UZASADNIENIE. 1. Przedstawienie aktualnego stanu w dziedzinie kontroli obrotu towarami strategicznymi z zagranicą

Transkrypt

1 UZASADNIENIE 1. Przedstawienie aktualnego stanu w dziedzinie kontroli obrotu towarami strategicznymi z zagranicą Broń konwencjonalna oraz bardzo szeroka grupa produktów podwójnego zastosowania, które mają głównie zastosowanie cywilne, ale mogą być wykorzystywane do produkcji broni konwencjonalnej lub broni masowego rażenia, łącznie określane w polskim prawie jako towary o znaczeniu strategicznym, mogą stanowić zasadnicze zagrożenie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, szczególnie w dobie obecnego zagrożenia terroryzmem. W stosunkach międzynarodowych uznaje się więc za uzasadnione stosowanie mechanizmów kontroli obrotu tymi towarami. Kontrola międzynarodowej wymiany towarów o znaczeniu strategicznym stanowi też istotny element polityki bezpieczeństwa państwa, które posiada uznane w sferze stosunków międzynarodowych prawo do obrony swojego terytorium oraz utrzymywania porządku wewnętrznego. W Rzeczypospolitej Polskiej podstawę systemu kontroli obrotu z zagranicą towarami o znaczeniu strategicznym stanowi ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. o obrocie towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa (Dz. U. z 2004 r. Nr 229, poz oraz z 2009 r. Nr 18, poz. 97), zwana dalej ustawą. Zgodnie z art. 2 tej ustawy obrót (eksport, import, tranzyt, usługi pośrednictwa, pomoc techniczna) z zagranicą towarami o znaczeniu strategicznym jest zabroniony, jeśli nie zostały spełnione warunki określone w rozporządzeniu Rady (WE) 1334/2000 z dnia 22 czerwca 2000 r. ustanawiającym wspólnotowy system kontroli eksportu produktów i technologii podwójnego zastosowania (Dz. Urz. WE L 159 z , z późn. zm.), w ustawie, w przepisach innych ustaw oraz w umowach i innych zobowiązaniach międzynarodowych. Jednym z warunków dokonywania obrotu z zagranicą towarami o znaczeniu strategicznym, tj. towarami podwójnego zastosowania i uzbrojeniem jest, co do zasady, uzyskanie zezwolenia. W przypadku eksportu towarów o znaczeniu strategicznym dodatkowo zastosowanie ma instytucja międzynarodowego certyfikatu importowego, certyfikatu weryfikacji dostawy oraz oświadczenia końcowego użytkownika. Obrót podlega kontroli przeprowadzanej przez organ

2 kontroli obrotu. Dokonywanie obrotu bez zezwolenia lub wbrew warunkom określonym w zezwoleniu zagrożone jest sankcjami karnymi i karą administracyjną (rozdział 6 ustawy). W odniesieniu do towarów podwójnego zastosowania zezwolenie wymagane jest w przypadku eksportu, wykonywania usług pośrednictwa oraz świadczenia pomocy technicznej (art. 6 ust. 1 ustawy). Tranzyt niekrajowego towaru podwójnego zastosowania, którego przemieszczanie ma się zakończyć poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wymaga uzyskania pozwolenia naczelnika urzędu celnego (art. 19 ust. 1 i 2 ustawy). Natomiast import tych towarów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie wymaga zezwolenia (art. 6 ust. 3 ustawy). Wyjątek stanowią towary podwójnego zastosowania określone w art. 21a ust. 2 ustawy, których import podlega zgłoszeniu do Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (art. 21b ustawy). W przypadku uzbrojenia zaś zezwolenie wymagane jest na wszystkie formy obrotu (art. 6 ust. 2 ustawy). Wymóg uzyskania zezwolenia dotyczy również eksportu części zamiennych uzbrojenia wymienionych w wykazie określonym w rozporządzeniu przez ministra właściwego do spraw gospodarki (art. 6 ust. 3 ustawy). W zależności od przedmiotu obrotu oraz jego formy wydawane są zezwolenia indywidualne, globalne oraz generalne. Wszystkie rodzaje zezwoleń wydawane są przez organ kontroli obrotu, tj. przez ministra właściwego do spraw gospodarki, z tym że zezwolenia generalne mają formę rozporządzenia, zaś zezwolenia indywidualne i globalne wydawane są na wniosek osoby fizycznej lub prawnej (art. 8 i 9 ustawy). W odniesieniu do obrotu towarami podwójnego zastosowania, na które wymagane jest zezwolenie, mogą być wydawane wszystkie rodzaje zezwoleń, tj. indywidualne, globalne i generalne (art. 7 ust. 1 ustawy). Natomiast w przypadku uzbrojenia obrót odbywa się, co do zasady, na podstawie zezwolenia indywidualnego (art. 7 ust. 2 i 4 ustawy). Wydanie zezwolenia globalnego lub generalnego możliwe jest tylko w przypadku wykonywania usług pośrednictwa oraz świadczenia pomocy technicznej w zakresie uzbrojenia. Dodać należy, że eksport części zamiennych uzbrojenia odbywa się także na podstawie zezwoleń globalnych (art. 7 ust. 3 ustawy). Na potrzeby eksportu towarów o znaczeniu strategicznym organ kontroli obrotu dodatkowo żąda od osoby fizycznej lub prawnej dostarczenia certyfikatu importowego lub oświadczenia końcowego użytkownika potwierdzonego przez właściwe władze zagranicznego importera (art. 23 ust. 1 ustawy). Certyfikat importowy to dokument wystawiany przez właściwe władze kraju zagranicznego importera zabezpieczający transakcję 2

3 handlową. Natomiast oświadczenie końcowego użytkownika to dokument wystawiany przez zagranicznego końcowego użytkownika, którego celem jest zabezpieczenie transferu towarów przed dostawą do nieuprawnionego odbiorcy. Dokument ten powinien zawierać treść wymaganą przez organ kontroli obrotu i być poświadczony przez zagranicznego importera i właściwe władze kraju odbiorcy. W przypadku gdy właściwe władze kraju zagranicznego eksportera tego wymagają, minister właściwy do spraw gospodarki wydaje certyfikat importowy lub potwierdza oświadczenie końcowego użytkownika. Dokumenty te zaświadczają o wiarygodności importera i o objęciu kontrolą przez właściwe organy Rzeczypospolitej Polskiej transakcji w zakresie importu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej towarów o znaczeniu strategicznym (art. 22 ustawy). Podmiot, który otrzymał certyfikat importowy, jest obowiązany wystąpić do naczelnika urzędu celnego o wydanie certyfikatu weryfikacji dostawy, który jest dodatkowym zabezpieczeniem transakcji. Certyfikat weryfikacji dostawy stwierdza, że towar objęty tym certyfikatem został przez właściwy podmiot faktycznie i w sposób zgodny z przepisami wprowadzony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Organ kontroli obrotu w określonych sytuacjach odmawia bądź może odmówić udzielenia zezwolenia, może też wydać decyzję o jego cofnięciu bądź zmianie (art ustawy). Konsekwencją cofnięcia zezwolenia z powodu dokonywania obrotu wbrew warunkom w nim określonym jest pozbawienie takiego podmiotu możliwości ubiegania się o kolejne zezwolenia przez okres 3 lat od dnia, w którym decyzja o cofnięciu zezwolenia stała się ostateczna (art. 18 ustawy). Szczególną cechą polskiego systemu kontroli obrotu z zagranicą jest samokontrola przedsiębiorców dokonujących tego obrotu. Przedsiębiorcy dokonujący obrotu towarami o znaczeniu strategicznym mają obowiązek utworzyć i stosować wewnętrzny system kontroli i zarządzania obrotem. Jego zadaniem jest ograniczenie ryzyka dokonywania obrotu niezgodnie z ustawą. Ponadto od kilkunastu lat dynamicznie rozwijającym się w Rzeczypospolitej Polskiej zjawiskiem jest narastająca obecność sektora prywatnego w obrocie towarami o znaczeniu strategicznym z zagranicą. Spowodowało to zdecydowany przyrost liczby podmiotów występujących z wnioskami o wydanie zezwolenia na obrót. 3

