Profesjonalna kadra kluczem do sukcesu

Transkrypt

1 Profesjonalna kadra kluczem do sukcesu Raport z badań lokalnego rynku pracy

2 Profesjonalna kadra kluczem do sukcesu Raport z badań lokalnego rynku pracy Warszawa, Wrzesień 2009

3 Profesjonalna kadra kluczem do sukcesu Raport z badań lokalnego rynku pracy przygotowany na zlecenie Powiatowego Urzędu Pracy w Sulęcinie przez zespół badawczy Laboratorium Badań Społecznych Sp. z o.o. w składzie: Marzena Sochańska-Kawiecka kierownik projektu badawczego Agnieszka Morysińska Zuzanna Kołakowska-Seroczyńska Wydawca: Laboratorium Badań Społecznych Bernardyńska 22/3, Warszawa Skład: Studio Graficzne X-DTP Zamawiający: Powiatowy Urząd Pracy w Sulęcinie Sulęcin, ul. Lipowa 18b tel.: , faks: sekretariat@pupsulecin.pl, strona www: Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

4 Spis treści 1. Wprowadzenie Podsumowanie i rekomendacje Opis metodologii badania Podstawowe dane na temat powiatu Aktywność zawodowa ludności i bezrobocie w powiecie Możliwości w zakresie edukacji i oświaty Możliwości w zakresie kształcenia ustawicznego Opinie na temat życia w powiecie sulęcińskim Opinie na temat prowadzenia działalności gospodarczej na terenie powiatu Opinie na temat lokalnego rynku pracy Opinie na temat szkół w powiecie sulęcińskim Charakterystyka pracodawców Charakterystyka pracodawców podstawowe dane Liczba miejsc pracy w powiecie sulęcińskim Miejsca pracy dla absolwentów Charakterystyka potencjalnych pracobiorców Charakterystyka pracobiorców podstawowe dane Charakterystyka osób bezrobotnych Plany edukacyjne i kariera zawodowa uczniów i absolwentów szkół z terenu sulęcińskiego Czynniki decydujące o wyborze szkoły Plany edukacyjne uczniów i absolwentów Losy zawodowe absolwentów Aktywność na rynku pracy i gotowość do jej podejmowania Stosunek do pracy i preferencje wobec pracy Ocena posiadanych kwalifikacji Ocena szans na rynku pracy Charakterystyka miejsc pracy oferowanych absolwentom Charakterystyka miejsc pracy absolwentów Satysfakcja z wykonywanej pracy Przewidywany popyt na pracę w odniesieniu do ilości tworzonych przez pracodawcę miejsc pracy oraz pożądanych kwalifikacji i umiejętności zawodowych pracowników Dynamika zatrudnienia w przedsiębiorstwach Charakterystyka miejsc pracy w ujęciu dynamicznym Oczekiwania pracodawców odnośnie kwalifikacji zatrudnionych osób oraz stosunek do zatrudniania absolwentów Potrzeby szkoleniowe pracowników i kadry kierowniczej firm Zapotrzebowanie pracodawców na usługi i instrumenty rynku pracy realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy Sposoby poszukiwania pracy Ogólna ocena Powiatowego Urzędu Pracy w Sulęcinie Opinie na temat usług i instrumentów rynku pracy realizowanych przez Powiatowy Urząd Pracy

5

6 1. Wprowadzenie Podstawowym dokumentem określającym potencjał regionu oraz wskazującym pożądane kierunki rozwoju jest zaktualizowana w październiku 2008 roku Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Sulęcińskiego na lata W dokumencie tym jako mocne strony powiatu wskazuje się przede wszystkim na przygraniczne położenie powiatu, walory krajobrazowo przyrodnicze oraz liczne zabytki. W sferze gospodarki i przedsiębiorczości mocną stroną powiatu jest bez wątpienia redukcja bezrobocia do poziomu zbliżonego do średniej krajowej oraz wzrost liczby podmiotów gospodarczych. Z drugiej strony, wśród słabych stron powiatu identyfikuje się przede wszystkim niewystarczający potencjał w zakresie infrastruktury drogowej i turystycznej, jak i niewystarczający poziom inwestycji zewnętrznych stosujących zaawansowane technologie produkcji. Szanse rozwoju powiatu upatrywane są głównie w budowie Autostrady A2 oraz możliwości finansowania strategicznych projektów ze środków Unii Europejskiej. Największe zagrożenie wiązane jest natomiast z migracją najmłodszych mieszkańców powiatu, brakami w zakresie wykwalifikowanych kadr i niemożnością zapewnienia finansowania projektów strategicznych w przypadku niepowodzeń w zakresie pozyskiwania środków pomocowych. Biorąc wszystko pod uwagę jako najważniejsze cele strategiczne wyznaczono: n Zabezpieczenie finansowania potrzeb inwestycyjnych oraz projektów strategicznych n Podnoszenie standardu systemu pomocy społecznej, ochrony zdrowia, bezpieczeństwa publicznego oraz oświaty n Budowa, przebudowa i rozbudowa infrastruktury n Pozyskanie inwestorów n Zapewnienie rozwoju turystyki, kultury i sportu Jak wynika z przyjętych założeń dotyczących potencjału i kierunków rozwoju powiatu jednym z ważniejszych celów polityki regionalnej powinno być wzmocnienie lokalnych zasobów kadrowych poprzez podnoszenie kompetencji i kwalifikacji obecnych i potencjalnych pracobiorców oraz skuteczności efektywności publicznych służb zatrudnienia. Celowi temu służy między innymi realizowany przez Powiatowy Urząd Pracy w Sulęcinie projekt Profesjonalna kadra kluczem do sukcesu. Jednym z jego elementów jest opracowanie kompleksowej diagnozy sytuacji na rynku pracy w powiecie sulęcińskim. W kolejnych rozdziałach niniejszego opracowania przedstawione zostały wyniki zrealizowanych badań i analiz w zakresie: n Podstawowych danych dotyczących rynku pracy w powiecie sulęcińskim n Charakterystyki zasobów kadrowych powiatu n Charakterystyki obecnych i prognozowanych miejsc pracy n Oceny funkcjonowania Powiatowego Urzędu Pracy w Sulęcinie i oferowanych instrumentów wsparcia 2. Podsumowanie i rekomendacje Poniżej przedstawiamy najważniejsze wnioski i wyniki zrealizowanych badań. Absolwenci i uczniowie oczekiwania, możliwości, potrzeby n Młodzi mieszkańcy powiatu sulęcińskiego wykazują umiarkowaną motywację do nauki i podnoszenia swoich kwalifikacji. Najczęściej ich wybory edukacyjne i życiowe uwarunkowane są dostępnymi czy też najbardziej oczywistymi możliwościami. Przejawia się to już na etapie podejmowania decyzji o wyborze szkoły ponadgimnazjalnej i kierunku nauczania. Biorąc pod uwagę jedynie lokalizację szkoły, czy też jej popularność wśród koleżanek/kolegów, młodzi mieszkańcy powiatu często zupełnie nieświadomie skazują się na trudności na rynku pracy. Brak refleksji i świadomości w zakresie realiów rynku pracy wśród młodego pokolenia z całą mocą uwidaczniają badania wśród obecnych uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Ich plany edukacyjne są wprawdzie dużo bardziej ambitne od tego, co udało się zrealizować niedawnym absolwentom, z drugiej jednak strony, często pozostają na bardzo ogólnym poziomie, bez sprecyzowania konkretnego kierunku wykształcenia, lub też powielają typowe sposoby myślenia o przyszłości zawodowej. Pozwala to przypuszczać, iż przyszłe wybory dalszej edukacji, przez wielu podejmowane mogą być w sposób przypadkowy, bez uwzględnienia z jednej strony własnych predyspozycji, z drugiej zaś realiów rynku pracy. To co, szczególnie rzuca się w oczy w analizie aspiracji edukacyjnych obecnych uczniów z powiatu sulęcińskiego, to chęć podjęcia edukacji daleko od domu, poza granicami województwa przede wszystkim w Poznaniu, we Wrocławiu, Szczecinie, ale również i w Warszawie, Krakowie. n Konsekwencją nieprzemyślanych wyborów w zakresie edukacji, ale też i zapewne oferty edukacyjnej oraz jakości kształcenia w szkołach z terenu powiatu (niski poziom zdawalności matur, ograniczone przygotowanie 5

