PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY w Szkole Podstawowej nr 2 w Jeleniej Górze

Transkrypt

1 Podstawa prawna: PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY w Szkole Podstawowej nr 2 w Jeleniej Górze Rozporządzenie MENiS z dnia r. w sprawie warunków i sposobów oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów Nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego dla II etapu edukacji szkoły podstawowej z dnia r. Tajemnice przyrody. Program nauczania przyrody w klasach 4-6 szkoły podstawowej Jolanta Golanko, wydawnictwo Nowa Era 2012 Przyrodo, witaj!. Program nauczania przyrody w szkole podstawowej Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania I. Ogólne zasady oceniania uczniów: 1. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności oraz jego poziomu w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej i realizowanych w szkole programów nauczania, opracowanych zgodnie z nią. 2. Nauczyciel: informuje ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych oraz o postępach w tym zakresie; motywuje ucznia do dalszych postępów w nauce; dostarcza rodzicom informacji o postępach, trudnościach w nauce oraz specjalnych uzdolnieniach ucznia. 3. Oceny są jawne dla ucznia i jego rodziców. 4. Ocenianie uczniów na lekcjach przyrody dotyczy przyswojonej przez ucznia wiedzy, umiejętności, wysiłku włożonego w przygotowanie pracy i aktywności na lekcjach.

2 5. Nauczyciel może podnieść ocenę semestralną lub roczną nawet o 1 stopień uczniowi, który wyróżnia się aktywnością podczas lekcji, rozwiązuje dodatkowe problemy, wykazuje inicjatywę w dodatkowych pracach, ma wiedzę ponad program, bierze udział w różnych konkursach przedmiotowych, a także pomaga słabszym uczniom w nauce- szczegółowe omówienie w punkcie II. 6. Przy formułowaniu oceny na zakończenie semestru, roku szkolnego, hierarcha ważności ocen cząstkowych jest następująca: prace klasowe, kartkówki, odpowiedzi ustne, aktywność ucznia, praca domowa, prace długoterminowe. II. Tryb i warunki uzyskania oceny rocznej wyższej niż przewidywana. 1. Uczeń może ubiegać się o podwyższenie przewidywanej rocznej oceny tylko o jeden stopień z wyłączeniem oceny celującej i tylko w przypadku gdy co najmniej połowa uzyskanych przez niego ocen cząstkowych jest równa ocenie, o którą się ubiega, lub od niej wyższa. 2. Warunkiem ubiegania się o wyższą niż przewidywana ocenę roczną jest: - systematyczne uczęszczanie na zajęcia, frekwencja nie niższa niż 80% ( z wyjątkiem długotrwałej choroby) - usprawiedliwione wszystkich nieobecności na zajęciach, - przystąpienie do wszystkich przewidzianych przez nauczyciela form sprawdzianów i prac pisemnych, - korzystanie ze wszystkich oferowanych form poprawy ocen bieżących i pomocy ze strony nauczyciela. 3. Wniosek o podwyższenie przewidywanej oceny rocznej dziecka, w formie podania, składa rodzic (opiekun prawny) do wychowawcy klasy zgodnie z ustaleniami zawartymi w Statucie Szkoły. 4. Uczeń pisze test sprawdzający w przypadku spełnienia wszystkich warunków zawartych w Statucie Szkoły. Test obejmuje zagadnienia ocenione poniżej jego oczekiwań. Termin sprawdzianu uzgadnia z nauczycielem, nie później niż 7 dni przed klasyfikacyjną radą pedagogiczną. Pisanie sprawdzianu odbywa się po lekcjach. 5. Uczeń, który z przyczyn usprawiedliwionych nie przystąpił do sprawdzianu w wyznaczonym terminie może przystąpić do niego w dodatkowym terminie wyznaczonym przez nauczyciela. 6. Ostateczna ocena roczna nie może być niższa od oceny proponowanej, niezależnie od wyniku sprawdzianu, do którego przystąpił uczeń w ramach poprawy.

3 1. Obszary aktywności ucznia podlegające ocenie: a) obserwowanie i mierzenie; b) doświadczanie; c) dokumentowanie i prezentowanie; d) stawianie pytań i poszukiwanie odpowiedzi 2. Ocenie podlegają: Ocenie podlegają: III. Kryteria oceniania poszczególnych form aktywności: 1. sprawdziany pisemne (trwające 1 godz. lekcyjną), 2. kartkówki (trwające do 15 min.), 3. odpowiedzi ustne 4. prace domowe, 5. aktywność i praca na lekcji 6. prowadzenie zeszytu przedmiotowego i zeszytu ćwiczeń 7. inne formy aktywności np.: referaty, prezentacje, praca w grupach, wzbogacanie pracowni przyrodniczej w pomoce naukowe np. plansze, modele, zielniki (prace muszą być wykonane przez ucznia), udział w konkursach przedmiotowych.

4 Ad. 1 działu. Sprawdziany pisemne: przeprowadza się w formie pisemnej, a ich celem jest sprawdzenie wiadomości i umiejętności ucznia z zakresu danego System oceniania ucznia na lekcjach przyrody oparty jest według Wewnątrzszkolnego Systemu Oceniania (WSO). Oceny, które otrzymuje uczeń są uzależnione od procentu poprawnie podanych odpowiedzi. W zależności od formy sprawdzenia wiedzy ucznia przyjmuje się następujące przedziały procentowe: Sprawdzian pisemny, kartkówka: ocena celująca: 95% 100% ocena bardzo dobra 85% 94% ocena dobra 75% 84% ocena dostateczna 60% 74% ocena dopuszczająca 40% 59% ocena niedostateczna 0% 39% Sprawdziany są obowiązkowe, uczeń będzie o nich powiadamiany z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem i podany będzie zakres sprawdzanych umiejętności i wiedzy. Każdy sprawdzian poprzedza lekcja (lub dwie lekcje) powtórzeniowa, podczas której nauczyciel zwraca uwagę uczniów na najważniejsze zagadnienia z danego działu. Uczeń nieobecny na sprawdzianie pisemnym ma obowiązek zaliczyć sprawdzian w terminie ustalonym wspólnie z nauczycielem, jednak nie później niż dwa tygodnie po przyjściu do szkoły. W przypadku odmowy (nie zgłoszenie się z przyczyn nieusprawiedliwionych) pisania sprawdzianu pisemnego uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną. Uczeń, który rozwiąże bezbłędnie wszystkie zadania i otrzyma maksymalną ilość punktów może otrzymać ocenę celującą. Uczeń, który unika pisania sprawdzianu pisemnego (sprawdzianu lub zapowiedzianej kartkówki) i nie przychodzi w określone dni, będzie pisał zaległą prace na najbliższej lekcji na którą przyjdzie lub zostanie zapytany przy tablicy z zaległego materiału. Zadania z pracy klasowej są przez nauczyciela omawiane i poprawiane po oddaniu prac.