4 2. Potrzeba i cel wydania projektowanej ustawy Potrzeba uchwalenia projektowanej ustawy wynika z konieczności dokonania zmian w ustawie podyktowanych zmianami prawa unijnego oraz potrzebą usunięcia w niej występujących błędów i niespójności. Celem projektowanej ustawy jest więc: 1) zapewnienie skuteczności postanowień rozporządzenia Rady (WE) nr 428/2009 z dnia 5 maja 2009 r. ustanawiającego wspólnotowy system kontroli wywozu, transferu, pośrednictwa i tranzytu w odniesieniu do produktów podwójnego zastosowania (Dz. Urz. UE L 134, z , str. 1), zwanego dalej rozporządzeniem nr 428/2009 ; 2) wdrożenie: a) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/43/WE z dnia 6 maja 2009 r. w sprawie uproszczenia warunków transferów produktów związanych z obronnością we Wspólnocie (Dz. Urz. UE L 146 z , str.1), zwanej dalej dyrektywą 2009/43/WE ; b) wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZiB z dnia 8 grudnia 2008 r. określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego (Dz. Urz. UE L 335 z , str. 99), zwanego dalej wspólnym stanowiskiem Rady 2008/944/WPZiB ; 3) uporządkowanie i poprawa przepisów dotyczących obrotu towarami o znaczeniu strategicznym z zagranicą. Pomimo szerokiego zakresu projektowanych zmian, z uwagi na konieczność pilnego dostosowania prawa krajowego do przepisów prawa Unii Europejskiej, zrezygnowano z opracowania nowej ustawy w zakresie obrotu towarami o znaczeniu strategicznym. Wiązałoby się to ze znacząco większym zakresem prac, w szczególności konsultacji, co przedłużyłoby procedury i cały proces legislacyjny. 3. Różnica między obowiązującym a proponowanym stanem prawnym Z analizy wyżej wymienionych unijnych aktów prawnych wynika, iż występuje szereg rozbieżności pomiędzy przepisami prawa Unii Europejskiej a przepisami ustawy, które 4

5 w drodze nowelizacji zostaną usunięte. Podstawowe różnice dotyczą poniżej wskazanych kwestii. 1. Ustawa posługuje się pojęciem towar podwójnego zastosowania oraz eksport, a rozporządzenie nr 428/2009 pojęciem produkty podwójnego zastosowania oraz wywóz. 2. Ustawa nie przewiduje wśród reglamentowanych form obrotu transferu wewnątrzunijnego, natomiast w rozporządzeniu nr 428/2009 i dyrektywie 2009/43/WE występuje ta forma obrotu. 3. Zgodnie z rozporządzeniem nr 428/2009 tranzyt produktów podwójnego zastosowania oraz świadczenie usług pośrednictwa w zakresie tych produktów wymaga uzyskania zezwolenia tylko w określonych przypadkach (art. 5 i 6 rozporządzenia nr 428/2009). Tymczasem zgodnie z ustawą każdy przypadek tranzytu towarów podwójnego zastosowania oraz usługi pośrednictwa wymaga uzyskania odpowiednio pozwolenia lub zezwolenia (art. 6 ust. 1, art. 7 ust. 1 i art. 19 ustawy). Ponadto w ustawie jest inny niż w rozporządzeniu nr 428/2009 zakres definicji tranzytu towarów podwójnego zastosowania oraz usługi pośrednictwa. 4. W ustawie brakuje wskazania organu lub organów, które mają obowiązek wykonywać zadania państw członkowskich Unii Europejskiej w przypadkach wymienionych w rozporządzeniu nr 428/2009. Jedynie kwestia wydawania zezwoleń została wyraźnie uregulowana przez wyznaczenie w art. 8 ust. 1 oraz art. 9 ust. 2 ustawy ministra właściwego do spraw gospodarki do wykonywania tego zadania. Regulacja dotycząca zezwoleń nie obejmuje jednak przepisów umożliwiających wydawanie zezwoleń na transfery wewnątrzunijne produktów podwójnego zastosowania wymienionych w załączniku IV rozporządzenia nr 428/2009 oraz na transfery uzbrojenia. 5. Dyrektywa 2009/43/WE wymaga wprowadzenia uproszczenia obrotu uzbrojeniem pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej. W szczególności należy zapewnić uznawanie zezwoleń na transfery wewnątrzunijne uzbrojenia wydawanych przez inne niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskie Unii Europejskiej, wprowadzić możliwość wydawania, w określonych przypadkach, zezwoleń generalnych na wewnątrzunijne transfery uzbrojenia oraz zezwoleń globalnych. W ustawie brakuje przepisów, które byłyby podstawą do wydawania świadectwa wiarygodnego odbiorcy uzbrojenia mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które uprawnia do korzystania z zezwoleń generalnych na transfer wewnątrzunijny uzbrojenia. 5

6 6. Zgodnie ze wspólnym stanowiskiem Rady 2008/944/WPZiB państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane są uwzględniać przy wydawaniu decyzji w sprawie zezwoleń na wywóz uzbrojenia kryteria określone w tym stanowisku. Tymczasem ustawa nie zawiera przepisów bezpośrednio wskazujących na obowiązek stosowania tych kryteriów podczas procesu wydawania zezwoleń na obrót, w tym opiniowania wniosków o wydanie zezwolenia na taki obrót. Nie ma także wskazanych organów realizujących zadania państw członkowskich, ustanowione we wspólnym stanowisku Rady 2008/944/WPZiB. Ponadto doświadczenia ostatnich lat w stosowaniu ustawy wykazały istotne niedoskonałości krajowej regulacji obrotu, w tym między innymi: a) brak możliwości występowania o wydanie zezwolenia na obrót z zagranicą towarami o znaczeniu strategicznym przez podmioty inne niż osoby fizyczne lub prawne mające siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (np. jednostki organizacyjne podległe MON i MSWiA), b) zbyt restrykcyjne przepisy w zakresie obowiązku posiadania i certyfikowania wewnętrznych systemów kontroli (WSK) przez podmioty wnioskujące o wydanie zezwolenia, c) stosowanie ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.), zwanego dalej kpa, w odniesieniu do procesu opiniowania wniosków o wydanie zezwolenia na obrót z zagranicą towarami o znaczeniu strategicznym, nieznajdujące należytego uzasadnienia ze względu na rozbudowaną biurokratyczną procedurę, d) brak jednoznaczności przepisów w zakresie poświadczania oświadczenia końcowego użytkownika oraz wydawania międzynarodowego certyfikatu importowego. W celu usunięcia wskazanych powyżej niezgodności regulacji krajowych z prawem unijnym oraz poprawy regulacji dotyczących obrotu towarami o znaczeniu strategicznym został opracowany projekt ustawy o zmianie ustawy o obrocie z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw. 6