7 praktyczne do wykonywania zawodu, niedostateczny nacisk na naukę przedsiębiorczości oraz elastyczności zawodowej, czy wreszcie niedostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku przejawiające się z jednej strony zbyt dużym udziałem oferty przygotowującej do nieskonkretyzowanych zawodów administracyjno biurowych (technikum, liceum profilowane), z drugiej istotnymi brakami w specjalistycznym, technicznym kształceniu zawodowym przygotowującym do pracy w nowoczesnym przemyśle, jest dość znaczny odsetek absolwentów żałujących swoich wyborów w zakresie wyboru szkoły. W największym stopniu dotyczy to absolwentów technikum, którzy głównie wykonują pracę poniżej swoich kwalifikacji. Niezadowoleni wychowankowie tej szkoły, gdyby jeszcze raz mieli podejmować decyzję o wyborze kierunku kształcenia w większości zdecydowaliby się na konkretne wykształcenie zawodowe, jakie daje szkoła zawodowa. n O dość niskiej jakości kształcenia w szkołach z terenu powiatu świadczy również sposób w jaki absolwenci, którzy mieli okazję skonfrontować swoją wiedzę z rynkiem pracy, oceniają swoje kwalifikacje i umiejętności. Wyniki z całą mocą uwidaczniają luki i braki kompetencyjne. I tak młodzi mieszkańcy powiatu sulęcińskiego relatywnie najlepiej ocenili siebie pod względem ogólnych predyspozycji do wykonywania pracy, najgorzej zaś pod kątem konkretnych kwalifikacji i przygotowania do zawodu. W tym miejscu warto też zwrócić uwagę, iż swoje kompetencje i kwalifikacje dużo lepiej od absolwentów oceniają obecni uczniowie, co z jednej strony może być czynnikiem demotywującym do dalszej nauki oraz prowadzić może do późniejszych rozczarowań i frustracji (co obserwujemy u obecnych absolwentów). n Absolwenci szkół ponadgimnazjalnych z terenu powiatu raczej niechętnie podejmują edukację na wyższych poziomach nauczania. Dotyczy to również absolwentów niedającego praktycznie żadnego konkretnego wykształcenia liceum ogólnokształcącego. Co trzeci uczeń z tej grupy zakończył swoją edukację na poziomie średnim ogólnokształcącym. Badani absolwenci deklarują co prawda chęć dalszej nauki, lecz wydaje się raczej mało prawdopodobne, by to uczynili. Jeszcze gorzej przedstawia się sytuacja pod względem motywacji do kształcenia ustawicznego. Prawie trzy czwarte absolwentów nie uczestniczyło w ciągu ostatnich trzech lat w żadnych szkoleniach. n Zupełnie inaczej wygląda sytuacja absolwentów pod względem aktywności zawodowej. Wyniki badań pokazują, iż młodzi mieszkańcy powiatu sulęcińskiego pozostają dość aktywni na rynku pracy. Zdecydowana większość spośród nich (69%), niezależnie od typu szkoły, pracowała chociażby przez krótki czas od momentu jej ukończenia. Ogółem ponad połowę populacji absolwentów (52%) stanowią osoby pracujące 36% pracuje, a kolejne 16% uczy się i pracuje. Niespełna co szósty absolwent (14%) jedynie się uczy. Bierni zarówno pod względem zawodowym jak i edukacyjnym stanowią nieco ponad jedną trzecią populacji. Zaznaczyć jednak należy, iż zdecydowana większość spośród tej grupy wykazuje duże zdeterminowanie w poszukiwaniu pracy, przejawiające się z przede wszystkim gotowością podjęcia praktycznie każdej pracy, nawet poniżej posiadanych kwalifikacji, czy oddalonej o ponad 30 km od miejsca zamieszkania. n Absolwenci dużo częściej, niż wynika to ze statystyk dotyczących zatrudnienia w powiecie sulęcińskim znajdują pracę w sektorze publicznym (33%), gdzie pracują na stanowiskach biurowych/urzędniczych (przede wszystkim absolwenci liceum ogólnokształcącego). Ogółem pracę w swoim wyuczonym zawodzie wykonuje co trzeci badany (34%) wśród absolwentów szkoły zawodowej odsetek ten jest dużo wyższy i kształtuje się na poziomie 72%. Co piąty badany, przede wszystkim absolwenci liceum ogólnokształcącego, wykonuje pracę poniżej swoich kwalifikacji. Trzy główne sektory, w których zatrudnieni są absolwenci sulęcińskich szkół to administracja (stanowiska biurowe), handel (sprzedawcy, kasjerzy) oraz gastronomia (kelner, barman). Absolwenci liceum podejmują pracę głównie na stanowiskach biurowych bądź jako sprzedawcy. Osoby kończące zawodówkę pracują głównie jako kierowcy, budowlańcy, techniczni pracownicy pomocniczy, hydraulicy, piekarze, cukiernicy. W relatywnie najgorszej sytuacji są absolwenci technikum, którzy pracują głównie jako sprzedawcy, kelnerzy i robotnicy niewykwalifikowani. Połowa absolwentów zarabia do 750 zł na rękę. Zarobki nieco ponad jednej trzeciej badanych mieszczą się w przedziale od 750 do 1500 złotych. Powyżej 1500 złotych zarabia co dziesiąty badany (11%), przy czym trzykrotnie częściej są to absolwenci szkoły zawodowej, niż absolwenci liceum ogólnokształcącego. n Zarówno posiadający w większości doświadczenia zawodowe absolwenci, jak i dopiero przygotowujący się do wejścia na rynek pracy uczniowie postrzegają pracę głównie przez pryzmat płynących z niej korzyści finansowych. To właśnie dobra praca i możliwość zarobkowania dla przeważającej większości badanych jest główną wartością związaną z wykonywaniem pracy. Pozostałe korzyści, czy aspekty związane z szeroko rozumianą karierą zawodową traktowane są jako priorytetowe przez co najwyżej jedną trzecią badanych. n Mówiąc o swojej wymarzonej pracy młodzi mieszkańcy powiatu sulęcińskiego wykazują dość duży realizm i w sposób pośredni poddają w wątpliwość możliwość realizacji swoich ambicji zawodowych na terenie po- 6

