojnicki J, Wallner G, et al. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii: choroba refluksowa przełyku. Gastroenterol Pol 2005;12: [3] Piaskowska M, Kukwa A, Sobczyk G. Rola zakażenia Helicobacter pylori i hipersekrecji kwasu solnego w patogenezie przewlekłego nieżytu gardła i krtani. Nowa Medycyna 1997;4: [4] Hickson C, Simpson CB, Falcon R. Laryngeal pseudosulcus as a predictor of laryngopharyngeal reflux. Laryngoscope 2001;111: [5] Belafsky PC, Postma GN, Koufman JA. The association between laryngeal pseudosulcus and laryngopharyngeal reflux. Otolaryngol Head Neck Surg 2002;126: [6] Belafsky PC, Postma GN, Koufman JA. The validity and reliability of the reflux symptom index (RSI). J Voice 2002;16: [7] Johnston N, Bulmer D, Gill GA, Panetti M, Ross PE, Pearson JP. Cell biology of laryngeal epithelial defenses in health and disease: further studies. Ann Otol Rhinol Laryngol 2003;112: [8] Belafsky PC, Postma GN, Koufman JA. The validity and reliability of the reflux findings score (RFS). Laryngoscope 2001;111: [9] Barry D, Vaezi M. Laryngopharyngeal reflux: More questions than answers. Cleve Clin J Med 2010;5: [10] Merati AL, Lim HJ, Ulualp SO, Toohill RJ. Meta-analysis of upper probe measurements in normal subjects and patients with laryngopharyngeal reflux. Ann Otol Rhinol Laryngol 2005;3: [11] Orr WC, Craddock A, Goodrich S. Acidic and non-acidic reflux during sleep under conditions of powerful acid suppression. Chest 2007;2: [12] Wojtkowiak M, Wojtuń S, Błaszak A, Gil J, Dryla P, Jałocha Ł. Znaczenie badań czynnościowych w rozpoznawaniu, monitorowaniu i leczeniu choroby refluksowej przełyku. Pol Merk Lek 2009;155: [13] Ćwikła K, Tarnowski W, Sikora K. Choroba refluksowa przełyku refluks niekwaśny. Pol Merk Lek 2008;146: [14] Sontag SJ. Gastroesophgeal reflux and asthma. Am J Med 1997;103: [15] Harding SM, Sontag SJ. Asthma and gastroesophageal reflux. Am J Gastroenterol 2000;95: [16] Malcolmson KG. Globus hystericus vel pharyngeus (A reconnaissance of proximal vagal modalities). J Laryngol Otol 1968;82: [17] Deveney CW, Bener K, Cohen J. Gastroesophageal reflux and laryngeal disease. Arch Surg 1992;9: [18] Ward PH, Berci G. Observations on the pathogenesis of chronic non-specific pharyngitis and laryngitis. Laryngoscope 1982;12: [19] Emami AJ, Morrisin M, Rammage L, Bosch D. Treatment of Laryngeal Contact Ulcers and Granulomas: A 12-Year Retrospective Analysis. J Voice 1999;4: [20] Öhman L, Tibbling L, Olafsson J. Esophageal dysfunction in patients with contact ulcer of the larynx. Ann Otol Rhinol Laryngol 1983;92: [21] Hanson D, Jiang J, Chi Wan. Quantitative Color Analysis of Laryngeal Erythema in Chronic Posterior Laryngitis. J Voice 1998;1: [22] Wilson J, White A, von Haacke N. Gastroesophageal reflux and posterior laryngitis. Ann Otol Rhinol Laryngol 1989;98: [23] Fraser A, Morton R, Gilibrand J. Presumed laryngopharyngeal reflux: investigate or treat? J Laryngol Otol 2000;6:441. [24] Silny J. Intraluminal multiple electric impedance procedure for measurement of gastrointestinal motility. J Gastrointest Motil 1991;3: [25] Kwon Y, Oelschlager B, Merati A. Evaluation and treatment of laryngopharyngeal reflux symptoms. Thorac Surg Clin 2011;4: [26] Abou-Ismail A, Vaezi M. Evaluation of patients with suspected laryngopharyngeal reflux: a practical approach. Curr Gastroenterol Rep 2011;3: [27] Hemmink G, Bredenoord A, Weusten B, Monkelbaan J, Timmer R, Smout A. Esophageal ph impedance monitoring in patients with therapy resistant reflux symptoms: 'on' or 'off' proton pump inhibitor? Am J Gastroenterol 2008;103: [28] Friedman M, Malley A, Pulyer T, Foster M, Fisher M, Joseph N. Impact of ph monitoring on laryngopharyngeal reflux treatment: improved compliance and symptom resolution. Otolaryngol Head Neck Surg 2011;144: [29] Habermann W, Schmidt C, Neumann K, Devaney T, Hammer H. Refux Symptom Index and Reflux Finding Score in Otolaryngologic Practice. J Voice 2011 (opublikowano w internecine ). [30] Masaany M, Marina M, Sharifa Ezat W, Sani A. Empirical treatment with pantoprazole as a diagnostic tool for symptomatic adult laryngopharyngeal reflux. J Laryngol Otol 2011;125: [31] Ford C. Evaluation and management of laryngopharyngeal reflux. JAMA 2005;12: [32] Koufman J. The otolaryngologic manifestation of gastroesophageal reflux disease (GERD): a clinical investigation of 225 patients using ambulatory 24-hour ph monitoring and an experimental investigation of the role of acid and pepsin in the development of laryngeal injury. Laryngoscope 1991;101(suppl. 