Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
|
|
- Gabriela Owczarek
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Vol. 5/2006 Nr 3(16) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena częstości występowania zaburzeń hormonalnych u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym Frequency of hormonal disorders in anorectic girls 1 Katarzyna Ziora, 1 Joanna Oświęcimska, 2 Anna Kawa, 2 Kamila Oracz, 2 Jakub Ustrzycki, 3 Wojciech Pałasz, 1 Antoni Dyduch 1 Klinika Pediatrii, Nefrologii i Endokrynologii Dziecięcej ŚAM Zabrze 2 Koło STN przy Klinice Pediatrii, Nefrologii i Endokrynologii Dziecięcej ŚAM Zabrze 3 Katedra Medycyny Rodzinnej Zabrze Adres do korespondencji: Katarzyna Ziora, Klinika Pediatrii, Nefrologii i Endokrynologii Dziecięcej, ul. 3 Maja 13/15, Zabrze, tel. (0-32) , fax (0-32) , ziorkasia@wp.pl Słowa kluczowe: anorexia nervosa, zaburzenia hormonalne Key words: anorexia nervosa, hormonal disorders STRESZCZENIE/ABSTRACT Wstęp. Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa AN) jest zaliczany do schorzeń ujętych w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Zaburzeń Psychicznych (ICD-X) oraz w klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-IV). Oprócz podłoża psychicznego (lęk przed przytyciem, nieprawidłowe postrzeganie obrazu własnego ciała, zaburzenia osobowości, stany depresyjne, próby samobójcze) u chorych z AN obserwuje się także zaburzenia somatyczne ze strony wielu narządów wewnętrznych, będące następstwem znacznego niedożywienia lub wyniszczenia. Wśród tych zaburzeń obserwuje się zaburzenia hormonalne. Cel pracy. Ocena częstości występowania zaburzeń hormonalnych u dziewcząt z AN na podstawie własnych obserwacji. Materiał i metody. Badaniom poddano 89 dziewcząt z AN (śr. wiek: 15,2 lat; śr. BMI: 15,81 kg/m 2 ) leczonych w Klinice Pediatrii, Nefrologii i Endokrynologii Dziecięcej w Zabrzu w latach Dane dotyczące wyników oznaczeń hormonalnych uzyskano retrospektywnie na podstawie historii chorób hospitalizowanych dziewcząt. Analizie poddano wyniki stężeń w surowicy krwi wybranych hormonów. Odsetek nieprawidłowych wyników obliczono przyjmując zakres wartości prawidłowych. Wyniki. U 80,8% dziewcząt z AN stwierdzono obniżone stężenie LH w surowicy krwi (śr.:1,57 IU/ml ± 3,23). Stężenie FSH było obniżone u 42,6% pacjentek (śr.: 4,19 IU/ml ± 3,85), a estradiolu u połowy badanych (śr.:35 pg/ml ± 30,55). Wykazano nieprawidłowe stężenia w surowicy krwi: testosteronu całkowitego (u 37,1%) oraz testosteronu wolnego (u 40,6%). U 88,1% chorych z AN było prawidłowe stężenie ft4, a u 96,3% prawidłowe stężenie TSH w surowicy krwi. U 85,5% pacjentek obserwowano prawidłowe stężenia prolaktyny w surowicy krwi. U ok. 1/3 chorych z AN wykazano podwyższone stężenie kortyzolu w surowicy krwi (śr.:20,91 µg/dl ± 10,47), natomiast ACTH było prawidłowe u 80,5% pacjentek. 90,6% badanych miało prawidłowe wartości hormonu wzrostu w surowicy krwi. Wnioski. 1. U dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym najczęściej obserwowanym zaburzeniem hormonalnym jest obniżone stężenie gonadotropin w surowicy krwi, wskazujące na hipogonadyzm hipogonadotropowy. 2. Wysokie stężenia kortyzolu w surowicy krwi u chorych z AN, przy prawidłowych stężeniach ACTH, mogą sugerować występo- 9
2 Praca oryginalna Badaniom poddano 89 dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym w wieku od 11,5 19 lat (śr. wiewanie zaburzeń obwodowego metabolizmu kortyzolu. 3. Podwyższenie stężeń parathormonu, występujące u 30% pacjentek w fazie ostrej AN, może świadczyć o wczesnym ujawnieniu się zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej. Introduction. Anorexia nervosa (AN) is an International Classification of Diseases (ICD-X) and American Psychiatric Association (DSM-IV) classified disease. In anorectic subjects, apart from psychological background (fear of being fat, impaired image of own body, personality disorders, depression and suicidal attempts), somatic abnormalities in many internal organs resulting from severe malnutrition or cachexia are observed. These disorders include also hormonal disturbances. The aim of the study was to evaluate frequency of hormonal disturbances in anorectic girls in our experience. Materials and methods. We examined 89 girls with AN (mean age: 15.2 years; mean BMI: kg/m 2 ) seen in the Department of Paediatric Nephrology and Endocrinology in Zabrze. Data were obtained retrospectively from medical records. We analyzed results of serum concentrations of chosen hormonal parameters. The percentage of abnormal results was calculated basing on normal ranges. Results. LH serum concentration was decreased in 80.8% girls with AN (mean: 1.57 IU/ml ± 3.23), FSH in 42.6% of the patients (mean: 4.19 IU/ml ± 3.85), and estradiol in approximately half of subjects studied (mean: 35 pg/ml ± 30.55). We demonstrated impaired serum concentrations of total (in 37.1%) and free testosterone (in 40.6%). Serum ft4 was normal in 88.1%, and TSH in 96.3% of the subjects. Serum prolactine level was normal in 85.5% of the girls with AN. In 1/3 of the patients serum cortisol concentration was elevated (mean: µg/dl ± 10.47), despite normal serum ACTH concentration in 90.6% of them. Conclusions. 1. The most frequent hormonal disorder in girls with AN is low serum gonadotrophins concentration suggesting hypogonadotrophic hypogonadism. 2. The high percentage of elevated serum cortisol concentrations in patients with AN accompanied by normal ACTH serum levels may suggest common impairment of peripheral cortisol metabolism. 