5 Ad. 2 Kartkówki / min. / przeprowadza się w formie pisemnej, a ich celem jest szybkie sprawdzenie wiadomości zarówno teoretycznych, jak i praktycznych oraz kontrolę samodzielności wykonywania prac domowych. Kartkówki obejmują materiał z trzech ostatnich lekcji i nie muszą być zapowiadane. Niesamodzielne pisanie równoznaczne jest z wystawieniem oceny niedostatecznej, Uczeń nieobecny na kartkówce, pisze ja na najbliższej lekcji na, której się pojawi lub w umówionym terminie. Ad.3 Odpowiedź ustna obejmuje zakres programowy ostatnich trzech lekcji. Oceniając odpowiedź ustną, nauczyciel bierze pod uwagę: zgodność wypowiedzi z postawionym pytaniem, prawidłowe posługiwanie się pojęciami, zawartość merytoryczną wypowiedzi, sposób formułowania wypowiedzi. Ad. 4 Praca domowa jest pisemną lub ustną formą ćwiczenia umiejętności i utrwalania wiadomości zdobytych przez ucznia podczas lekcji. Pisemną pracę domową uczeń wykonuje w zeszycie, w zeszycie ćwiczeń lub w formie zleconej przez nauczyciela. Praca domowa podlega ocenie, brak pracy domowej skutkuje oceną niedostateczną. Uczeń nie otrzymuje oceny niedostatecznej za błędne rozwiązanie pracy domowej. Błędnie wykonana praca domowa jest sygnałem dla nauczyciela, mówiącym o konieczności wprowadzenia dodatkowych ćwiczeń utrwalających umiejętności Przy wystawianiu oceny za pracę domową nauczyciel bierze pod uwagę samodzielność, poprawność rozwiązania i estetykę wykonania. Ad. 5 Aktywność i praca ucznia na lekcji są oceniane stopniami lub zależnie od ich charakteru: za pomocą plusów i minusów. Plus uczeń może uzyskać m.in. za częste zgłaszanie się na lekcji i udzielanie poprawnych odpowiedzi; prawidłowe rozwiązywanie zadań, samodzielne wykonanie krótkiej pracy na lekcji, krótką prawidłową odpowiedź ustną, aktywną pracę w grupie, pomoc koleżeńską na lekcji przy rozwiązaniu problemu, przygotowanie do lekcji. Przedmiotowy system oceniania Minus uczeń może uzyskać m.in. za brak przygotowania do lekcji (np. brak przyrządów, zeszytu, zeszytu ćwiczeń), brak zaangażowania na lekcji Sposób przeliczania plusów i minusów : 3 plusy + ocena bardzo dobra, 3 minusy - ocena niedostateczna.

6 Ad. 6 Prowadzenie zeszytu przedmiotowego i zeszytu ćwiczeń jest obowiązkowe dla wszystkich uczniów, z wyjątkiem uzasadnionych wskazań do notowania komputerowo. Każdy zeszyt sprawdzany jest pod względem kompletności notatek, ich poprawności merytorycznej, estetyki. Ocena za prowadzenie zeszytu wystawiana jest raz w semestrze i przy jej wystawianiu brane są elementy wyżej wymienione. Uczeń ma obowiązek uzupełniania notatek w zeszycie za czas swojej nieobecności. W uzasadnionych przypadkach nauczyciel może go zwolnić z tego obowiązku. Ad. 7 Inne formy aktywności Prace dodatkowe obejmują dodatkowe zadania dla zainteresowanych uczniów: udział w apelach, konkursach przyrodniczych, wykonanie albumu, plansz, hodowli, zielników, aktywny udział w przyrodniczych zajęciach pozalekcyjnych, przygotowanie gazetki ściennej, wykonanie pomocy naukowych, prezentacji. Wspólnie z uczniami ustalane są: obszar zagadnień, terminy realizacji oraz kryteria oceniania. Oceniając ten rodzaj pracy, nauczyciel bierze pod uwagę m.in.: wartość merytoryczną pracy, estetykę wykonania, wkład pracy ucznia, sposób prezentacji, oryginalność i pomysłowość pracy wywiązanie się z ustalonych terminów. Udział w konkursach Udział konkursach jest nieobowiązkowy i dobrowolny. Uczniowie biorący udział w konkursach wieloetapowych za zakwalifikowanie się do kolejnego etapu otrzymują nagrodę ( np. w postaci oceny ). Uczniowie biorący udział w konkursach jednoetapowych za odpowiednią liczbę punktów ustaloną przez nauczyciela otrzymują ocenę, która jest dla nich pozytywna.

7 III. Zasady uzupełniania braków i poprawiania ocen 1. Uczeń ma obowiązek przystąpić do poprawy oceny niedostatecznej ze sprawdzianu pisemnego. 2. Uczeń może raz poprawić każdą ocenę otrzymaną z pracy pisemnej, która go niesatysfakcjonuje. 3. Oceny ze sprawdzianu pisemnego poprawiane są na sprawdzianach poprawkowych lub na dodatkowych zajęciach w terminie wyznaczonym przez nauczyciela 4. Oceny z odpowiedzi ustnych mogą być poprawione ustnie na początku lekcji. 5. Ocenę z pracy domowej uczeń może poprawić wykonując tę pracę ponownie. 6. Uczeń może uzupełnić braki w wiedzy i umiejętnościach, biorąc udział w zajęciach wyrównawczych lub drogą indywidualnych konsultacji z nauczycielem. IV. Zasady badania wyników nauczania 1. Badanie wyników nauczania ma na celu diagnozowanie efektów kształcenia. 2. Badanie to odbywa się w trzech etapach: diagnozy wstępnej, diagnozy na zakończenie I semestru nauki, diagnozy na koniec roku szkolnego. 3. Oceny uzyskane przez uczniów podczas tych diagnoz nie mają wpływu na ocenę semestralną i roczną.

8 V. Kryteria wymagań dla ucznia z dysleksją i obniżonymi możliwościami poznawczymi z przyrody: 1. Uczeń powinien wykazać się wiadomościami i umiejętnościami z przedmiotu na miarę swoich możliwości w oparciu o obowiązujące wymagania w PSO na poszczególne stopnie. 2. Wymagane jest systematyczne przygotowanie do lekcji, systematyczne odrabianie prac domowych, uzupełnianie zaległości w przypadku nieobecności na zajęciach edukacyjnych. 3. Uczeń nie będzie miał obniżonej oceny śródrocznej, końcoworocznej za niski poziom graficzny pisma, słabą estetykę zapisu w zeszycie przedmiotowym, zeszycie ćwiczeń, kartkówkach, sprawdzianach, pracach klasowych, jednak jego zapisy mają być pełne, a nie tylko pojedyncze wyrazy, pourywane zdania. 4. W przypadku nieczytelnego pisma uczeń ma możliwość wykonania pracy na komputerze, pisania pismem drukowanym. Ponadto nieczytelne fragmenty prac może odczytać nauczycielowi. Jeżeli tego nie uczyni, prace będą oceniane niżej. 5. Ortografia nie podlega ocenie. 6. Uczeń mający trudności w zapamiętaniu treści kilku lekcji, całego działu ma możliwość zaliczenia ustnego, pisemnego działu mniejszymi partiami po uprzednim zgłoszeniu się do nauczyciela. 7. Jeżeli uczeń ma kłopoty w notowaniu, to podczas lekcji może sporządzać notatki za pomocą np. mapy myśli". Jednak powinna znajdować się w zeszycie przedmiotowym cała lekcja, a nie jej część. 8. Uczeń udzielający odpowiedzi ustnej związanej z orientacją na mapie, w terenie, operowaniu pojęciami związanymi z kierunkami świata, ma wydłużony czas wypowiedzi.