7 4. Omówienie projektowanych zmian 1. Projekt ustawy przewiduje rozszerzenie zakresu podmiotowego ustawy o jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną. Takie rozszerzenie zakresu podmiotowego, w porównaniu z obecnie obowiązującą ustawą, umożliwi uczestniczenie w obrocie takim podmiotom, jak np. jednostki organizacyjne MON (jednostki wojskowe) i MSWiA. Obowiązujące przepisy uniemożliwiają ww. podmiotom występowanie z wnioskiem o wydanie zezwolenia na obrót z zagranicą towarami o znaczeniu strategicznym. Zaznaczyć należy, iż zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami wyprowadzenie towaru o znaczeniu strategicznym z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej powinno być możliwe dopiero po wydaniu zezwolenia przez organ kontroli obrotu, niezależnie od tego, czy wyprowadzenie to związane jest z działalnością gospodarczą, czy też ma charakter niehandlowy. 2. Zmiany ustawy w zakresie przedmiotowym dotyczą przede wszystkim: a) wprowadzenia nowej formy obrotu, tj. transferu wewnątrzunijnego, oraz określenia zasad jego dokonywania, b) wprowadzenia w odniesieniu do obrotu uzbrojeniem zezwoleń generalnych, c) wprowadzenia w ramach transferów wewnątrzunijnych instytucji świadectwa wiarygodnego odbiorcy uzbrojenia mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, d) zmian w zakresie kontroli tranzytu towarów podwójnego zastosowania i usług pośrednictwa; nastąpi ograniczenie tej kontroli do sytuacji określonych w rozporządzeniu nr 428/2009, e) wprowadzenia obowiązku uwzględniania przy licencjonowaniu obrotu uzbrojeniem kryteriów wskazanych przez wspólne stanowisko Rady 2008/944/WPZiB. 3. Istotnym elementem proponowanych w projekcie zmian jest uporządkowanie pojęć, którymi posługuje się ustawa, w szczególności dostosowanie do terminologii zawartej w rozporządzeniu nr 428/2009, dyrektywie 2009/43/WE i wspólnym stanowisku Rady 2008/944/WPZiB. Ponieważ przepisy rozporządzenia nr 428/2009 dotyczą obrotu towarami podwójnego zastosowania, a przepisy ustawy dotyczą także uzbrojenia, dlatego niezbędne jest rozróżnienie w ustawie terminologii odnoszącej się do produktów podwójnego zastosowania 7

8 i uzbrojenia. Wprowadzenie w ustawie zmian w terminologii spowoduje zachowanie pełnej zgodności ustawy z terminami stosowanymi w rozporządzeniu nr 428/2009, dyrektywie 2009/43/WE i wspólnym stanowisku Rady 2008/944/WPZiB. W tekście całej ustawy nastąpi zamiana wyrazów towary podwójnego zastosowania na produkty podwójnego zastosowania (zmiana ta nie wywoła zmiany w sensie merytorycznym), termin eksport zostanie zastąpiony terminem wywóz, a import zostanie zastąpiony terminem przywóz. Ze względu na uchylenie rozporządzenia nr 1334/2000 przez rozporządzenie nr 428/2009, odwołania do rozporządzenia nr 1334/2000 w obrębie całej ustawy zostaną zastąpione odwołaniami do rozporządzenia nr 428/ Ponadto zostały wprowadzone liczne zmiany mające na celu uporządkowanie i poprawę krajowych przepisów, które zostały szczegółowo omówione w dalszej części uzasadnienia. 5. Omówienie poszczególnych przepisów projektowanej ustawy 1. W art. 1 pkt 1 projektu został uchylony art. 1a ustawy, który wskazywał, że ustawa służy wykonaniu postanowień rozporządzenia Rady (WE) nr 1334/2000 z dnia 22 czerwca 2000 r. ustanawiającego wspólnotowy system kontroli eksportu produktów i technologii podwójnego zastosowania. Wymienione rozporządzenie od dnia 27 sierpnia 2009 r. zostało zastąpione rozporządzeniem nr 428/2009. Do ustawy został wprowadzony odnośnik, który informuje, jakie akty prawne wdraża lub wykonuje projektowana ustawa. 2. W art. 1 pkt 2 projektu zostało nadane nowe brzmienie art. 2 ustawy. Zmiana tego przepisu ma charakter dostosowujący i polega na powołaniu rozporządzenia Rady (WE) nr 428/2009 r. 3. Art. 1 pkt 3 projektu dotyczy zmian w słowniczku ustawy, tj. art. 3. W art. 1 pkt 3 lit. a zostało nadane nowe brzmienie art. 3 pkt 1 3 ustawy: a) w art. 3 pkt 1 ustawy w celu dostosowania terminów ustawy do terminologii rozporządzenia nr 428/2009 wyrazy towary podwójnego zastosowania zostały zastąpione wyrazami produkty podwójnego zastosowania ; ponadto zamieszczone zostało aktualne odesłanie do definicji produktów podwójnego zastosowania występującej w rozporządzeniu nr 428/2009; 8

9 b) w art. 3 pkt 2 ustawy została wprowadzona zmiana dostosowująca polegająca na powołaniu aktualnego odesłania; zgodnie z projektem wykaz uzbrojenia będzie określany na podstawie art. 6a ust. 3; c) w art. 3 pkt 3 ustawy została wprowadzona definicja towarów o znaczeniu strategicznym rozumianych jako towary o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, będące produktami podwójnego zastosowania lub uzbrojeniem. W art. 1 pkt 3 lit. b zostało nadane nowe brzmienie art. 3 pkt 4b 5a ustawy: a) w art. 3 pkt 4b ustawy została wprowadzona zmiana polegająca na zastąpieniu wyrazów obszar celny Wspólnoty wyrazami obszar celny Unii Europejskiej ; b) w art. 3 pkt 4c ustawy została wprowadzana zmiana polegająca na zastąpieniu wyrazu Wspólnoty wyrazami Unii Europejskiej ; c) w art. 3 pkt 5 ustawy definicja eksportu została zastąpiona definicją wywozu. Zmiana ta podyktowana jest potrzebą stosowania jednolitej terminologii. Pojęciem wywozu posługuje się rozporządzenie nr 428/2009, wspólne stanowisko Rady 2008/944/WPZiB, a także Wspólnotowy Kodeks Celny. Zastąpienie terminu eksport terminem wywóz nie wiąże się ze zmianą zakresu treści pojęcia eksportu. Zarówno eksport, jak i wywóz, odwołują się do Wspólnotowego Kodeksu Celnego. Zaznaczyć jednak należy, że wywóz w systemie kontroli obrotu z zagranicą towarami o znaczeniu strategicznym, zgodnie z międzynarodowymi standardami wynikającymi z postanowień międzynarodowych porozumień nieproliferacyjnych, oznacza nie tylko wywóz za granicę w związku z transakcją handlową, ale każdy przypadek opuszczenia przez towar o znaczeniu strategicznym terytorium danego kraju (np. w wyniku sprzedaży, darowizny, ale też wywóz na wystawy, targi, pokazy, testy, naprawy itp.); d) w art. 3 pkt 5a ustawy definicja usługi pośrednictwa, z uwagi na konieczność dostosowania do postanowień rozporządzenia nr 428/2009, została określona odrębnie dla produktów podwójnego zastosowania oraz uzbrojenia. W odniesieniu do produktów podwójnego zastosowania oznacza usługę pośrednictwa w rozumieniu art. 2 pkt 5 rozporządzenia nr 428/2009. W przypadku uzbrojenia będą to działania dotyczące przemieszczania uzbrojenia między dwoma państwami, przy czym żadnym z tych państw nie jest Rzeczpospolita Polska, polegające na: 9