3. Elevated parathormone concentration found in 30% of anorectic patients in acute phase may suggest early demonstration of impaired calcium-phosphate balance. Pediatr. Endocrinol., 5/2006;3(16):9-16 Wstęp Rozpowszechnienie zaburzeń odżywiania, w tym jadłowstrętu psychicznego (anorexia nervosa AN), bulimii i niespecyficznych zaburzeń łaknienia znacznie, wzrosło w ostatnich kilku dekadach, zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych [1, 2]. Uważa się, że jadłowstręt psychiczny jest trzecią, pod względem częstości występowania (po astmie oskrzelowej i otyłości), przewlekłą chorobą u dziewcząt i młodych kobiet [3]. Częstość występowania AN ocenia się na 0,3 1% populacji dziewcząt i kobiet w wieku lat [4]. Występowanie nowych przypadków AN u dziewcząt letnich szacuje się na 5 do 10 na w ciągu roku [5]. Anorexia nervosa jest zaliczana do schorzeń ujętych w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Zaburzeń Psychicznych (ICD-X) i klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-IV) [6, 7]. Oprócz podłoża psychicznego (lęk przed przytyciem, nieprawidłowe postrzeganie obrazu własnego ciała, zaburzenia osobowości, stany depresyjne, próby samobójcze) u chorych z AN obserwuje się liczne zaburzenia somatyczne ze strony wielu narządów wewnętrznych, będące następstwem znacznego niedożywienia lub wyniszczenia [1, 8, 9]. Jadłowstręt psychiczny prowadzi często do licznych powikłań somatycznych ze strony wielu narządów. Znaczne niedożywienie i wyniszczenie organizmu może wpływać negatywnie na czynność każdego narządu, powodując nieodwracalne konsekwencje lub prowadzić do zgonu [1]. Wskaźnik śmiertelności w AN jest oceniany według różnych autorów [9 11] na 3 8%. W około połowie przypadków śmierć jest wynikiem samobójstwa, ale w 25% jej przyczyną są zaawansowane powikłania metaboliczne i somatyczne [12]. Oprócz poważnych komplikacji ze strony układu krążenia (takich jak: zaburzenia rytmu serca, hipotensja, niewydolność mięśnia sercowego), układu pokarmowego (zapalenie trzustki, choroba wrzodowa, kamica pęcherzyka żółciowego), nerek (ostra lub przewlekła niewydolność), zaburzeń neurologicznych (zaniki tkanki mózgowej, padaczka), hematologicznych, wymienia się zaburzenia endokrynne i metaboliczne, zwykle towarzyszące temu schorzeniu [9, 12 15]. W dostępnym piśmiennictwie dane dotyczące częstości występowania zaburzeń hormonalnych u dziewcząt z AN są jedynie fragmentaryczne [1, 4, 16]. Celem pracy była ocena częstości występowania zaburzeń hormonalnych u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym w momencie ustalenia rozpoznania na podstawie własnych obserwacji. Materiał i metody 10
3 Ziora K. i inni Ocena częstości występowania zaburzeń hormonalnych u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym Tabela I. Charakterystyka badanej grupy chorych z jadłowstrętem psychicznym (n= 89) Table I. Clinical characteristics of examined anorectic patients (n=89) Dane dotyczące badanych dziewcząt z AN przy przyjęciu do szpitala Zakres Średnia i odchylenie standardowe: SDS Wiek chronologiczny (lata) 11,5 19,0 15,2 ± 1,66 Wzrost (cm) ,5 161,7 ± 6,75 Masa ciała (kg) 30 51,4 41,4 ± 6,27 BMI (kg/m 2 ) 11,09 18,45 15,81 ± 2,04 ku: 15,2 lat), leczonych w Klinice Pediatrii, Nefrologii i Endokrynologii Dziecięcej w Zabrzu w latach Czas trwania choroby przed przyjęciem do szpitala wynosił 3 18 miesięcy (średnio: 4,5 miesiąca). U 78 chorych rozpoznano postać restrykcyjną, a u 11 postać bulimiczną AN na podstawie kryteriów diagnostycznych według klasyfikacji DSM-IV [7]. U siedmiu badanych dziewcząt obserwowano pierwotny, a u pozostałych wtórny brak miesiączki co najmniej od trzech miesięcy (3 18 miesięcy; śr.: 6,5 mies.). U wszystkich badanych stwierdzono niedobór masy ciała. Wskaźnik masy ciała Queteleta: Body Mass Index BMI [17] wynosił od 11,09 do 18,45 kg/m 2 (śr. BMI: 15,81 kg/m 2 ). Charakterystykę badanej grupy dziewcząt przedstawiono w tabeli I. Dane dotyczące wyników oznaczeń hormonalnych uzyskano retrospektywnie na podstawie historii chorób hospitalizowanych pacjentek. Analizie poddano: 1) wyniki stężeń w surowicy krwi następujących hormonów: hormony tarczycy (ft4, TSH), hormony płciowe (estradiol, LH, FSH, testosteron całkowity i wolny), prolaktyna, kortyzol, ACTH, hormon wzrostu i parathormon oraz 2) wyniki stężeń w surowicy krwi wybranych elektrolitów: Na, K, Ca całkowity i zjonizowany. Stężenie hormonów: ft4, TSH, LH, FSH, PRL, estradiol, testosteron całkowity oznaczano metodą elektrochemiluminscencyjną ECLIA firmy Roche aparatem Elecsys 2001/2010. Testosteron wolny oznaczano metodą ELISA, a parathormon i hormon wzrostu metodą radioimmunologiczną RIA. Stężenia elektrolitów oznaczano z użyciem elektrod jonoselektywnych aparatem AVL 984 S i aparatem RAPID 865 firmy Bayer. Odsetek nieprawidłowych wyników obliczono przyjmując zakres wartości prawidłowych w surowicy krwi dla oznaczonych hormonów i elektrolitów [18]. Wyniki Najczęściej odsetek nieprawidłowych wyników dotyczył hormonów płciowych. Stężenie LH w surowicy krwi było nieprawidłowe u 72 pacjentek z AN (80,8%). U 68 badanych LH było obniżone, zaś u czterech podwyższone (tab. II). Stężenie FSH było nieprawidłowe u 38 chorych (42,6%), w tym u 34 obniżone, a u czterech podwyższone (tab. II). Stężenie estradiolu było obniżone u połowy badanych dziewcząt, u pozostałych mieściło się w granicach normy (tab. II). Wykazano też obniżenie stężenia testosteronu, zarówno całkowitego, jak i wolnego w surowicy krwi u ponad 1/3 chorych z AN (tab. II). U ok. 1/3 badanych wykazano podwyższenie stężenia kortyzolu i parathormonu (tab. II). Pozostałe oceniane hormony (ft4, TSH, prolaktyna, hormon wzrostu) u większości badanych z AN mieściły się w granicach normy (tab. II). Podobnie było ze stężeniem wybranych elektrolitów w surowicy krwi. Stwierdzono przewagę wyników prawidłowych. Natomiast najczęściej występującym zaburzeniem było podwyższenie stężenia sodu (u 35,3% badanych) i Ca całkowitego (u 37,5% badanych) (tab. III). Choć jadłowstręt psychiczny nie jest pierwotnie klasyfikowany jako zaburzenie endokrynologiczne, zaburzenia hormonalne nieodłącznie towarzyszą temu schorzeniu (tab. IV). Nadal nie ma zgodności co do tego, które z zaburzeń ze strony gruczołów wydzielania wewnętrznego są pierwotne, a które są następstwem wyniszczenia organizmu [8,19]. Według Munoz i wsp. [20] zaburzenia hormonalne u pacjentek z AN są zależne od stanu niedożywienia, a ich utrzymywanie się może być użytecznym wskaźnikiem trwania choroby. W naszej pracy ocenialiśmy jedynie częstość występowania zmian hormonalnych u dziewcząt z AN na początku terapii, w ostrej fazie choroby. Do analizy posłużyły nam wyniki oznaczeń hormonalnych, wyko- 11