8 wiatu. Z jednej strony wiązać to zapewne należy z oceną oferty miejsc pracy dostępnych na lokalnym rynku pracy, z drugiej natomiast z oczekiwaniami finansowymi. I tak, swoją wymarzoną karierę zawodową z powiatem sulęcińskim wiąże niespełna połowa absolwentów i co piąty uczeń, choć w tej ostatniej grupie duży odsetek badanych nie ma jeszcze sprecyzowanych, nawet w sferze marzeń, swoich planów zawodowych. Ogółem 58% badanych absolwentów i 38% uczniów chciałoby pracować poza powiatem sulęcińskim, w tym dość znaczna grupa poza województwem, czy nawet za granicą. Szczególnie uczniowie, którzy nie są jeszcze związani zobowiązaniami rodzinnymi, chętnie rozważaliby tego typu zatrudnienie. Najbardziej preferowane miasta zatrudnienia to Gorzów Wielkopolski, Poznań, Zielona Góra, Szczecin. W tym miejscu warto zauważyć, iż swoją przyszłość zawodową poza powiatem widzą przede wszystkim osoby aspirujące do wyższych stanowisk wymagających kwalifikacji przede wszystkim absolwenci i uczniowie liceum ogólnokształcącego. Najbardziej chętni do pozostania w powiecie są natomiast wychowankowie liceum profilowanego i szkoły zawodowej. Pracodawcy oczekiwania, możliwości, potrzeby n Powiat sulęciński postrzegany jest jako miejsce dość przyjazne prowadzeniu działalności gospodarczej, na co składa się z jednej strony usytuowanie powiatu przy granicy polsko niemieckiej, z drugiej natomiast przyjazność otoczenia, w tym również otoczenia instytucjonalnego. Czynnikiem negatywnie oddziaływującym na działalność gospodarczą są natomiast w opinii badanych przedsiębiorców trudności w znalezieniu kompetentnych i wysokokwalifikowanych pracowników. n Ogółem przedsiębiorcy z powiatu sulęcińskiego oferują około 8,5 tys. miejsc pracy, co realizuje około 65% wewnętrznego popytu (przy szacowanej liczbie około 13 tys. osób aktywnych zawodowo). Zbliżoną liczbę miejsc pracy (około 3 tys.) tworzą średnie i mikro przedsiębiorstwa. Najwięcej miejsc pracy oferują firmy z sektora usługowego, przede wszystkim działające w obszarze usług społecznych i dla ludności (Sekcja PKD O), w drugiej kolejności firmy przemysłowe, w trzeciej zaś firmy budowlane i handlowe. n Jedynie co szósta firma w powiecie 1 (16,2%) zatrudnia osoby do 25 roku życia. Razem tworzą one około miejsc pracy dla absolwentów. n Wyniki badań wskazują na dość dużą stabilność rynku pracy w powiecie sulęcińskim. W ciągu ostatnich 12 miesięcy jedynie co dziesiąta firma zatrudniała nowych pracowników. Taki sam odsetek przedsiębiorców przeprowadzał zwolnienia. Największą aktywność kadrową wykazywały w ubiegłym roku firmy z sektora przemysłowego (które częściej zatrudniały pracowników) i budowlanego (które częściej zwalniały pracowników). Bardzo niewielką aktywność kadrową wykazywały natomiast firmy działające w handlu i usługach. Jeżeli zwalniano, czy też zatrudniano osoby, to były to jedynie pojedyncze przypadki. Ogółem liczba miejsc pracy zmniejszyła się o około 355. Należy jednak zaznaczyć, iż ten wynik jest udziałem dużych zwolnień grupowych w firmie Moltech. Szacować możemy, iż zatrudnienie w pozostałych firmach w regionie zwiększyło się o 193 miejsca pracy. W ciągu najbliższych 12 miesięcy możemy się spodziewać wzrostu zatrudnienia. Plany w tym względzie są dużo bardziej optymistyczne w porównaniu do sytuacji z ostatnich 12 miesięcy. I tak, zwolnienia planuje jedynie 2% przedsiębiorstw, podczas gdy wzrost zatrudnienia przewiduje prawie co piąta firma (17%) w tym 13% na nowo powstałych miejscach pracy. Ogółem należy się spodziewać utworzenia od 554 do 559 miejsc pracy, przy równoczesnej likwidacji od 117 do 124 miejsc, co daje ogólny dodatni bilans na poziomie około 400 miejsc pracy. n Ostatnie 12 miesięcy przyniosło spadek zatrudnienia na stanowiskach nie wymagających kwalifikacji. Miejsca pracy tracili przede wszystkim pracujący przy pracach prostych. Duże zwolnienia obserwujemy również na stanowiskach robotniczych, choć w tym przypadku zostały one z nawiązką zrekompensowane przez zatrudnienia. Najmniejszą rotację obserwujemy natomiast na stanowiskach specjalistycznych. n W ciągu najbliższych 12 miesięcy spodziewać możemy się przede wszystkim dalszego zwiększenia liczby miejsc pracy dla robotników wykwalifikowanych. Spodziewać należy się zatrudnienia około 230 osób na te stanowiska przy jednoczesnej redukcji około 35 miejsc pracy. W drugiej kolejności największe zapotrzebowanie będzie na pracowników przy pracach prostych (planowane zatrudnienie na poziomie około 130 miejsc pracy), w trzeciej zaś pracowników usług osobistych i sprzedawców (planowane zatrudnienie na poziomie około 84 miejsc pracy, przy jednoczesnej planowanej redukcji 42 miejsc pracy). W nadchodzących następnych 12 miesiącach firmy z powiatu sulęcińskiego relatywnie najrzadziej poszukiwać będą zaś pracowników o wyższych kwalifikacjach pracowników biurowych (planowane zatrudnienie około 60 osób) oraz specjalistów (planowane zatrudnienie około 47 osób). n Cztery najważniejsze z punktu widzenia pracodawców kryteria wyboru pracowników na wszystkie typy stanowisk to kwalifikacje zawodowe, doświadczenie zawodowe, kierunek i profil wykształcenia oraz poziom wykształcenia. Tymczasem, jak pokazują wyniki badań, to właśnie te cztery aspekty stanowią swego rodzaju piętę achillesową 1 Wyłączając firmę Moltech sp. z.o.o 7

