Zarząd Południowego Koncernu Energetycznego SA w Katowicach WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

Transkrypt

1 Zarząd Południowego Koncernu Energetycznego SA w Katowicach WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli 1, Delegatura NIK w Katowicach przeprowadziła kontrolę w Południowym Koncernie Energetycznym SA z siedzibą w Katowicach 2 w zakresie podejmowanych w latach działań, związanych z restrukturyzacją sektora elektroenergetycznego. W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli, podpisanym w dniu 30 kwietnia 2008 r., NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Zarządowi Spółki niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność Spółki w zakresie spraw objętych kontrolą, pomimo stwierdzonych uchybień. 1 Dz. U. z 2007 nr 231, poz. 1701, zwana dalej ustawą o NIK 2 zwanym dalej PKE lub Spółką

2 2 PowyŜszą ocenę uzasadniają następujące oceny cząstkowe i ustalenia kontroli: 1. Kierunki działań strategicznych Spółki ujęte w dokumentach Budowanie wartości Południowego Koncernu Energetycznego SA Strategia na lata z perspektywą do 2020 r. oraz Strategiczny Plan Wieloletni PKE SA na lata odpowiadały kierunkom określonym w obowiązujących w okresie objętym kontrolą programach rządowych, dotyczących restrukturyzacji sektora elektroenergetycznego. Obejmowały one w szczególności realizację, w drodze budowy zintegrowanej pionowo grupy, zadań dotyczących tworzenia powiązań kapitałowych dla obszarów wydobycia, wytwarzania, obrotu i dystrybucji energii elektrycznej. W dokumentach tych zaplanowano bowiem utworzenie holdingu skupiającego, poza PKE, wytypowane przez Skarb Państwa przedsiębiorstwo, zajmujące się dystrybucją energii elektrycznej, którego struktura w dalszym etapie byłaby dostosowywana do potrzeb operacyjnych zintegrowanego pionowo przedsiębiorstwa. 2. PKE aktywnie uczestniczyła w pracach poprzedzających utworzenie spółki Energetyka Południe SA 3 oraz w pracach niezbędnych do podwyŝszenia jej kapitału zakładowego, w wyniku czego objęte przez Skarb Państwa akcje serii B Energetyki Południe SA zostały pokryte wkładem niepienięŝnym w postaci 85% akcji w PKE. Działania Spółki prowadzone były w ramach prac Grupy Roboczej do Spraw Konsolidacji PKE, ENION SA, Energia Pro Koncern Energetyczny SA oraz Elektrowni Stalowa Wola SA, powołanej w lipcu 2006 r. przez rządowy Zespół Sterujący do spraw realizacji Programu dla elektroenergetyki 4. Do zadań grupy roboczej naleŝało m.in. wykonanie prac analitycznych, koniecznych do realizacji Programu, określenie kryteriów wyboru metod wyceny rynkowej wartości spółek podlegających procesom konsolidacyjnym, prowadzenie procesu wyceny wartości spółek i przedstawienie Zespołowi Sterującemu rekomendacji, co do decyzji koniecznych dla realizacji Programu. Zdaniem NIK, realizacja przez konsolidowane przedsiębiorstwa zadań nałoŝonych na członków grupy roboczej w znacznym zakresie (w szczególności w zakresie prac analitycznych oraz przedstawienia rekomendacji, a takŝe określenia kryteriów wyboru metod wyceny rynkowej wartości konsolidowanych spółek) wchodziła w sferę 3 W dniu 16 listopada 2007 r. została zarejestrowana w KRS zmiana nazwy firmy Energetyka Południe SA na TAURON Polska Energia SA. 4 Program dla elektroenergetyki przyjęty przez Radę Ministrów 28 marca 2006 r. zwany dalej Programem