4 Praca oryginalna Tabela II. Wyniki oznaczonych stężeń hormonów w surowicy krwi u badanych chorych z jadłowstrętem psychicznym Table II. Results of hormones serum concentrations in examined anorectic patients Oznaczane hormony (zakres normy) FT4 n = 84 [0,89 1,80 ng/dl] TSH n = 82 [0,32 5,5 miu/ml] Estradiol n= 84 [ pg/ml] LH n = 89 [2 9 IU/ml] FSH n= 89 [2 11 IU/ml] Testosteron c. n = 32 [14 76 ng/dl] Testosteron w. n = 32 [0,29 3,18 pg/ml] PRL n = 76 [2 22 ng/ml] Kortyzol n = 79 [3,09 22,04 ug/dl] ACTH n = 36 [10 60 pg/ml] GH n = 43 [0,1 7,02 ng/ml] PTH n = 44 [6,2 29,0 pg/ml] Zakres wartości stężeń hormonów w surowicy krwi Średnie wartości (SDS) 0,81 1,83 1,17 (0,25) 0,196 5,54 2,36 (1,19) 5,74 114,4 35,0 (30,55) 0,1 14,22 1,57 (3,23) 0,39 20,39 4,19 (3,85) 2,0 107,3 37,45 (36,02) 0,05 2,89 1,08 (2,54) 0,27 72,15 19,11 (38,37) 1,83 63,44 20,91 (10,47) 6,7 124,5 23,64 (22,11) 0,1 12,1 2,15 (2,45) 1,4 565,6 34,50 (87,74) wyniki a) obniżone b) podwyższone a) n = 9 b) n = 1 a) n = 1 b) n = 2 a) n = 42 b) n = 42 a) n = 68 b) n = 4 a) n = 34 b) n = 4 a) n = 10 b) n = 3 a) n = 13 b) n = 0 a) n = 0 b) n = 11 a) n = 0 b) n = 27 a) n = 5 b) n = 2 a) n = 1 b) n = 3 a) n = 6 b) n = 10 Wyniki oznaczanych hormonów odsetek wyników nieprawidłowych 11,9% 3,6% 50,0% 80,8% 42,6% 37,1% 40,6% 14,4% 34,1% 19,4% 9,3% 36,3% n = liczba badanych; SDS= odchylenie standardowe; Testosteron c.= testosteron całkowity; Testosteron w.= testosteron wolny; PRL = prolaktyna; PTH= parathormon Tabela III. Wyniki oznaczonych stężeń elektrolitów w surowicy krwi u badanych chorych z jadłowstrętem psychicznym Table III. Results of electrolytes serum analysis in examined anorectic patients Oznaczane elektrolity (zakres normy) Na + n= 82 [ mmo/l] K + n= 82 [3,5 4,7 mmol/l] Ca całkowity n=64 [2,1 2,55 mmol/l] Ca zjonizowany n= 80 [1,0 1,3 mmol/l] n = liczba badanych Zakres wartości elektrolitów u badanych dziewcząt Wartości stężeń elektrolitów Odsetek wyników obniżone podwyższone prawidłowych Nieprawidło-wych n = 3 n = 26 64,6% 35,3% 3,23 5,58 n = 3 n = 11 82,9% 17,0% 2,17 2,78 n = 0 n = 24 62,5% 37,5% 0,77 1,30 n = 2 n = 1 96,2% 3,7% 12
5 Ziora K. i inni Ocena częstości występowania zaburzeń hormonalnych u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym Tabela IV. Powikłania wynikające z zaburzeń hormonalnych u pacjentów z jadłowstrętem psychicznym wg Fisher M. i wsp. [3] Table IV. Complications resulting from hormonal disturbances in anorecti patients according to Fisher M. et al. [3] Zwolnienie tempa wzrastania Opóźnienie dojrzewania płciowego Pierwotny/wtórny brak miesiączki Zespół niskiej trójjodotyroniny Częściowa moczówka prosta neurogenna Hipoglikemia, Hiperkortyzolemia Zaburzenia termoregulacji Obrzęki obwodowe Hiperaldosteronizm Osteoporoza / osteopenia / złamania kostne nane w momencie ustalenia rozpoznania przy przyjęciu do szpitala. U wszystkich badanych dziewcząt obserwowaliśmy pierwotny lub wtórny brak miesiączki. Jako wynik hipogonadyzmu jest to typowe zaburzenie hormonalne w AN [6, 7]. Objaw ten jest na tyle ważny, że został uznany przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne [7] za jedno z osiowych kryteriów rozpoznania jadłowstrętu psychicznego u kobiet. Uważa się, że amenorrhea jest efektem wtórnej supresji osi podwzgórzowo-przysadkowo-gonadalnej, wynikającej z dysfunkcji podwzgórza. To prowadzi do czynnościowego hipogonadyzmu hipogonadotropowego. Zmniejszenie masy ciała i zawartości tłuszczu w organizmie powoduje spadek produkcji Gn-RH (gonadotropin-releasing hormone). Jednak u chorych z jadłowstrętem psychicznym amenorrhea często wyprzedza spadek masy ciała. Obserwuje się też nierzadko brak powrotu miesiączki mimo uzyskania prawidłowej masy ciała [21]. Patogeneza amenorrhea w AN jest wieloczynnikowa. Odgrywają tu rolę różne mechanizmy, np. wzrost aktywności opioidowej, zwiększenie supresji dopaminergicznej, niedobór leptyny itp. [22, 23]. Największy odsetek nieprawidłowych wyników u naszych pacjentek dotyczył hormonów płciowych. Aż u 80% z nich stwierdziliśmy obniżenie stężenia LH i u ok. 40% obniżenie FSH. Tym zmianom towarzyszyło równocześnie niskie stężenie estradiolu u 50% badanych. Te obserwacje potwierdzają fakt, że najczęściej spotykaną zmianą hormonalną u pacjentek z jadłowstrętem psychicznym w ostrej fazie choroby jest hipogonadyzm hipogonadotropowy. U ok. 1/3 badanych zaobserwowaliśmy niskie stężenia testosteronu całkowitego i wolnego w surowicy krwi, podobnie jak inni autorzy [24 26]. Obserwowane przez Gordona i wsp. [26] niższe stężenia testosteronu u dorosłych pacjentek z AN w porównaniu z grupą kontrolną oraz prawidłowe stężenia DHEAS sugerują większy deficyt produkcji androgenów pochodzenia gonadalnego niż nadnerczowego. Nasze obserwacje mogą też potwierdzać tę tezę. Wykazaliśmy podwyższone stężenie kortyzolu u ponad 30% badanych. Natomiast u większości z nich ACTH mieściło się w granicach normy. Inni autorzy [19, 27] podkreślają również często występujące u chorych z AN podwyższenie średniego stężenia kortyzolu we krwi w oznaczeniach 24-godzinnych i zwiększone wydalanie wolnego kortyzolu z moczem przy prawidłowych stężeniach ACTH. Jest to tłumaczone zwolnionym metabolizmem kortyzolu, opornością tkanek na kortyzol lub zwiększoną sekrecją kortykoliberyny (CRH) w sytuacji przewlekłego stresu spowodowanego wyniszczeniem organizmu. Średni okres półtrwania kortyzolu jest u chorych z AN przedłużony [19]. Według Klinga i wsp. [28] podwyższenie stężenia kortyzolu we krwi może wynikać z oporności tkankowej na kortyzol, a nie z hipersekrecji CRH, gdyż u chorych z AN nie obserwuje się typowych cech klinicznych zespołu Cushinga. Inni autorzy [29] zaobserwowali natomiast brak wzrostu ACTH i kortyzolu po podaniu CRH. To sugerowało stłumioną odpowiedź na CRH w związku ze stale podwyższonym stężeniem kortyzolu. Częstym zaburzeniem hormonalnym u naszych chorych było też podwyższone stężenie parathormonu (PTH), które występowało u ok. 1/3 badanych. Stężenia wapnia całkowitego i zjonizowanego w surowicy krwi, oznaczane równocześnie z PTH, były prawidłowe u znacznej większości dziewcząt. Mimo iż nie stwierdzono znacznego obniżenia średniego stężenia wapnia we krwi u badanych, to jednak zaznaczona wyraźnie tendencja do wzrostu wydzielania PTH już w początkowej fazie choroby mogła być spowodowana mniejszym dowozem wapnia w restrykcyjnej diecie lub zmniejszoną absorpcją wapnia z przewodu pokarmowego. Działanie PTH na tkankę kostną jest dwojakie. Parathormon może bezpośrednio stymulować resorpcję kostną poprzez aktywację i rozwój osteoklastów oraz pobudzenie produkcji proteaz, hamowanie tworzenia kolagenu i 13