53):1 78. [33] Grontved A, West F. Ph monitoring in patients with bening voice disorders. Acta Otolaryngol 2000;543: [34] Maniecka-Aleksandrowicz B, Domeracka-Kołodziej A. Zmiany w krtani i krtaniowej części gardła w chorobach górnego odcinka przewodu pokarmowego. Otolaryngologia 2004;3: [35] Kawamura O, Aslam M, Rittmann T. Physical and ph properties of gastroesophagopharyngeal refluxate: a 24- hour simultaneous ambulatory impedance and ph monitoring study. Am J Gastroenterol 2004;99:
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS 33, ², SUMMARY hoarseness and RSI posterior laryngitis Ryan Compos ite Score zapalenie tylnego odcinka krtani RSI, Ryan Composite Score laryngitis posterior / 1. Ocena częstości
Bardziej szczegółowoChoroba refluksowa przełyku (GERD) oznacza takie wsteczne zarzucanie treści, które. po posiłku, jest krótkotrwały, nie powoduje dolegliwości, nie
7. Streszczenie Choroba refluksowa przełyku (GERD) oznacza takie wsteczne zarzucanie treści, które wywołuje kłopotliwe objawy i/lub prowadzi do powikłań. Treść refluksowa wydostająca się poza przełyk wywołuje
Bardziej szczegółowoZmiany w krtani i krtaniowej czêœci gard³a w chorobach
Maniecka-Aleksandrowicz Otorynolaryngologia, 2004, B., 3(3), Domeracka-Ko³odziej 109-116 A.: Zmiany w krtani i krtaniowej czêœci gard³a w chorobach... 109 Zmiany w krtani i krtaniowej czêœci gard³a w chorobach
Bardziej szczegółowoRefluks żołądkowo-przełykowy a refluks krtaniowogardłowy znaczenie w laryngologii
Prace Krogulska poglądowe A, Wąsowska-Królikowska K. Refluks żołądkowo-przełykowy a refluks krtaniowo-gardłowy... 45 Refluks żołądkowo-przełykowy a refluks krtaniowogardłowy znaczenie w laryngologii Gastroesophageal
Bardziej szczegółowoChoroba refluksowa przełyku możliwości terapii poza blokerami pompy protonowej
Gdańsk,10.10.2015 r. Choroba refluksowa przełyku możliwości terapii poza blokerami pompy protonowej Prof. dr hab. Barbara Kamińska Katedra i Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia
Bardziej szczegółowoThis article appeared in a journal published by Elsevier. The attached copy is furnished to the author for internal non-commercial research and
This article appeared in a journal published by Elsevier. The attached copy is furnished to the author for internal non-commercial research and education use, including for instruction at the authors institution
Bardziej szczegółowoThis article appeared in a journal published by Elsevier. The attached copy is furnished to the author for internal non-commercial research and
This article appeared in a journal published by Elsevier. The attached copy is furnished to the author for internal non-commercial research and education use, including for instruction at the authors institution
Bardziej szczegółowoZmiany w krtani w przebiegu choroby refluksowej. Laryngeal changes in course of gastro-esophageal reflux disease
Ann. Acad. Med. Gedan. 2011, 41, 115 123 Wojciech Skrzypczak, Bożena Kowalska Zmiany w krtani w przebiegu choroby refluksowej Laryngeal changes in course of gastro-esophageal reflux disease Katedra i Klinika
Bardziej szczegółowoRefluks żołądkowo-przełykowy znaczenie w chorobach układu oddechowego
Refluks żołądkowo-przełykowy znaczenie w chorobach układu oddechowego Julita Chądzyńska Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Prof. dr hab. Marek Kulus Klasyfikacja Montrealska Zespoły
Bardziej szczegółowoIm szybciej poprawimy drożność nosa tym większa szansa na pełne wyleczenie i brak ryzyka związanego z wystąpieniem powikłań omówionych powyżej.
