Rozprawa doktorska. Ocena wpływu hiperhomocysteinemii na wybrane parametry gospodarki lipidowej i lipoproteinowej w surowicy krwi
|
|
- Halina Rutkowska
- 2 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Rozprawa doktorska Ocena wpływu hiperhomocysteinemii na wybrane parametry gospodarki lipidowej i lipoproteinowej w surowicy krwi u chorych na samoistne nadciśnienie tętnicze. lek. med. Jarosław Kopczyński Praca wykonana w Katedrze i Klinice Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Promotor Prof. dr hab. med. Danuta Pupek Musialik Poznań 2011
2 Pani Prof. dr hab. med. Danucie Pupek Musialik serdecznie dziękuję za wskazanie tematu pracy i wszechstronną pomoc w trakcie jej realizacji.
3 Lekarzom Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu składam podziękowania za okazaną Ŝyczliwość w trakcie wykonywania badań.
4 Pracownikom Katedry i Zakładu Diagnostyki Laboratoryjnej i Laboratorium Nr 3 Szpitala Klinicznego Przemienienia Pańskiego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu serdecznie dziękuję za pomoc w trakcie wykonywania badań.
5 Moim rodzicom i Ŝonie dziękuję za pomoc, a dzieciom za wyrozumiałość.
6 SPIS TREŚCI I. WSTĘP Wprowadzenie Zarys epidemiologii nadciśnienia tętniczego w Polsce Definicja, klasyfikacja i kryteria rozpoznawania nadciśnienia tętniczego Definicja i klasyfikacja nadciśnienia tętniczego Kryteria rozpoznawania nadciśnienia tętniczego Podział kliniczny nadciśnienia tętniczego Wybrane zagadnienia z patogenezy nadciśnienia tętniczego pierwotnego Czynniki genetyczne Czynniki populacyjne i środowiskowe Regulacyjne czynniki rozwoju nadciśnienia tętniczego Nowe czynniki ryzyka pierwotnego nadciśnienia tętniczego. 48 II. CEL PRACY III. MATERIAŁ I METODYKA BADAŃ Grupy badane Materiał do badań i metody oznaczania stęŝenia parametrów laboratoryjnych Oznaczanie stęŝenia homocysteiny (Hcy) w surowicy krwi metodą immunochemiczną z pomiarem fluorescencji Oznaczanie stęŝenia kwasu foliowego (folanów) w surowicy krwi metodą immunoenzymatyczną z wykorzystaniem mikrocząsteczek (MEIA) Oznaczanie cholesterolu całkowitego w surowicy krwi enzymatycznym testem kolorymetrycznym Oznaczanie stęŝenia HDL-cholesterolu w surowicy krwi enzymatycznym testem kolorymetrycznym Oznaczanie stęŝania LDL-cholesterolu w surowicy krwi bezpośrednim testem enzymatycznym, metodą eliminacji Oznaczanie triglicerydów w surowicy krwi enzymatycznym testem kolorymetrycznym Oznaczanie apoproteiny A1 w surowicy krwi metodą nefelometryczną Oznaczanie apoproteiny B w surowicy krwi metodą nefelometryczną Metody oznaczania pozostałych parametrów laboratoryjnych... 79
7 IV. ANALIZA STATYSTYCZNA. 80 V. KRYTYKA METODY Badana populacja Dawkowanie kwasu foliowego i leczenie hipotensyjne Stosowane metody pomiarowe Pomiar ciśnienia tętniczego Dodatkowe badania laboratoryjne Laboratoryjne badania programowe VI. WYNIKI BADAŃ Wybrane elementy charakterystyki klinicznej i oceny laboratoryjnej chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Ocena stęŝenia homocysteiny, kwasu foliowego, cholesterolu całkowitego, LDLcholesterolu, HDL-cholesterolu, triglicerydów, apoproteiny A1, apoproteiny B i kwasu foliowego w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze przed podaniem kwasu foliowego StęŜenie homocysteiny (HCY) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze StęŜenie homocysteiny w surowicy chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od wieku, płci, stopnia nadciśnienia tętniczego, BMI i od stęŝenia glukozy na czczo StęŜenie kwasu foliowego w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Korelacje między stęŝeniem homocysteiny w surowicy chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze a wiekiem, BMI, wartościami ciśnienia tętniczego, poziomem glukozy i zawartością kwasu foliowego StęŜenie cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDL-cholesterolu (HDL-C), triglicerydów (TG), apo A1 i apo B w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze StęŜenie cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDL-cholesterolu (HDL-C), triglicerydów (TG), apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normoi hiperhomocysteinemią
8 2.7. StęŜenie cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDL-cholesterolu (HDL-C), triglicerydów (TG), apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od wieku, płci, stopnia nadciśnienia tętniczego, BMI oraz od stęŝenia glukozy na czczo Korelacje pomiędzy stęŝeniem TC, LDL-C, HDL-C, TG, apo A1 i apo B a stęŝeniem homocysteiny, wiekiem, wartościami ciśnienia tętniczego skurczowego i rozkurczowego, BMI i stęŝeniem glukozy Wybrane elementy charakterystyki klinicznej i laboratoryjnej chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze po podaniu kwasu foliowego Zmiany stęŝenia homocysteiny (HCY), cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDL-cholesterolu (HDL-C), triglicerydów (TG), apoproteiny A1 (apo A1), apoproteiny B (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze po podaniu kwasu foliowego Zmiany stęŝenia homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze po podaniu kwasu foliowego Zmiany stęŝenia cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDLcholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze po podaniu kwasu foliowego Zmiany stęŝenia apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze po podaniu kwasu foliowego VII. OMÓWIENIE WYNIKÓW I DYSKUSJA VIII. WNIOSKI 197 IX. STRESZCZENIE X. ABSTRACT XI. PIŚMIENNICTWO
9 SPIS TABEL Tabela 1. Kategorie nadciśnienia tętniczego w zaleŝności od wieku w grupie kobiet i męŝczyzn z nadciśnieniem tętniczym Tabela 2. Odsetek chorych mierzących ciśnienie tętnicze wśród kobiet i męŝczyzn z nadciśnieniem tętniczym w róŝnych grupach wiekowych. 11 Tabela 3. Klasyfikacja nadciśnienia tętniczego według zaleceń WHO/ISH (1999), ESH-ESC(2003) i JNC VII (2003) Tabela 4. Klasyfikacja ciśnienia prawidłowego i nadciśnienia tętniczego wg PTNT.. 19 Tabela 5. Etiopatologiczna klasyfikacja nadciśnienia tętniczego wtórnego Tabela 6. Jednogenowe formy nadciśnienia tętniczego Tabela 7. Przegląd genów kandydatów samoistnego nadciśnienia tętniczego Tabela 8. Skład zwyczajowej i hipotensyjnej diety zastosowanej w badaniach DASH.. 33 Tabela 9. Zakres dodatkowych badań laboratoryjnych i ich wartości referencyjne Tabela 10. Wybrane elementy charakterystyki klinicznej chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Tabela 11. Ocena parametrów morfologii krwi obwodowej i wybranych parametrów biochemicznych u chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Tabela 12. StęŜenie homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Tabela 13. StęŜenie homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią.. 96 Tabela 14. StęŜenie homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od wieku Tabela 15. StęŜenie homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od płci Tabela 16. StęŜenie homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od stopnia nadciśnienia Tabela 17. StęŜenie homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od BMI Tabela 18. StęŜenie homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od stęŝenia glukozy na czczo. 106 Tabela 19. StęŜenie kwasu foliowego w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze.. 108