6 Praca oryginalna rozwoju osteoblastów. Ma jednak też pewien wpływ na proces kościotworzenia za pośrednictwem np. IGF-I, IGF-II i innych czynników wzrostowych, które stymulują osteoblasty [19]. Nieprawidłowe wydzielanie PTH u pacjentek z AN może skutkować zaburzeniem obrotu kostnego, prowadząc do osteopenii lub osteoporozy [19]. Pozostałe oceniane przez nas hormony: hormony tarczycy, hormon wzrostu i prolaktyna mieściły się w granicach normy u większości badanych. Odsetek nieprawidłowych wyników stężeń wolnej tyroksyny i TSH we krwi był niewielki (tab. II). Zaburzenia czynności tarczycy u pacjentów z AN są znane od dawna. Najczęściej opisywany jest tzw. zespół niskiej trójjodotyroniny (eutyroid sick syndrome). Stwierdza się wtedy prawidłowe lub nieco obniżone stężenie całkowitej tyroksyny, ft4 w dolnej granicy normy, prawidłowe TSH i niskie ft3 przy podwyższonym stężeniu rt3 [19, 27, 30]. To zjawisko tłumaczy się mechanizmem adaptacji organizmu do długotrwałego niedożywienia, oszczędzającym energię [1, 8, 27]. Przy wzroście masy ciała następuje normalizacja stężeń hormonów tarczycy [8, 27]. U pacjentów z jadłowstrętem psychicznym obserwuje się zwiększoną sekrecję hormonu wzrostu i wzmożoną odpowiedź na GH-RH [31]. Wzrostowi stężenia GH towarzyszy obniżenie zawartości IGF-I w surowicy krwi, co jest charakterystyczne dla stanów głodzenia [8]. U większości naszych dziewcząt podstawowe stężenie GH było prawidłowe. Podobne spostrzeżenia mieli inni autorzy, którzy wykazali prawidłowe stężenia hormonu wzrostu we krwi u pacjentek z AN w początkowej fazie choroby w porównaniu z grupą kontrolną [32]. My nie oceniliśmy stężeń IGF-I, a to mogłoby dopiero dać większy wgląd w funkcjonowanie osi hormon wzrostu IGF-I. Stężenia prolaktyny mieściły się w granicach normy u większości badanych przez nas dziewcząt. Podobne były obserwacje innych autorów, którzy nie wykazali różnic znamiennych statystycznie średnich stężeń PRL we krwi między grupą chorych z AN a grupą kontrolną [27, 33]. Zaburzenia elektrolitowe u chorych z jadłowstrętem psychicznym są znane. Występują przeważnie u pacjentów odwodnionych, wymiotujących lub nadużywających środków przeczyszczających i moczopędnych. Chore stosujące wyłącznie restrykcje pokarmowe z reguły nie mają zaburzeń w gospodarce wodno-elektrolitowej, z wyjątkiem tych, które ograniczają przyjmowanie płynów [1, 27]. Odwodnienie i hipochloremia aktywuje układ renina-angiotensyna-aldosteron celem zachowania homeostazy wodno-elektrolitowej, prowadząc do wtórnego hiperaldosteronizmu. W cewkach nerkowych wzrasta reabsorpcja zwrotna sodu i zwiększa się wydalanie potasu. To z kolei nasila hipokaliemię. Przewlekły deficyt objętości pozakomórkowej wody, obrzęki oraz wtórny hiperaldosteronizm składają się u chorych z AN na obraz rzekomego zespołu Barttera [1, 10]. Jedno z badań wykazało, że u 20% pacjentek z hipokaliemią, leczonych z powodu AN, występowała równocześnie hiponatremia [34]. Uważa się, że hiponatremia może być spowodowana wtórnym zatruciem wodnym lub nieprawidłową regulacją wydzielania wazopresyny [10, 35]. Wykazaliśmy podwyższone stężenie sodu w surowicy krwi aż u ok. 35% badanych, co mogło świadczyć o często obserwowanym odwodnieniu na początku terapii. Natomiast hipokaliemia nie występowała często, bo tylko u ok. 17% badanych. Można to tłumaczyć tym, że przeważająca część naszych chorych stosowała wyłącznie restrykcje pokarmowe, a tylko jedenaście dziewcząt miało postać bulimiczną jadłowstrętu psychicznego. Wnioski 1. U dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym najczęściej obserwowanym zaburzeniem hormonalnym jest obniżone stężenie gonadotropin w surowicy krwi, wskazujące na hipogonadyzm hipogonadotropowy. 2. Wysokie stężenia kortyzolu w surowicy krwi u chorych z AN przy prawidłowych stężeniach ACTH mogą sugerować występowanie zaburzeń obwodowego metabolizmu kortyzolu już w początkowej fazie choroby. 3. Podwyższenie stężeń parathormonu, występujące u 30% pacjentek w fazie ostrej AN, może świadczyć o wczesnym ujawnieniu się zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej. PIŚMIENNICTWO/REFERENCES [1] Levine R.L.: Endocrine aspects of eating disorders in adolescents. Adolesc. Med., 2002:13, [2] Lukas A.R., Beard C.M., O Fallon W.M. et al.: Fifty-years trends in the incidence of anorexia nervosa in Rochester, Minnesota: 14
7 Ziora K. i inni Ocena częstości występowania zaburzeń hormonalnych u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym a population-based study. Am. J. Psychiatry., 1991:148, [3] Fisher M., Golden N.H., Katzman D.K. et al.: Eating disorders in adolescents: a background paper. J. Adolesc. Health., 1995: 16, [4] Holtkamp K., Herpertz-Dahlmann B.: Anorexia und Bulimia nervosa im Kinder- und Jugendalter. Monatsschr. Kinderheilkd., 2002:150, [5] Hsu L.K.G.: Epidemiology of Eating Disorders. Psychiatr. Clin. North., 1996:19 (4), [6] Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Instytut Psychiatrii i Neurologii. Kraków-Warszawa 1997, [7] American Psychiatric Association, Task Force on DSM-IV. Diagnostic and statistical manual of mental disorders., 4th edition. Washington, DC: American Psychiatric Association, [8] Otto-Buczkowska E., Jarosz-Chobot P.: Zaburzenia metaboliczne i endokrynologiczne u młodych chorych z jadłowstrętem psychicznym. Endokrynol. Pol., 1997:48, [9] Alvin P., Zogheib J., Rey C. et al.: Complications graves et mortalite au cours des dysorexies mentales a l adolescence. Arch. Fr. Pediatr., 1993:50, [10] Fisher M.: Medical complications of anorexia nervosa and bulimia nervosa. Adolesc. Med. State Art. Rev., 1992:3, [11] Steinhausen H.C.H., Rauss-Masson C., Seidel R.: Follow-up studies of anorexia nervosa: a review of four decades of outcome research. Psychol. Med., 1991:21, [12] Oświęcimska J.: Jadłowstręt psychiczny u dzieci i młodzieży. Lekarz, 2003:4, [13] Zerbe K.J.: Jadłowstręt i bulimia. Med. po Dypl., 1997:5 (6), [14] Kreipe R.E., Dukarm C.P.: Zaburzenia łaknienia u młodzieży i starszych dzieci. Ped. po Dypl., 2000:4/3, [15] Żechowski C., Jakubczyk A.: Zaburzenia odżywiania się diagnoza, rozpowszechnienie, etiologia, powikłania somatyczne, terapia. Klin. Ped., 2002:8 (4), [16] Golden