9 wychowanków sulęcińskich szkół, którzy swoich mocnych stron na rynku pracy upatrują raczej w miękkich kompetencjach i cechach osobistych. Potrzeby w zakresie instrumentów rynku pracy n Ogółem, co trzeci spośród absolwentów aktualnie poszukuje pracy, wśród osób niepracujących odsetek ten kształtuje się na poziomie 65%. W Powiatowym Urzędzie Pracy zarejestrowany jest ponad co drugi respondent, w tym również w znacznym odsetku osoby pracujące (48%). Z niepokojem należy odczytywać fakt, iż część spośród zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy de facto nie poszukuje pracy. Wskazywać to może na zjawisko bierności wśród bezrobotnych absolwentów. n W powiecie sulęcińskim dominuje model wykorzystywania znajomości w pozyskiwaniu pracowników/ zatrudnienia, a także korzystania z bezpośrednich kontaktów pomiędzy pracodawcą, a pracobiorcą. Jedynym liczącym się (choć raczej mało skutecznym w opinii absolwentów) pośrednikiem jest Powiatowy Urząd Pracy. Natomiast rola pośredników innych, niż PUP w poszukiwaniu pracowników/ zatrudnienia jest mocno ograniczona niemal nie wykorzystuje się prasy, Internetu, wyspecjalizowanych pośredników, a jeśli nawet ze źródeł tych się korzysta, ich efektywność pozostawia wiele do życzenia. n Działalność Powiatowego Urzędu Pracy w Sulęcinie, zarówno wśród przedstawicieli firm, jak i wśród absolwentów oceniana jest pozytywnie. Blisko połowa firm oraz spore grono absolwentów nigdy nie korzystało ze wsparcia udzielanego przez PUP i nie ma w tym zakresie żadnych doświadczeń czy też planów. Do mocnych stron urzędu zaliczono przede wszystkim życzliwy i zaangażowany personel oraz poszczególne instrumenty wsparcia (szczególnie dotacje). Wśród nielicznych zarzutów pojawiły się zastrzeżenia co do kolejek, uprzejmości pracowników oraz biurokracji. n Znajomość poszczególnych instrumentów i usług realizowanych przez Powiatowy Urząd Pracy jest wśród absolwentów dosyć dobra, a wśród przedsiębiorców niemal powszechna. Jednocześnie wykorzystanie tych instrumentów oraz przyszłe plany w tym zakresie pozostają na relatywnie niskim poziomie. Pozytywne są także oceny przydatności formułowane w stosunku do wszystkich instrumentów prawdopodobnie duże znaczenie ma tutaj przekonanie, że każda pomoc jest przydatna. Natomiast zdecydowanie najlepiej wypadają instrumenty, w ramach których beneficjent otrzymuje bezpośrednie wsparcie finansowe a zatem dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej, na stworzenie stanowiska pracy etc. n Zarówno wśród młodzieży w powiecie sulęcińskim, jak i w środowisku pracodawców nie dostrzega się orientacji na rozwój kompetencji i kapitału ludzkiego. Zdecydowana większość przedsiębiorców nie dostrzega żadnych potrzeb szkoleniowych swoich pracowników szeregowych i kadry kierowniczej. Z kolei młodzież w większości przypadków w przeszłości rzadko podejmowała kursy i szkolenia, aby się dokształcić. Rekomendacje W ciągu 10 lat rynek pracy w powiecie sulęcińskim przeszedł bardzo pozytywne przeobrażenia. W tym czasie systematycznie spadała stopa bezrobocia, dorównując poziomowi krajowemu, a także z roku na rok rosła liczba firm, choć pod tym względem powiat wciąż pozostaje w tyle za innymi regionami. Załamanie koniunktury przyniósł dopiero ostatni rok. Obserwowany w powiecie wzrost bezrobocia, a także spadek liczby przedsiębiorstw są jednak typowe dla całego kraju. W ciągu ostatnich lat nie udało się jednak przełamać wielu barier w znacznym stopniu ograniczających możliwości i potencjał w zakresie rozwoju. W znowelizowanej w 2008 roku Strategii Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Sulęcińskiego na lata , jako główne słabości powiatu identyfikuje się przede wszystkim niewystarczający potencjał w zakresie infrastruktury drogowej i turystycznej, jak i niewystarczający poziom inwestycji zewnętrznych stosujących zaawansowane technologie produkcji. Rzeczywiście, dane GUS wskazują, iż powiat sulęciński znacząco odbiega na niekorzyść od reszty kraju, a także samego województwa lubuskiego pod względem nakładów na inwestycje (które są prawie o połowę niższe niż w skali całego kraju), a także produkcji przemysłowej w przeliczeniu na jednego mieszkańca (która jest prawie trzykrotnie niższa niż w skali całego kraju). Struktura firm w powiecie, a także niewyspecjalizowany charakter ich działalności nie sprzyjają tworzeniu miejsc pracy dla pracowników wysoko wykwalifikowanych. W porównaniu do województwa i reszty kraju, w powiecie sulęcińskim więcej jest firm związanych z sektorem budownictwa i rolnictwem, oraz branżą hotelowo gastronomiczną, mniej natomiast firm przemysłowych oraz firm działających w obszarze wyspecjalizowanych usług związanych z obsługą przedsiębiorczości. Wszystko to sprawia, iż realne i ciągle aktualne są zidentyfikowane na poziomie strategii zagrożenia związane z odpływem wykwalifikowanych kadr oraz najmłodszych mieszkańców do ościennych powiatów, dużych, miast, czy też za granicę, co w dłuższej perspektywie może być czynnikiem znacznie spowalniającym rozwój oraz obniżającym 8

10 potencjał powiatu. Zrealizowane badania w pełni potwierdzają te obawy. W zgodnej opinii przedsiębiorców i absolwentów lokalny rynek pracy jest mały i oferuje ograniczone możliwości zatrudnienia, w szczególności na lepszych stanowiskach. Przedstawiciele obydwu badanych grup zgadzają się co do tego, iż w powiecie trudno jest znaleźć dobrze płatną i satysfakcjonującą pracę, nie mówiąc już o zrobieniu tutaj kariery zawodowej. W konsekwencji, młodzi ludzie, którzy chcą coś osiągnąć w życiu, muszą szukać pracy poza powiatem, lub też co bardziej typowe znacząco obniżają swoje aspiracje zawodowe i edukacyjne przystosowując się do tego, co oferuje rynek. Z drugiej strony pracodawcy zwracają uwagę na istotne braki lokalnego zaplecza kadrowego - podkreślają, iż w regionie brak jest kompetentnych pracowników przede wszystkim budowlańców, robotników wykwalifikowanych w obsłudze specjalistycznych maszyn oraz pracowników na stanowiska specjalistyczne. Dodatkowo, przedsiębiorcy bardzo niechętnie odnoszą się do zatrudniania młodych i niedoświadczonych pracowników, wątpiąc w ich kwalifikacje i przygotowanie do zawodu. Znajduje to również potwierdzenie w opiniach absolwentów, którzy doskonale zdają sobie sprawę ze swoich braków w tym zakresie. Wszystko to, a zarazem dużo większy niż w skali całego kraju udział w populacji powiatu sulęcińskiego osób w wieku do 30 lat, prowadzi do trzech negatywnych zjawisk obserwowanych na terenie powiatu: wysokiego bezrobocia w grupie najmłodszych mieszkańców, ograniczenia możliwości zatrudnienia do niewymagających wysokich kwalifikacji niskopłatnych stanowisk pracy oraz odpływu z terenu powiatu bardziej ambitnej i lepiej wykształconej młodzieży. W tym kontekście ogromnego znaczenia nabiera polityka regionalna powiatu w zakresie edukacji i kształcenia oraz rynku pracy. Pożądanych jest pięć kierunków działań: n Dostosowanie oferty systemu oświaty w powiecie do potrzeb rynku. Należy zwrócić uwagę przede wszystkim na zwiększenie udziału specjalistycznego kształcenia zawodowego w zakresie zatrudniania w przemyśle. W tym kontekście należy rozważyć rozszerzenie oferty edukacyjnej szkoły zawodowej o zajęcia praktyczne przygotowujące do pracy w lokalnych przedsiębiorstwach przemysłowych. Konieczna w tym względzie jest współpraca szkoły z przedsiębiorcami, która pozwoli dostosować program nauczania do ich konkretnych potrzeb. Niezbędna wydaje się również weryfikacja programu nauczenia technikum oraz liceum profilowanego. Absolwenci obydwu szkól znajdują się w relatywnie najgorszej sytuacji na rynku pracy. Poziom oferowanego wykształcenia z jednej strony nie pozwala im na dalszą naukę na studiach wyższych (niski wskaźnik zdawalności matur), z drugiej natomiast nie odpowiada potrzebom pracodawców. n Zwiększenie i racjonalizacja działań w zakresie kształcenia ustawicznego. Chodzi tu przede wszystkim o większą niż dotychczas dostępność szkoleń zawodowych w zakresie przygotowania do pracy w przemyśle na stanowiskach robotników wykwalifikowanych do obsługi maszyn/urządzeń. W tym kontekście niezmiernie ważne i użyteczne wydają się wszelkie instrumenty (staże, praktyki, szkolenia zakładowe) włączające w proces kształcenia pracodawców. Mniej istotne z punktu widzenia potrzeb rynku pracy wydają się natomiast szkolenia w zakresie księgowości, czy pracy biurowej. Jak pokazują badania na rynku jest relatywnie małe zapotrzebowanie na tego typu pracowników, które jest w pełni zaspokojone przez podaż ze strony absolwentów liceów, czy też technikum. n Zwiększenie praktycznego wymiaru nauczania. W zgodnej opinii pracodawców i absolwentów, system oświaty w powiecie nie przygotowuje do realiów rynku pracy. W tym kontekście konieczne wydaje się położenie większego nacisku w edukacji szkolnej i kształceniu ustawicznym na praktyczny wymiar zajęć naukę przedsiębiorczości, elastyczności i umiejętności przystosowywania się do wymogów rynku pracy. n Zwiększenie możliwości zatrudnienia w powiecie dla dobrze wykwalifikowanej i ambitnej młodzieży. W tym obszarze konieczne wydają się działania skierowane do pracodawców, mające na celu z jednej strony przekonanie ich o korzyściach płynących z zatrudnienia absolwentów (działania informacyjne), z drugiej natomiast formalne zachęcenie ich do zatrudniania przedstawicieli tej grupy (działania dotacyjne). n Wreszcie niezmiernie ważne wydają się wszelkie działania aktywizujące zarówno środowisko pracodawców jak pracobiorców w zakresie działań na rzecz podnoszenia kwalifikacji. Badania z całą mocą ukazały dużą bierność obydwu grup w tym zakresie. Absolwenci nie kontynuują nauki zdając się na to co oferuje im rynek pracy, a pracodawcy nie widzą potrzeby inwestowania w kapitał ludzki. 3. Opis metodologii badania Badaniem objęty został teren powiatu sulęcińskiego, a w jego ramach 3 populacje: n Populacja pracodawców przedsiębiorców z firm mikro, małych i średnich n Populacja uczniów wszystkich szkół ponadgimnazjalnych zlokalizowanych na terenie powiatu sulęcińskiego 9