10 Tabela 20. StęŜenie kwasu foliowego w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią Tabela 21. Korelacje między stęŝeniem homocysteiny w surowicy chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze a wiekiem, BMI, wartościami ciśnienia tętniczego, poziomem glukozy i zawartością kwasu foliowego Tabela 22. StęŜenie cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDLcholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Tabela 23. StęŜenie apoproteiny A1 (apo A1), apoproteiny B (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Tabela 24. StęŜenie cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDLcholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią Tabela 25. StęŜenie apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią Tabela 26. StęŜenie cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDLcholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od wieku Tabela 27. StęŜenie apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od wieku Tabela 28. StęŜenie cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDLcholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od płci Tabela 29. StęŜenie apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od płci Tabela 30. StęŜenie cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDLcholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od stopnia nadciśnienia tętniczego Tabela 31. StęŜenie apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od stopnia nadciśnienia tętniczego.. 143
11 Tabela 32. StęŜenie cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDLcholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od BMI Tabela 33. StęŜenie apoproteiny A 1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od BMI Tabela 34. StęŜenie cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDLcholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od stęŝenia glukozy na czczo Tabela 35. StęŜenie apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od stęŝenia glukozy na czczo Tabela 36. Korelacje pomiędzy stęŝeniem TC, LDL-C, HDL-C, TG, apo A1 i apo B a stęŝeniem homocysteiny, wiekiem, wartościami ciśnienia tętniczego skurczowego i rozkurczowego, BMI i stęŝeniem glukozy Tabela 37. Wybrane elementy charakterystyki klinicznej chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze po podaniu kwasu foliowego Tabela 38. Ocena wybranych parametrów morfologii krwi obwodowej i stęŝenia glukozy u chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze po podaniu kwasu foliowego Tabela 39. Zmiany stęŝenia homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze po podaniu kwasu foliowego Tabela 40. Zmiany stęŝenia homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią po podaniu kwasu foliowego Tabela 41. Zmiany stęŝenia cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDLcholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze po podaniu kwasu foliowego Tabela 42. Zmiany stęŝenia cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDL-cholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią po podaniu kwasu foliowego Tabela 43. Zmiany stęŝenia apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze po podaniu kwasu foliowego 173 Tabela 44. Zmiany steŝenia apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią po podaniu kwasu foliowego. 176
12 SPIS RYCIN Rycina 1. Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego w wybranych krajach Europy i Ameryki Północnej Rycina 2. Rozpowszechnienie podjętego leczenia nadciśnienia tętniczego Rycina 3. Częstość nadciśnienia tętniczego w zaleŝności od wieku Rycina 4. Kategorie nadciśnienia tętniczego w grupie kobiet i męŝczyzn z nadciśnieniem tętniczym Rycina 5. Częstość nadciśnienia tętniczego w zaleŝności od wykształcenia Rycina 6. Odsetek chorych mierzących ciśnienie tętnicze wśród kobiet i męŝczyzn z nadciśnieniem tętniczym Rycina 7. Rozpowszechnienie poszczególnych wartości ciśnienia tętniczego wśród dorosłych Polaków Rycina 8. Rozpowszechnienie poszczególnych wartości ciśnienia tętniczego wśród dorosłych Polaków w poszczególnych grupach wiekowych Rycina 9. Rozkład procentowy kategorii ciśnienia tętniczego w populacji polskiej u osób w wieku lat według kryteriów Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego w badaniu WOBASZ oraz skuteczność leczenia Rycina 10. Zmiany znajomości własnego ciśnienia tętniczego w Polsce Rycina 11. Efekty pobudzenia układu adrenergicznego (wg Juliusa ) Rycina 12. Efekty biologiczne angiotensyny II; TGF-b czynnik wzrostowy transformujący beta; AVP wazopresyna; SNS układ sympatyczny; ET endotelina; PA aktywator plazminogenu; PAI inhibitor aktywatora plazminogenu Rycina 13. Receptory dla peptydów natriuretycznych Rycina 14. Współdziałanie peptydów natriuretycznych z układem RAA w regulacji ciśnienia tętniczego krwi Rycina 15. Szlaki metaboliczne homocysteiny Rycina 16. Przemiany wolnych rodników tlenowych i ich potencjalne działania w komórkach układu krzepnięcia. 60 Rycina 17. Graficzne przedstawienie średniego stęŝenia homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Rycina 18. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze
13 Rycina 19. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią Rycina 20. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią Rycina 21. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od wieku Rycina 22. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od wieku Rycina 23. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od płci Rycina 24. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od płci Rycina 25. Graficzne przedstawienie stęŝeń homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od stopnia nadciśnienia tętniczego Rycina 26. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od stopnia nadciśnienia tętniczego Rycina 27. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od BMI Rycina 28. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od BMI Rycina 29. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od stęŝenia glukozy na czczo Rycina 30. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od stęŝenia glukozy na czczo Rycina 31. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń kwasu foliowego w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Rycina 32. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń kwasu foliowego w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze
14 Rycina 33. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń kwasu foliowego w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią Rycina 34. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń kwasu foliowego w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią Rycina 35. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń cholesterolu całkowitego (TC), LDLcholesterolu (LDL-C), HDL-cholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Rycina 36. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń cholesterolu całkowitego w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Rycina 37. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń LDL - cholesterolu w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Rycina 38. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń HDL - cholesterolu w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Rycina 39. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń triglicerydów w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Rycina 40. Graficzne przedstawienie stęŝeń apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Rycina 41. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń apoproteiny A1 (apo A1) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Rycina 42. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń apoproteiny (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Rycina 43. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń cholesterolu całkowitego, HDLcholesterolu, LDL-cholesterolu i triglicerydów w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią Rycina 44. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń cholesterolu całkowitego w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią Rycina 45. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń LDL - cholesterolu w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią
15 Rycina 46. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń HDL cholesterolu w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią Rycina 47. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń triglicerydów w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią Rycina 48. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią Rycina 49. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń apoproteiny A1 (apo A1) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią Rycina 50. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń apoproteiny B (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią Rycina 51. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDL-cholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od wieku Rycina 52. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od wieku Rycina 53. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDL-cholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od płci Rycina 54. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) surowicy chorych krwi na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od płci Rycina 55. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDL-cholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od stopnia nadciśnienia tętniczego
16 Rycina 56. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od stopnia nadciśnienia tętniczego Rycina 57. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDL-cholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od BMI Rycina 58. Graficzne przedstawienie stęŝeń apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od BMI Rycina 59. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDL-cholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od stęŝenia glukozy na czczo Rycina 60. Graficzne przedstawienie średnich stęŝeń apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze w zaleŝności od stęŝenia glukozy na czczo Rycina 61. Graficzne przedstawienie zmian średniego stęŝenia homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze po podaniu kwasu foliowego Rycina 62. Graficzne przedstawienie indywidualnych zmian stęŝenia homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze przed i po podaniu kwasu foliowego Rycina 63. Graficzne przedstawienie zmian średniego stęŝenia homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią po podaniu kwasu foliowego Rycina 64. Graficzne przedstawienie indywidualnych zmian stęŝenia homocysteiny w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią przed i po podaniu kwasu foliowego Rycina 65. Graficzne przedstawienie zmian średniego stęŝenia cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDL-cholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze po podaniu kwasu foliowego
17 Rycina 66. Graficzne przedstawienie indywidualnych stęŝeń cholesterolu całkowitego w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze przed i po podaniu kwasu foliowego Rycina 67. Graficzne przedstawienie indywidualnych zmian stęŝenia LDL cholesterolu w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze przed i po podaniu kwasu foliowego Rycina 68. Graficzne przedstawienie indywidualnych zmian stęŝenia HDL cholesterolu w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze przed i po podaniu kwasu foliowego Rycina 69. Graficzne przedstawienie indywidualnych zmian stęŝenia triglicerydów w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze przed i po podaniu kwasu foliowego Rycina 70. Graficzne przedstawienie zmian średniego stęŝenia cholesterolu całkowitego (TC), LDL-cholesterolu (LDL-C), HDL-cholesterolu (HDL-C) i triglicerydów (TG) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normo - homocysteinemią i hiperhomocysteinemią po podaniu kwasu foliowego Rycina 71. Graficzne przedstawienie indywidualnych zmian stęŝenia cholesterolu całkowitego w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią przed i po podaniu kwasu foliowego. 170 Rycina 72. Graficzne przedstawienie indywidualnych zmian stęŝenia LDL - cholesterolu w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemii i hiperhomocysteinemią przed i po podaniu kwasu foliowego Rycina 73. Graficzne przedstawienie indywidualnych zmian stęŝenia HDL - cholesterolu w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią przed i po podaniu kwasu foliowego Rycina 74. Graficzne przedstawienie indywidualnych zmian stęŝenia triglicerydów w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią przed i po podaniu kwasu foliowego