N.H., Kreitzer P., Jacobson M.S. et al.: Disturbances in growth hormone secretion and action in adolescents with anorexia nervosa. J. Pediatr., 1994:125, [17] Abraham S., Llewellyn-Jones D.: Co to są zaburzenia odżywiania się? [w:] Anoreksja, bulimia, otyłość. Red. M. Skupińska, PWN, Warszawa 1995, [18] Diamond F.B., Bercu B.B.: Normative laboratory results. [w:] Pediatric Endocrinology. Mechanisms, Manifestations, and Management. Ed. O.H. Pescovitz, E.A. Eugster, Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia 2004, [19] Blythe M.J., Conard L.A.E.: Eating disorders: identification, evaluation, and treatment of associated endocrine abnormalities. [w:] Pediatric Endocrinology. Mechanisms, Manifestations, and Management. Ed. O.H. Pescovitz, E.A. Eugster, Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia 2004, [20] Munoz M.T., Argente J.: Anorexia nervosa in female adolescents: endocrine and bone mineral density disturbances. Eur. J. Endocrinol., 2002:147, [21] Hurd H.P., Palumbo P.J., Gharib H.: Hypothalamic-endocrine dysfunction in anorexia nervosa. Mayo Clin. Proc., 1977:55, [22] Risch S.C., Janowsky J., Judd L.L. et al.: The role of endogenous opioid systems in neuroendocrine regulation. Psychiatr. Clin. North. Am., 1983:6, [23] Garcia R.E., Vazquez A.D., Mendez J.P. et al.: The effects of opioid blockade and GnRH administration on luteinizing hormone secretion in patients with anorexia nervosa during the stage of weight loss and weight recovery. Clin. Endocrinol., 1992:37, [24] Soyka L.A., Misra M., Frenchman A. et al.: Abnormal bone mineral accrual in adolescent girls with anorexia nervosa. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2002:87, [25] Gordon C.M., Goodman E., Emans S.J. et al.: Physiologic regulators of bone turnover in young women with anorexia nervosa. J. Pediatr., 2002:141, [26] Gordon C.M., Grace E., Emans S.J. et al.: Effects of oral DHEA on bone turnover markers in anorexia nervosa. J. Bone Miner. Res., 1999:14, [27] Palla B., Litt I.F.: Medical complications of eating disorders in adolescents. Pediatrics., 1988:81, [28] Kling M.A., Demitrack M.A., Whitfield H.J. et al.: Effects of the glucocorticoid antagonist RU 486 on pituitary-adrenal function in patients with anorexia nervosa and healthy volunteers: enhancement of plasma ACTH and cortisol secretion in underweight patients. Neuroendocrinology, 1993:57, [29] Gold P.W., Gwirtsman H., Augerinos P.D. et al.: Abnormal hypothalamic pituitary-adrenal function in anorexia nervosa. Pathophysiology mechanisms in underweight and weight- corrected patients. N. Engl. J. Med., 1986:314,
8 Praca oryginalna [30] Smorawińska A., Korman E., Rajewski A.: Zaburzenia czynności tarczycy u chorych z jadłowstrętem psychicznym. Endokr. Diab. Chor. Przem. Mat. W. Rozw., 2001:7, [31] Gennazani A.D., Petraglia R., Gastaldi M. et al.: Growth hormone (GH)-releasing hormone induced GH response in hypothalamic amenorrhea: evidence of altered central neuromodulation. Fertil. Steril., 1996:65, [32] Golden N.H., Kreitzer P., Jacobson M.S. et al.: Disturbances in growth hormone secretion and action in adolescents with anorexia nervosa. J. Pediatr., 1994:125, [33] Misra M., Aggarwal A., Miller K.K. et al.: Effects of anorexia nervosa on clinical, hematologic, biochemical, and bone density parameters in community-dwelling adolescent girls. Pediatrics, 2004:114, [34] Hall R.C., Beresford T.P.: Medical complications of anorexia and bulimia. Psychiatr. Med., 1989:7, [35] Becker A.E., Grinspoon S.K., Klibanski A. et al.: Current concepts: eating disorders. N. Engl. J. Med., 1999:340,
LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N
Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N 25.8 Inne zaburzenia
Bardziej szczegółowoOcena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością
lek. Agata Mikołajczak-Będkowska Ocena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Joanna Oświęcimska
Bardziej szczegółowoMniejsze rozpowszechnienie niedoboru. Low prevalence of vitamin D insufficiency among girls with anorexia nervosa compared to healthy girls
Praca oryginalna Endokrynol. Ped. 2015.14.3.52.15-24. Original Paper Pediatr. Endocrinol. 2015.14.3.52.15-24. Mniejsze rozpowszechnienie niedoboru witaminy D wśród dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Wstęp: Celem pracy Materiały i metody:
STRESZCZENIE Wstęp: Dzięki poprawie wyników leczenia przeciwnowotworowego u dzieci i młodzieży systematycznie wzrasta liczba osób wyleczonych z choroby nowotworowej. Leczenie onkologiczne nie jest wybiórcze
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Ziora K. i inni Stężenie leptyny w surowicy krwi u dziewcząt... Vol. 2/2003 Nr 1(2) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Stężenie leptyny w surowicy krwi u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym
Bardziej szczegółowokrwi u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym"
RECEN JA ROZPRAWY DOKTORSKIEJ S Warszawa, 26.02.2018 -m~jeei~~imłi~lłiałek: MIC-l i ZAG/LMF W surowicy krwi u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym" LekarzAnny Jarzumbek Zaburzenia odżywiania są dość rozpowszechnionym
Bardziej szczegółowoPrzykładowy pytań Diagnostyka chorób układy podwzgórze-przysadka-nadnercza
lek. Jacek Bujko 17 października 2014 Przykładowy pytań Diagnostyka chorób układy podwzgórze-przysadka-nadnercza W diagnostyce laboratoryjnej uszkodzenia podwzgórza można stwierdzić cechy niedoczynności
Bardziej szczegółowolek. Magdalena Bosak-Prus Ocena profilu oreksyny A i greliny u dzieci niskorosłych.
lek. Magdalena Bosak-Prus Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 we Wrocławiu, Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, młodszy asystent Ocena profilu oreksyny A i greliny
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 4/2005 Nr 1(10) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Prospektywna ocena gęstości mineralnej kości u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym A prospective evaluation of bone mineral density
Bardziej szczegółowoTESTY ENDOKRYNOLOGICZNE Kot
TESTY ENDOKRYNOLOGICZNE Kot Badanie pojedynczych hormonów Tyroksyna całkowita (T4) wyjaśnienie występowania hormonalnych zaburzeń gruczołu tarczycowego np. nadczynności tarczycy, rzadziej niedoczynności.
