Innowacja pedagogiczna. Doskonalenie sprawności manualnych dzieci przedszkolnych w oparciu o techniki arteterapii

Transkrypt

1 Innowacja pedagogiczna Doskonalenie sprawności manualnych dzieci przedszkolnych w oparciu o techniki arteterapii Twórczość plastyczna dzieci jest uniwersalnym środkiem służącym do wypowiadania najgłębszych pragnień i przeżyć. Jest także źródłem najwspanialszych wzlotów myśli twórczej, realizacją najskrytszych marzeń dostarczających uśmiechu i szczęścia dzieciom. Stanisław Popek Autor innowacji mgr Anna Bill-Nowak nauczyciel mianowany Absolwentka Wyższej Szkoły Edukacji Wczesnoszkolnej w Mysłowicach, kierunek nauczanie początkowe i wychowanie przedszkolne z terapią pedagogiczną oraz Uniwersytetu Śląskiego, kierunek pedagogika wczesnoszkolna Miejsce wdrożenia innowacji Przedszkole Miejskie z oddziałami integracyjnymi nr 40 w Gliwicach Grupa: 5, 6 - latki Wstęp W swojej innowacji zaproponowałam dzieciom ciekawą i inspirującą metodę rozwijającą sprawność manualną poprzez arteterapię.

2 Arteterapia (arte z łac. ars sztuka i terapia) leczenie przez sztukę. Termin ten odnosi się do wykorzystania sztuki w celach diagnostycznych i terapeutycznych. Metoda ta służy osiągnięciu przez dziecko gotowości do nauki pisania oraz korygowania nieprawidłowej techniki rysowania i pisania. Wobec dzieci przedszkolnych spełnia ona rolę usprawniającą i stymulującą, gdyż wpływa na rozwój motoryki rąk i koordynacji wzrokowo-ruchowej. Arteterapia jest zbawieniem dla placówek integracyjnych, dlatego że pozwala całkowicie zatrzeć różnice pomiędzy dziećmi niepełnosprawnymi, a ich zdrowymi rówieśnikami. Polega ona na wykorzystaniu różnych środków artystycznych, które ułatwiają dziecku ekspresję emocji. W trakcie arteterapii dziecko uczy się przez działanie polegające na tworzeniu czegoś. Aby urozmaicić i uatrakcyjnić pracę z dziećmi proponuję nowe rozwiązania oraz już te znane, ale wzbogacone o dodatkowe elementy, takie jak łączenie z sobą różnych form działania artystycznego w dowolnych kombinacjach. W swojej innowacji nie pominęłam czynników aktywizujących takich jak : Muzykoterapia- to jeden z elementów kompleksowego oddziaływania terapeutycznego. Muzyka jest nosicielem treści emocjonalnych, może działać kojąco, pobudzająco, aktywizuje. Biblioterapia- kontakt z literaturą piękną i poezją wprowadza dziecko w świat fikcji, pomaga zapomnieć o chorobie i niepełnosprawności. Ekspresja plastyczna jest formą likwidacji napięć i negatywnych emocji. Choreoterapia- bazuje na tańcu naturalnym i spontanicznym, pozwala za pomocą ruchu wyrazić doświadczenia emocjonalne dzieci. Aromaterapia- przyjemny zapach pozwala odprężyć się i wpływa na naszą kondycję fizyczną i psychiczną (olejek lawendowy uspokaja, cytrynowy pobudza) Zaproponowane ćwiczenia podejmowane w formie zabawy zapewnią dziecku nauczenie się wyrażania własnych emocji. Swobodne zabawy z plastyką to doskonały sposób na odnalezienie przez dziecko miejsca w grupie, jak również osiągnięcie osobistego sukcesu, który zachęca do dalszego wysiłku. Zabawy plastyczne arteterapii to nie tylko sposób na opanowanie precyzyjnych ruchów rąk, ale również ćwiczenie koncentracji uwagi, budowanie pozytywnego obrazu własnego ja twórcy czyli dziecka. Działania, które zostaną przeze mnie podjęte mają za zadanie w jak największym stopniu rozwijać zdolności manualne dziecka idącego do szkoły oraz wyrównać braki rozwojowe dzieci w zakresie sprawności manualnej.