11 n Absolwenci szkół ponadgimnazjalnych zamieszkujący na terenie powiatu sulęcińskiego Zrealizowane w ramach projektu komponenty badawcze zostały zorganizowane w ramach trzech etapów składających się na ścieżkę logiczno-sekwencyjną badań. Etap 1 Eksploracja. Celem tego etapu było dokonanie gruntownego rozeznania w obszarze problemowym badania. Etap ten dostarczył również hipotez, które były weryfikowane w kolejnych fazach badań. Etap eksploracji miał też na celu dostarczenie materiału empirycznego do prawidłowego zbudowania narzędzi wykorzystywanych w badaniach ilościowych. W ramach etapu eksploracji przeprowadzono: n Badanie Desk Research analiza danych zastanych Ten komponent miał dostarczyć wiedzy bazowej o tematyce badania, posłużyć do prawidłowej konstrukcji narzędzi badawczych, a także ostatecznie pomóc w interpretacji danych dokonanej na potrzeby ostatecznego raportu z badań. Analizie poddane zostały: n Dane ze statystyki publicznej dotyczące gmin i powiatów oraz dla celów porównawczych województwa i kraju, pozwalające pośrednio scharakteryzować sytuację społeczno-gospodarczą powiatu (m.in. dane z Banku Danych Regionalnych, statystyk GUS i Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze) n Dane pochodzące z analiz, dokumentów, rejestrów lokalnych władz samorządowych (starostwa, urzędy gmin) oraz rejestrów Powiatowego Urzędu Pracy w Sulęcinie n Dotychczasowe badania i analizy dotyczące rynku pracy przeprowadzone w powiecie oraz w województwie (m.in. Monitoring Zawodów Deficytowych i Nadwyżkowych, statystyki lokalnego rynku pracy) n Oferta edukacyjna oraz szkoleniowa w powiecie i regionie n Wywiady pogłębione (IDI) W ramach etapu eksploracji zrealizowano także 13 pogłębionych wywiadów indywidualnych z przedstawicielami wszystkich trzech badanych populacji. Tabela 1 Dobór próby do badań IDI Badana populacja Pracodawcy sektor prywatny Pracodawcy sektor publiczny Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych Absolwenci szkół ponadgimnazjalnych Liczba wywiadów 3 IDI (firma mikro, firma mała, firma średnia) 2 IDI (edukacja, służba zdrowia) 4 IDI (liceum ogólnokształcące, zasadnicza szkoła zawodowa, technikum, liceum profilowane) 4 IDI (liceum ogólnokształcące, zasadnicza szkoła zawodowa, technikum, liceum profilowane) Badanie miało dostarczyć wstępnej wiedzy na temat obszaru tematycznego projektu, a także posłużyć lepszemu dopasowaniu narzędzi badań ilościowych do potrzeb i możliwości respondentów. Etap 2 Diagnoza. W ramach tego etapu zrealizowane zostały badania ilościowe z przedstawicielami wszystkich 3 populacji respondentów: pracodawców, uczniów oraz absolwentów. W każdym z badań posłużono się techniką wywiadu bezpośredniego z kwestionariuszem papierowym w przypadku uczniów był to wywiad audytoryjny z kwestionariuszem do samodzielnego wypełnienia (SAQ), zaś w przypadku absolwentów oraz przedsiębiorców standardowy wywiad ankieterski (PAPI). n Wywiady audytoryjne z uczniami W przypadku populacji uczniów wybrano technikę wywiadu audytoryjnego ze względu na dogodność realizacji skupienie respondentów w jednym miejscu i czasie. Badania zostały zrealizowane w połowie czerwca 2009 r. w następujących szkołach: n Liceum Ogólnokształcące im. A. Mickiewicza 10

12 n Technikum w ramach Zespołu Szkół Licealnych i Zawodowych im. Unii Europejskiej n Liceum Ogólnokształcące w ramach Zespołu Szkół Licealnych i Zawodowych im. Unii Europejskiej n Liceum Profilowane w ramach Zespołu Szkół Licealnych i Zawodowych im. Unii Europejskiej n Zasadnicza Szkoła Zawodowa w ramach Zespołu Szkół Licealnych i Zawodowych im. Unii Europejskiej Oddziały do badania zostały wybrane losowo w porozumieniu z dyrekcją placówek. Z uwagi na koniec roku szkolnego i absencję wśród uczniów badaniem objęto większość ostatnich i przedostatnich oddziałów szkół, aby uzyskać odpowiednią liczbę wypełnionych ankiet. Poniższa tabela prezentuje ostateczną strukturę próby: Tabela 2 Struktura próby uczniów Rodzaj szkoły Liczba placówek Liczba uzyskanych ankiet dane nieważone Liczba ankiet dane ważone N % N % Licea ogólnokształcące ,40% ,00% Technika ,20% 46 17,00% Licea profilowane ,80% 38 14,00% Zasadnicze szkoły zawodowe ,60% 49 18,00% Ogółem % % Dane uzyskane w badaniu zostały poddane procedurze ważenia w sposób, który zapewnia reprezentatywność próby dla ogółu uczniów ostatnich dwóch oddziałów szkół ponadgimnazjalnych. Operacja ważenia uwzględniała takie zmienne, jak: n Rodzaj szkoły n Płeć n Specjalizacja (w ramach szkoły) n Wywiady bezpośrednie PAPI z absolwentami Badaniami została objęta populacja absolwentów szkół ponadgimnazjanych z ostatnich 3 lat (wyłączając rok obecny) a zatem osób, które ukończyły szkoły w latach 2006, 2007 oraz Ogółem zrealizowano 150 wywiadów z absolwentami. W badaniu wykorzystano próbę kwotowo-celową, z kwotami nałożonymi na płeć respondenta oraz na rodzaj ukończonej szkoły. Pomocniczo w badaniu wykorzystano bazę absolwentów przekazaną przez Powiatowy Urząd Pracy w Sulęcinie. Strukturę próby prezentuje poniższa tabela. Tabela 3 Struktura próby absolwentów Zmienna Płeć Rodzaj szkoły Kryterium kwoty Dane nieważone Dane ważone N % N % Kobieta 99 65,1% 90 59% Mężczyzna 53 34,9% 63 41% Licea 78 51,3% 81 53% Technika 28 18,4% 32 21% Licea profilowane 23 15,1% 11 7% Zasadnicze szkoły zawodowe 23 15,2% 29 19% Ogółem % % 11