Przegroda nosa to część nosa wewnętrznego zbudowana z części chrzęstnej i kostnej. Jej skrzywienie powstaje na granicy styku części chrzęstnych i kostnych najczęściej jako wada wrodzona. Jeżeli skrzywienie
Bardziej szczegółowoWSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT. Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii
WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii Choroba Crohna Zapalenie przewodu pokarmowego w chorobie Crohna
Bardziej szczegółowoPOZAPRZEŁYKOWE OBJAWY REFLUKSU ŻOŁĄDKOWO-PRZEŁYKOWEGO EXTRAESOPHAGEAL MANIFESTATIONS OF GASTROESOPHAGEAL REFLUX DISEASE
Nowiny Lekarskie 2009, 78, 3 4, 216 221 KATARZYNA CHMIEL, IZABELA NIŚKIEWICZ, IWONA KRELA-KAŹMIERCZAK, LILIANA ŁYKOWSKA- SZUBER, KRZYSZTOF LINKE POZAPRZEŁYKOWE OBJAWY REFLUKSU ŻOŁĄDKOWO-PRZEŁYKOWEGO EXTRAESOPHAGEAL
Bardziej szczegółowoOtolaryngologia - opis przedmiotu
Otolaryngologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Otolaryngologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-Ol Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Lekarski Profil praktyczny Rodzaj studiów
Bardziej szczegółowoWojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Marii Skłodowskiej-Curie w Zgierzu Oddział Otolaryngologiczny
Załącznik nr 1 do Umowy Nr z dnia Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Marii Skłodowskiej-Curie w Zgierzu Oddział Otolaryngologiczny PROGRAM ZDROWOTNY WYKRYWANIA WCZESNYCH ZMIAN NOWOTWOROWYCH GÓRNYCH
Bardziej szczegółowoSYLABUS Część A - Opis przedmiotu kształcenia.
Nazwa modułu/przedmiotu : Wydział: Kierunek studiów: Specjalności: SYLABUS Część A - Opis przedmiotu kształcenia. OTOLARYNGOLOGIA DZIECIĘCA Kod modułu LK.3.F.003 I Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologicznym
Bardziej szczegółowoWIEDZA. K_W01 Zna definicje, cele i metody żywienia klinicznego oraz sposoby oceny odżywienia w oparciu o metody kliniczne.
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Żywienie kliniczne Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA K_W01 Zna definicje,
Bardziej szczegółowow kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,
1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005 1 Zakład Chorób Układu Nerwowego Wydział Zdrowia Publicznego AM we Wrocławiu, Kierownik Zakładu prof.
Bardziej szczegółowoKlinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii. Centralny Szpital Kliniczny
Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centralny Szpital Kliniczny Dysphagia in the intensive care unit: epidemiology, mechanisms, and clinical management. Critical Care 2019, marzec Systematyczny
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Otolaryngologia
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Nazwa modułu I nforma cje ogólne Otolaryngologia Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE FIZJOTERAPII W LECZENIU CHORÓB USZU, NOSA, GARDŁA I KRTANI
Nowiny Lekarskie 2012, 81, 5, 435 439 BEATA PUCHER 1, KATARZYNA JOŃCZYK-POTOCZNA 2, JUSTYNA MĄCZYŃSKA 3, JAROSŁAW SZYDŁOWSKI 1, EWA GAJEWSKA 4 ZASTOSOWANIE FIZJOTERAPII W LECZENIU CHORÓB USZU, NOSA, GARDŁA
Bardziej szczegółowoWywiady dotyczące układu oddechowego. Dr n. med. Monika Maciejewska