3 Opis zasad innowacji Innowacja będzie realizowana w grupie 5,6 latków. Materiał będzie realizowany przez autorkę innowacji poprzez zajęcia prowadzone systematycznie przez cały rok przedszkolny 2013/2014 i 2014/2015. Zajęcia będą odbywały się 2 razy w tygodniu w godzinach popołudniowych (poza podstawą programową) w pracowni arteterapii. W propozycji ćwiczeń skupiłam się na zabawach plastycznych, ale nie pominęłam innych technik arteterapii (muzyki, tańca) bo również przy pomocy nich możemy doskonalić sprawność manualną dziecka. Wdrażanie założeń innowacji, odbywać się będzie zgodnie z założeniami podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz z zasadą zachowania stopniowania trudności Organizacja przebiegu innowacji W wieku przedszkolnym dominuje potrzeba aktywności, ruchu i zabawy. Dziecko chce się bawić, więc chce, aby przez moje działania zabawa była bardziej ekscytująca i twórcza Zajęcia będą prowadzone z uwzględnieniem stopnia trudności. Rozpoczniemy od technik płaskich. Dzieci będą miały możliwość zapoznania się z różnorodnymi technikami i możliwość wspaniałej zabawy dającej wiele satysfakcji i zadowolenia. Cele innowacji zachęcanie do aktywności rozwijanie zdolności i umiejętności rozwój twórczości własnej ćwiczenie myślenia abstrakcyjnego pobudzenie wyobraźni i koncentracji uwagi doskonalenie umiejętności manualnych wyciszenie negatywnych emocji, relaks budzenie wiary we własne możliwości doskonalenie koordynacji wzrokowo ruchowej rozwijanie samodzielności i odpowiedzialności za wyniki własnej pracy wdrażanie do cierpliwości i staranności w pracy własnej i grupy umiejętność wykorzystania różnorodnych materiałów plastycznych uczenie się spędzania czasu wolnego w sposób twórczy Metody pracy

4 Metody pracy oparte będą na spontanicznej aktywności dziecka i dostosowane do jego możliwości objaśnienie pokaz obserwacja burza mózgów pogadanka drama metoda praktycznego działania relaksacja Formy pracy zbiorowa grupowa indywidualna wyjście w plener Spodziewane efekty (dziecko) wyraża swoje myśli, emocje, przeżycia w sposób społecznie akceptowany przeżywa sukces czuje się zauważone i docenione nabywa większej pewności siebie podwyższa własny poziom samooceny i samoakceptacji nawiązuje poprawne kontakty rówieśnicze jest wrażliwe na potrzeby innych potrafi pracować w grupie rozwija wrażliwość estetyczną posiada niezbędne umiejętności plastyczne oraz wiedzę z tego zakresu Ewaluacja Aby sprawdzić skuteczność innowacji oraz to jakie efekty ona przyniosła, użyte będą następujące narzędzia: - ankieta dla rodziców - ankieta dla dzieci Ponadto będę ewaluację prowadzić poprzez: rozmowy z dziećmi rozmowy z rodzicami i nauczycielami obserwację wystawę prac dzieci ocenę i opinię dyrektora przedszkola

5 dekoracje przedszkola Techniki plastyczne jakie zostaną wykorzystane w innowacji RYSOWANIE rysowanie świecą na białym papierze dziecko wykonuje świecą rysunek, który jest zamalowywany ciemną farbą akwarelową, kolorowa wydrapywanka - do garnka z gotującą się wodą wlewamy mąkę wcześniej rozpuszczoną w małej ilości wody. Po chwili gotowania otrzymujemy klej, do którego dodajemy farbę w proszku. Tak przygotowaną farbą malujemy kartkę papieru, na niej przy pomocy patyka, grzebienia, szczotki tworzy się wzory rysowanie na papierze ściennym- na przygotowanym papierze ściennym, rysujemy obrazek wykorzystując kredki świecowe lub pastele rysowanie nitką przygotowujemy nitki różnej grubości oraz farby w kilku kolorach. Wybraną nitkę zanurzamy w farbie, unosimy ją nad kartkę i opuszczamy. Nitka przybiera dowolny kształt. Nakrywamy ją drugą czystą kartką, przyciskamy ciężkim przedmiotem, wyciągamy nitkę. Na koniec rozdzielamy kartki rysowanie techniką frotażu wykorzystujemy : tapety, monety, przedmioty o wypukłych wzorach, korę drzew, firanki. Na wybranej powierzchni umieszczamy kartkę papieru i pocieramy ją ołówkiem, kredkę woskową. Tworzymy ciekawe kompozycje