18 Rycina 75. Graficzne przedstawienie średniego stęŝenia apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy chorych krwi na pierwotne nadciśnienie tętnicze po podaniu kwasu foliowego Rycina 76. Graficzne przedstawienie indywidualnych zmian stęŝenia apoproteiny A1 (apo A1) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze przed i po podaniu kwasu foliowego Rycina 77. Graficzne przedstawienie indywidualnych zmian stęŝenia apoproteiny (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze przed i po podaniu kwasu foliowego Rycina 78. Graficzne przedstawienie średniego stęŝenia apoproteiny A1 (apo A1) i apoproteiny B (apo B) w surowicy chorych krwi na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią po podaniu kwasu foliowego Rycina 79. Graficzne przedstawienie indywidualnych zmian stęŝeń apoproteiny A1 (apo A1) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią przed i po podaniu kwasu foliowego Rycina 80. Graficzne przedstawienie indywidualnych zmian stęŝeń apoproteiny (apo B) w surowicy krwi chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze z normohomocysteinemią i hiperhomocysteinemią przed i po podaniu kwasu foliowego
19 WYKAZ SKRÓTÓW (ONOO - ) - nadtlenoazotyn ACE - enzym konwertujący angiotensynę (ang. angiotensin converting enzyme) ADH - hormon antydiuretyczny ADMA - asymetryczna dimetyloarginina ADP - adenozynodifosforan AME - pozorny nadmiar mineralokortykosteroidów (ang. Apparent Mineralocorticoid Excess) ANF - czynnik natriuretyczny ANP - przedsionkowy czynnik natriuretyczny (ang. arteria natriuretic peptide) apo A1 - apoproteina A1 apo B - apoproteina B apo C - apoproteina C ARO - aktywność reninowa osocza (ang. plasma renin activity) ASH - Amerykańskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego (ang. American Society of Hypertension) ATG - łańcuch polipeptydowy angiotensynogenu ATP - adenozynotrifosforan BMI - wskaźnik masy ciała (ang. body mass indeks) BNP - mózgowy peptyd natriuretyczny (ang. brain natriuretic peptide) cgmp - cykliczny guanozynomonofosforan CNP - peptyd natriuretyczny typu C (ang. C-type natriuretic peptide) CRP białko C-reaktywne (ang. C-reactive protein) CSB - β-syntaza cystationiny CST - γ-cystationaza DASH - ang. Dietary Approaches to Stop Hypertension DNP - peptyd natriuretyczny typu D (ang. dendroaspis) DOC - dezoksykortykosteron ECAP - European Concerted Action Project ENaC - nabłonkowy kanał sodowy (ang. Epithelial Sodium Chanel) ESH/ESC Europejskie Towarzystwo Nadciśnienia tętniczego / Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (ang. European Society of Hypertension / European Society of Cardiology)
20 ET 1 - endotelina EUROASPIRE II - ang. European Action on Secondary and Primary Prevention Throug Intervention to Reduce Evets FH - rodzinny hiperaldosteronizm (ang. Familian Hyperaldosteronism ) FPIA - metoda immunoenzymatyczna z pomiarem natęŝenia fluorescencji (ang.fluorescence Polarisation Immunoassay) G-6-PDH - dehydrogenaza glukozo-6-fosforanowa GC cyklaza guanylowa GRA - hiperaldosteronizm steroidozaleŝny lub hiperaldosteronizm poddający się leczeniu glikokortykosteroidami (ang. Glucocorticoid - Remediable Aldosteronism) GSH - glutation HCY - homocysteina (kwas 2-amino 4 merkaptomasłowy) Hcys-AMP - homocysteinylo-amp HDL-C - HDL- cholesterol, lipoproteiny o duŝej gęstości HGB - hemoglobina HPLC - metoda chromatografii cieczowej o wysokiej rozdzielczości hscrp wysokoczułe białko C reaktywne(ang. high sensivity C reactive protein) HTL - tiolakton homocysteiny Ile-RS - izoleucyno-trna INTERSALT badanie obserwacyjne w celu określenia związku pomiędzy spoŝyciem soli a nadciśnieniem tętniczym LDL-C - LDL-cholesterol, lipoproteiny o małej gęstości LeuRS - syntetaza Lucylo-tRNA L-NAME - metyloester-l-nitroargininy L-NMMA - L-N-monometyloarginina Lp(a) lipoproteina(a) Lp-TG - lipoproteina bogata w triglicerydy MAT - adenozylotransferaza metioninowa MCP-1 - białka przyciągające monocyty (ang. monocyte chemoattract protein 1) MEIA - metoda immunoenzymatyczna z wykorzystaniem mikrocząsteczek MetRS - syntetaza metionylo-trna MON - liczba monocytów MR - receptor mineralokortykosteroidów MRFIT - Multiple Risk Factor Interwention Trial
21 MS - syntaza metioninowa MTHFR - reduktaza metylenotetrahydrofolianowa NAD/NADH 2 - dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy (ang. Nicotinamide adenine dinucleotide) NATPOL II i NATPOL III PLUS programy epidemiologiczne oceniające rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego w Polsce NF-β - czynnik jądrowy (ang. nuclear factor kappa light chain auhancer of activated cells) NHANES ang. National Heath and Nutrition Examination Survey NORVIT - Norvegian Study of Lovening Hcy with B-vitamins NPRA, NPRB, NPRC - receptory peptydów natriuretycznych a,b i c (ang. Natriuretic Peptide Receptor) OFR wolne rodniki tlenowe (ang. oxygen free radicals) PAI-1 - tkankowy aktywator plazminogenu PDGF - czynnik wzrostu pochodzenia płytkowego (ang. platelet derrived growth factor) PETJA - metoda immunoturbidymetryczna (ang. Particie-Enhanced Turbimetric Immunoassay) PGH 2 - prostaglandyna H 2 PGJ 2 - prostacyklina PHAII - zespół Gordona (ang. pseudohypoaldosteronism type II) PLT - liczba krwinek płytkowych POLCARD - Narodowy Program Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo Naczyniowego na lata PP 400M - Polski Projekt 400 Miast PPARγ - receptor aktywacji proliferacji peroksysomów gamma (ang. Peroxisome proliferator activated receptor gamma) PTNT - Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego RAA - układu renina angiotensyna aldosteron RBC - liczba krwinek czerwonych SAM - S-adenozylometionina SERACH - Study of Effectivness of Additional Reduction in Cholesterol and Homocysteine SNPs - polimorfizm pojedynczego nukleotydu (ang. single nucleotide polymorphism) SOD - dysmutaza ponadtlenkowa TC cholesterol całkowity TG triglicerydy
Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Materiały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA
PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA - 2006 1. UZASADNIENIE POTRZEBY PROGRAMU Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność z tego
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Urząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 38/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego.
Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego. Konferencja otwierająca realizację projektu. Wieruszów, 28.04.2015 DLACZEGO PROFILAKTYKA?
PROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego
PROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego ETAP I (wypełni pielęgniarka) Imię i nazwisko:... Adres:... PESEL Wzrost:...cm Wykształcenie:... Masa ciała:...kg Zawód wykonywany:... Obwód talii:...cm
Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Powikłania cukrzycy Retinopatia
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Powikłania cukrzycy Retinopatia PRZEWLEKŁE POWIKŁANIA CUKRZYCY Cukrzyca najczęściej z powodu wieloletniego przebiegu może prowadzić do powstania tak zwanych
CMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 110/2013 z dnia 22 kwietnia 2013r. o projekcie programu Ocena wyrównania ciśnienia tętniczego w populacji mieszkańców
Otyłość i choroby nerek. groźny problem XXI wieku
Otyłość i choroby nerek groźny problem XXI wieku Dr Lucyna Kozłowska SGGW, Wydział Nauk o śywieniu Człowieka i Konsumpcji Katedra Dietetyki e-mail: lucyna_kozlowska@sggw.pl Nadwaga + otyłość 25% 27% Nadwaga
Spis treści. 1. Przyczyny nadciśnienia tętniczego Bogdan Wyrzykowski... 13
Spis treści 1. Przyczyny nadciśnienia tętniczego Bogdan Wyrzykowski........ 13 Genetyczne uwarunkowania pierwotnego nadciśnienia tętniczego..... 14 Nadciśnienie monogeniczne..................................
Załącznik nr 3 do materiałów informacyjnych PRO
SZCZEGÓŁOWY OPIS ŚWIADCZEŃ I ZASAD ICH UDZIELANIA ORAZ WYMAGANIA WOBEC ŚWIADCZENIODAWCÓW W PROGRAMIE PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA 1. OPIS ŚWIADCZEŃ 1) objęcie przez świadczeniodawcę Programem świadczeniobiorców,
Narodowy Test Zdrowia Polaków
Raport z realizacji projektu specjalnego MedOnet.pl: Narodowy Test Zdrowia Polaków Autorzy: Bartosz Symonides 1 Jerzy Tyszkiewicz 1 Edyta Figurny-Puchalska 2 Zbigniew Gaciong 1 1 Katedra i Klinika Chorób
Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 261/2012 z dnia 10 grudnia 2012 r. o projekcie programu zdrowotnego Program profilaktyki i wczesnego wykrywania
Regionalne Programy Profilaktyczne realizowane przez Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Regionalne Programy Profilaktyczne realizowane przez Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego Regionalny Program Przeciwnowotworowej Edukacji MłodzieŜy Szkół Ponadgimnazjalnych Celem programu
Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego
Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego Wacław Karakuła Katedra i Klinika Chirurgii Naczyń i Angiologii U.M. w Lublinie Kierownik Kliniki prof. Tomasz Zubilewicz Lublin, 27.02.2016 Zespół
SEMINARIUM 2 15. 10. 2015
SEMINARIUM 2 15. 10. 2015 Od tłuszczu pokarmowego do lipoprotein osocza, metabolizm, budowa cząsteczek lipoprotein, apolipoproteiny, znaczenie biologiczne, enzymy biorące udział w metabolizmie lipoprotein,
Epidemiologia chorób serca i naczyń
Warszawa, 8.10.2007 Epidemiologia chorób serca i naczyń Codziennie w Polsce, na choroby układu sercowo-naczyniowego umiera średnio 476 osób. Co prawda w latach 90. udało się zahamować bardzo duży wzrost
Barbara Ślusarska, Monika Połetek Wczesne wykrywanie czynników ryzyka chorób układu krążenia : rola pielęgniarki
Barbara Ślusarska, Monika Połetek Wczesne wykrywanie czynników ryzyka chorób układu krążenia : rola pielęgniarki Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 28, 11-17 2007 Wczesne Wykrywanie Czynników Ryzyka
Epidemiologia cukrzycy
Cukrzyca kiedyś Epidemiologia Epidemiologia - badanie występowania i rozmieszczenia stanów lub zdarzeń związanych ze zdrowiem w określonych populacjach oraz wpływu czynników wpływających na stan zdrowia
Analiza mutacji p.d36n i p.n318s oraz polimorfizmu p.s474x genu lipazy lipoproteinowej u chorych z hipercholesterolemią rodzinną.