10 negocjowaniu, doradztwie handlowym oraz pomocy w zawieraniu umów oraz uczestnictwie w jakiejkolwiek formie w czynnościach związanych z wywozem, przywozem, tranzytem lub zawarciem umowy leasingu, darowizny, pożyczki, użyczenia oraz wniesieniem aportu do spółki, zakupie, sprzedaży lub organizacji transferu, a w szczególności spedycji, z jednego państwa do innego państwa, przy czym żadnym z tych państw nie jest Rzeczpospolita Polska. W wyniku zmiany definicji usługi pośrednictwa nie będzie konieczne, jak dotychczas, uzyskanie zezwolenia na świadczenie usługi pośrednictwa dla krajowego podmiotu wykonującego taką usługę, jeżeli zlecający usługę będzie posiadał zezwolenie na obrót. W art. 1 pkt 3 lit. c projektu zostało nadane nowe brzmienie art. 3 pkt 6 i 7 ustawy: a) w art. 3 pkt 6 ustawy definicję importu zastąpił przywóz. Przywóz oznacza wprowadzenie towaru o znaczeniu strategicznym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z kraju trzeciego. Obejmuje on wprowadzenie towaru lub technologii na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wynikające z transakcji handlowej, jak również związane z targami, wystawami, naprawą. Ograniczenie definicji przywozu do przywozu z kraju trzeciego wynika z wprowadzenia instytucji transferu wewnątrzunijnego, który dotyczy przemieszczania pomiędzy państwami Unii Europejskiej; b) w art. 3 pkt 7 ustawy definicja tranzytu, z uwagi na konieczność dostosowania do rozporządzenia nr 428/2009, została określona odrębnie dla produktów podwójnego zastosowania oraz uzbrojenia. W odniesieniu do produktów podwójnego zastosowania oznacza tranzyt w rozumieniu art. 2 pkt 7 rozporządzenia nr 428/2009. Natomiast w przypadku uzbrojenia tranzyt określony został jako przemieszczanie pomiędzy państwem członkowskim Unii Europejskiej, z wyłączeniem Rzeczypospolitej Polskiej, i krajem trzecim lub pomiędzy krajami trzecimi, przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W art. 1 pkt 3 lit. d projektu został dodany pkt 7a. Przepis ten wprowadza definicję transferu wewnątrzunijnego. Definicja ta została wprowadzona w celu implementacji dyrektywy 2009/43/WE oraz dostosowania polskich przepisów do postanowień rozporządzenia nr 428/2009. Odnosi się zarówno do uzbrojenia, jak i produktów podwójnego zastosowania. Istota tego pojęcia jest taka sama dla obu rodzajów towarów. Transfer wewnątrzunijny został określony jako każde przekazanie lub przemieszczenie towaru o znaczeniu strategicznym od podmiotu w jednym państwie członkowskim do 10

11 podmiotu w innym państwie członkowskim bez opuszczania obszaru celnego Unii Europejskiej. Wprowadzenie do ustawy pojęcia transferu wewnątrzunijnego umożliwi wydawanie zezwoleń na transfer produktów podwójnego zastosowania objętych załącznikiem IV do rozporządzenia nr 428/2009 oraz na transfer uzbrojenia, w tym wydawanie zezwoleń generalnych na transfer wewnątrzunijny uzbrojenia do odbiorców posiadających świadectwo wiarygodnego odbiorcy, a także zezwoleń globalnych. W art. 1 pkt 3 lit. e projektu zostało nadane nowe brzmienie art. 3 pkt 8 ustawy. Zmieniona została definicja obrotu. W stosunku do obecnie obowiązującej definicji obrót został uzupełniony o transfer wewnątrzunijny, a pojęcie eksport i import zostały zastąpione odpowiednio przez wywóz i przywóz. W art. 1 pkt 3 lit. f projektu dodane zostały punkty 8a 8h. W przepisach tych zostały zamieszczone odpowiednio definicje, podmiotu, dostawcy, odbiorcy, eksportera, importera, pośrednika, zezwolenia indywidualnego i zezwolenia globalnego. W słowniczku została zamieszczona definicja podmiotu. Termin podmiot został wprowadzony na określenie osoby fizycznej, osoby prawnej i jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, a posiadającej zdolność prawną. Wprowadzenie tego terminu wynika z rozszerzenia zakresu podmiotowego ustawy i konieczności wielokrotnego używania wymienionych osób i jednostek. Z uwagi na pojęcia występujące w art. 3 dyrektywy 2009/43/WE do słowniczka zostały dodane pojęcia dostawcy i odbiorcy. Dostawca oznacza podmiot, który jest uprawniony do przekazania uzbrojenia. Odbiorca oznacza podmiot, który jest uprawniony do odbioru uzbrojenia. Słowniczek został uzupełniony także o definicję eksportera, importera i pośrednika. Pojęcie eksportera i pośrednika zostało zdefiniowane odrębnie dla produktów podwójnego zastosowania oraz uzbrojenia. Eksporterem będzie eksporter w rozumieniu art. 2 pkt 3 rozporządzenia nr 428/2009, lub w przypadku uzbrojenia: a) podmiot zamieszkujący albo mający siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, który: 11

12 w momencie przyjmowania deklaracji wywozowej pozostaje w stosunku umownym z odbiorcą w kraju trzecim i jest uprawniony do wywozu uzbrojenia lub jest uprawniony do wywozu uzbrojenia w sytuacji, gdy nie została zawarta umowa eksportowa lub strona umowy nie działa we własnym imieniu, b) umawiającą się stronę zamieszkującą albo mającą siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku gdy prawo dysponowania uzbrojeniem przynależy podmiotowi zamieszkującemu albo posiadającemu siedzibę poza Rzeczpospolitą Polską, na podstawie umowy, na której opiera się wywóz. Importer oznacza podmiot mający miejsce zamieszkania albo siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, który jest uprawniony do odbioru towaru dostarczonego z kraju trzeciego. Pośrednik oznacza w przypadku produktów podwójnego zastosowania pośrednika w rozumieniu art. 2 pkt 6 rozporządzenia nr 428/2009. Natomiast w przypadku uzbrojenia pośrednikiem jest podmiot wykonujący usługę pośrednictwa w odniesieniu do uzbrojenia, zdefiniowaną w art. 1 pkt 3 lit. b projektu w zakresie zmienianego art. 3 pkt 5a ustawy. Terminami zezwolenie indywidualne, globalne i generalne posługuje się obowiązująca ustawa, ale ich definicji nie zawiera. Znaczenie tych terminów można jedynie interpretować z kontekstu, w jakim są stosowane. Stanowi to utrudnienie dla adresatów ustawy, dlatego też została podjęta decyzja o dodaniu definicji ww. terminów. Zezwolenie indywidualne oznacza zezwolenie udzielone jednemu konkretnie określonemu podmiotowi w odniesieniu do jednego konkretnie określonego użytkownika końcowego, importera lub odbiorcy w innym państwie, dotyczące określonej ilości i wartości jednoznacznie określonych towarów o znaczeniu strategicznym. Zezwolenie globalne oznacza zezwolenie udzielone jednemu konkretnie określonemu podmiotowi w odniesieniu do jednego lub większej liczby konkretnie określonych użytkowników końcowych, importerów lub odbiorców w innym państwie lub państwach, dotyczące określonych typów lub kategorii towarów o znaczeniu strategicznym. W art. 1 pkt 3 lit. g projektu zostało nadane nowe brzmienie art. 3 pkt 11 i 12 ustawy. a) w art. 3 pkt 11 ustawy zmianie uległa definicja organów opiniujących; z definicji został wykreślony Minister Obrony Narodowej, natomiast zostali dodani Szef Służby 12