Wywiady dotyczące układu oddechowego Dr n. med. Monika Maciejewska O co pytamy? Kaszel Wykrztuszanie Krwioplucie Duszność Chrypka Ból w klp Choroby przebyte, nawyki, wywiady środowiskowe i dotyczące pracy
Bardziej szczegółowoCzy to nawracające zakażenia układu oddechowego, czy może nierozpoznana astma oskrzelowa? Zbigniew Doniec
Czy to nawracające zakażenia układu oddechowego, czy może nierozpoznana astma oskrzelowa? Zbigniew Doniec Klinika Pneumonologii, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc OT w Rabce-Zdroju Epidemiologia Zakażenia
Bardziej szczegółowośrodkowego bez towarzyszących cech ostrego stanu zapalnego prowadzi środkowego, ale również w pływać niekorzystnie rozwój mowy oraz zdolności
Streszczenie Wysiękowe zapalenie ucha środkowego to proces chorobowy obejmujący struktury ucha środkowego. Przewlekłe zaleganie płynu w przestrzeniach ucha środkowego bez towarzyszących cech ostrego stanu
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych ŻYWIENIE KLINICZNE I OPIEKA METABOLICZNA WIEDZA
Załącznik nr 8 do zarządzenia nr 68 Rektora UJ z 18 czerwca 2015 r. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych ŻYWIENIE KLINICZNE I OPIEKA METABOLICZNA Nazwa studiów: ŻYWIENIE KLINICZNE
Bardziej szczegółowoCHOROBY REFLUKSOWEJ PRZEŁYKU
KONTROWERSJE W DIAGNOSTYCE CHOROBY REFLUKSOWEJ PRZEŁYKU ŁUKASZ CICHY KLINIKA PEDIATRII, GASTROENTEROLOGII I ŻYWIENIA UJCM W KRAKOWIE MARCIN DZIEKIEWICZ X Ogólnopolski Zjazd PTGHiŻD, Lublin, 24-26 maja
Bardziej szczegółowoOrdynator Oddziału: dr n.med. Dariusz Polaczkiewicz. Pielęgniarka oddziałowa: Barbara Sulejczak. ordynator dyżurka lekarska
Oddział Laryngologiczny Ordynator Oddziału: dr n.med. Dariusz Polaczkiewicz Pielęgniarka oddziałowa: Barbara Sulejczak Telefony : ordynator 77 408 79 25 dyżurka lekarska 77 408 79 26 dyżurka pielęgniarska
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoChoroba refluksowa przełyku standardy diagnostyki i leczenia
Choroba refluksowa przełyku standardy diagnostyki i leczenia prof. dr hab. n. med. Zbigniew Bartuzi Katedra i Klinika Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum w Bydgoszczy
Bardziej szczegółowoCzym jest funkcjonalna (czynnościowa) chirurgia zatok przynosowych (FESS)
Czym jest funkcjonalna (czynnościowa) chirurgia zatok przynosowych (FESS) Operacja zatok metodą endoskopową jest alternatywą dla tradycyjnej metody charakteryzującej się dużą inwazyjnością. Obecnie w laryngologii
Bardziej szczegółowoPowikłania w trakcie farmakoterapii propranololem naczyniaków wczesnodziecięcych
Powikłania w trakcie farmakoterapii propranololem naczyniaków wczesnodziecięcych S.Szymik-Kantorowicz, A.Taczanowska-Niemczuk, P.Łabuz, I.Honkisz, K.Górniak, A.Prokurat Klinika Chirurgii Dziecięcej CM
Bardziej szczegółowo09:00-09:55 Nadzwyczajne Walne Zebranie Członków Warszawskiego Oddziału PTORL
Komitet naukowy: prof. dr hab. n. med. Kazimierz Niemczyk Przewodniczący Komitetu dr hab. n. med. Ireneusz Bielecki dr n. med. Paweł Dobrzyński dr nauk prawnych Mariusz Filipek dr hab. n. med. Tomasz Gotlib
Bardziej szczegółowopierwszej było 79 chorych (64,75%). Byli to pacjenci z zapaleniem przełyku ale też chorzy z NERD oraz przepukliną rozworu przełykowego.