Bardziej szczegółowoLECZENIE PRZEDWCZESNEGO DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO U DZIECI
Załącznik nr 11 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 r. Nazwa programu: LECZENIE PRZEDWCZESNEGO DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO U DZIECI ICD-10 E 22.8 Przedwczesne dojrzewanie płciowe
Bardziej szczegółowoUkład wewnątrzwydzielniczy
Układ wewnątrzwydzielniczy 1. Gruczoły dokrewne właściwe: przysadka mózgowa, szyszynka, gruczoł tarczowy, gruczoły przytarczyczne, nadnercza 2. Gruczoły dokrewne mieszane: trzustka, jajniki, jądra 3. Inne
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Wprowadzenie
STRESZCZENIE Wprowadzenie Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych o różnorodnej etiologii, charakteryzujących się przewlekłą hiperglikemią, wynikającą z nieprawidłowego wydzielania i/lub działania insuliny.
Bardziej szczegółowoNieinwazyjna ocena czynności trzustki u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym
lek. Żaneta Malczyk Nieinwazyjna ocena czynności trzustki u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: prof. dr hab. n. med. Joanna Oświęcimska Katedra
Bardziej szczegółowoNowe terapie w cukrzycy typu 2. Janusz Gumprecht
Nowe terapie w cukrzycy typu 2 Janusz Gumprecht Dziś już nic nie jest takie jak było kiedyś 425 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2017 629 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2045 International
Bardziej szczegółowoCystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study
Cystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study Anna Bekier-Żelawska 1, Michał Kokot 1, Grzegorz Biolik 2, Damian Ziaja 2, Krzysztof
Bardziej szczegółowoCzy mogą być niebezpieczne?
Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i
Bardziej szczegółowoNiedożywienie i otyłość a choroby nerek
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie
Bardziej szczegółowoprzytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia
SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy
Bardziej szczegółowoAnoreksja i bulimia psychiczna epidemią XXI wieku.
Anoreksja i bulimia psychiczna epidemią XXI wieku. mgr inż. Aleksandra Czarnewicz-Kamińska ola@ladydieta.pl Katedra Żywienia Człowieka Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW, Warszawa 14.05.2008
Bardziej szczegółowoThe osseous system in eating disorders
Postępy Psychiatrii i Neurologii, 2003, 12, l, 79-87 Praca poglądowa Review Układ kostny w zaburzeniach odżywiania The osseous system in eating disorders ANNA ŚMIECH, ANNA WYSZOGRODZKA-KUCHARSKA, JOLANTA
Bardziej szczegółowoOsteoporoza w granicznej niewydolności nerek - problem niedoboru witaminy D
Atlanta Osteoporoza w granicznej niewydolności nerek - problem niedoboru witaminy D Jerzy Przedlacki Katedra i Klinika Nefrologii Dializoterapii i Chorób Wewnętrznych, WUM Echa ASBMR 2016 Łódź, 14.01.2017
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoZaburzenia odżywiania -
Zaburzenia odżywiania - - rozpoznanie, objawy, leczenie Dorota Zatorska - Stempin 2012 1 Zaburzenia odżywiania - objawy, rozpoznanie, leczenie " Ciało ma znaczenie, ale kiedy dochodzimy do tego, co u
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 9
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 9 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Tyreologia Opis przypadku European Society of Endocrinology Clinical
Bardziej szczegółowoJadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa)
Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa) Jadłowstręt polega na dążeniu do ograniczenia masy ciała, wyraźnie poniżej norm przyjętych w odniesieniu do wieku i wzrostu, przy jednoczesnej nieprawidłowej ocenie
Bardziej szczegółowo4.5. Joduria. Grupy wieku Płeć >60 Razem Min Max Min Max Min Max
4.5. Joduria. Jodurię w porannej próbce moczu oznaczono u 489 osób (54,9%) z populacji badanej miasta Krakowa w tym u 316 kobiet (55,3%) i 173 mężczyzn (54%). Pozostała część osób nie dostarczyła próbki
Bardziej szczegółowoZespół jelita drażliwego u dzieci i młodzieży
52 Zespół jelita drażliwego u dzieci i młodzieży Irritable bowel syndrome in children Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Bartosz Romańczuk Pediatr Pol 2010; 85 (1): 52 56 2010 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne
Bardziej szczegółowoparametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,
1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te
Bardziej szczegółowolek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej
lek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr
Bardziej szczegółowoWitamina D w chorobach przewlekłych wieku rozwojowego
Witamina D w chorobach przewlekłych wieku rozwojowego Agnieszka Szlagatys-Sidorkiewicz Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci Gdański Uniwersytet Medyczny Witamina D w chorobach
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 16
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 16 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 64-letnia kobieta leczona w powodu depresji. W
Bardziej szczegółowoMarcin Leszczyk SKN przy Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii WUM
Marcin Leszczyk SKN przy Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii WUM Definicja NS to zespół kliniczny, w którym wskutek dysfunkcji serca jego pojemność minutowa jest zmniejszona w stosunku do zapotrzebowania
Bardziej szczegółowoKinga Janik-Koncewicz
Kinga Janik-Koncewicz miażdżyca choroby układu krążenia cukrzyca typu 2 nadciśnienie choroby układu kostnego nowotwory Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 7-41% nowotworów jest spowodowanych
Bardziej szczegółowoPOSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH
POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH CUKRZYCA.? cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynika
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoOdżywianie osób starszych (konspekt)
Prof. dr hab. med. Tomasz Kostka Odżywianie osób starszych (konspekt) GŁÓWNE CZYNNIKI RYZYKA CHOROBY WIEŃCOWEJ (CHD) wg. Framingham Heart Study (Circulation, 1999, 100: 1481-1492) Palenie papierosów Nadciśnienie
Bardziej szczegółowoEDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ LECZONYCH METODĄ FOTOTERAPII UVB.
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytet Medyczny w Białymstoku EDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 3/2004 Nr 2(7) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena gęstości mineralnej kości oraz markerów metabolizmu kostnego u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym. Doniesienie wstępne Evaluation
Bardziej szczegółowor Gdynia
22 23.06.2018r Gdynia Związek hypertyreozy z brakiem miesiączki został opisany w 1840 r. przez von Basedowa Von Basedow CA: Wochenschrift Heilkunde 1840 Związek znany od czasów starożytnych Zależność
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoowstręt t psychiczny anoreksja
Jadłowstr owstręt t psychiczny anoreksja Jadłowstr owstręt t psychiczny (anoreksja, an - brak, orexis - apetyt ) został opisany już ponad trzysta lat temu, ale dopiero w ciągu ostatnich trzydziestu lat
Bardziej szczegółowoUkład dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną.