9 V. Informacje, które każdy uczeń otrzymał wydrukowane w celu wklejenia do zeszytu: 1. Formy oceniania z przyrody: a) odpowiedzi ustne - obejmują wiadomości z trzech ostatnich lekcji - skala ocen: 1-6 b) sprawdziany pisemne - obejmują wiadomości i umiejętności z ostatniego działu materiału nauczania - skala ocen: opracowane w formie sprawdzianu testowego lub w postaci kilku pytań wymagających opisowej wypowiedzi - informacje o terminie i zakresie godzinnych sprawdzianów pisemnych podawane są z tygodniowym wyprzedzeniem i poprzedzone lekcją powtórzeniową - uczeń nieobecny na sprawdzianie ( teście) z przyczyn usprawiedliwionych może przystąpić do niego na dodatkowych zajęciach po powrocie do szkoły lub nie później jak dwa tygodnie po przyjściu do szkoły po ustaleniu terminu z nauczycielem - jeśli nieobecność usprawiedliwiona była dłuższa niż tydzień, uczeń ma obowiązek ustalić z nauczycielem inny, bardziej odległy termin, który pozwoli na przygotowanie się do sprawdzianu - uczniowie, którzy przystąpili do sprawdzianu w terminie i otrzymali ocenę niedostateczną lub dopuszczającą, mogą przystąpić do poprawy prac pisemnych na dodatkowych zajęciach, po ustaleniu terminu z nauczycielem - stopień z poprawy jest ostateczny, wpisany obok oceny pierwotnej - możliwość zgłoszenia braku przygotowania na lekcje nie dotyczy sprawdzianów pisemnych c) kartkówki: - niezapowiedziane i obejmują materiał nauczania z trzech ostatnich lekcji - oceny nie podlegają poprawie. Skala ocen: 1-6 d) aktywność: -aktywny udział w lekcji pozwalający na prezentację merytorycznego przygotowania: skala ocen: 1-6 -każdy uczeń ma prawo do zbierania punktów + (plusy), które można uzyskać za aktywny udział w lekcji (suma trzech plusów daje podstawę do wystawienia oceny bardzo dobrej, dwa plusy = dobry, jeden plus =dostateczny) praca zadana do wykonania w dłuższym okresie czasu: referaty, prezentacje itp. - brak aktywności na zajęciach, brak zaangażowania, brak zeszytu, zeszytu ćwiczeń, może być podstawą wystawienia minusów - ; trzy minusy to ocena niedostateczna e) praca domowa: - pisemne odpowiedzi na zadane pytania, ćwiczenia w zeszycie ćwiczeń, opracowanie zagadnienia na określony temat: skala ocen za brak pracy domowej zgłoszonej na początku lekcji uczeń otrzymuje minus (dwa minusy są podstawą wystawienia oceny niedostatecznej) - niezgłoszenie braku pracy domowej skutkuje wystawieniem oceny niedostatecznej. - osoby, które w ciągu semestru nie zgłosiły braku pracy domowej, otrzymują dodatkowo ocenę bieżącą: bardzo dobry

10 f) zeszyt przedmiotowy: - prowadzenie zeszytu przedmiotowego i zeszytu ćwiczeń jest obowiązkowe - oceniana jest systematyczność prowadzonych notatek i estetyka - uczeń nieobecny na lekcji ma obowiązek uzupełnić zaległe tematy, ćwiczenia i notatki w najkrótszym terminie lub ustalonym z nauczycielem -skala ocen: Uczeń ma prawo zgłosić dwa nieprzygotowania w semestrze. Zgłoszenia uczeń dokonuje na początku lekcji. Prawo do zgłoszenia nieprzygotowania nie przysługuje w przypadku zapowiedzianych sprawdzianów pisemnych.. podpis ucznia: podpis rodzica: Jelenia Góra, dnia brak przyrządów, zeszytu, zeszytu ćwiczeń

11 VI. Wymagania szczegółowe z przyrody: Ocenę cząstkową celującą otrzymuje uczeń, który rozwiązuje zadania dodatkowe, o podwyższonym stopniu trudności, zadania problemowe, wykazuje się wiedzą znacznie wykraczającą poza zakres obowiązujący w danej klasie lub bierze udział i odnosi sukcesy w konkursach: przyrodniczych, ekologicznych, geograficznych, biologicznych. Wymagania edukacyjne: Przyroda klasa IV, program : Przyrodo, witaj! dopuszczająca dostateczna Ocena dobra bardzo dobra wymienia przykłady zagadnień jakimi zajmuje się przyroda, wymienia źródła wiedzy o przyrodzie, nazywa przyrządy służące do obserwacji przyrody, nazywa zmysły człowieka, wymienia cechy dobrego przyrodnika, wskazuje właściwą kolejność czynności wykonywanych podczas dnia. Dział 1 - Przyroda i ja zadaje pytania do wyjaśnia, co to jest problemów związanych z przyroda, nauką przyrody, wyszukuje problemy uzasadnia, że człowiek badawcze z tekstu, zdjęcia, jest elementem przyrody, obserwowanego zjawiska, określa rolę mapy, planu wskazuje możliwości i kompasu w planowaniu wykorzystania lupy, lornetki, wycieczki, mikroskopu podczas określa znaczenie poszczególnych zmysłów w poznawaniu przyrody, wyjaśnia, co to znaczy dobowy rytm człowieka. obserwacji przyrodniczych, wymienia etapy przygotowania i prowadzenia doświadczenia, uzasadnia, dlaczego przyrodnik jest cierpliwy, systematyczny i rzetelny, dokonuje syntetycznego opisu zagadnień związanych z przyrodą, uzasadnia, dlaczego samodzielnie przeprowadzona obserwacja i doświadczenie jest dobry źródłem wiedzy o przyrodzie, podaje przykłady doświadczeń i proponuje ich przebieg, uzasadnia, dlaczego jego rozkład dnia jest prawidłowy lub nieprawidłowy.

12 dopuszczająca dostateczna Ocena dobra bardzo dobra wyciąga wnioski dotyczące poprawności swojego rozkładu czynności w ciągu dnia. Dział 2 - Moja szkoła wymienia cechy charakterystyczne krajobrazu wokół szkoły, podaje przykłady aktywnego wypoczynku, podaje przykłady zachowania się członków zespołu po wygranym i przegranym meczu, wymienia nazwy zwierząt hodowanych w pracowni przyrodniczej, podaje przykłady ssaków, ptaków, ryb, wymienia sytuacje i czynniki dobrze wpływające na samopoczucie w szkole, rozpoznaje właściwe warunki do nauki, wymienia cechy dobrego ucznia, wskazuje sposoby wymienia rodzaje gier zespołowych, uzasadnia, dlaczego bibliotekę szkolną warto odwiedzać, nazywa rośliny występujące w pracowni przyrodniczej, wskazuje różne źródła informacji o roślinach i zwierzętach, podaje przykłady pomocy osobie niepełnosprawnej, wskazuje podstawowe zasady uczenia się. wymienia czynniki ułatwiające naukę, podaje poprawny rozkład dnia ucznia klasy czwartej, wskazuje sposoby określa rolę sekretariatu szkoły oraz dyrektora szkoły w funkcjonowaniu szkoły, określa znaczenie ruchu dla organizmu, podaje przykłady ulubionych zespołów i zawodników sportowych, podaje cechy charakterystyczne ssaków, ptaków i ryb, omawia na wybranym przykładzie obowiązki opiekuna hodowli szkolnej, wskazuje problemy, jakie miałaby osoba poruszająca się w szkole na wózku, wskazuje cechy osoby powszechnie lubianej, wyjaśnia, dlaczego warto się uczyć i zdobywać nowe umiejętności, podaje przykład ulubionego miejsca w szkole i uzasadnia swój wybór, wyjaśnia stwierdzenie: trzeba umieć przegrywać, wyjaśnia, jaką funkcję spełniają hodowle szkolne, wymienia rodzaje zachowań przyjaznych w stosunku do innych osób. wyjaśnia co oznaczają określenia: pozytywne nastawienie do nauki, własna chęć poznania, systematyczność, wskazuje cechy dobrej szkoły, uzasadnia, dlaczego planowanie zajęć w ciągu dnia, tygodnia ma wpływ na wyniki w nauce.