13 Kontrwywiadu Wojskowego oraz Szef Służby Wywiadu Wojskowego. Zmiana ta ma na celu wprowadzenie rozwiązania bardziej efektywnego z punktu widzenia skuteczności systemu kontroli obrotu z zagranicą. Obecnie opinie Ministra Obrony Narodowej wydaje upoważniony przez niego Szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego. Ponadto po wyrazach Szefa Agencji Wywiadu zamiast wyrazów Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki został wstawiony następujący zapis: a w odniesieniu do materiałów jądrowych, technologii jądrowych oraz innych produktów podwójnego zastosowania, w zakresie których jest właściwy ze względu na zakres swojego działania także Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki. Zmiana ta jest uzasadniona zakresem działań Prezesa PAA wynikającym z ustawy Prawo atomowe. b) w art. 3 pkt 12 ustawy w związku ze zmianą definicji importu wyrazy organ monitorujący import zostały zastąpione wyrazami organ monitorujący. W art. 1 pkt 3 lit. h projektu został dodany pkt 13, w którym zamieszczono definicje terminu przedsiębiorca. Termin ten został zdefiniowany przez odesłanie do ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, z późn. zm.). Potrzeba uwzględnienia definicji przedsiębiorcy wynika z faktu, że ustawa posługuje się tym pojęciem, a brak odesłania w tym zakresie może powodować wątpliwości interpretacyjne przepisów ustawy. 4. Art. 1 pkt 4 17 projektu dotyczą zmian w rozdziale 2, tj. art ustawy. W art. 1 pkt 4 projektu zostało nadane nowe brzmienie art. 6 ustawy. Obowiązujący art. 6 dotyczy zezwoleń na obrót produktami podwójnego zastosowania, jak również na obrót uzbrojeniem. W projekcie przepis art. 6 został ograniczony do regulacji dotyczącej świadczenia pomocy technicznej w zakresie produktów podwójnego zastosowania oraz ich przywozu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Regulacje dotyczące pozostałych form obrotu produktami podwójnego zastosowania określa rozporządzenie nr 428/2009. Zgodnie z rozporządzeniem nr 428/2009 wywóz, transfer wewnątrzunijny, usługi pośrednictwa oraz tranzyt produktów podwójnego zastosowania wymaga zezwolenia, z tym że w przypadku usług pośrednictwa oraz tranzytu zezwolenie jest wymagane w ściśle określonych w rozporządzeniu nr 428/2009 przypadkach. W związku z tym, że rozporządzenie nr 428/2009 jest aktem bezpośrednio stosowanym, nie ma konieczności powtarzania jego postanowień w tym zakresie w ustawie. 13

14 W art. 1 pkt 5 projektu dodane zostały przepisy art. 6a 6c. W przepisach tych została zamieszczona regulacja dotycząca zasad obrotu uzbrojeniem. Wydzielenie regulacji dotyczącej uzbrojenia w oddzielne przepisy wynika z konieczności dodania nowych postanowień, które będą miały zastosowanie tylko do obrotu uzbrojeniem, wdrażających dyrektywę 2009/43/WE. Zgodnie z dodanym do ustawy art. 6a ust. 1 obrót uzbrojeniem może być dokonywany wyłącznie na podstawie zezwolenia. Zezwolenie w przypadku uzbrojenia wymagane jest na każdą formę obrotu, tj. na wywóz, przywóz, transfer wewnątrzunijny, tranzyt, wykonywanie usług pośrednictwa oraz na świadczenie pomocy technicznej. W stosunku do obowiązującej regulacji obrót uzbrojeniem został rozszerzony o transfer wewnątrzunijny. Wynika to z konieczności wdrożenia postanowień dyrektywy 2009/43/WE, zgodnie z którą transfer wewnątrzunijny wymaga uprzedniego uzyskania zezwolenia. W art. 6a ust. 2 projektu została wprowadzona regulacja dotycząca uznawania przez Rzeczpospolitą Polską zezwoleń na transfer wewnątrzunijny uzbrojenia wydanych przez inne państwa członkowskie Unii Europejskiej. Zezwolenie takie jest ważne na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W przypadku posiadania zezwolenia wydanego w którymkolwiek państwie członkowskim Unii Europejskiej nie jest wymagane zezwolenie na transfer wewnątrzunijny uzbrojenia przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Powyższa regulacja wdraża przepis art. 4 ust. 1 dyrektywy 2009/43/WE. W art. 6a ust. 3 projektu zostało zamieszczone upoważnienie dla ministra właściwego do spraw gospodarki do określenia, w drodze rozporządzenia, wykazu uzbrojenia, na obrót którym jest wymagane zezwolenie. Obecnie upoważnienie to zamieszczone jest w art. 6 ust. 5 ustawy. W stosunku do obecnie obowiązującego przepisu upoważniającego zostały wprowadzone zmiany polegające na zrezygnowaniu z procedury wydawania powyższego rozporządzenia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zagranicznych i Ministrem Obrony Narodowej oraz po zasięgnięciu opinii Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Szefa Agencji Wywiadu. Wprowadzona zmiana ma na celu uproszczenie procedury wydawania rozporządzenia, które jest konsultowane z ww. organami w trybie uzgodnień międzyresortowych. W zakresie wytycznych został dodany wymóg uwzględnienia rodzajów obrotu określonych w art. 3 pkt 8 oraz wspólnego wykazu Unii Europejskiej. Dodanie tej wytycznej ma zapewnić, by wykaz będący przedmiotem regulacji rozporządzenia był merytorycznie zgodny ze wspólnym wykazem uzbrojenia Unii Europejskiej, o którym mowa w art. 12 Wspólnego Stanowiska Rady 2008/944/WPZiB oraz by wykaz był powiązany z rodzajami obrotu. 14