13 Dla uzyskania reprezentatywności próby, wyniki badania zostały poddane procedurze ważenia ze względu na płeć oraz rodzaj szkoły. Ostateczną strukturę próby po operacji ważenia zawiera tabela 3. n Wywiady bezpośrednie PAPI z pracodawcami W ramach badań zrealizowano 207 wywiadów z przedsiębiorcami z powiatu sulęcińskiego. W ramach realizacji badań wykorzystano bazę przedsiębiorców przekazaną przez Powiatowy Urząd Pracy w Sulęcinie. Strategia ankieterów polegała na dotarciu do wszystkich spośród 23 firm średnich oraz 74 firm małych z terenu powiatu sulęcińskiego i na nakłonieniu tych firm do udziału w badaniu. Brakujące wywiady miały zostać przeprowadzone wśród losowo wybranych spośród ponad 1000 firm mikro. W przypadku odmów i problemów realizacyjnych w firmach małych i średnich, wywiady miały być uzupełnione z puli wylosowanych mikro-przedsiębiorstw. Ostateczną strukturę zrealizowanej próby pracodawców zawiera Tabela 4. Tabela 4 Struktura próby pracodawców Wielkość firmy Dane nieważone Dane ważone N % N % Mikro: do 9 osób ,9% % Mała: osób 44 21,3% 10 5% Średnia: 50 i więcej osób 12 5,8% 4 2% Ogółem % % Dla uzyskania reprezentatywności próby, ostateczne wyniki zostały poddane procedurze ważenia ze względu na wielkość firmy oraz sektor działalności (branża). Etap 3 Weryfikacja. Celem ostatniego etapu badań jest weryfikacja i opracowanie wyników badań. Jest to etap analiz, integracji wyników, opracowywania tabel oraz raportu z badań. W etapie weryfikacji korzystając z efektów wytworzonych w poprzednich komponentach została dokonana synteza zebranego materiału, opracowane zostały wyniki, wnioski oraz rekomendacje. 12

14 Część 1 Powiat sulęciński w świetle statystyk oraz w opinii mieszkańców 13

15 4. Podstawowe dane na temat powiatu Powiat sulęciński położony jest w północno-zachodniej części województwa lubuskiego w dorzeczu Odry i Warty i zajmuje obszar 1178 km 2. Na tle województwa, którego powierzchnia stanowi ,88 km² zajmuje 7 miejsce pod względem wielkości. Powiat graniczy z 5 innymi powiatami: gorzowskim, międzyrzeckim, świebodzińskim, krośnieńskim i słubickim. Na powiat składają się następujące regiony fizycznogeograficzne: Kotlina Gorzowska, Pojezierze Łagowskie i Równina Torzymska. Miasto Sulęcin (niem. Zielenzig) to siedziba gminy miejsko-wiejskiej Sulęcin. W latach miasto administracyjnie należało do woj. gorzowskiego. Dużym walorem krajobrazowym powiatu sulęcińskiego są bogate w różnorodną szatę roślinną, obfitujące w runo leśne i zwierzynę łowną, lasy stanowiące ponad 50% powierzchni Powiatu oraz liczne, malowniczo położone jeziora. W gminie Słońsk znajdują się Park Narodowy Ujście Warty i Park Krajobrazowy Ujście Warty. Powierzchnia obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronionych w powiecie sulęcińskim stanowi 54,7% powierzchni powiatu. W skład powiatu wchodzą następujące jednostki administracyjne: n gminy miejsko-wiejskie: Lubniewice, Sulęcin, Torzym n gminy wiejskie: Krzeszyce, Słońsk n miasta: Lubniewice, Sulęcin, Torzym Liczba ludności w województwie lubuskim na koniec 2008 r. wyniosła Na tle tych danych Powiat Sulęciński przedstawia się następująco: w 2008 roku zamieszkiwało w nim osób, co stanowi 3,54% ogółu mieszkańców województwa. Spośród wszystkich mieszkańców powiatu (49,6%) stanowili mężczyźni, kobiety natomiast (50,4%). Zdecydowana większość ludności powiatu, to mieszkańcy terenów wiejskich (59,3% ). Pozostałe (40,7%) stanowią mieszkańcy trzech miast: Lubieniewic, Torzymia i przede wszystkim Sulęcina, którego populacja na koniec 2008 roku wynosiła mieszkańców. Powiat sulęciński charakteryzuje się najniższym wskaźnikiem zaludnienia na jeden km 2 : 30 osób/km Aktywność zawodowa ludności i bezrobocie w powiecie Na podstawie danych dotyczących liczby osób bezrobotnych oraz stopy bezrobocia liczbę aktywnych zawodowo mieszkańców powiatu szacować możemy na około 13 tys., w tym około 12 tys. to osoby pracujące 2 (Tabela 5). Wedle danych GUS dotyczących zatrudnienia w gospodarce narodowej (firmach małych, średnich i dużych oraz rolnictwie) na koniec 2008 roku pracowało 9199 mieszkańców powiatu, z czego jedna trzecia zatrudniona była w przemyśle i budownictwie, nieco ponad jedna czwarta w prywatnym sektorze usługowym, a prawie jedna czwarta w publicznym sektorze usługowym (Tabela 6). Stopa bezrobocia w powiecie sulęcińskim spadała systematycznie aż do października 2008 roku, kiedy to osiągnęła swoje historyczne minimum na poziomie 8,5%. Począwszy od listopada 2008 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych systematycznie rosła aż do poziomu 1827 bezrobotnych na koniec lipca 2009 (stopa bezrobocia na poziomie 13,3%) Rysunek 1. Warto zauważyć, iż na przestrzeni ostatnich 5 lat sytuacja na rynku pracy w województwie lubuskim oraz powiecie sulęcińskim bardzo zbliżyła się do sytuacji w całym kraju. Na początku 2004 stopa bezrobocia w powiecie sulęcińskim była o prawie 12 punktów wyższa niż w całym kraju, podczas gdy obecnie różnica ta jest mniejsza niż 3 punkty. 2 Szacunki oparte zostały na dostępnych danych GUS dotyczących liczby zarejestrowanych bezrobotnych, liczby osób w wieku produkcyjnym oraz stopy rejestrowanego bezrobocia. Szacowana liczba osób aktywnych zawodowo może być nieco zawyżona, ze względu na to, iż część osób bezrobotnych może de facto, nie poszukiwać pracy. 14