13 dopuszczająca dostateczna Ocena dobra bardzo dobra postępowania w wypadku trudności w nauce, podaje przykłady poprawnego zachowania się w różnych sytuacjach. uczenia się przyrody. wskazuje najczęstsze przyczyny niepowodzeń szkolnych.? omawia zasady dbałości o zwierzęta i rośliny doniczkowe, wskazuje zagrożenia wynikające z obecności myszy, szczurów, much i komarów w domu, podaje przykłady substancji w każdym ze stanów skupienia, wymienia właściwości (fizyczne) wody ciepłej i wody wrzącej, podaje przykłady zjawisk fizycznych i przemian chemicznych, opisuje wygląd zepsutej żywności. wymienia poznane sposoby konserwacji żywności, wymienia różne źródła informacji o wybranych zwierzętach. przesadza i sadzi rośliny doniczkowe, podaje przyczyny, z powodu których gryzonie, owady i pajęczaki zamieszkują ludzkie siedziby, prezentuje za pomocą modelu budowę drobinową gazów, cieczy i ciał stałych. wymienia różnice między parowaniem i wrzeniem, odróżnia zjawiska fizyczne od przemian chemicznych zachodzących w Dział 3 - Mój dom uzasadnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta można trzymać w domu, uzasadnia, dlaczego trzeba roślinę doniczkową przesadzać i nawozić, uzasadnia, dlaczego przed kupnem zwierzęcia lub rośliny należy poznać ich wymagania, pochodzenie, środowisko, uzasadnia konieczność współpracy wszystkich mieszkańców budynku w eliminowaniu niepożądanych zwierząt, wymienia co najmniej po trzy właściwości lodu, wody i pary wodnej, wymienia nazwy warzyw, które należy ugotować przed uzasadnia, dlaczego nie każde zwierzę jest bezpieczne dla ludzi, korzysta z różnych źródeł informacji o wybranej roślinie doniczkowej. proponuje konkretne rozwiązania problemu niebezpiecznych i uciążliwych zwierząt we własnym miejscu zamieszkania, uzasadnia na modelu, dlaczego gazy są ściśliwe, ciecze bardzo mało, ciała stałe nie, podaje przykłady produktów, z których można zrobić sałatkę i surówkę, definiuje zjawisko fizyczne i przemianę chemiczną, wyjaśnia, na czym polegają poznane metody konserwacji żywności, uzasadnia, dlaczego rosnący

14 dopuszczająca dostateczna Ocena dobra bardzo dobra wymienia podstawowe zasady prawidłowego odżywiania się, wyjaśnia pojęcie mieszaniny, podaje przykłady mieszanin, podaje przykłady z życia codziennego ukazujące wodę w poszczególnych stanach skupienia, wymienia substancje mieszające i nie mieszające się z wodą. odróżnia środki o właściwościach drażniących i żrących. codziennym życiu, podaje przykłady żywności konserwowanej danym sposobem, wskazuje pokarmy szczególnie bogate w wybrane składniki pokarmowe, wyjaśnia co nazywamy roztworem, proponuje doświadczenie udowadniające, że każdy roztwór ma ograniczoną ilość substancji, jaką można w nim rozpuścić, wymienia nazwy zjawisk towarzyszących zmianom stanów skupienia wody, podaje przykłady środków zawierających detergenty. spożyciem, organizm potrzebuje pokarmów wyjaśnia przyczyny psucia bogatych w białko. się żywności, podaje jeden sposób określa znaczenie dla rozpuszczenia substancji stałej w organizmu poszczególnych roztworze wcześniej nasyconym, składników pokarmowych uzasadnia, dlaczego mieszanina wyjaśnia, co to jest roztwór wody z lodem ma temperaturę 0 nasycony o C. wyjaśnia, od czego zależy przedstawia mechanizm działania szybkość parowania. detergentów. Dział 4 - Moja pomoc w domu wymienia nazwy odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii, podaje przykłady źródeł energii wykorzystywanych dawniej i obecnie, nazywa rodzaj opisuje obieg powietrza w wietrzonym pomieszczeniu opisuje zasadę działania przykładowego urządzenia uzasadnia konieczność coraz większego wykorzystywania odnawialnych źródeł energii. wskazuje zależność między

15 dopuszczająca dostateczna Ocena dobra bardzo dobra wymienia nazwy urządzeń elektrycznych stosowanych w domach, podaje podstawowe zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas korzystania z urządzeń elektrycznych. wskazuje ewentualne zagrożenia występujące w kuchni, łazience, pokoju, opisuje sposoby ustrzeżenia się przed zagrożeniami w domu i szkole, omawia podstawowe zasady bezpieczeństwa podczas korzystania z urządzeń elektrycznych. podaje stałe wydatki, jakie musi ponieść w każdym miesiącu jego rodzina wskazuje możliwości zmniejszenia wydatków w budżecie domowym. ogrzewania we własnym domu i szkole, określa miejsce podłączenia i sposób użytkowania przykładowego urządzenia elektrycznego, wskazuje miejsca w szkole, w których należy zachować szczególną ostrożność, wyjaśnia znaczenie dokonywania systematycznych opłat wynikających z utrzymania domu, określa znaczenie planowania wydatków domowych. wyjaśnia znaczenie ukrytej roli promocji i reklam produktów. elektrycznego, oszczędzaniem energii a uzasadnia, dlaczego w wyczerpaniem się zasobów niektórych miejscach w naturalnych, szkole i w domu należy prezentuje na wybranym zachować szczególną przykładzie zasadę działania ostrożność, prostego urządzenia elektrycznego, podaje przykłady zachowań wymienia podstawowe zasady podczas wypadku w domu i postępowania w razie wypadku w szkole, domu i szkole. ocenia wysokość wydatków uzasadnia potrzebę ograniczenia domowych w poszczególnych własnych wydatków, grupach., podaje argumenty, z których wskazuje korzyści lub ich powodu dane produkty zostały brak dla wybranych przecenione. przecenionych produktów. Dział 5 - Moje podwórko