Streszczenie. Wstęp. Choroba refluksowa przełyku (GERD) jest jedną z najczęściej rozpoznawanych chorób przewodu pokarmowego na świecie. Wprowadzenie inhibitorów pompy protonowej (IPPs) w leczeniu GERD
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
- - - - - Pozaprzełykowe objawy choroby refluksowej przełyku patofizjologia, diagnostyka i leczenie Extraesophageal manifestations of gastroesophageal reflux disease pathophysiology, diagnosis and management
Bardziej szczegółowoDomowe żywienie enteralne dzieci w praktyce. dr hab. n. med. Jarosław Kierkuś
Domowe żywienie enteralne dzieci w praktyce. dr hab. n. med. Jarosław Kierkuś Klinika Gastroenterologii, Hepatologii, Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii IPCZD, Warszawa HEN program domowego żywienia enteralnego
Bardziej szczegółowoZadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji. Ocena informacji o metodzie leczenia
Praktykowanie EBM Krok 1 Krok 2 Krok 3 Krok 4 Zadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji Ocena informacji o metodzie leczenia Podjęcie decyzji klinicznej na podstawie
Bardziej szczegółowoChoroby wewnętrzne - gastroenterologia Kod przedmiotu
Choroby wewnętrzne - gastroenterologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Choroby wewnętrzne - gastroenterologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-ChW-G Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu
Bardziej szczegółowoAerozol pulsujący. Nowa jakość w leczeniu zapalenia zatok. skuteczne, dokładne i bezpieczne leczenie zapalenia zatok
Nowa jakość w leczeniu zapalenia zatok Aerozol pulsujący skuteczne, dokładne i bezpieczne leczenie zapalenia zatok PARI SINUS Terapia inhalacyjna stosowana w ostrych i przewlekłych chorobach górnych dróg
Bardziej szczegółowoRopniak opłucnej czy gruźliczy wysięk opłucnowy? - Rola torakoskopii
Michał Pasierbek, Andrzej Grabowski, Filip Achtelik, Wojciech Korlacki Ropniak opłucnej czy gruźliczy wysięk opłucnowy? - Rola torakoskopii Klinika Chirurgii Wad Rozwojowych Dzieci i Traumatologii w Zabrzu
Bardziej szczegółowoŻylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem?
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem? Żylna Choroba Zakrzepowo-Zatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny ny, interdyscyplinarny problem współczesnej medycyny Zakrzepica żył głębokich (ZŻG) (Deep
Bardziej szczegółowoOpieka po operacjach endoskopowych zatok (FEOZ) z oceną regeneracji błony śluzowej na podstawie badań cytologicznych
Opieka po operacjach endoskopowych zatok (FEOZ) z oceną regeneracji błony śluzowej na podstawie badań cytologicznych Dr n. med. Jacek Schmidt Oddział Otolaryngologiczny ZOZ MSWiA w Łodzi Operacje endoskopowe
Bardziej szczegółowoJama ustna i ustna część gardła
Jama ustna i ustna część gardła Jama ustna Przedsionek Jama ustna właściwa Z przodu ograniczona przez wargi Z tyłu przez łuk językowo-migdałkowy Od dołu dno jamy ustnej Od góry podniebienie twarde i miękkie
Bardziej szczegółowoi uczestnika programu o udzieleniu i otrzymaniu danego świadczenia.
Załącznik nr 19 Zestawienie stawek jednostkowych dla Ogólnopolskiego programu nowotworów głowy i szyi Stawki jednostkowe określone poniżej dotyczą świadczeń zdrowotnych, które będą udzielane w ramach wdrażania
Bardziej szczegółowoStosowanie preparatu BioCardine900 u chorych. z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń
Jan Z. Peruga, Stosowanie preparatu BioCardine900 u chorych z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń wieńcowych II Katedra Kardiologii Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 1 Jednym
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DLA PACJENTÓW JAK DBAĆ O GARDŁO I KRTAŃ? Przewlekły nieżyt gardła i krtani
PRZEWODNIK DLA PACJENTÓW JAK DBAĆ O GARDŁO I KRTAŃ? Przewlekły nieżyt gardła i krtani 1 W codziennej praktyce lekarskiej rozróżnia się zapalenie gardła, będące procesem zapalnym, rozwijającym się bez udziału
Bardziej szczegółowoZwiązki między astmą, kaszlem i refluksem krtaniowo-gardłowym u dzieci doniesienie wstępne
72 ARYTKUŁY ORYGINALNE Związki między astmą, kaszlem i refluksem krtaniowo-gardłowym u dzieci doniesienie wstępne Associations between asthma, cough and laryngopharyngeal reflux in children preliminary
Bardziej szczegółowoROLA ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA W CHOROBIE REFLUKSOWEJ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 298-304 Maria Śmiechowska, Magdalena Cugowska ROLA ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA W CHOROBIE REFLUKSOWEJ Akademia Morska w Gdyni, Katedra Towaroznawstwa i Zarządzania Jakością
Bardziej szczegółowoDr n. med. Anna Prokop-Staszecka Dyrektor Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II