16 Tabela 5. Szacowana aktywność zawodowa ludności w powiecie sulęcińskim ogółem ludność w wieku produkcyjnym bierni zawodowo aktywni zawodowo ogółem ogółem pracujący bezrobotni stopa bezrobocia , * ,3 Źródło: Szacunkowe obliczenia własne na podstawie danych GUS dotyczących liczby osób w wieku produkcyjnym, liczby bezrobotnych oraz stopy bezrobocia. Przyjęte kategorie nie odpowiadają kategoriom BAEL. * ze względu na brak danych dotyczących stanu ludności na koniec lipca 2009 roku jako podstawę wyliczeń przyjęto liczbę osób z grudnia 2008 roku. Tabela 6. Liczba osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 pracowników. Stan na koniec 2007 roku. Miejsce zatrudnienia Liczba zatrudnionych % ogółem % sektor rolniczy w tym indywidualne gospodarstwa rolne ,4% przemysł ,6% usługi rynkowe ,6% usługi nierynkowe ,4% Źródło: GUS, Bank Danych Regionalnych Rysunek 1. Stopa bezrobocia w powiecie sulęcińskim na tle województwa i Polski ,5 27,3 25, ,3 18,2 13,3 14,6 9,0 Styczeń 2004 Lipiec 2009 powiat sulęciński woj. lubuskie Polska Źródło: GUS, za Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. 15

17 4.2 Możliwości w zakresie edukacji i oświaty W 2008 roku na terenie powiatu sulęcińskiego działało sześć gimnazjów, dwie szkoły ponadgimnazjalne (Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza, Zespół Szkół Licealnych i Zawodowych im. Unii Europejskiej) oraz Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną. Poniżej w tabeli prezentujemy szczegółowe dane dotyczące liczby uczniów oraz absolwentów poszczególnych placówek. Tabela 7. Szkoły w powiecie sulęcińskim szkoły oddziały uczniowie absolwenci POZIOM GIMNAZJALNY gimnazja specjalne szkoły przysposabiające do pracy specjalne zasadnicze szkoły zawodowe dla młodzieży specjalne gimnazja dla dzieci i młodzieży bez szkół specjalnych POZIOM PONADGIMNAZJALNY szkoły zawodowe bez specjalnych licea profilowane technika licea ogólnokształcące licea ogólnokształcące ponadpodstawowe dla dorosłych licea ogólnokształcące dla dorosłych szkoły policealne dla dorosłych W Strategii Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Sulęcińskiego na lata jako mocne strony systemu oświaty i szkolnictwa w powiecie wymienia się: n Dostosowywanie oferty nauczania do potrzeb rynku pracy, szkoły tworzą nowe kierunki nauczania n Wysoka aktywność szkół w zakresie nawiązywania współpracy z innymi szkołami i uczelniami n Utworzenie CKU i CKP oraz Gimnazjum dla Dorosłych n Stypendia naukowe i socjalne dla uczniów szkół, dla których Powiat jest organem prowadzącym, bez względu na miejsce zamieszkania Jako słabe strony identyfikuje się natomiast: n Problemy z pozyskaniem kadr niewystarczająca ilość specjalistów n Problem z dojazdem uczniów do szkół z innych miejscowości na zajęcia pozalekcyjne n Konkurencja ze strony szkół w powiatach ościennych odpływ zdolnego ucznia z gimnazjów do innych ośrodków n Brak atrakcyjnej oferty zajęć pozaszkolnych, mało zróżnicowana oferta zajęć dodatkowych n Brak wyposażenia do prowadzenia zajęć praktycznych n Niski poziom wyników egzaminów maturalnych W 2008 roku do egzaminów maturalnych przystąpiło 34 uczniów technikum, z czego świadectwo maturalne otrzymało jedynie 19 osób (55%), 28 absolwentów liceum profilowanego, z czego świadectwo maturalne otrzymało 13 osób (46%). Współczynnik zdawalności egzaminu maturalnego dla uczniów liceum ogólnokształcącego kształtował się na poziomie 84% 215 przystępujących i 180 otrzymujących świadectwo dojrzałości. Warto zwrócić uwagę, iż wskaźniki te są dużo niższe (w szczególności w przypadku absolwentów techniku i liceum profilowanego) niż w skali całego kraju, czy też województwa (Rysunek 2). 16

18 Rysunek 2. Współczynnik zdawalności egzaminu maturalnego. 55,8% Technika 74,6% 78,2% Licea profilowane 46,4% 74,6% 77,5% Licea ogólnokształcące 83,7% 95,5% 95,6% powiat sulęciński woj. lubuskie Polska Poniżej w tabeli przedstawiamy szczegółową charakterystykę szkół ponadgimnazjalnych z terenu powiatu sulęcińskiego. I Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza Szkoła kształci na poziomie ponadgimnazjalnym nauka kończy się egzaminem maturalnym. Na każdym z trzech poziomów występują następujące typy klas z obowiązkową nauką dwóch języków obcych (język angielski i język niemiecki): n matematyczno informatyczne n humanistyczne n biologiczno chemiczne Szkoła posiada szeroko rozbudowane kontakty zagraniczne ze szkołami z Niemiec: Kamen (Nadrenia), Beeskow (Brandenburgia); Szwecji: Sävsjö. Liceum realizuje projekt Socrates Comenius wspólnie ze szkołami ze Szwecji i z Niemiec, projekt ze szkołami z Niemiec Skąd wzięły się nasze pieśni? i projekt polsko niemiecko belgijski. Uczniowie mają także możliwość nauki w szkole europejskiej w Storkow (Niemcy), która daje możliwość zdobycia matury europejskiej. Szkoła współpracuje również z Uniwersytetem im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetem Szczecińskim, Państwową Wyższą Szkołą Zawodową w Gorzowie Wlkp. i Wyższą Szkołę Informatyczną w Gorzowie Wlkp. Co roku ponad 85% absolwentów dostaje się na wyższe uczelnie. 17