Układ dokrewny (hormonalny, wewnątrzwydzielniczy, endokrynny) układ narządów u zwierząt składający się z gruczołów dokrewnych i pojedynczych komórek tkanek; pełni funkcję regulacyjną. Hormony zwierzęce
Bardziej szczegółowoz jadłowstrętem psychicznym i otyłością"
Warszawa, 05.03.2018 RECENZJA ROZPRAWY DOKTORSKIEJ pt. "Ocena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością" Lekarz Agaty Mikołajczak- Będkowskiej Jadłowstręt psychiczny
Bardziej szczegółowoMolekuły Miłości. Borys Palka Katarzyna Pyzik. www.agh.edu.pl
Molekuły Miłości Borys Palka Katarzyna Pyzik www.agh.edu.pl Zakochanie Przyczyną Hormonalnych Zmian Grupa zakochanych, 24 osoby (12 mężczyzn, 12 kobiet ) Grupa kontrolna, 24 osoby (12 mężczyzn, 12 kobiet)
Bardziej szczegółowoGruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony. anatomia i fizjologia człowieka
Gruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony Gruczoły dokrewne człowieka PRZYSADKA mózgowa Przysadka mózgowa jest gruczołem wielkości ziarna grochu
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoOcena stanu wiedzy nastolatków na temat anorexia nervosa
P R A C A O R Y G I N A L N A ISSN 1734 3321 Katarzyna Ziora 1, Łukasz B. Pilarz 2, Jacek Sztylc 2, Joanna Oświęcimska 1 1 Oddział Endokrynologii Katedry i Kliniki Pediatrii w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ Endokrynologia/ Nefrologia
ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ 2019 Endokrynologia/ Nefrologia Obowiązujące podręczniki: 1. Kawalec W., Grenda R., Ziółkowska H. (red.), Pediatria, wyd. I, Warszawa, PZWL, 2013. 2. Pediatria
Bardziej szczegółowoSpodziewany efekt kliniczny wpływu wit. K na kość
Rola witaminy K2 w prewencji utraty masy kostnej i ryzyka złamań i w zaburzeniach mikroarchitektury Ewa Sewerynek, Michał Stuss Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoJadłowstręt psychiczny. żarłoczność psychiczna, ortoreksja. łac. anorexia nervosa
Jadłowstręt psychiczny, żarłoczność psychiczna, ortoreksja Anna Wiela-Hojeńska Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu Jadłowstręt psychiczny łac. anorexia nervosa
Bardziej szczegółowoV rok WL Choroby wewnętrzne, endokrynologia. Wtórne przyczyny osteoporozy
V rok WL Choroby wewnętrzne, endokrynologia Wtórne przyczyny osteoporozy prof. dr hab. Marek Bolanowski Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Osteoporoza pierwotna Inwolucyjna
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Ziora K. i inni: Ocena stężeń adiponektyny hormonu tkanki tłuszczowej w surowicy krwi u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym Vol. 9/2010 Nr 1(30) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena
Bardziej szczegółowoAmy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania
Bardziej szczegółowoZaburzenia mineralizacji kości jako powikłanie jadłowstrętu psychicznego etiologia, rozpowszechnienie, przebieg i leczenie
Psychiatr. Pol. 2016; 50(3): 509 520 PL ISSN 0033-2674 (PRINT), ISSN 2391-5854 (ONLINE) www.psychiatriapolska.pl DOI: http://dx.doi.org/10.12740/pp/59289 Zaburzenia mineralizacji kości jako powikłanie
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoREGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW
REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW Regulacja nerwowa wpływ układu wegetatywnego na czynność endokrynną gruczołów wydzielania dokrewnego wytwarzanie i uwalnianie hormonów z zakończeń neuronów np.wazopresyny
Bardziej szczegółowoNeuroendokrynne aspekty anorexia nervosa i bulimia nervosa
Postępy Psychiatrii i Neurologii, 2002, 11, 81-85 Spostrzeżenia kliniczne Clinical lzints Neuroendokrynne aspekty anorexia nervosa i bulimia nervosa Neuroendocrine aspects oj anorexia nervosa and bulimia
Bardziej szczegółowoLP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych
Proszę o wykonanie następujących badań laboratoryjnych (z krwi), na część z nich można uzyskać skierowanie od lekarza*: Dodatkowo: Badania podstawowe: W przypadku podejrzenia nieprawidłowej pracy tarczycy
Bardziej szczegółowoHiperkalcemia w nowotworach złośliwych
Hiperkalcemia w nowotworach złośliwych Emilia Mórawska Katerda i Klinika Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Plan prezentacji 1.Wstęp 2.Epidemiologia 3.Podział i Patogeneza
Bardziej szczegółowoMaria Korzonek Wydział Nauk o Zdrowiu Pomorski Uniwersytet Medyczny Szczecin ZESPÓŁ SŁABOŚCI I JEGO WPŁYW NA ROKOWANIE CHOREGO
Maria Korzonek Wydział Nauk o Zdrowiu Pomorski Uniwersytet Medyczny Szczecin ZESPÓŁ SŁABOŚCI I JEGO WPŁYW NA ROKOWANIE CHOREGO Zespół słabości: definicja Charakteryzuje się spadkiem odporności na ostry
Bardziej szczegółowo[13ZPK/KII] Endokrynologia
1. Ogólne informacje o module [13ZPK/KII] Endokrynologia Nazwa modułu Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr Status modułu Język modułu
Bardziej szczegółowoSubkliniczna niedoczynność tarczycy
Subkliniczna niedoczynność tarczycy Elżbieta Petriczko Klinika Pediatrii, Endokrynologii, Diabetologii, Chorób Metabolicznych i Kardiologii Wieku Rozwojowego PUM Szczecin Definicja SNT Prawidłowe całkowite
Bardziej szczegółowoCzy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością?
Jerzy Maksymilian Loba Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Czy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością? Definicja
Bardziej szczegółowoinwalidztwo rodzaj pracy
Zdrowie jest najważniejsze Wykłady wraz z konsultacjami medycznymi realizowane przez Stowarzyszenia na rzecz rozwoju wsi Bogufałów Źródło Baryczy w ramach wspierania realizacji zadania publicznego przez
Bardziej szczegółowoUSG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.
STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia
Bardziej szczegółowoZastosowanie antykoagulacji cytrynianowej w ciągłej terapii nerkozastępczej u niemowląt z ostrym uszkodzeniem nerek.
Zastosowanie antykoagulacji cytrynianowej w ciągłej terapii nerkozastępczej u niemowląt z ostrym uszkodzeniem nerek. Klinka Kardiologii i Nefrologii Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoWskaźniki włóknienia nerek
Wskaźniki włóknienia nerek u dzieci z przewlekłą chorobą nerek leczonych zachowawczo Kinga Musiał, Danuta Zwolińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Zachurzok-Buczyńska A. i inni Wzrost i masa ciała w pierwszych trzech latach życia dzieci... Vol. 2/2003 Nr 1(2) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Wzrost i masa ciała w pierwszych trzech
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Piekarski R. i inni: Katecholainy a Szewczyk wzrost sekrecji L. i inni hormonu Aktywność wzrostu opioidowa podczas u dziewcząt testów z nadczynnością stymulacyjnych i niedoczynnością u dzieci niskorosłych
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2016/2017 Endokrynologia/nefrologia Plan zajęć
ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2016/2017 Endokrynologia/nefrologia Plan zajęć Obowiązujące podręczniki: 1. Pediatria, Kawalec, Grenda, Ziółkowska. 2013, 2. Pediatria. Podręcznik do Lekarskiego
Bardziej szczegółowo29.11-1.12.2012 Hotel Mercure Kasprowy
XVIII 29.11-1.12.2012 Hotel Mercure Kasprowy ORGANIZATORZY: Klinika Endokrynologii CMKP Oddział Warszawski PTE Narodowa Fundacja Endokrynologii im. W. Hartwiga Warszawa, 20 sierpnia 2012 r. Zaproszenie
Bardziej szczegółowoCzy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
Bardziej szczegółowoOCENA ROZPRAWY NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH
KLINIKA NEONATOLOGII PUM 72-010 Police, ul. Siedlecka 2 Kierownik kliniki: Prof. dr. hab. n. med. Maria Beata Czeszyńska Tel/fax. 91 425 38 91 adres e- mail beataces@pum.edu.pl Szczecin, dnia 11. 06. 2018r
Bardziej szczegółowo"Jedz aby żyd, a nie żyj aby jeśd
"Jedz aby żyd, a nie żyj aby jeśd Przyjmowanie pokarmów to potrzeba biologiczna, której istotne znaczenie uznaje się za oczywiste W przypadku zaburzeo odżywiania wskaźniki chorobowości i śmiertelności
Bardziej szczegółowoFizjologia, biochemia
50 Fizjologia, biochemia sportu Krioterapia powoduje lepszą krążeniową i metaboliczną tolerancję oraz opóźnia narastanie zmęczenia w trakcie wykonywania pracy mięśniowej przez zawodników sportów wytrzymałościowych.