Dr n. med. Anna Prokop-Staszecka Dyrektor Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II Przewodnicząca Komisji Ekologii i Ochrony Powietrza Rady Miasta Krakowa Schorzenia dolnych dróg oddechowych
Bardziej szczegółowoOcena endoskopowa wczesnych zmian pointubacyjnych
20 Otorynolaryngologia 2015, 14(1): 20-24 Ocena endoskopowa wczesnych zmian pointubacyjnych krtani u dzieci Endoscopic evaluation of early post-intubation lesions of larynx in children Lidia Zawadzka-Głos,
Bardziej szczegółowoOcena wpływu objawowego refluksu żołądkowo-przełykowego na wyniki chirurgii endoskopowej i pooperacyjnej farmakoterapii u chorych z PZZP
PRACE ORYGINALNE Rafał Nieckarz 1 Joanna Szaleniec 1 Patryk Hartwich 1 Agnieszka Wróbel 1 Karolina Hydzik-Sobocińska 1 Piotr Muszyński 1 Beata Markiewicz 3 Łukasz Turczynowski 2 Jacek Składzień 1 Paweł
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 157/2014 z dnia 21 lipca 2014 r. o projekcie programu Program profilaktyki nowotworów głowy i szyi województwa
Bardziej szczegółowoCHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH
CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH KATEDRA I KLINIKA CHIRURGII NACZYŃ I ANGIOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ W LUBLINIE Kierownik: Dr hab.n. med. Jacek Wroński UDROŻNIENIE T. SZYJNEJ WEWNĘTRZNEJ WSKAZANIA
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. I stopnia II stopnia. Rok 4, semestr VII
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu: Otolaryngologia Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny lekarsko-dentystyczny Specjalność
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
Artykuł oryginalny/original research article Rozległe urazy szyi w materiale Kliniki Otolaryngologii CM UJ w Krakowie w latach 2009 2012 Extensive neck trauma in material of Otolaryngology Department of
Bardziej szczegółowoLek BI w porównaniu z lekiem Humira u pacjentów z umiarkowaną lub ciężką łuszczycą plackowatą
Lek w porównaniu z lekiem u pacjentów z umiarkowaną lub ciężką łuszczycą plackowatą Jest to podsumowanie badania klinicznego dotyczącego łuszczycy plackowatej. Podsumowanie sporządzono dla ogółu społeczeństwa.
Bardziej szczegółowoBADANIE NA TEMAT WIEDZY OCZEKIWAŃ I DOSTĘPNOŚCI TERAPII BIOLOGICZNYCH W POLSCE #KUPAPYTAŃ
PIERWSZE W POLSCE PACJENCKIE BADANIE NA TEMAT WIEDZY OCZEKIWAŃ I DOSTĘPNOŚCI TERAPII BIOLOGICZNYCH W POLSCE #KUPAPYTAŃ PREZENTACJA WYNIKÓW PATRONATY HONOROWE PARTNERZY Badanie zostało przeprowadzone dzięki
Bardziej szczegółowoRenata Zajączkowska, Małgorzata Przysada Szpital Wojewódzki Nr 2 w Rzeszowie
Renata Zajączkowska, Małgorzata Przysada Szpital Wojewódzki Nr 2 w Rzeszowie Jednym z najczęstszych powodów braku satysfakcji pacjenta po przeprowadzonym zabiegu jest ból pooperacyjny 1... 1. Nakahashi
Bardziej szczegółowoAstma oskrzelowa. Zapalenie powoduje nadreaktywność oskrzeli ( cecha nabyta ) na różne bodźce.
Astma oskrzelowa Astma jest przewlekłym procesem zapalnym dróg oddechowych, w którym biorą udział liczne komórki, a przede wszystkim : mastocyty ( komórki tuczne ), eozynofile i limfocyty T. U osób podatnych
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE
1. Ramowe treści kształcenia PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE L.p. DATA TEMAT ZAJĘĆ LICZBA GODZIN: FORMA ZALI- CZENIA PUNKTY ECTS 1. 2. 22.09.2012 23.09.2012 20.10.2012 21.10.2012 Żywienie
Bardziej szczegółowoLeczenie POCHP z perspektywy pacjenta
Dr med. Piotr Dąbrowiecki Wojskowy Instytut Medyczny Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę Alergie i POCHP W Polsce ok.2.000.000-2.500.000 osób choruje na POCHP 20% posiada odpowiednie rozpoznanie
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoChoroby układu oddechowego wśród mieszkańców powiatu ostrołęckiego
Choroby układu oddechowego wśród mieszkańców powiatu ostrołęckiego Podczas akcji przebadano 4400 osób. Na badania rozszerzone skierowano ok. 950 osób. Do tej pory przebadano prawie 600 osób. W wyniku pogłębionych
Bardziej szczegółowoALERGIA kwartalnik dla lekarzy Wpływ hipertonicznego roztworu wody morskiej na upośledzenie drożności nosa
autor(); Dr n. med. Piotr Rapiejko, Prof. dr hab. n. med. Dariusz Jurkiewicz Klinika Otolaryngologii, WIM w Warszawie Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. n. med. Dariusz Jurkiewicz keywords (); TERAPIA PRACA
Bardziej szczegółowoPOSTÊPY W CHIRURGII G OWY I SZYI 1/2008 19
Zalecenia diagnostyczno-terapeutyczne w zakresie rynologii Klasyfikacja zapaleñ zatok przynosowych i zalecenia Europejskiego Towarzystwa Rynologicznego Na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów
Bardziej szczegółowoPrzegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski.
Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Program MOTO-BIP /PM_L_0257/ Ocena wyników programu epidemiologicznego. Dr n. med. Bartosz Małkiewicz
Bardziej szczegółowoWarszawa 20-21.11.2009. Organizatorzy: Stowarzyszenie na rzecz wspierania i rozwoju Kliniki Gastroenterologii,
TRZECIE SYMPOZJUM STANDARDY GASTROENTEROLOGICZNE, HEPATOLOGICZNE I ŻYWIENIOWE W PRAKTYCE LEKARZA RODZINNEGO I PEDIATRY INSTYTUT POMNIK CENTRUM ZDROWIA DZIECKA Warszawa 20-21.11.2009 Organizatorzy: Stowarzyszenie
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004 Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego Wydziału Zdrowia Publicznego AM we Wrocławiu MARTA ARENDARCZYK, EWA
Bardziej szczegółowoPodkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2017/ /2022 r.
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 207/208 202/2022 r. Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne Stopień
Bardziej szczegółowoPrzegląd wiedzy na temat leku Simponi i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE
EMA/115257/2019 EMEA/H/C/000992 Przegląd wiedzy na temat leku Simponi i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE Co to jest lek Simponi i w jakim celu się go stosuje Simponi jest
Bardziej szczegółowo4 NA 5 CHORYCH NA ASTMĘ
4 NA 5 CHORYCH NA ASTMĘ CIERPI NA PODRAŻNIENIE GÓRNYCH DRÓG ODDECHOWYCH 1,2 3w1 nebulizator Górne drogi Środkowe drogi Dolne drogi A3 COMPLETE UNIKALNY NEBULIZATOR EFEKTYWNE LECZENIE SCHORZEŃ PŁUC I GÓRNYCH
Bardziej szczegółowoDagmara Samselska. Przewodnicząca Unii Stowarzyszeń Chorych na Łuszczycę. Warszawa 20 kwietnia 2016
Dagmara Samselska Przewodnicząca Unii Stowarzyszeń Chorych na Łuszczycę Warszawa 20 kwietnia 2016 przewlekła, autoagresywnie uwarunkowana, nawrotowa choroba zapalna o podłożu genetycznym nie zaraża!!!
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Propedeutyka onkologii
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu Propedeutyka onkologii Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowouszkodzenie tkanek spowodowane rozszerzeniem lub zwężeniem zamkniętych przestrzeni gazowych, wskutek zmian objętości gazu w nich zawartego.
Barotrauma uszkodzenie tkanek spowodowane rozszerzeniem lub zwężeniem zamkniętych przestrzeni gazowych, wskutek zmian objętości gazu w nich zawartego. Podział urazów ciœnieniowych płuc zatok obocznych
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 4 do Uchwały Senatu nr 430/01/2015 SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 4 do Uchwały Senatu nr 430/01/2015 SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2021 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa
Bardziej szczegółowoANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA
ANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA 25 UZUPEŁNIENIA ZAWARTE W ODPOWIEDNICH PUNKTACH CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO DLA PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH
Bardziej szczegółowoCzłonkowie Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii biorący udział w głosowaniu nad konsensusem
KONSENSUS Gastroenterologia Kliniczna 2009, tom 1, nr 1, 1 6 Copyright 2009 Via Medica ISSN 1899 3338 Tomasz Wocial 1, Witold Bartnik 2, Krzysztof Bartosz 2, Hubert Bołdys 2, Krzysztof Celiński 2, Jan
Bardziej szczegółowoInformacje dla pacjenta i fachowych pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych w opiekę medyczną lub leczenie
brygatynib Informacje dla pacjenta i fachowych pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych w opiekę medyczną lub leczenie Imię i nazwisko pacjenta: Dane lekarza (który przepisał lek Alunbrig ): Numer telefonu
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Bardziej szczegółowoROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH (obroniona z wyróżnieniem )
Publikacje naukowe: ROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH (obroniona z wyróżnieniem 7.03.2013) Stosowanie larw Lucilia sericata jako metoda leczenia przewlekłych ran kończyn. Inne publikacje: 1.