6 rysowanie na podłożu z masy mydlanej potarte na tarce szare mydło rozpuszczamy w gorącej wodzie, a następnie dodajemy kolorowy pigment (można dodać dowolny materiał sypki np. kaszę). Przygotowaną masę rozprowadzamy rekami na dużym arkuszu papieru. Patykiem, pędzlem rysujemy, tworzymy wzory MALOWANIE malowanie tęczy na dużych formatach przy dźwiękach muzyki, malujemy tęczę. Na wcześniej wyznaczone pola nakładamy trzy podstawowe kolory (czerwony, żółty, niebieski), pozwalamy im mieszać się ze sobą w miejscu łączenia się.. Zwracamy uwagę na to, jakie kolory powstają w wyniku łączenia się farb, robiąc dodatkowe próby na dodatkowych kartkach malowanie na cukrze z brystolu wycinamy dowolny kształt np. jabłko, smarujemy je klejem posypujemy cukrem gruboziarnistym, malujemy je farbą malowanie kamieni kamienie różnej wielkości malujemy farbami plakatowymi. Z pomalowanych kamieni tworzymy kompozycje malowanie na gazie lub pończosze na brystol naklejamy gazę lub pończochę, staramy się stworzyć gładką powierzchnię. Przy pomocy pędzla nakładamy gęstą farbę plakatową, tworząc kompozycję malowanie na szkle malowanie gipsowych figurek malowanie wytworów z gliny i masy solnej

7 TECHNIKI RÓŻNE woskowe obrazki strugamy kredki świecowe. Z ostrużyn układamy na kartce kompozycję, zakrywamy to folią aluminiową, całość przeprasowujemy żelazkiem. Pod wpływem ciepła kredki rozpuszczają się, tworząc plamy frotage technika polega na odbijaniu przedmiotów o wyraźnej fakturze na kartce z bloku. Używa się przedmioty naturalne (deski, kamienie, liście, pióra, monety, siatki itp.) wydrapywanie w plastelinie na brystol nakładamy równomiernie plastelinę, następnie wykałaczką wydrapujemy wzory odbijanie stóp i dłoni- umoczone w nietoksycznych farbach dłonie lub stopy odbijamy na arkuszu szarego papieru, tworzymy kompozycje nakrapianie z wosku kartkę dowolnego formatu pokrywamy plamami płynnego wosku. Plamy te mogą tworzyć bazę do tworzenia kwiatów, owadów poprzez dorysowywanie lub naklejanie brakujących elementów batik na papierze- na kartce z bloku wykonujemy rysunek klejem w sztyfcie. Po wyschnięciu całość zamalowujemy wodoodpornym tuszem kreślarskim i ponownie czekamy na wyschniecie. Następnie pod wodą wypłukujemy klej pędzlem lub bezpośrednio ręką fotografia korzystając z aparatu cyfrowego, uczymy się wykonywać fotografie na określony temat np. rośliny, liście. Wybieramy ciekawe fotografie wykonane podczas zajęć, oglądamy je na komputerze, rozmawiamy o nich gniotek wykorzystujemy kolorowe balony i piankę do golenia odlewy z gipsu, wytwory z gliny orgiami

8 filcowanie prace z wykorzystaniem styropianu, korali, wstążki Przykład praktycznego prowadzenia zajęć

9 Scenariusz zajęcia Serce dla mamy 1. Powitanie wierszykiem Wszyscy są witam was, na zajęcia przyszedł czas Jestem ja, jesteś ty, raz, dwa, trzy 2. Zabawa z chustą animacyjną do piosenki Zrobimy sztorm - J. Cygana, przypomnienie podstawowych kolorów 3. Wspólne przygotowanie farby (szare mydło, ciepła woda, kolorowy pigment) 4. Serce dla mamy omówienie sposobu wykonania pracy 5. Zabawa relaksacyjna przy muzyce 6. Zakończenie zajęcia urządzenie wystawy prac Scenariusz zajęcia Aniołki z gipsu 1. Powitanie wiersz A. Galicy Aniołek 2. Wspólne przygotowanie gipsu, form 3. Wyjaśnienie sposobu wykonania zadania 4. Wykonanie aniołka, słuchanie kolęd, rozsypanie na talerzu przyprawy do piernika (zapach świąt) 5. Ozdobienie aniołka Scenariusz zajęcia Pokarmowe mandale

10 1. Powitanie czytanie tekstu O wróbelku Elemelku, pustym brzuszku i rondelku 2. Zapoznanie z materiałem z jakiego zostanie wykonany pokarmowy mandal (suszona jarzębina, słonecznik, pestki dyni, siemie lniane itp.) 3. Wyjście do ogrodu przedszkolnego ułożenie na śniegu pokarmowego koła