Analiza mutacji p.d36n i p.n318s oraz polimorfizmu p.s474x genu lipazy lipoproteinowej u chorych z hipercholesterolemią rodzinną. Monika śuk opiekun: prof. dr hab. n. med. Janusz Limon Katedra i Zakład
NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA
NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA SZCZEGÓŁOWE MATERIAŁY INFORMACYJNE O PRZEDMIOCIE POSTĘPOWANIA W SPRAWIE ZAWARCIA UMÓW O UDZIELANIE ŚWIADCZEŃ OPIEKI ZDROWOTNEJ w rodzaju: programy profilaktyczne i promocja zdrowia
Nadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka. prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska
Nadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska Wszechnica Żywieniowa SGGW Warszawa 2016 Ciśnienie tętnicze krwi Ciśnienie wywierane
Zmodyfikowane wg Kadowaki T in.: J Clin Invest. 2006;116(7):1784-92
Magdalena Szopa Związek pomiędzy polimorfizmami w genie adiponektyny a wybranymi wyznacznikami zespołu metabolicznego ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Prof. zw. dr hab. med. Aldona Dembińska-Kieć Kierownik
2 Porady w zakresie obrazu chorobowego
Rozdział 2 2 Porady w zakresie obrazu chorobowego W niniejszym rozdziale przedstawiona jest choroba nadciśnieniowa, choroba wieńcowa serca i niewydolność mięśnia sercowego. Dodatkowe ryzyko wystąpienia
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu. Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy Nadwaga i otyłość Retinopatia
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego. czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego współwyst występującego z innymi czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego Nr rejestru: HOE 498_9004
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Wyniki badań przeprowadzonych przez Centrum Onkologii w Warszawie wskazują,
CEL STRATEGICZNY PROGRAMU NA ROK 2014: Zmniejszanie zachorowań, inwalidztwa i zgonów wynikających z palenia tytoniu (choroby układu krąŝenia, nowotwory złośliwe, nienowotworowe choroby układu oddechowego,
Cukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki
Choroba wieńcowa Niewydolność serca Nadciśnienie tętnicze
Choroba wieńcowa Niewydolność serca Nadciśnienie tętnicze Choroba niedokrwienna serca zapotrzebowanie na O2 > moŝliwości podaŝy O2 niedotlenienie upośledzenie czynności mięśnia sercowego przemijające trwałe
Migotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii
Migotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii Piotr Pruszczyk, Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Centrum Diagnostyki i Leczenia
Marcin Leszczyk SKN przy Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii WUM
Marcin Leszczyk SKN przy Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii WUM Definicja NS to zespół kliniczny, w którym wskutek dysfunkcji serca jego pojemność minutowa jest zmniejszona w stosunku do zapotrzebowania
Nowotwory gruczołu krokowego skala problemu. Dr n med. Urszula Wojciechowska
Nowotwory gruczołu krokowego skala problemu Dr n med. Urszula Wojciechowska Rak gruczołu krokowego na świecie Rak gruczołu krokowego jest drugim najczęściej diagnozowanym rakiem i piątą co do częstości
I. Cukrzycowa choroba nerek (nefropatia cukrzycowa)
Spis treści 1. Wprowadzenie 13 Wstęp do wydania II 16 I. Cukrzycowa choroba nerek (nefropatia cukrzycowa) 2. Podstawowa charakterystyka struktury i czynności nerek 21 3. Czynniki wpływające na rozwój uszkodzenia
Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie
3 Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie Samokontrolne, przesiewowe rozpoznanie ryzyka stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy utajonej mogą wykonać pacjenci w swoich rodzinach. W praktyce
Otyłość u dzieci w Polsce znaczenie problemu
Otyłość u dzieci w Polsce znaczenie problemu Czynniki ryzyka nadciśnienia, zespołu metabolicznego i powikłań narządowych dowody z EBM Otyłość grozi nagłą śmiercią. Hipokrates, w Dzieła zebrane, 460-377
Aneks II. Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego oraz ulotka dla pacjenta stanowią wynik procedury arbitrażowej.
Aneks II Zmiany dotyczące odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego oraz ulotki dla pacjenta przedstawione przez Europejską Agencję Leków (EMA) Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego
Aktywność fizyczna u chorych z nadciśnieniem tętniczym II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK
Aktywność fizyczna u chorych z nadciśnieniem tętniczym II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK 2014 1 Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego ( 140/90 mmhg) Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego UWAGA NATPOL
UNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE
UNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE Katarzyna Myszka Podgórska Ocena częstości występowania zespołu metabolicznego u osób z przypadkowo wykrytymi guzami nadnerczy z prawidłową aktywnością hormonalną
PONS (łac. most) Kielce, 18 marca 2011
Kielce, 18 marca 2011 Badanie PONS PONS (łac. most) POlish-Norwegian i Study Projekt PONS jest współfinansowany przez Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych. Głównym wykonawcą projektu jest Centrum Onkologii
Klasyczne (tradycyjne) i nowe czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Klasyczne (tradycyjne) i nowe czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych Zasadnicze znaczenie dla opanowania epidemii chorób układu krążenia jest modyfikacja czynników ryzyka rozwoju miażdżycy tętnic
Załącznik nr 1. Program zdrowotny pn. Rozszerzenie dostępu do rehabilitacji kardiologicznej w ramach wtórnej prewencji chorób sercowo-naczyniowych
Załącznik nr 1 Program zdrowotny pn. Rozszerzenie dostępu do rehabilitacji kardiologicznej w ramach wtórnej prewencji chorób sercowo-naczyniowych 1. Opis problemu zdrowotnego Pomimo zaznaczającego się
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Śmiertelność przypisana w tys; całość Ezzatti M. Lancet 2002; 360: 1347
Nadciśnienie tętnicze Prewencja i leczenie Prof. dr hab. med. Danuta Czarnecka I Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Jagielloński, Kraków Warszawa.07.04.2013
Spis treści. śelazo... 46 Wapń i witamina D... 47 Cynk... 47
Spis treści Przedmowa... 9 1. Ustalanie zapotrzebowania energetycznego w róŝnych stanach chorobowych (Danuta Gajewska)... 11 Wiadomości ogólne... 11 Całkowita przemiana materii... 12 Wprowadzenie... 12
POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH
POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH CUKRZYCA.? cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynika
Czynniki ryzyka w chorobach układu krążenia
Czynniki ryzyka w chorobach układu krążenia mgr Anna Śliwka Projekt Twoje SERCE Twoim ŻYCIEM jest współfinansowany ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014 oraz środków budżetu państwa w
RAPORT KOŃCOWY Z BADANIA
RAPORT KOŃCOWY Z BADANIA dotyczącego dodatkowych czynników współistniejących z nadciśnieniem tętniczym mających wpływ na wybór nebiwololu w leczeniu polskiej populacji pacjentów z NT W przypadku jakiegokolwiek
Spis treści. Wstęp... 7
LUCYNA NAROJEK C iągłość i zmiana w postępowaniu dietetycznym w wybranych schorzeniach Wydawnictwo SGGW Spis treści Wstęp... 7 1. Dieta w cukrzycy... 9 Era przedinsulinowa... 9 Ograniczenie węglowodanów
Lek. Zbigniew Gugnowski Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Medycyny Rodzinnej NZOZ Poradnia Lekarzy Medycyny Rodzinnej Giżycko
Nadciśnienie Tętnicze Lek. Zbigniew Gugnowski Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Medycyny Rodzinnej NZOZ Poradnia Lekarzy Medycyny Rodzinnej Giżycko Definicja Nadciśnienie tętnicze, choroba nadciśnieniowa,
Cardiovascular risk factors in young adult population in rural area in north-eastern Poland
Cardiovascular risk factors in young adult population in rural area in north-eastern Poland Czynniki ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego u młodych osób dorosłych w środowisku wiejskim w północnowschodniej
Nadciśnienie tętnicze. Prezentacja opracowana przez lek.med. Mariana Słombę
Nadciśnienie tętnicze Prezentacja opracowana przez lek.med. Mariana Słombę EPIDEMIOLOGIA: Odsetek nadciśnienia tętniczego w populacji Polski w wieku średnim (36-64 lat) wynosi 44-46% wśród mężczyzn i 36-42%
Czy mogą być niebezpieczne?
Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i
Program zdrowotny w zakresie prewencji i wykrywania chorób układu krąŝenia w populacji mieszkańców województwa małopolskiego ze szczególnym
Program zdrowotny w zakresie prewencji i wykrywania chorób układu krąŝenia w populacji mieszkańców województwa małopolskiego ze szczególnym uwzględnieniem mieszkańców Miasta Krakowa. 1. Opis problemu zdrowotnego
... Dzienniczek Badań. Centrum Promocji Zdrowia i Edukacji Ekologicznej Warszawa Bemowo 2010
... Dzienniczek Badań Centrum Promocji Zdrowia i Edukacji Ekologicznej Warszawa Bemowo 2010 ... lekarz prowadzący imię nazwisko wiek adres MASA CIAŁ A Masę ciała można ocenić na podstawie wskaźnika BMI
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze CZYM JEST NADCIŚNIENIE TĘTNICZE Nadciśnienie tętnicze jest chorobą układu krążenia, która charakteryzuje się stale lub okresowo
PROGRAM ZAPOBIEGANIA I WCZESNEGO WYKRYWANIA CUKRZYCY TYPU 2
Załącznik Nr 1 do Umowy Nr z dnia PROGRAM ZAPOBIEGANIA I WCZESNEGO WYKRYWANIA CUKRZYCY TYPU 2 Łódź, listopad 2009 rok Podstawa prawna: Art. 55 ust. 1 oraz ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach
Aneks II. Uzupełnienia odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta
Aneks II Uzupełnienia odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta 7 Dla produktów zawierających inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę (inhibitory ACE) benazepryl,
Załącznik nr 1. www.polkard.org 2 http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/wroc/assets_08_03_16.pdf
Załącznik nr 1 Opis programu zdrowotnego pn. Rozszerzenie dostępu do rehabilitacji kardiologicznej w ramach wtórnej prewencji chorób sercowo-naczyniowych 1. Opis problemu zdrowotnego Pomimo zaznaczającego
OTYŁOŚĆ istotny problem zdrowotny
OTYŁOŚĆ istotny problem zdrowotny Barbara Zahorska-Markiewicz Prezes Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością OTYŁOŚĆ Co to jest? Konsekwencje dla zdrowia Epidemiologia Przyczyny epidemii Koszty Strategia
Profilaktyka chorób układu krążenia - nowości zawarte w wytycznych ESC 2012
Nowe wytyczne ESC/PTK w kardiologii Profilaktyka chorób układu krążenia - nowości zawarte w wytycznych ESC 2012 Przemysław Trzeciak Częstochowa 11.12.2012 Umieralność z powodu chorób ukł. krążenia w latach
Nadciśnienie tętnicze a otyłość - jak leczyć?
Nadciśnienie tętnicze a otyłość - jak leczyć? Prof. dr hab. Danuta Pupek-Musialik Kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Nadciśnienie tętnicze
Hipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć
I Katedra i Klinika Kardiologii Gdański Uniwersytet Medyczny Hipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć Dlaczego to takie ważne? Marcin Gruchała Czynniki ryzyka zawału serca 15 152 osób z pierwszym
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 37/2016 z dnia 10 marca 2016 r. o projekcie programu polityki zdrowotnej
1. Opis problemu zdrowotnego
7) Program zdrowotny w zakresie prewencji i wykrywania chorób układu krąŝenia w populacji mieszkańców województwa małopolskiego ze szczególnym uwzględnieniem mieszkańców Miasta Krakowa. 1. Opis problemu
WYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska
WYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007-2015: zjednoczenie wysiłków społeczeństwa i administracji publicznej prowadzące do zmniejszenia nierówności i poprawy
Spis treści. Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości. Część II Etiologia i patogeneza otyłości
Spis treści Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości Rozdział 1. Wprowadzenie: problematyka otyłości w ujęciu historycznym i współczesnym..................................... 15 Problematyka
DuŜo wiem, zdrowo jem
DuŜo wiem, zdrowo jem Projekt edukacyjny: Pogadanki do dzieci w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach oraz prezentacje do ich rodziców Cel projektu: Podniesienie świadomości na temat odżywiania
Diagnostyka i leczenie nowotworów nerki, pęcherza moczowego i gruczołu krokowego. Zarys Projektu
Diagnostyka i leczenie nowotworów nerki, pęcherza moczowego i gruczołu krokowego Zarys Projektu Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, Centrum Onkologii Projekt współfinansowany
ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU
ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU 14 czerwca 2012 r dr n. med. Piotr Tomczak Klinika Onkologii U.M. Poznań Epidemiologia raka nerki RCC stanowi 2 3% nowotworów złośliwych
Znaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów.
Znaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów. Program DAL-SAFE /ALFUS_L_01798/ Ocena wyników programu epidemiologicznego.