16 dopuszczająca dostateczna Ocena dobra bardzo dobra wymienia cechy krajobrazu wiejskiego i miejskiego, podaje nazwy zwierząt gospodarskich, podaje przykłady dużych miast Polski, wymienia zalety i wady życia w dużym mieście, nazywa sytuacje szczególnie niebezpieczne dla życia i zdrowia ludzi, wskazuje poprawne zachowanie się w wypadku znalezienia niewybuchu i niewypału, wyjaśnia, jak się należy zachować w czasie pożaru, określa podstawowe zasady poruszania się po drogach, wymienia podstawowe zwroty grzecznościowe. wskazuje mocne i słabe strony mieszkania na wsi i w mieście, wyjaśnia, dlaczego duże miasta rozrastają się, wskazuje sytuacje szczególnie niebezpieczne dla życia i zdrowia ludzi, zarówno w mieście, jak i na wsi. podaje przykłady sytuacji, w których używa się zwrotów grzecznościowych. wyjaśnia, jakie prace analizuje trudności i kłopoty ludzi wykonuje się na polu, mieszkających na wsi, określa znaczenie zwierząt wyjaśnia znaczenie wyrazu: smog, gospodarskich dla człowieka, omawia, jak powinien się wyjaśnia znaczenie zachować pieszy poruszający się po określenia: zwarta drodze o zmierzchu, zabudowa, uzasadnia, dlaczego zwroty podaje przykłady miejsc w grzecznościowe ułatwiają kontakty najbliższej okolicy szczególnie między ludźmi. niebezpiecznych i uzasadnia swoje stanowisko. podaje przykłady świadczące o zmianach położenia Słońca na niebie, Dział 6 - Przed wyprawą w teren określa długość dnia charakteryzuje widnokrąg (czas od wschodu do w mieście i na wsi, zachodu Słońca), analizuje zależność między omawia zależność między wielkością widnokręgu a wysokością, na jakiej się znajduje

17 dopuszczająca dostateczna Ocena dobra bardzo dobra wymienia cechy pogody charakterystyczne dla danej pory roku, charakteryzuje sposób ubierania się w danej porze roku. określa wpływ Słońca na porę roku i porę dnia, wymienia składniki pogody, nazywa urządzenia, które służą do pomiaru składników pogody, wymienia składniki pogody omawiane w prognozie pogody wyjaśnia znaczenie prognozy pogody dla planowania zajęć i ubioru przez ludzi wymienia zjawiska atmosferyczne występujące w Polsce. określa stan skupienia i właściwości powietrza, omawia rolę tlenu zawartego w powietrzu, określa warunki niezbędne do powstania wymienia daty rozpoczynające kalendarzowe pory roku. wyjaśnia, jakie znaczenie ma prognoza pogody dla życia ludzi, rysuje znaki synoptyczne poszczególnych składników pogody opisuje cechy wybranych zjawisk atmosferycznych określa warunki, w jakich można obserwować tęczę. podaje skład powietrza. podaje przykłady znaczenia barw w przyrodzie, proponuje prosty sposób elektryzowania ciała, wyjaśnia, skąd się bierze para wodna w powietrzu, omawia krążenie wody w przyrodzie, opisuje zjawiska atmosferyczne, długością cienia a wysokością obserwator, Słońca nad widnokręgiem, przewiduje przyrodnicze rysuje drogę Słońca nad konsekwencje opóźnienia lub widnokręgiem w różnych przyspieszenia termicznej pory roku porach roku, podaje jednostki, w których wyjaśnia zależność długości mierzy się poszczególne składniki dnia od długości drogi Słońca pogody, nad widnokręgiem, prezentuje za pomocą znaków określa wpływ synoptycznych podaną tekstem poszczególnych składników prognozę pogody. pogody na zachowania ludzi opisuje zjawiska atmosferyczne interpretuje mapy nie występujące w Polsce na synoptyczne określając podstawie wybranych źródeł znaczenie poszczególnych informacji, znaków. omawia zjawisko powstawania rozpoznaje i nazywa wiatru. zjawisko atmosferyczne na wyjaśnia zjawisko powstawania podstawie opisu. tęczy, wyjaśnia pojęcie ciśnienie opisuje historię wynalezienia atmosferyczne. piorunochronu, proponuje doświadczenie wyjaśnia zjawiska przemian stanu wykazujące, że światło białe skupienia wody, nie jest jednorodne, wyjaśnia, jakie jest znaczenie wyjaśnia od czego zależy krążenia wody w przyrodzie. barwa przedmiotu, wyjaśnia przyczynę występowania ładunków elektrycznych w chmurach, omawia, kiedy dochodzi do

18 dopuszczająca dostateczna Ocena dobra bardzo dobra tęczy, wymienia barwy tęczy (korzystając z wierszyka), podaje zasady zachowania się w czasie burzy, opisuje sposób zabezpieczania budynków przed skutkami uderzeń pioruna, opisuje zjawiska parowania i skraplania, topnienia i krzepnięcia wody, interpretuje mapę pogody. wyładowania atmosferycznego omawia proces powstawania chmur i opadów, Dział 7 - Wycieczki po okolicy wyjaśnia, kiedy jest potrzebna znajomość kierunków świata, wyznacza kierunki świata za pomocą gnomonu i Słońca wyjaśnia, do czego jest potrzebna skala przy rysowaniu planów, odczytuje z legendy, w jakiej skali jest wykonany plan rozpoznaje mapę posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków. podaje przykłady zastosowania planów, rysuje proste plany w skali 1:1, 1:10, 1:100. określa kierunki świata na mapie topograficznej. rozpoznaje w terenie lub na ilustracjach formy terenu, podaje proste przykłady opisuje kierunki świata na róży kierunków, określa kierunki świata w terenie, rysuje obiekty w podanych skalach, przelicza skale: liniowe, mianowane i liczbowe. analizuje mapy topograficzne pod względem ilości zabudowań i innych elementów, omawia sposoby wyznaczania kierunków w sytuacji, gdy nie ma przyrządów i Słońca, szacuje na podstawie skali planu, czy zmieści się on na kartce papieru, wyciąga wnioski dotyczące zależności zastosowanej skali i wielkości obiektu. wyznacza zgodnie z opisem na mapie topograficznej trasę wędrówki, charakteryzuje poszczególne formy terenu,

19 dopuszczająca dostateczna Ocena dobra bardzo dobra topograficzną spośród innych map, odczytuje na mapie topograficznej, gdzie znajduje się np. las, szkoła, kościół itp. wymienia formy terenu, wskazuje, które z form są wklęsłe, a które wypukłe, wymienia czynniki działające na powierzchnię Ziemi podaje przykłady wód płynących i stojących, podaje przykłady zbiorników sztucznych i naturalnych. wskazuje dwie różnice między środowiskiem wodnym i lądowym, rozpoznaje pospolite zwierzęta i rośliny wodne, wskazuje znaczenie gleby dla roślin, zwierząt i człowieka, wymienia organizmy żyjące w glebie, nazywa części liścia rozpoznaje pospolite działalności wiatru, podaje przykłady działalności wody, charakteryzuje wygląd jeziora starego" i młodego", wymienia jedną cechę charakterystyczną dla rzeki : płynącej w biegu górnym, środkowym i dolnym, omawia przystosowania ryby do życia w wodzie korzystając z okazu naturalnego lub rysunku, określa znaczenie warstwy próchnicznej dla żyzności gleby, określa rolę dżdżownic w podnoszeniu żyzności gleby, wskazuje pień i korona drzewa, podaje nazwy parków narodowych położonych najbliżej miejsca zamieszkania, omawia podstawowe zasady zachowania się na oblicza rzeczywiste odległości przedstawione na mapie topograficznej, wskazuje i nazywa elementy pagórka, rozpoznaje zbocze strome i łagodne, przewiduje ujemne skutki bardzo silnych wiatrów oraz powodzi, określa, jaka działalność wiatru i wody jest budująca, a jaka niszcząca. rozpoznaje na podstawie fotografii lub ilustracji bieg rzeki, podaje przykłady zróżnicowania miejsc występowania i trybów życia roślin i zwierząt wodnych, wymienia trzy rodzaje gleb i podaje różnice między nimi, uzasadnia, dlaczego dżdżownice zasługują na ochronę, podaje argumenty przeciwko wypalaniu traw, rozpoznaje na fotografiach lub filmie procesy budujące i niszczące powierzchnię Ziemi oraz je nazywa, rozpoznaje formy terenu na fotografiach i odnosi je do odpowiednich procesów działających na powierzchnię Ziemi charakteryzuje działalność rzeki w biegu górnym, środkowym i dolnym, określa, czym jest plankton i jakie jest jego znaczenie. wyjaśnia, jak powstała gleba, wyjaśnia co to są byliny, uzasadnia, dlaczego ochrona przyrody ma w Polsce długą tradycję, wskazuje miejsca w okolicy zasługujące na ochronę, uzasadnia wybór, rozpoznaje formy ukształtowania powierzchni na podstawie opisu, ilustracji, omawia formy ochrony przyrody.