15 Art. 6b dotyczy zezwolenia na świadczenie pomocy technicznej i wprowadza zasadę, zgodnie z którą zezwolenie na świadczenie pomocy technicznej nie jest wymagane, gdy pomoc ta świadczona jest na rzecz podmiotu posiadającego miejsce zamieszkania albo siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy dotyczy towarów o znaczeniu strategicznym, w stosunku do których na transfer wewnątrzunijny rozpoczynający się z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie jest wymagane zezwolenie. Art. 6c projektu zawiera przepis upoważniający Radę Ministrów do określenia, w drodze rozporządzenia, listy krajów, do których obrót określonymi towarami o znaczeniu strategicznym jest zakazany lub ograniczony. Obecnie upoważnienie zawarte jest w art. 6 ust. 6 ustawy. Zmiana upoważnienia polega na rozszerzeniu form obrotu o wykonywanie usługi pośrednictwa i świadczenie pomocy technicznej, których wykonywanie do krajów określonych w tym rozporządzeniu jest zakazane lub ograniczone. Ponadto zostały dodane nowe wytyczne dotyczące konieczności uwzględnienia bezpieczeństwa publicznego i praw człowieka. Zamieszczenie tych wytycznych ma na celu zapewnienie skuteczności postanowień zawartych w art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 428/2009. W art. 1 pkt 6 projektu zostało nadane nowe brzmienie art ustawy. Art. 7 wskazuje rodzaj zezwoleń, jakie są wydawane na określone formy obrotu towarami o znaczeniu strategicznym. Zgodnie z art. 7 ust. 1 na wywóz produktów podwójnego zastosowania, transfer wewnątrzunijny produktów wymienionych w załączniku IV rozporządzenia nr 428/2009 oraz na świadczenie pomocy technicznej będzie wydawane zezwolenie indywidualne, zezwolenia globalne i krajowe zezwolenie generalne. Natomiast na wykonywanie usług pośrednictwa w zakresie tych produktów będzie wydawane tylko zezwolenie indywidualne. Zmiana polega na uwzględnieniu w odniesieniu do produktów podwójnego zastosowania transferu wewnątrzunijnego oraz ograniczeniu rodzaju zezwoleń, które będą mogły być wydawane na wykonywanie usług pośrednictwa w zakresie tych produktów. Usługi pośrednictwa będzie można wykonywać tylko na podstawie zezwolenia indywidualnego. Obecnie w stosunku do tej formy obrotu mogły być wydawane wszystkie rodzaje zezwoleń. Natomiast obrót uzbrojeniem, zgodnie z art. 7 ust. 2, będzie się odbywał zasadniczo na podstawie zezwoleń indywidualnych i krajowych zezwoleń generalnych. Zezwolenie globalne będzie można uzyskać tylko w przypadku transferu wewnątrzunijnego uzbrojenia, wykonywania usług pośrednictwa i świadczenia pomocy technicznej w zakresie uzbrojenia. Zmiana polega na uwzględnieniu transferu wewnątrzunijnego uzbrojenia oraz 15

16 rozszerzeniu w stosunku do przywozu, wywozu oraz tranzytu uzbrojenia katalogu rodzajów zezwoleń, które mogą być wydawane na te formy obrotu uzbrojeniem, o krajowe zezwolenie generalne. Rozszerzenie katalogu dopuszczalnych rodzajów zezwoleń w zakresie uzbrojenia pozwoli na wprowadzenie ułatwień w obrocie dotyczącym w szczególności usług serwisowych, wysyłek na targi i testy. Nowe brzmienie art. 7 nie przewiduje również upoważnienia dla ministra właściwego do spraw gospodarki do określenia, w drodze rozporządzenia, wykazu części zamiennych uzbrojenia, których eksport może być dokonywany na podstawie zezwoleń globalnych, ponieważ także części zamienne objęte są także wykazem uzbrojenia, o którym mowa w art. 6a ust. 3. Art. 8 dotyczy wydawania krajowych zezwoleń generalnych. Zgodnie z art. 8 ust. 1 w zakresie, w którym zostało wydane krajowe zezwolenia generalne na obrót towarami o znaczeniu strategicznym, nie jest wymagane zezwolenie indywidualne lub globalne. W art. 8 ust. 2 zostało zamieszczone upoważnienie dla ministra właściwego do spraw gospodarki do określenia, w drodze rozporządzenia, przypadków, a w szczególności krajów, podmiotów i towarów, w stosunku do których udziela się krajowego zezwolenia generalnego, oraz szczegółowych warunków, na jakich dokonywany może być obrót objęty krajowym zezwoleniem generalnym. Ma to na celu umożliwienie wydawania zezwoleń, z których będą mogły korzystać ściśle określone podmioty np. MON w zakresie wywozu za granicę sprzętu wojskowego do naprawy. W rozporządzeniu ww. minister będzie także udzielał zezwolenia generalnego w przypadkach określonych w art. 4 ust. 2 oraz art. 5 ust. 2 dyrektywy 2009/43/WE. Zgodnie z art. 8 ust. 3 skorzystanie z krajowego zezwolenia generalnego będzie wymagało wcześniejszego złożenia organowi kontroli obrotu oświadczenia o terminie rozpoczęcia obrotu towarami o znaczeniu strategicznym wyszczególnionymi w krajowym zezwoleniu generalnym. Złożenie oświadczenia powinno nastąpić co najmniej na miesiąc przed rozpoczęciem korzystania z krajowego zezwolenia generalnego. Zaproponowane brzmienie art. 8 nie przewiduje określenia przesłanek korzystania ze wspólnotowego zezwolenia generalnego, określonego w załączniku II do rozporządzenia nr 428/2009, gdyż zostały ustanowione w tym rozporządzeniu. Art. 9 dotyczy wydawania zezwoleń indywidualnych i zezwoleń globalnych. Zgodnie z art. 9 ust. 1 zezwolenia indywidualne i zezwolenie globalne wydaje się na wniosek podmiotu. Krąg podmiotów uprawnionych do wystąpienia z wnioskiem o wydanie zezwolenia został rozszerzony w stosunku do obowiązującego przepisu o jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, o ile posiada zdolność prawną. W wyniku 16