Sytuacja epidemiologiczna choroby meningokokowej w województwie
Sytuacja epidemiologiczna choroby meningokokowej w województwie śląskim w latach 07-. Analizie poddano zgłoszenia zachorowań na chorobę meningokokową w latach 07- na terenie województwa śląskiego. ZakaŜenia
LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2
załącznik nr 11 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 107/2014 z dnia 16 czerwca 2014 r. o projekcie programu Program profilaktyki chorób układu krążenia miasta Sieradza
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 184/2015 z dnia 30 października 2015 r. o projekcie programu polityki
Analiza fali tętna u dzieci z. doniesienie wstępne
Analiza fali tętna u dzieci z chorobami kłębuszków nerkowych doniesienie wstępne Piotr Skrzypczyk, Zofia Wawer, Małgorzata Mizerska-Wasiak, Maria Roszkowska-Blaim Katedra i Klinika Pediatrii i Nefrologii
Mefelor 50/5 mg Tabletka o przedłużonym uwalnianiu. Metoprololtartrat/Felodipi n AbZ 50 mg/5 mg Retardtabletten
ANEKS I WYKAZ NAZW, POSTACI FARMACEUTYCZNYCH, MOCY PRODUKTÓW LECZNICZYCH, DRÓG PODANIA, WNIOSKODAWCÓW, POSIADACZY POZWOLEŃ NA DOPUSZCZENIE DO OBROTU W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Państwo członkowskie Podmiot
Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego
Załącznik do Uchwały nr Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia PROGRAM WCZESNEGO WYKRYWANIA I ZAPOBIEGANIA CHOROBOM UKŁADU KRĄŻENIA Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego 1 I. Diagnoza problemu i uzasadnienie
Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 109/2014 z dnia 16 czerwca 2014 r. o projekcie programu Program profilaktyki chorób układu krążenia dla mieszkańców
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Spis treści. Przedmowa Badanie pacjenta z chorobami sercowo-naczyniowymi... 13
Spis treści Przedmowa................ 11 1. Badanie pacjenta z chorobami sercowo-naczyniowymi.................. 13 Najważniejsze problemy diagnostyczne....... 13 Ból w klatce piersiowej........... 14 Ostry
Przedszkole Miejskie Nr 12 Integracyjne w Jaworznie CUKRZYCA
Cukrzyca CUKRZYCA Cukrzyca jest przyczyną niedomagania i cierpienia około 60 mln. osób, które żyją z tą chorobą w Europejskim Regionie WHO. Stanowi również poważne obciążenie dla gospodarki i systemu ochrony
HIPERTENSJOLOGIA Prof. dr hab. Krzysztof Narkiewicz
HIPERTENSJOLOGIA Prof. dr hab. Krzysztof Narkiewicz 1. Potrzeby w zakresie hipertensjologii w skali poszczególnych województw i kraju w latach 2010-2015 w odniesieniu do sytuacji w latach 2005-2009. Hipertensjologia
PAKIETY PROFILAKTYCZNE DLA MĘŻCZYZN
Medyczne Laboratorium Diagnostyczne Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie PAKIETY PROFILAKTYCZNE DLA MĘŻCZYZN Zainwestuj w siebie - zadbaj o swoje zdrowie W trosce o zdrowie i wygodę Panów, przygotowaliśmy
CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ. www.california-fitness.pl www.calivita.com
CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ Co to jest cholesterol? Nierozpuszczalna w wodzie substancja, która: jest składnikiem strukturalnym wszystkich błon komórkowych i śródkomórkowych wchodzi w
Zdrowie warszawiaków raport z dekady
Zdrowie warszawiaków raport z dekady Warszawa, 21 stycznia 2010 r. Najnowsza edycja raportu o stanie zdrowia mieszkańców dotyczy 10 lat (na podstawie uaktualnionych edycji dla lat 1999-2008). Jest to wystarczająco
KaŜdego roku z powodu palenia tytoniu umiera w Polsce średnio 67 tysięcy osób dorosłych (51 tysięcy męŝczyzn i 16 tysięcy kobiet). W 2010 roku liczba
CELE STRATEGICZNE PROGRAMU NA LATA 2014-2018: Zmniejszanie zachorowań, inwalidztwa i zgonów wynikających z palenia tytoniu (choroby układu krąŝenia, nowotwory złośliwe, nienowotworowe choroby układu oddechowego,
statystyka badania epidemiologiczne
statystyka badania epidemiologiczne Epidemiologia Epi = wśród Demos = lud Logos = nauka Epidemiologia to nauka zajmująca się badaniem rozprzestrzenienia i uwarunkowań chorób u ludzi, wykorzystująca tą
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A AKTYWNOŚĆ SEKSUALNA. Jadwiga Wolszakiewicz. Regularna aktywność fizyczna korzystnie wpływa na funkcje seksualne między innymi
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A AKTYWNOŚĆ SEKSUALNA Jadwiga Wolszakiewicz Klinika Rehabilitacji Kardiologicznej i Elektrokardiologii Nieinwazyjnej Instytut Kardiologii w Warszawie Zdrowie seksualne jest odzwierciedleniem
Światowy Dzień Zdrowia 2016 Pokonaj cukrzycę
Światowy Dzień Zdrowia 2016 Pokonaj cukrzycę Światowy Dzień Zdrowia 7 kwietnia 2016 Kilka słów o historii Każdego roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wybiera temat przewodni Światowego Dnia Zdrowia.
SPIS TREŒCI. Przedmowa przewodnicz¹cego Rady Naukowej Czasopisma Aptekarskiego... 13. Rozdzia³ 1
SPIS TREŒCI Przedmowa przewodnicz¹cego Rady Naukowej Czasopisma Aptekarskiego........................... 13 Rozdzia³ 1 NADCIŒNIENIE TÊTNICZE JAKO PROBLEM ZDROWOTNY prof. dr hab. n. farm. S³awomir Lipski,