20 dopuszczająca dostateczna Ocena dobra bardzo dobra drzewa, krzewy i rośliny zielne oraz zwierzęta występujące w najbliższej okolicy, wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, wyjaśnia co oznacza skrót LOP, podaje możliwości ochrony przyrody przez ucznia klasy 4., podaje sposoby wyznaczania kierunków głównych w terenie, wymienia formy ukształtowania powierzchni, rozpoznaje pospolite rośliny izwierzęta wodne i lądowe. terenie parku narodowego, wskazuje zastosowania planu i mapy, rozpoznaje proste znaki topograficzne, wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce. podaje przykłady bylin występujących w okolicy, podaje przykłady rezerwatów i pomników przyrody, określa zadania szkolnego koła LOP, wyjaśnia, co to znaczy zorientować plan, mapę, oblicza odległości rzeczywiste korzystając ze skali. Dział 8 - Obserwacja życia w lesie, na łące, na polu i w sadzie wymienia funkcje lasu, określa co to jest las, podaje podstawowe zasady zachowania się w lesie, podaje znaczenie tablic informacyjnych umieszczanych przy wymienia warstwy wejściu do lasu, wyjaśnia różnice między lasem iglastym, liściastym i mieszanym, omawia wpływ poszczególnych warstw lasu wyjaśnia znaczenie pojęć: buczyna, bór, las mieszany, uzasadnia, dlaczego rośliny runa leśnego kwitną wczesną wiosną, wyjaśnia znaczenie ściółki leśnej dla

21 dopuszczająca dostateczna Ocena dobra bardzo dobra roślinności w lesie, wymienia nazwy roślinożerców, mięsożerców i wszystkożerców, podaje przykłady prostych łańcuchów pokarmowych występujących w lesie, odróżnia trawy od innych roślin zielnych, wymienia zwierzęta wypasane w Polsce, wskazuje produkty znane z życia codziennego, pochodzące od wypasanych zwierząt, określa cel tworzenia pól uprawnych, rozpoznaje zboża uprawiane w Polsce, wymienia produkty otrzymywane z ziemniaków i buraków cukrowych, wymienia rośliny, z których mamy włókno i olej, wyjaśnia pojęcie sad, wyjaśnia, jaka jest rola pszczół w powstawaniu owoców, podaje przykłady roślin tworzących poszczególne warstwy w lesie, wyjaśnia, dlaczego rośliny są nazywane producentami pokarmu, wyjaśnia na wybranych przykładach, czym się odżywiają roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy, rozpoznaje kilka gatunków pospolitych kolorowo kwitnących roślin łąkowych, wymienia korzyści czerpane z łąk przez człowieka, określa, co to jest pastwisko, uzasadnia szkodliwość wypalania łąk, wymienia produkty otrzymywane z poszczególnych zbóż, podaje przykłady roślin warzywnych i przyprawowych, wymienia drzewa i na temperaturę powietrza, wilgotność i nasłonecznienie występujące w lesie, wskazuje przystosowania roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy do zdobywania i pobierania pokarmu, wymienia cechy charakterystyczne łąk, podaje cechy charakterystyczne traw, omawia zabiegi prowadzone na łąkach przez człowieka, wymienia główne zabiegi prowadzone przez człowieka na polu i uzasadnia ich znaczenie, omawia wykorzystanie przez człowieka różnych rodzajów roślin, określa funkcje poszczególnych części kwiatu, przedstawia zmiany, zachodzące w kwiatach po ich zapyleniu, życia w lesie, uzasadnia, dlaczego roślina zielona jest zawsze pierwszym ogniwem w łańcuchu pokarmowym, rozróżnia rośliny zielne i zdrewniałe i uzasadnia taki podział, wyjaśnia, na czym polega rola bakterii żyjących w brodawkach korzeni roślin motylkowych, wyjaśnia, czym różnią się zboża jare i ozime, definiuje pojęcie rośliny przemysłowe, wyjaśnia, w jaki sposób zwierzęta pomagają ludziom w walce z owadami szkodnikami, wyjaśnia, na czym polega jednostronność pojęcia szkodnik, wyjaśnia, na czym polega jednostronność pojęcia chwasty, uzasadnia, dlaczego rozwój rolnictwa ekologicznego może być szansą rozwoju dla wielu gospodarstw w Polsce, przewiduje skutki niszczenia środowiska naturalnego przez ludzi, wymienia źródła zanieczyszczeń gleby, wody i powietrza, podaje przykłady zanieczyszczeń

22 dopuszczająca dostateczna Ocena dobra bardzo dobra rozpoznaje wybrane gatunki roślin towarzyszących człowiekowi, uzasadnia, dlaczego nie wolno próbować nieznanych roślin, wymienia cechy gospodarstwa: tradycyjnego, nowoczesnego i ekologicznego, wskazuje przykłady pozytywnej i negatywnej działalności człowieka w najbliższej okolicy, odróżnia odpady spożywcze i nieorganiczne, segreguje odpady na papier, szkło, tworzywa sztuczne, podaje sposoby oszczędzania wody i energii w gospodarstwie domowym, uzasadnia potrzebę segregacji śmieci, wskazuje podobieństwa i różnice między lasem, krzewy uprawiane w sadach, wskazuje i nazwa części kwiatu, podaje przykłady środowisk życia roślin stworzonych przez człowieka, wskazuje wady i zalety różnych sposobów gospodarowania (gospodarstwo tradycyjne, nowoczesne, ekologiczne), wyjaśnia pojęcie: degradacja środowiska przyrodniczego, podaje przykłady działalności człowieka, które wpłynęły na degradację środowiska przyrodniczego, wymienia odpady pochodzące z gospodarstwa domowego, wymienia rodzaje odpadów nadających się do przetworzenia, podaje przykłady leczniczego wykorzystania roślin, wyjaśnia, dlaczego leki (w szczególności zawierające wyciągi z roślin) należy zażywać pod kontrolą lekarza, ocenia, czy jego gospodarstwo / gospodarstwo jego rodziny lub w okolicy/ mogłoby zostać przekształcone w ekologiczne i co w tym celu należałoby uczynić, wskazuje sposoby zapobiegania niszczeniu środowiska, podaje przykłady wyrobów pochodzących z recyklingu, rozpoznaje po oznakowaniu opakowania nadające się do recyklingu, analizuje swoje codzienne działania pod kątem wpływu na środowisko, omawia różnorodność oddziaływań człowieka na pochodzących z danego źródła, wymienia i podejmuje działania pro-ekologiczne.