17 powyższego zmianie uległ art. 9 ust. 2, który ustala, co zawiera wniosek o wydanie zezwolenia. Ponadto dodane zostały regulacje wskazujące dodatkowe elementy, które powinien zawierać wniosek o wydanie zezwolenia na wywóz, na usługi pośrednictwa i na pomoc techniczną (art. 9 ust. 3 6). W przypadku wniosku o wydanie zezwolenia indywidualnego lub globalnego na wywóz są to: oznaczenie kraju pochodzenia towaru o znaczeniu strategicznym, państwa członkowskiego Unii Europejskiej, w którym znajduje się lub będzie umiejscowiony produkt podwójnego zastosowania oraz państwa członkowskiego Unii Europejskiej, w którym zostanie nadane przeznaczenie celne produktu podwójnego zastosowania. Informacje te są potrzebne do wypełnienia odpowiednich rubryk znajdujących się we wzorze zezwolenia określonym w załączniku IIIa do rozporządzenia nr 428/2009. Natomiast jeśli chodzi o wniosek o wydanie zezwolenia indywidualnego lub globalnego na usługi pośrednictwa, to wniosek taki zawiera dodatkowo określenie usługi pośrednictwa oraz informację o umiejscowieniu towarów o znaczeniu strategicznym w kraju trzecim. Konieczność zamieszczenia informacji wymienionych we wniosku wynika w szczególności z art. 10 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia nr 428/2009 oraz załącznika IIIb do tego rozporządzenia zawierającego wzór zezwolenia na usługę pośrednictwa. Wniosek o wydanie zezwolenia indywidualnego lub globalnego na pomoc techniczną powinien dodatkowo zawierać określenie pomocy technicznej. Ponadto zostały określone dokumenty, które wnioskodawca zobowiązany jest dołączyć do wniosku o wydanie zezwolenia na obrót towarami o znaczeniu strategicznym. Katalog dokumentów uzupełniony został o zgodę właściwego zagranicznego organu na określone dysponowanie towarem, w przypadku gdy importer lub końcowy użytkownik zobowiązał się do uzyskania takiej zgody. W konsekwencji zmiany treści art. 10 zrezygnowano z dołączania oświadczenia, iż w obrocie nie występują przesłanki wymienione w art. 10. Obowiązek dołączania kopii koncesji na wykonywanie obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologiami o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym zastąpiono obowiązkiem dołączania oświadczenia o posiadaniu odpowiednich koncesji lub zezwoleń uprawniających wnioskodawcę do posiadania towaru o znaczeniu strategicznym lub prowadzenia działalności związanej z wnioskowanym obrotem. Zgodnie z art. 9 ust. 7 do sporządzonego dokumentu w języku obcym należy dołączyć tłumaczenie tego dokumentu na język polski sporządzone przez tłumacza przysięgłego. Art. 9 ust. 8 zawiera upoważnienie dla ministra właściwego do spraw gospodarki do określenia, w drodze rozporządzenia, wzorów wniosków o wydanie zezwolenia indywidualnego lub globalnego oraz wzorów zezwoleń indywidualnych i globalnych. Upoważnienie zostało uzupełnione o obowiązek określenia przez tego ministra 17

18 wzoru wniosku o wydanie zezwolenia na transfer wewnątrzunijny towarów strategicznych i wzoru zezwolenia na tę formę obrotu oraz wzoru wniosku o poświadczenie oświadczenia końcowego użytkownika i wniosku o wydanie certyfikatu eksportowego. Zamieszczenie wszystkich wzorów wniosków o wydanie potrzebnych decyzji czy dokumentów w jednym rozporządzeniu ma być ułatwieniem dla zainteresowanych podmiotów, tak jak to jest obecnie. Przy wydawaniu zezwoleń indywidualnych i zezwoleń globalnych na wywóz produktów podwójnego zastosowania będą wykorzystane, zgodnie z art. 14 rozporządzenia nr 428/2009, wzory zezwoleń zawarte w załącznikach IIIa oraz IIIb do tego rozporządzenia. Organem właściwym do wydawania zezwoleń indywidualnych i zezwoleń globalnych, zgodnie z art. 9 ust. 1, jest organ kontroli obrotu, czyli minister właściwy do spraw gospodarki. W art. 10 ust. 1 został nałożony na wnioskodawcę obowiązek dochowania należytej staranności przy sprawdzeniu czy obrót będący przedmiotem wniosku spełnia warunki legalnego obrotu towarami o znaczeniu strategicznym. Obowiązująca regulacja jest zbyt rygorystyczna i w praktyce trudna do wykonania przez podmioty dokonujące obrotu, gdyż nakłada na wnioskodawcę obowiązek upewnienia się, czy nie występują określone w art. 10 okoliczności, to jest np. upewnienie się co do zamiaru wykorzystania przez końcowego użytkownika uzbrojenia do łamania lub tłumienia praw człowieka i podstawowych swobód. Art. 10 ust. 2 dotyczy obowiązku organu kontroli obrotu do udzielenia wiążącego wyjaśnienia w sprawie konieczności uzyskania zezwolenia na określony obrót towarami o znaczeniu strategicznym. Przed zajęciem stanowiska organ kontroli obrotu będzie mógł zwrócić się do organów opiniujących o zajęcie stanowiska. Zgodnie z art. 10 ust. 3 stanowisko będzie wydawane w trybie określonym w art. 12 ust. 2 i art. 12a. Ponadto w art. 10 ust. 4 została wprowadzona regulacja, zgodnie z którą organowi kontroli obrotu będzie przysługiwało prawo zwrócenia się do wnioskodawcy z żądaniem przekazania dodatkowych wyjaśnień lub dokumentów w celu bliższego wyjaśnienia okoliczności związanych z wnioskowanym obrotem. Art. 11 dotyczy wewnętrznego systemu kontroli i zarządzania obrotem towarami o znaczeniu strategicznym. Zgodnie z art. 11 ust. 1 przedsiębiorca wnioskujący o zezwolenie na obrót uzbrojeniem lub korzystający z krajowego zezwolenia generalnego jest zobowiązany utworzyć i stosować wewnętrzny system kontroli i zarządzania obrotem (WSK). Obowiązek utworzenia i stosowania WSK został ograniczony tylko do przedsiębiorców oraz tylko do obrotu uzbrojeniem. Rozporządzenie nr 428/2009 nie przewiduje nałożenia na przedsiębiorcę takiego obowiązku w zakresie obrotu produktami podwójnego zastosowania. Natomiast 18

19 wyłączenie z obowiązku utworzenia i stosowania WSK podmiotów niebędących przedsiębiorcami w praktyce oznacza wyłączenie państwowych jednostek organizacyjnych (np. MON i MSWiA) i jest podyktowane specjalnymi zasadami bezpieczeństwa obowiązującymi w tych jednostkach. Zachowanie WSK w przypadku przedsiębiorców zajmujących się obrotem z zagranicą uzbrojeniem uzasadnia dotychczasowa praktyka, która wykazuje, że posiadanie przez przedsiębiorcę WSK wprowadza czynnik samokontroli oraz zwiększa wiarygodność przedsiębiorcy w relacjach z administracją krajową, jak i partnerami zagranicznymi. Przepis art. 11 ust. 2 opisuje, co zawiera wewnętrzny system kontroli. Zmiana art. 11 ust. 4 ma charakter aktualizujący. Została powołana obowiązująca ustawa, która reguluje akredytację jednostek kontrolujących upoważnionych do certyfikacji wraz z metryką promulgacyjną. Zmiana art. 11 ust. 7 dotyczy liczby kontroli zgodności funkcjonowania WSK z określonymi wymaganiami. Liczba tych kontroli została ograniczona z co najmniej 5 do 3 w okresie ważności certyfikatu wynoszącym 3 lata. Art. 12 zawiera postanowienia dotyczące postępowania organu kontroli obrotu w postępowaniu o wydanie zezwolenia indywidualnego lub globalnego. Art. 12 ust. 1 zawiera ogólną regulację stanowiącą, iż wydanie zezwolenia indywidualnego lub globalnego następuje w drodze decyzji administracyjnej. Zgodnie z art. 12 ust. 2 przed wydaniem zezwolenia indywidualnego lub globalnego organ kontroli obrotu występuje, w formie pisemnej lub za pośrednictwem systemu elektronicznego, do organów opiniujących o zajęcie stanowiska co do istnienia przeciwwskazań do wydania takiego zezwolenia. O wystąpieniu do organów opiniujących organ kontroli obrotu informuje wnioskodawcę. Dotychczas organ kontroli obrotu występował o opinie, która była wydawana w formie postanowienia podlegającego zaskarżeniu. Procedura ta znacznie wydłużała postępowanie w sprawie wydania zezwolenia, więc zaproponowano jej zmianę. Opinia zostanie zastąpiona stanowiskiem, które nie będzie miało formy postanowienia i nie będzie zaskarżalne. Zgodnie z art. 12 ust. 3 dotychczasowe uprawnienia organu kontroli obrotu zostaną uzupełnione o możliwość żądania od wnioskodawcy informacji umożliwiających weryfikację danych zawartych we wniosku o udzielenie zezwolenia indywidualnego lub globalnego. Organowi kontroli obrotu będzie przysługiwało prawo zwrócenia się do wnioskodawcy z żądaniem przekazania dodatkowych wyjaśnień lub dokumentów. W ten sposób organ kontroli obrotu uzyska tę samą kompetencję, którą posiadają organy opiniujące. Zmiana art. 12 ust. 4 ma charakter dostosowujący i polega na zastąpieniu wyrazów osoba fizyczna lub prawna wyrazem wnioskodawca. 19