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK III SEMESTR zimowy 2017/2018 PROPEDEUTYKA PEDIATRII
ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK III SEMESTR zimowy 2017/2018 PROPEDEUTYKA PEDIATRII Obowiązujące podręczniki: 1. Pediatria, Kawalec, Grenda, Ziółkowska. 2013, 2. Pediatria. Podręcznik do Lekarskiego Egzaminu Końcowego
Bardziej szczegółowoCharakterystyka obrotu kostnego u kobiet w ciąży fizjologicznej i powikłanej porodem przedwczesnym streszczenie.
Anastasiya Zasimovich Charakterystyka obrotu kostnego u kobiet w ciąży fizjologicznej i powikłanej porodem przedwczesnym streszczenie. Ciąża jest to specyficzny, fizjologiczny stan organizmu kobiety. O
Bardziej szczegółowoKluczowe znaczenie ma rozumienie procesu klinicznego jako kontinuum zdarzeń
Lek Anna Teresa Filipek-Gliszczyńska Ocena znaczenia biomarkerów w płynie mózgowo-rdzeniowym w prognozowaniu konwersji subiektywnych i łagodnych zaburzeń poznawczych do pełnoobjawowej choroby Alzheimera
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ
mgr Bartłomiej Rospond POSZUKIWANIE NEUROBIOLOGICZNEGO MECHANIZMU UZALEŻNIENIA OD POKARMU - WPŁYW CUKRÓW I TŁUSZCZÓW NA EKSPRESJĘ RECEPTORÓW DOPAMINOWYCH D 2 W GRZBIETOWYM PRĄŻKOWIU U SZCZURÓW STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 2/2003 Nr 3(4) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena wybranych parametrów przemiany lipidowej u dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki w trakcie leczenia hormonem wzrostu
Bardziej szczegółowoDIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK
KURS 15.04.2016 Szczecinek DIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK dr hab. n. med. Sylwia Małgorzewicz, prof.nadzw. Katedra Żywienia Klinicznego Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Gdański
Bardziej szczegółowoSzpital Szaserów pomimo wielokrotnych pisemnych próśb pacjenta nie wysłał swojemu pacjentowi testów psychologicznych MMPI 2 i CAPS.
Szpital Szaserów pomimo wielokrotnych pisemnych próśb pacjenta nie wysłał swojemu pacjentowi testów psychologicznych MMPI 2 i CAPS. Testy (niekompletne) zostały wysłane dopiero do sądu karnego Legionowo
Bardziej szczegółowoAneks II. Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego oraz ulotka dla pacjenta stanowią wynik procedury arbitrażowej.
Aneks II Zmiany dotyczące odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego oraz ulotki dla pacjenta przedstawione przez Europejską Agencję Leków (EMA) Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 6
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 6 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 23-letna kobieta zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.
Bardziej szczegółowoOcena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Bardziej szczegółowoCzynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości OTYŁOŚĆ Choroba charakteryzująca się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę Wzrost efektywności terapii Czynniki psychologiczne Czynniki środowiskowe
Bardziej szczegółowoParametr służący jedynie warunkowo do wyjaśnienia dysfunkcji tarczycy. Ma większe znaczenie jako parametr uzupełniający.
Testy Endokrynologiczne Pies Badanie pojedynczych hormonów Tyroksyna całkowita (T4) Wyjaśnienie postępowania zaburzeń hormonalnych tarczycy (niedoczynności rzadziej nadczynności).parametr mało specyficzny,
Bardziej szczegółowoV LECZNICTWO STACJONARNE
V LECZNICTWO STACJONARNE V LECZNICTWO STACJONARNE W 2004 r. na terenie województwa lubelskiego funkcjonowało 35 szpitali ogólnych, 3 szpitale psychiatryczne, 1 sanatorium przeciwgruźlicze oraz jeden zakład
Bardziej szczegółowoZwyczaje żywieniowe dziewcząt z rozpoznaniem anoreksji i ich matek
Psychiatria PRACA ORYGINALNA tom 3, nr 3, 133 137 Copyright 2006 Via Medica ISSN 1732 9841 Katarzyna Nowakowska, Alina Borkowska Zakład Psychologii Lekarskiej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Zwyczaje żywieniowe
Bardziej szczegółowoChoroby peroksysomalne
148 PRACE POGLĄDOWE / REVIEWS Choroby peroksysomalne Peroxisomal disorders Teresa Joanna Stradomska Pediatr Pol 2010; 85 (2): 148 155 2010 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne Otrzymano/Received: 29.10.2009
Bardziej szczegółowoChoroby związane z wygasaniem czynności jajników.
Choroby związane z wygasaniem czynności jajników. Sytuacja hormonalna przed i po menopauzie Względny hyperestrogenizm - zmiany przerostowe (polipy, mięśniaki, przerost śluzówki macicy, mastopatia) Hypoestrogenizm
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Bardziej szczegółowoKLASYFIKACJA SCHORZEŃ TARCZYCY NA PODSTAWIE STĘŻENIA SELENU W SUROWICY KRWI.
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 3, 563-567 WOJCIECH DEJNEKA, KRZYSZTOF SWORCZAK 1, ŁUKASZ OBOŁOŃCZAK 1, JERZY ŁUKASIAK KLASYFIKACJA SCHORZEŃ TARCZYCY NA PODSTAWIE STĘŻENIA SELENU W SUROWICY KRWI. CLASSIFICATION
Bardziej szczegółowoRECENZJA Ocena stężenia kortyzolu, dehydroepiandrostendionu i lipidogramu w surowicy krwi w przebiegu leczenia depresji u kobiet
RECENZJA rozprawy doktorskiej lek. med. Bertranda Janoty pt.: Ocena stężenia kortyzolu, dehydroepiandrostendionu i lipidogramu w surowicy krwi w przebiegu leczenia depresji u kobiet. Przedstawiona do recenzji
Bardziej szczegółowoHARMONOGRAM ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU PEDIATRIA DLA STUDENTÓW 3 ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO
HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU PEDIATRIA DLA STUDENTÓW 3 ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO ĆWICZENIA ODBYWAJĄ SIĘ NA ODDZIAŁACH SZPITALNYCH WOJEWÓDZKIEGO SPECJALISTYCZNEGO SZPITALA DZIECIĘCEGO W OLSZTYNIE ODDZIAŁ
Bardziej szczegółowo