23 dopuszczająca dostateczna Ocena dobra bardzo dobra sadem, łąką i polem uprawnym, wymienia i rozpoznaje wybrane gatunki roślin i zwierząt występujące w różnych środowiskach. uzasadnia konieczność oszczędzania wody i energii, omawia znaczenie lasów, łąk, sadów i pól uprawnych dla człowieka. środowisko i ich efekty.

24 Przyroda klasa V wymagania edukacyjne zgodne z nową podstawą programową, program: Tajemnice przyrody Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) wymienia państwa graniczące z Polską (A); odczytuje z wykresu nazwy państw mających większą powierzchnię niż Polska (C) wymienia przynajmniej 5 państw należących do Unii Europejskiej (A); opisuje flagę Unii (A); podaje nazwę waluty obowiązującej w części państw Unii Europejskiej (A) podaje nazwę województwa, powiatu i gminy, w których mieszka (A) Wymagania podstawowe wymienia (ocena dostateczna) stolice państw graniczących z Polską (A); wymienia kraje europejskie wysoko rozwinięte gospodarczo (A) podaje przykłady inwestycji lokalnych powstałych dzięki funduszom unijnym (A) podaje nazwy władz lokalnych (wójt, burmistrz) (A) Wymagania rozszerzające (ocena dobra) wskazuje na mapie granice Polski z krajami sąsiadującymi (C) podaje datę powstania Unii Europejskiej (A); wymienia cele Unii Europejskiej (A) wyjaśnia, co to jest podział administracyjny kraju (B); wskazuje na mapie Polski województwa oraz powiaty w swoim województwie (C); wymienia województwa sąsiadujące z tym, w Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) wykorzystując wiadomości z historii, opowiada, jak zmieniały się granice Polski (w XVII w., w okresie rozbiorów, po I i II wojnie światowej) (D) wymienia przykłady inwestycji współfinansowanych przez Unię Europejską (A); wymienia prawa państw członków Unii Europejskiej (A) nazywa władze wojewódzkie, powiatowe, gminne (D) Wymagania wykraczające (ocena celująca) prezentuje informacje o jednym z państw sąsiadujących z Polską (powierzchnia, stolica, liczba ludności itd.) wyszukuje w różnych źródłach ogólne informacje o sposobach zarządzania w Unii Europejskiej (D) wyszukuje w różnych źródłach informacje o swojej gminie (liczba ludności, sposób zarządzania, podział administracyjny, charakter gminy) (D)

25 Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) wyjaśnia znaczenie pojęcia epoka lodowcowa (B); podaje 2 dowody działalności lądolodu na terytorium Polski (A) wskazuje na mapie fizycznej Polski główne pasy rzeźby (C); odczytuje z mapy ogólno-geograficznej nazwy głównych pasów rzeźby w Polsce (C) Wymagania podstawowe Wymagania rozszerzające którym (ocena mieszka dobra) (A) wymienia (ocena dostateczna) 2 3 przykłady śladów działalności lądolodu w Polsce (A) wyjaśnia, dlaczego rzeźba terenu w Polsce ma charakter pasowy (B) charakteryzuje epokę lodowcową (C); wyjaśnia znaczenie pojęć morena czołowa i morena denna (B) opisuje rzeźbę terenu wybranego pasa, podając także m.in.: nazwy krain geograficznych, nazwy i wysokości najwyższych wzniesień (C) Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) opisuje krajobraz polodowcowy (D); wskazuje obszary w Polsce, na których występuje rzeźba polodowcowa (A) na podstawie analizy mapy wskazuje obszary w Polsce, na których działanie sił zewnętrznych jest najbardziej widoczne (D) Wymagania wykraczające (ocena celująca) wyszukuje w najbliższej okolicy (lub w miejscach odwiedzanych w czasie wakacji) ślady działania lądolodu (D); opracowuje opis wyprawy Śladami lądolodu (D) opisuje krajobraz okolicy swojego miejsca zamieszkania, uwzględniając działanie sił wewnętrznych i zewnętrznych (D)

26 Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) podaje po 1 przykładzie przyporządkowuje skał litych, zwięzłych i poznanym grupom skał luźnych (A); rozpoznaje po 2 nazwy skał spośród wybrane 3 skały (C); podaje podanych przez przykłady zastosowania nauczyciela (C); podaje 2 wybranych skał (C) przykłady zastosowania 3 4 wybranych skał (C) podczas wycieczki wskazuje przykłady skał: litej, zwięzłej i sypkiej (D) omawia znaczenie gleby w rozwoju roślin (A) podaje przykłady wykorzystywania lasów w Polsce we wcześniejszych okresach historycznych (A) rozpoznaje pospolite drzewa iglaste (C); segreguje znalezione okazy skał na skały: lite, zwięzłe i luźne (D) wyjaśnia, od czego zależy żyzność gleby (B) na podstawie tekstu omawia zmiany w rozmieszczeniu lasów w Polsce w dziejach (D); wyjaśnia, dlaczego korzystne jest sadzenie lasów mieszanych (B) odróżnia las naturalny od posadzonego (C); Wymagania rozszerzające omawia (ocena budowę dobra) skał (A); wyjaśnia, od czego zależy twardość skały (B) przygotowuje wystawę skał (klasyfikacja, opisy, zastosowanie) (D) omawia skład próchnicy (A); wymienia typy gleb (A) wskazuje obszary w Polsce, na których zachowało się najwięcej i najmniej lasów (D); podaje przyczyny zmniejszania się w przeszłości powierzchni lasów (A) wymienia podstawowe typy lasu Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) wymienia rodzaje skał przeważających (występujących najczęściej) w poszczególnych częściach Polski (C); porównuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych (D) przygotowuje wystawę skał (klasyfikacja, opisy, zastosowanie, a także zdjęcia terenu, na którym znaleziono okazy oraz ciekawostki zaczerpnięte z różnych źródeł informacji) (D) wymienia najżyźniejsze i mało żyzne gleby występujące w Polsce (A); wskazuje na mapie Polski miejsca występowania czarnoziemów (D) wyjaśnia, dlaczego drzewa iglaste są mniej odporne na zanieczyszczenia przemysłowe i szkodniki niż drzewa liściaste (B) wyjaśnia związek między rozmieszczeniem lasów Wymagania wykraczające (ocena celująca) wyszukuje w różnych źródłach dodatkowe informacje o jednej z omawianych grup skał (D) wykonuje folder Skały w naszej okolicy (D) opisuje gleby występujące w najbliższej okolicy (D) wyszukuje w różnych źródłach informacje o szkodnikach lasu; przedstawia kilka szkodników lasu (D) uzasadnia, popierając to przykładami, że sadzenie lasów jednogatunkowych