3 3 polityki właścicielskiej, a co za tym idzie, koszty związane z ww. działaniami powinny zostać pokryte przez właściciela. Ustalono, Ŝe realizując te zadania, Spółka poniosła koszty w łącznej kwocie 509,7 tys. zł, związane ze współfinansowaniem prac doradczych wykonanych przez firmę PwC Polska Sp. z o.o., na podstawie umowy zawartej przez PKE dnia 17 sierpnia 2006 r. W ramach tej umowy PKE współfinansował przygotowanie projektu konsolidacji, odpowiadającego załoŝeniom ujętym w Programie dla elektroenergetyki, który obejmował m.in. stosowne analizy prawne, uzasadnienie celowości powołania spółki Energetyka Południe SA, a takŝe przeprowadzenie wyceny wartości spółki. Ponadto PKE, pomimo, iŝ nie był załoŝycielem Energetyki Południe SA, współfinansował czynności związane z jej utworzeniem, w tym przygotowanie statutu oraz umowy akcjonariuszy, sporządzenie niezbędnych dokumentów na potrzeby postępowania przed UOKiK i rejestracji tej spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym. Zdaniem NIK realizacja oraz finansowanie ww. prac nie znajdowały uzasadnienia w zakresie prowadzonej przez PKE działalności gospodarczej. NajwyŜsza Izba Kontroli stwierdza, Ŝe w trakcie realizacji zadań wykonywanych przez Spółkę w ramach prac Grupy Roboczej doszło do uchybień, które polegały na zaniechaniu egzekwowania terminowego dokonywania wpłat kwot stanowiących udział tych podmiotów w finansowaniu prac wykonanych przez PwC Polska Sp. z o.o. od podmiotów, z którymi Spółka zawarła w dniu 10 sierpnia 2006 r. umowę, dotyczącą współfinansowania prac związanych z realizacją Programu. Jak stwierdzono, tylko jedna płatność na rzecz PKE została dokonana w uzgodnionym w umowie terminie. Pozostałe 35 płatności, zobowiązane ww. umową, spółki dokonywały ze zwłoką, która wynosiła od 1 do 106 dni. Z uwagi na niedostosowanie terminów płatności do czasochłonnej procedury odbioru prac przez poszczególne podmioty oraz niewielkie kwoty ewentualnych odsetek za zwłokę, Spółka odstąpiła od ich naliczania. W latach na przygotowanie oraz realizację koncepcji konsolidacji pionowej Spółka wydatkowała 2.238,5 tys. zł, z czego 1.289,3 tys. zł zostało zwrócone PKE przez inne podmioty współfinansujące realizację poszczególnych projektów. 3. Przeprowadzane przez Spółkę analizy, dotyczące przewidywanego wycofywania z eksploatacji poszczególnych bloków energetycznych, były okresowo weryfikowane

4 4 i kaŝdorazowo uwzględniały ich stan techniczny oraz konieczność spełnienia przez nie wymogów w zakresie ochrony środowiska. Wyniki tych prac były podstawą do określania przez Zarząd Spółki okresu eksploatacji poszczególnych bloków, przy czym okresy te uwzględniały przyjęte w dokumentach strategicznych Spółki działania odtworzeniowe, mające na celu utrzymanie mocy wytwórczych PKE na poziomie ok MW. 4. Spółka wykonała załoŝone w planach rzeczowo finansowych zadania inwestycyjne, na realizację których w latach zaplanowano wydać 2.354,6 mln zł. W okresie objętym kontrolą, największą inwestycją Spółki, w zakresie odbudowy mocy wytwórczych i infrastruktury sieciowej, było zadanie pn. Odbudowa mocy wytwórczych PKE S.A Budowa bloku energetycznego o mocy 460 MW na parametry nadkrytyczne w Elektrowni Łagisza. Wg przyjętego na to zadanie budŝetu oraz aktualizowanego na bieŝąco harmonogramu rzeczowo finansowego określono termin przekazania inwestycji do uŝytkowania na 31 marca 2009 r., oraz ustalono jej wartość na 1.971,3 mln zł, z czego 805,84 mln zł zaplanowano pokryć ze środków własnych Spółki, co stanowiło ok. 42,2 % wartości całej inwestycji. Do 25 marca 2008 r. na ten cel wydatkowano łącznie 758,58 mln zł, z czego 155,86 mln zł ze środków własnych. NajwyŜsza Izba Kontroli zwraca uwagę, Ŝe ze względu na nieterminową realizację rozdzielni 400 kv i budowę linii 400 kv relacji Łagisza-Rokitnica/ Tucznawa, którymi moc będzie wyprowadzona z bloku 460 MW do krajowej sieci przesyłowej, zachodzi niebezpieczeństwo niedotrzymania zakładanego w harmonogramie terminu oddania inwestycji do uŝytkowania. 5. Spółka podjęła działania mające na celu odtworzenie istniejących mocy wytwórczych energii elektrycznej. W ramach tych działań PKE zleciła wykonanie stosownych analiz, w wyniku których uzyskano rekomendacje dla budowy bloku 460 MW w Elektrowni Halemba, bloku MW w Elektrowni Jaworzno II i bloku MW w Elektrowni Blachownia. Rekomendacje te w marcu 2008 r. skierowano do Zarządu TAURON Polska Energia SA wraz z wnioskiem o akceptację działań związanych z odbudową mocy wytwórczych. 6. Na podstawie załoŝeń strategii PKE opracowano oraz realizowano Program restrukturyzacji Grupy Kapitałowej PKE SA. Zgodnie z tym dokumentem PKE zbył udziały w pięciu spółkach, natomiast w stosunku do jednej podjął czynności likwidacyjne. W 2007 r. nie doszło do planowanego wniesienia do Południowego