20 W art. 1 pkt 7 projektu po art. 12 ustawy zostały dodane art. 12a i art. 12b. Z uwagi na to, że w postępowaniu o wydanie zezwolenia występuje tylko jedna strona i w związku z tym istnieje możliwość odbiurokratyzowania i skrócenia etapu opiniowania wniosków o wydanie zezwolenia, zaproponowano odstąpienie od stosowania w tym zakresie kpa. Art. 12a zawiera postanowienia dotyczące wydawania przez organy opiniujące stanowiska dla organu kontroli obrotu. Zgodnie z art. 12a ust. 1 organy opiniujące przekazują organowi kontroli obrotu stanowisko w sprawie istnienia przeciwwskazań do wydania zezwolenia w formie pisemnej lub za pośrednictwem systemu elektronicznego pozwalającego na identyfikację osoby upoważnionej do wydania takiego stanowiska, w terminie 14 dni od dnia wystąpienia o to stanowisko przez organ kontroli obrotu. Art. 12a ust. 2 zawiera postanowienie, które umożliwia wydłużenie terminu na wydanie stanowiska przez organy opiniujące. W myśl tego przepisu, jeżeli szczególny charakter sprawy będącej przedmiotem stanowiska nie pozwala na jego wydanie przez organy opiniujące w terminie 14 dni będą stosowane odpowiednio art kpa. Natomiast, zgodnie z art. 12a ust. 3, termin na zajęcie przez organy opiniujące stanowiska nie wlicza się do terminu na wydanie decyzji w sprawie wydania zezwolenia indywidualnego lub globalnego. Ponadto na organy opiniujące został nałożony obowiązek uwzględniania przy wydawaniu stanowiska kryteriów wymienionych we wspólnym stanowisku Rady 2008/944/WPZiB, które zostały zamieszczone w art. 1 pkt 11 projektu w zmienianym art. 16 ust. 1 ustawy. Przepis ten wdraża art. 1 ust. 1 wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZiB. Zgodnie z art. 12a ust. 6 stanowisko organów opiniujących nie ma formy postanowienia i nie podlega zaskarżeniu. Art. 12b wdraża postanowienia art. 4 ust. 1 zdanie drugie wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZiB. W myśl tego przepisu organ kontroli obrotu, przed wydaniem zezwolenia indywidualnego lub globalnego, ustala, czy w ciągu ostatnich trzech lat inne państwo lub państwa członkowskie Unii Europejskiej odmówiły zezwolenia na obrót będący przedmiotem wniosku albo obrót zasadniczo identyczny z tym, który jest przedmiotem wniosku oraz konsultuje z tymi państwami swoją decyzję o wydanie zezwolenia. Przez obrót zasadniczo identyczny z obrotem, który jest przedmiotem wniosku, należy rozumieć obrót dotyczący uzbrojenia o zasadniczo identycznych parametrach technicznych oraz tego samego użytkownika końcowego lub odbiorcy. W przypadku udzielenia zezwolenia organ kontroli obrotu informuje właściwe organy państw członkowskich Unii Europejskiej, które odmówiły udzielenia zezwolenia, dołączając szczegółowe uzasadnienie swojej decyzji. 20

21 W art. 1 pkt 8 zostało nadane nowe brzmienie art. 13. Zaproponowana redakcja art. 13 została dostosowana do zmienionego art. 10 ustawy i rozszerzonego zakresu podmiotowego ustawy. W art. 1 pkt 9 projektu zostało nadane nowe brzmienie art. 14 ust. 2, 4 i 5 ustawy. W art. 14 ust. 2 zmiana polega na zastąpieniu wyrazów mającymi znacznie dla kontroli celnej wyrazami mającymi znaczenie dla kontroli wykonywanych przez organy Służby Celnej. Zmiana art. 14 ust. 4 polega na dostosowaniu i zastąpieniu wyrazów międzynarodowy certyfikat importowy wyrazami certyfikat importowy oraz zamieszczeniu odesłania do art. 23, który reguluje instytucję certyfikatu importowego i oświadczenia końcowego użytkownika. Natomiast w art. 14 ust. 5 wprowadzona została regulacja, zgodnie z którą termin ważności zezwolenia globalnego określono na trzy lata. Z uwagi na charakter zezwolenia globalnego uzasadnione jest, by termin jego ważności był dłuższy niż zezwolenia indywidualnego. W zakresie zezwoleń globalnych wydawanych na obrót uzbrojenia przepis ten wdraża art. 6 ust. 2 zdanie drugie dyrektywy 2009/43/WE. W art. 1 pkt 10 projektu zostało nadane nowe brzmienie art ustawy. Zmiana art. 15 ma na celu uregulowanie przesłanek odmowy wydania zezwolenia indywidualnego lub zezwolenia globalnego na obrót produktami podwójnego zastosowania, natomiast w art. 16 zostały zawarte przesłanki odmowy wydania zezwolenia indywidualnego lub zezwolenia globalnego na obrót uzbrojeniem. W obu przepisach zostały wskazane przesłanki, kiedy organ będzie obligatoryjnie odmawiał wydania zezwolenia oraz przesłanki, w przypadku wystąpienia których organ będzie mógł odmówić wydania zezwolenia. Zmiana art. 16 ma na celu wdrożenie postanowienia art. 1 ust. 1 oraz art. 4 ust. 1 wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WZiB i realizuje obowiązek uwzględniania przez organ kontroli obrotu kryteriów określonych w tym stanowisku. Przepis ten określa przesłanki odmowy wydania zezwolenia na obrót uzbrojeniem. Organ kontroli obrotu, w drodze decyzji administracyjnej, odmawia (albo może odmówić) wydania zezwolenia indywidualnego lub globalnego na obrót uzbrojeniem w przypadku stwierdzenia, że udzielenie takiego zezwolenia będzie niezgodne z którymś z kryteriów ze wspólnego stanowiska. Ponadto dodano przesłankę odmowy o przypadki, gdy wnioskowany obrót uzbrojeniem może być w całości lub części wykorzystany do nielegalnej lub sprzecznej z interesem Rzeczypospolitej Polskiej produkcji, eksploatacji, obsługi, konserwacji, przechowywania oraz identyfikacji uzbrojenia. O odmowach wydania zezwolenia indywidualnego lub globalnego na obrót uzbrojeniem podjętych na podstawie kryteriów określonych we wspólnym stanowisku Rady 21