Bardziej szczegółowoSNORING 2014 SLEEP APNEA & for ENT Surgeons 3 rd INTERNATIONAL SEMINAR. CHRAPANIE i BEZDECHY. Warsaw, 6 th December Warszawa, 6 grudnia 2014
SLEEP APNEA & SNORING 2014 for ENT Surgeons 3 rd INTERNATIONAL SEMINAR Warsaw, 6 th December 2014 CHRAPANIE i BEZDECHY DLA LARYNGOLOGÓW III MI DZYNARODOWE SEMINARIUM Warszawa, 6 grudnia 2014 Organizatorzy
Bardziej szczegółowoPiśmiennictwo... 45. Manometria przełyku Krzysztof Fyderek... 31 Założenia, zasady i wskazania do badania manometrycznego przełyku u dzieci...
SPIS TREŚCI ROZWÓJ ONTOGENETYCZNY ORAZ FIZJOLOGIA CZYNNOŚCI MOTORYCZNEJ PRZEWODU POKARMOWEGO Krzysztof Fyderek.. 13 Rozwój strukturalny................. 13 Rozwój śródściennego żołądkowo-jelitowego (enteralnego)
Bardziej szczegółowo3 Zespół czerwonego ucha opis, diagnostyka i leczenie Antoni Prusiński. 4 Zawroty głowy w aspekcie medycyny ratunkowej Antoni Prusiński
VERTIGOPROFIL VOL. 3/Nr 3(11)/2009 Redaktor naczelny: Prof. dr hab. n. med. Antoni Prusiński Zastępca redaktora naczelnego: Dr n. med. Tomasz Berkowicz 2 XXXVI Międzynarodowy Kongres Towarzystwa Neurootologicznego
Bardziej szczegółowoPrzestrzeganie zaleceń terapeutycznych przez pacjentów chorych na mukowiscydozę badanie COMPLIANCE. Raport końcowy
Przestrzeganie zaleceń terapeutycznych przez pacjentów chorych na mukowiscydozę badanie COMPLIANCE Raport końcowy Cel badania Celem badania była weryfikacja zgodności sposobu przyjmowania tobramycyny wziewnej
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Choroby błony śluzowej
Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Nazwa modułu Rok studiów 4 Semestr studiów 8 Liczba przypisanych punktów
Bardziej szczegółowoAnna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę
Anna Kłak Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Wstęp: Świadomość pacjentów
Bardziej szczegółowoANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA
ANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA 42 UZUPEŁNIENIA ZAWARTE W ODPOWIEDNICH PUNKTACH CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO DLA PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH
Bardziej szczegółowoBadania przesiewowe w ocenie stanu odżywienia
LECZENIE ŻYWIENIOWE DLA ZESPOŁÓW ŻYWIENIOWYCH Kurs pod patronatem POLSPEN. Gdynia, dnia 8.04.2015 Badania przesiewowe w ocenie stanu odżywienia Sylwia Małgorzewicz Katedra Żywienia Klinicznego GUMed Celem
Bardziej szczegółowoDlaczego tak późno trafiamy do reumatologa?
Dlaczego tak późno trafiamy do reumatologa? Wyniki najnowszego badania Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher. Wczesne rozpoznanie Ustalenie
Bardziej szczegółowoPrace oryginalne Original papers
Prace oryginalne Original papers Borgis Ocena przydatności nasofiberolaryngoskopii w diagnostyce patologii górnych dróg oddechowych u dzieci *Wacław Kopala, Piotr Rudzki Oddział Otolaryngologii Wojewódzkiego
Bardziej szczegółowoProfil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe
lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej
Bardziej szczegółowoNOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r.
NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. Najczęstsza postać raka trzustki Gruczolakorak przewodowy trzustki to najczęstsza
Bardziej szczegółowoLECZENIE PRZECIWPŁYTKOWE I PRZECIWKRZEPLIWE. Dr n. med. Karolina Supeł
LECZENIE PRZECIWPŁYTKOWE I PRZECIWKRZEPLIWE Dr n. med. Karolina Supeł Skale oceny ryzyka stosowane do określenia optymalnego czasu prowadzenia podwójnej terapii przeciwpłytkowej PRECISE-DAPT DAPT OCENIANE
Bardziej szczegółowoPodsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Dobenox przeznaczone do publicznej wiadomości.
VI.2 Plan Zarządzania Ryzykiem dla produktów kwalifikowanych jako "Well established use" zawierających Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Dobenox przeznaczone do publicznej
Bardziej szczegółowo