19 Zespół Szkół Licealnych i Zawodowych im. Unii Europejskiej Szkoła kształci na poziomie ponadgimnazjalnym nauka kończy się egzaminem maturalnym, egzaminem potwierdzającym kwalifikacje zawodowe dla Technikum lub egzaminem potwierdzającym kwalifikacje zawodowe dla ZSZ. Oferta szkoły na rok szkolny obejmuje następujące kierunki kształcenia: Technika: technikum mechaniczne zawód: technik mechanik o specjalności spawalnictwo; technikum handlowe zawód: technik handlowiec o specjalności marketing; technikum ekonomiczne zawód: technik ekonomista o specjalności finanse i rachunkowość; technikum logistyczne zawód: technik logistyk; technikum informatyczne zawód: technik informatyk o specjalności grafika komputerowa; technikum obsługi ruchu turystycznego zawód: technik obsługi ruchu turystycznego. Zasadnicze Szkoły Zawodowe specjalne (2 lub 3 lata): kucharz małej gastronomii (2 lata); mechanik monter maszyn i urządzeń (3 lata). Kursy specjalizacyjne: kurs księgowości komputerowej; kurs technik sprzedaży; kurs przygotowania biznes planu; kurs techniki telemarketingu; kurs negocjacji biznesowych; kurs AutoCAD; kurs spawania w osłonie gazowej. Licea liceum o profilu przysposobienie wojskowe ; liceum o profilu wybrane zagadnienia bezpieczeństwa publicznego ; liceum o profilu ochrona przeciwpożarowa i ratownictwo medyczne ; licea profilowane: zarządzanie informacją; licea profilowane usługowo-gospodarcze; Zasadnicze Szkoły Zawodowe: kucharz małej gastronomii (2 lata); stolarz (3 lata); fryzjer (3 lata); cukiernik (3 lata); piekarz (3 lata); robotnik leśny (2 lata); murarz lub zawody ogólnobudowlane (2 lub 3 lata); mechanik pojazdów samochodowych (3 lata); mechanik monter maszyn i urządzeń (3 lata); krawiec (3 lata); sprzedawca (2 lata). 4.3 Możliwości w zakresie kształcenia ustawicznego Oferta w zakresie kształcenia ustawicznego na terenie powiatu sulęcińskiego jest bardzo ograniczona. Usługi w tym zakresie oferują jedynie dwie instytucje samorządowe tj. Zespół Szkół Licealnych i Zawodowych im. Unii Europejskiej oraz przede wszystkim Powiatowy Urząd Pracy w Sulęcinie. Na 2009 rok planowane są następujące szkolenia: n Szkolenie z zakresu aktywnego poszukiwania pracy w ramach Klubu Pracy, zakres szkolenia: nabywanie umiejętności poszukiwania pracy. n Prawo jazdy kat. C przepisy ruchu drogowego, technika kierowania pojazdem, czynności kontrolno-obsługowe pojazdu, zasady przewozu osób lub ładunków, pierwsza pomoc medyczna, praktyczna nauka jazdy. n Kurs kadrowo- płacowy z obsługą programów komputerowych wykorzystywanych w księgowości Płatnik zakres szkolenia: prawo pracy, naliczania wynagrodzeń, podatku dochodowego od osób fizycznych, ubezpieczeń społecznych, obsługa programu PŁATNIK. n Obsługa urządzeń energetycznych i instalacji E i D (do 1 kv) prawo energetyczne, budowlane, dozór techniczny, eksploatacja urządzeń energetycznych (instalacje i urządzenia elektryczne, kotły wodne i parowe, urządzenia i instalacje cieplne), prace niebezpieczne przy eksploatacji instalacji i urządzeń energetycznych, zasady bhp i p.poż przy eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych (elektrycznych i urządzeń kotłowych). n Kierowca wózka jezdniowego z napędem silnikowym typy stosowanych wózków, budowa wózka, czynności kierowcy przy obsłudze wózków przed podjęciem pracy i po pracy z wózkami, czynności kierowcy w czasie pracy z wózkami, wiadomości z zakresu bhp oraz dozoru technicznego, praktyczna nauka jazdy i manewrowanie osprzętem wózków, bezpieczna obsługa i wymiana butli gazowych. n Prawo jazdy kat. C+E. przepisy ruchu drogowego, technika kierowania pojazdem, czynności kontrolno-obsługowe pojazdu, zasady przewozu osób lub ładunków, pierwsza pomoc medyczna, praktyczna nauka jazdy. 18

20 n Kurs kosmetyczny ze stylizacją paznokci procedury z zakresu BHP w gabinetach dłoni i stóp, metody i środki oraz ogólne zasady dezynfekcji i sterylizacji narzędzi wykorzystywanych w pracy, ogólne zalecenia w przypadku istniejących schorzeń i chorób paznokci. Kurs Stylizacji paznokci metodą akrylową, żelową, fiberglass oraz zdobnictwo. n Operator koparko-ładowarek wszystkie typy kl. III użytkowanie eksploatacyjne, dokumentacja techniczna, bhp, podstawy elektrotechniki, silniki spalinowe, napędy hydrauliczne, budowa, technologia robót, zajęcia praktyczne. n Intensywny kurs nauki języka. n Pilarz-drwal operator pilarki ścinka i obalanie drzew, bhp przy pilarstwie, budowa i zasada działania pilarek spalinowych, zajęcia terenowe. n Obsługa komputera z kasą fiskalną, internetem, doradca klienta + Subiekt - podstawy obsługi komputera z pakietem Office, obsługa Internetu i poczty elektronicznej, podstawy obsługi programów wykorzystywanych do fakturowania komputerowego, obsługa kas fiskalnych. n Technolog prac wykończeniowych przygotowanie podłoża, wykonywanie tynków wewnętrznych, licowanie ścian płytkami terakotowymi, wykonywanie podłóg, malowanie ścian i inne. n Księgowość od podstaw formalne, prawne i organizacyjne aspekty prowadzenia rachunkowości, majątek trwały, obrotowy i źródła jego finansowania, funkcjonowanie kont księgowych (zespoły kont, charakterystyka), ewidencja i rozliczanie kosztów, ewidencja przychodów, rezerwy i przychody przyszłych okresów, straty i zyski nadzwyczajne, wynik finansowy (ustalenie i rozliczenie), zamknięcie ksiąg rachunkowych, sprawozdanie finansowe (bilans + załączniki), wynagrodzenia + składki ZUS, podatek VAT, podatek dochodowy od osób prawnych (CIT). Ponadto od 2004 roku Powiatowy Urząd Pracy w Sulęcinie realizuje szereg projektów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej skierowanych do bezrobotnych mieszkańców powiatu, przede wszystkim osób wchodzących dopiero na rynek pracy, osób długotrwale bezrobotnych oraz kobiet. W wyniku podjętych działań, związanych z realizacją poszczególnych projektów zaktywizowano około 1050 osób bezrobotnych, figurujących w ewidencji Powiatowego Urzędu Pracy w Sulęcinie. Poniżej w tabeli przedstawiamy krótką charakterystykę realizowanych projektów: Programy aktualne Szansa na lepsze jutro aktywizacja bezrobotnych PO KL Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich, Działanie 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności zawodowej w regionie, Poddziałanie Poprawa zdolności do zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu aktywności zawodowej osób bezrobotnych Kształtowanie przyszłości młodzieży powiatu sulęcińskiego poprzez staże międzynarodowe Projekt finansowany ze środków unii europejskiej w ramach programu LEONARDO DA VINCI pod nazwą Staże zagraniczne szansą dla młodzieży powiatu sulęcińskiego Celem projektu jest podniesienie aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo. Poprzez realizację projektu bezrobotni zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy w Sulęcinie, w tym w szczególności osoby znajdujące się w szczególnej sytuacji na rynku pracy, wymienione w art. 49 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy chcące powrócić na rynek pracy otrzymają zróżnicowane wsparcie, w ramach którego zostaną zaproponowane różne aktywne formy aktywizacji. Projekt skierowany jest do grupy 242 osób, z których 130 zostanie skierowanych na staże i przygotowanie zawodowe trwające do sześciu miesięcy, 31 osób skorzysta z możliwości otrzymania jednorazowych środków na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej a dodatkowe 81 osób skorzysta z możliwości udziału w szkoleniach. Rekrutacja osób odbędzie się poprzez rozmowy doradcze z udziałem doradcy zawodowego i pośrednika pracy. Osoby kierowane będą na aktywne formy zgodnie z opracowanymi Indywidualnymi Planami Działania. Projekt skierowany jest do bezrobotnych do 25 roku życia, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Sulęcinie, posiadających podstawy znajomości lub chęci do nauki języka niemieckiego. Uczestnicy korzystają z możliwości odbycia 13-tygodniowych zagranicznych staży zawodowych, w wybranych przez siebie zawodach, w miejscowości Bad Freienwalde (Land Brandenburgia). 19