27 Wymagania konieczne Wymagania podstawowe (ocena dopuszczająca) (ocena dostateczna) rozpoznaje pospolite wymienia po kilka drzewa liściaste (C); opisuje roślin wybrany typ lasu (D) charakterystycznych dla poznanych typów lasu (C) wskazuje na mapie rzekę główną i jej dopływy (C); odczytuje z mapy Polski nazwy kilku rzek głównych (D) wskazuje na mapie największe jeziora w Polsce (C); wymienia 2 różnice między jeziorami a stawami (A) odróżnia komórkę roślinną od komórki zwierzęcej (C); wymienia 2 charakterystyczne cechy roślin (A) wyjaśnia, które rzeki nazywamy głównymi, a które dopływami (B); odczytuje z mapy nazwy dopływów Wisły i Odry (D) wskazuje na mapie Polski obszary bagienne (C); wyjaśnia, w jakim celu buduje się sztuczne zbiorniki wodne (B); wymienia zastosowania torfu (A) podaje nazwy królestw, na które podzielono organizmy (A); wyjaśnia, dlaczego rośliny są organizmami samożywnymi (B) Wymagania rozszerzające występujące (ocena dobra) w Polsce (A); wskazuje na mapie Polski tereny, na których występują bory świerkowe i jodłowe (D); wymienia gatunki charakterystyczne dla poznanych typów lasu (A) wskazuje na mapie dorzecza Wisły i Odry oraz dział wodny między tymi rzekami (C); wskazuje na mapie Kanał Bydgoski i Kanał Augustowski (C) wymienia typy jezior występujące w Polsce (A); charakteryzuje typy jezior występujące w Polsce (C) charakteryzuje poszczególne królestwa (C); omawia funkcje poszczególnych struktur komórkowych (C) Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) a rodzajem gleb (D); porównuje grądy z lasami bukowymi (D); wyjaśnia, dlaczego runo lasu liściastego jest najbogatsze wiosną (B) korzystając z mapy i podręcznika, przygotowuje informacje na temat Wisły i Odry od źródła do ujścia (D) omawia powstawanie bagien (A); wyjaśnia, dlaczego na obszarach wcześniejszych zlodowaceń występuje niewiele jezior (B) przyporządkowuje wymienione przez nauczyciela organizmy odpowiednim królestwom (D) Wymagania wykraczające (ocena celująca) ułatwia ich niszczenie przez szkodniki (D); wymienia gatunki chronione rosnące w borach, lasach grądowych, lasach łęgowych i lasach bukowych Polski (A) ocenia (ogólnie) czystość głównych rzek Polski (D) opracowuje folder Typy jezior w Polsce (A) wyszukuje w różnych źródłach przykłady roślin pasożytniczych i mięsożernych (A)

28 Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) podaje nazwy gatunkowe 2 3 dowolnych organizmów (A) wymienia 2 3 formy ochrony przyrody w Polsce (A); omawia sposób zachowania się na obszarach chronionych (B) wskazuje na mapie Polski rzeki wpadające do Morza Bałtyckiego (C); odczytuje z mapy w podręczniku nazwy krajów nadbałtyckich (C) wyjaśnia, co nazywamy plechą (B); opisuje plechę dowolnego glonu (D) Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) w podanej przez nauczyciela nazwie organizmu (np. sosna zwyczajna) wskazuje człon oznaczający rodzaj i człon oznaczający gatunek (C) wyjaśnia, dlaczego należy chronić przyrodę (B); wskazuje na mapie 2 3 parki narodowe położone najbliżej miejsca zamieszkania (C) wyjaśnia, dlaczego najwięcej organizmów występuje w wodach przybrzeżnych (B) na podstawie ilustracji omawia rozmieszczenie glonów morskich (C); omawia rolę planktonu w morzu (A) Wymagania rozszerzające omawia (ocena zasługi dobra) Karola Linneusza (A) charakteryzuje poszczególne formy ochrony przyrody (C); wyjaśnia, na czym polega ochrona całkowita, a na czym ochrona częściowa (B) wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie jest nazywane morzem śródziemnym (B); porównuje wschodnie wybrzeże Morza Bałtyckiego z wybrzeżem zachodnim (C) wymienia przystosowania glonów do życia w morzu (A); wyjaśnia, czym glony różnią się od roślin (B) Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) na podstawie ilustracji wskazuje podobieństwa między gatunkami sosny (C) porównuje park narodowy z rezerwatem przyrody (C) wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie jest bardzo słabo zasolone (B); omawia związek zasolenia wód z występowaniem roślinności (D) wyjaśnia związek między przenikaniem światła w morzu a rozmieszczeniem glonów morskich (C) Wymagania wykraczające (ocena celująca) wyszukuje w różnych źródłach informacje i ciekawostki dotyczące roślin (A) wymienia formy ochrony przyrody w najbliższej okolicy (A); prezentuje informacje o najbliższym parku narodowym (D) wyszukuje w różnych źródłach informacje o stanie czystości Morza Bałtyckiego (D) podaje przykłady wykorzystania przez człowieka glonów morskich (A) na podstawie ilustracji wymienia cechy charakteryzuje wyjaśnia, dlaczego wybrzeże przygotowuje w formie plakatu

29 Wymagania konieczne Wymagania podstawowe (ocena dopuszczająca) (ocena dostateczna) opisuje wybrzeże wysokie i charakterystyczne wybrzeże niskie (C); wybrzeża niskiego wskazuje na mapie mierzeję i wybrzeża wysokiego (A) i jezioro przybrzeżne (C) wymienia charakterystyczne cechy pogody nad morzem (A) wskazuje na mapie Polski pas pobrzeży (C); wymienia parki narodowe na pobrzeżach (A); wskazuje na mapie wymienione parki (C) wymienia główne miasta pobrzeży (A) wymienia czynniki niezbędne do życia roślinom wodnym (A) podaje przykłady glonów występujących w wodach słodkich (A); rozpoznaje struktury organizacyjne wskazuje 2 3 różnice między pogodą nad morzem a pogodą w głębi lądu i (D) podaje przykłady osobliwości nadmorskich parków narodowych (C) wymienia główne zajęcia mieszkańców pobrzeży (A) wymienia źródła dwutlenku węgla zawartego w wodzie (A); porównuje temperaturę wody w jeziorze latem i zimą (C) rysuje schematycznie glony jednokomórkowe i kolonijne (C); omawia znaczenie glonów (A) Wymagania rozszerzające działalność (ocena fal dobra) na wybrzeżu niskim i wybrzeżu wysokim (C); omawia rolę Wisły w tworzeniu Żuław Wiślanych (A) wyjaśnia, jak powstaje bryza morska (B) opisuje Woliński Park Narodowy (A) omawia główne cechy krajobrazu pobrzeży (A) wyjaśnia, od czego zależy ilość światła w jeziorze i głębokość, na jaką ono dociera (B); omawia korzyści, jakie mieszanie się wody przynosi organizmom wodnym (C) dzieli glony słodkowodne na jednokomórkowe, kolonijne Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) wysokie cofa się (B); podaje przykłady budującej działalności morza (A) wyjaśnia, dlaczego bryza w nocy wieje od lądu ku morzu, a w dzień odwrotnie (B) podaje przykłady niszczącej i budującej działalności morza (A); charakteryzuje parki narodowe na pobrzeżach (C) wymienia gałęzie przemysłu przeważające w głównych miastach pobrzeży (A) wyjaśnia związek przenikania światła z występowaniem roślin w jeziorze (B); wyjaśnia, dlaczego woda w jeziorze nigdy nie zamarza do dna (C) omawia budowę okrzemek (A); porównuje okrzemkę z pierwotkiem (D); wyjaśnia, dlaczego glonów nie zalicza Wymagania wykraczające (ocena celująca) ilustrowany słowniczek pojęć (np.: wybrzeże wysokie, wybrzeże niskie, mierzeja, jezioro przybrzeżne, zatoka, półwysep, wyspa) (D) wyjaśnia, dlaczego pobyt nad morzem korzystnie wpływa na drogi oddechowe (B) planuje tygodniową wycieczkę po pobrzeżach bałtyckich i uzasadnia wybór trasy (D) porównuje warunki życia w jeziorze z warunkami życia na lądzie (D) korzystając z różnych źródeł informacji, analizuje możliwe przyczyny śnięcia ryb w jeziorze w okresie letnim (D)