5 5 Koncernu Węglowego SA akcji Agencji Rozwoju Małopolski Zachodniej SA i Agencji Rozwoju Lokalnego SA. Spowodowane to było rozpoczęciem przez innego udziałowca Agencji Rozwoju Lokalnego SA procedury podwyŝszenia kapitału tej spółki. 7. SprzedaŜ energii elektrycznej prowadzona była wg cen ustalanych na zasadach, określonych w opracowywanych corocznie strategiach zawierania umów sprzedaŝy, które zatwierdzane były przez Wiceprezesa Zarządu. Strategie te, oprócz ogólnych zasad dotyczących m.in. handlu uprawnieniami do emisji CO 2 lub handlu prawami do Świadectw Pochodzenia, zawierały szczegółowe dane oraz algorytmy niezbędne do kształtowania cen energii. 8. W latach spółka uzyskiwała dodatni wynik finansowy z prowadzonej działalności. W 2007 r. nastąpił znaczący, w stosunku do lat poprzednich, spadek zysku na sprzedaŝy, zysku z działalności gospodarczej oraz zysku netto. Pomimo zwiększenia w 2007 r. sprzedaŝy energii elektrycznej, nie nastąpił proporcjonalny wzrost poziomu przychodów, co spowodowane było w szczególności spadkiem średniej ceny sprzedaŝy energii elektrycznej, a takŝe wzrostem kosztów zuŝycia materiałów i energii oraz wzrostem podatków i opłat. W efekcie zysk ze sprzedaŝy zmalał z 490 mln zł w 2005 r. do 192 mln zł w 2007 r. 9. W latach Spółka zapewniła wymagany zgodnie z 5 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 9 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła 5, udział ilościowy energii elektrycznej wytworzonej w skojarzonych źródłach energii, w całkowitej rocznej ilości sprzedanej energii elektrycznej. Ponadto, zgodnie z art. 9 l ust 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne 6, w okresie od 1 lipca 2007 r. do 31 grudnia 2007 r. Spółka złoŝyła do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki wnioski o wydanie świadectw pochodzenia z kogeneracji. 10. W okresie objętym kontrolą, na podstawie Krajowego Planu Rozdziału Uprawnień do emisji dwutlenku węgla 7, Spółka uzyskała przydział uprawnień CO 2 w łącznej 5 Dz. U. nr 267, poz Dz. U. z 2006 r. nr 89, poz. 625 ze zm. 7 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2005 r. w sprawie przyjęcia Krajowego Planu Rozdziału Uprawnień do emisji dwutlenku węgla na lata oraz wykazu instalacji czasowo wykluczonych ze wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji w okresie od dnia 1 stycznia 2005 r. do dnia 31 grudnia 2007 r. (Dz. U. nr 264, poz. 2206)

6 6 wysokości ,8 tys. ton, z czego wykorzystała 96,1% 8. Spółka nie skorzystała z moŝliwości przeniesienia pozostałych uprawnień do wykorzystania w latach , a niewykorzystane uprawnienia zbyła uzyskując z tego tytułu łącznie 472,5 tys. zł. Zdaniem NIK, zbycie ww. uprawnień, w kontekście zmniejszenia limitów emisji na lata , moŝe skutkować koniecznością poniesienia przez Spółkę dodatkowych kosztów na zakup niezbędnych uprawnień. NajwyŜsza Izba Kontroli zwraca uwagę, iŝ na koniec 2007 r. Spółka nie osiągnęła, zakładanego w dokumentach strategicznych PKE, podwyŝszenia o 1% sprawności wytwarzania energii elektrycznej. Pomimo uzyskanego w 2006 r. znacznego (o 0,9 %) wzrostu sprawności wytwarzania energii elektrycznej (do 38,2 %), ta tendencja nie została w 2007 r. utrzymana i sprawność spadła do poziomu 37,5 %. Spółka nie osiągnęła równieŝ zakładanego obniŝenia współczynnika zatrudnienia do 1 os/mw. Pomimo objęcia 500 pracowników programami obniŝenia kosztów pracy, na koniec 2007 r. współczynnik ten wynosił ok. 1,1 os/mw. Podkreślić jednak naleŝy, Ŝe ograniczenie zatrudnienia w Spółce utrudniały, zawarte umowy społeczne z pracownikami spółek, które w latach zostały połączone z PKE. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Zarząd Spółki, w terminie 20 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, przysługuje Zarządowi prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Delegatury NajwyŜszej Izby Kontroli w Katowicach umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen i uwag zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK Mg