11 Doskonalenie sprawności manualnych dzieci przedszkolnych w oparciu o techniki arteterapii - program autorski do nauczania na poziomie przedszkolnym Autor programu: mgr Anna Bill - Nowak Prawdziwa sztuka to taka, która powstaje dzięki potrzebie Albert Einstein

12 Wstęp Program ten powstał w celu realizacji innowacji pedagogicznej Doskonalenie sprawności manualnych dzieci przedszkolnych w oparciu o techniki arteterapii. Termin arteterapia pierwszy raz pojawił się w latach czterdziestych XX wieku w literaturze anglojęzycznej. W polskim piśmiennictwie pojęcie to zaczęło funkcjonować nieco później i było zamiennie określane jako: kulturoterapia, arteterapia, artterapia, artoterapia, terapia rysunkiem. Pojęcie arteterapia pochodzi od słów: ars-sztuka i therapeuein-leczenie. Tworząc własny program chciałam skonstruować narzędzie, które dzięki szczególnemu działaniu terapeutyczno-relaksacyjnemu wspomoże proces edukacji dzieci w naszym przedszkolu. Aby urozmaicić pracę z wychowankami zaproponowałam nowe, nietypowe rozwiązania, ale też te znane połączone ze sobą w różnych kombinacjach. Elementami dodatkowymi jakie wykorzystam będą: - Muzykoterapia to jeden z elementów kompleksowego oddziaływania terapeutycznego. Muzyka jest nosicielem treści emocjonalnych, może działać kojąco, przeciwlękowo lub pobudzać i aktywizować - Biblioterapia kontakt z literaturą piękną i poezją wprowadza dziecko w świat fikcji, staje się substytutem wyzwolenia od choroby czy niepełnosprawności - Chromoterapia kolor jest jednym z najlepiej rozpoznawalnych dla nas źródeł energii. Barwy ciepłe stosować będziemy do pobudzenia aktywności, natomiast barwy zimne do wywołania efektu uspokajającego - Aromaterapia przyjemny zapach pomaga odprężyć się i wpływa zarówno na naszą kondycję fizyczną jak i psychiczną. Olejek lawendowy uspokaja, a olejek cytrynowy pobudza. - Ekspresja plastyczna jest formą likwidacji napięć i negatywnych emocji. - Choreoterapia warsztaty, które mają za zadanie za pomocą ruchu wyrazić doświadczenia emocjonalne dzieci. Terapia tańcem łączy ze sobą pracę i zabawę tworząc w ten sposób unikalny instrument jednoczenia ciała, umysłu i duszy w celu poprawy jakości życia uczestników Program skierowany jest dla dzieci 5 i 6 letnich, które na zajęciach będą doskonalić sprawność manualną. Metoda arteterapii ma służyć osiągnięciu przez dziecko gotowości do nauki pisania i koordynowania nieprawidłowej techniki rysowania i pisania. Wobec dzieci przedszkolnych spełnia ona rolę usprawniającą i stymulującą, gdyż wpływa na rozwój motoryki rąk i koordynacji wzrokowo-ruchowej. Zabawy z plastyką to sposób na odnalezienie przez dziecko własnego miejsca w grupie, jak również osiągnięcie osobistego sukcesu, który zachęca do dalszego wysiłku i staje się motywacją do dalszego działania.

13 Cele innowacji to: - zachęcanie do aktywności - rozwijanie zdolności i umiejętności - rozwój twórczości własnej - ćwiczenie myślenia abstrakcyjnego - pobudzenie wyobraźni i koncentracji uwagi - doskonalenie zdolności manualnych - wyciszenie negatywnych emocji, relaks - budzenie wiary we własne możliwości - zrozumienie istoty samodzielności i odpowiedzialności za wykonane zadania - poznanie różnorodnego materiału do wykorzystania w procesie tworzenia

14 - wdrażanie do cierpliwości i staranności w pracy własnej i grupy Procedura osiągania w/w celów Osiągnięcie założonych celów będzie możliwe poprzez: - rozbudzanie motywacji do działań artystycznych - stworzenie atmosfery wzajemnej życzliwości i tolerancji - poszerzenie wiedzy z różnych dziedzin plastyki - dostrzeżenie indywidualnych potrzeb oraz predyspozycji dziecka - motywowanie do pokonywania trudności pojawiających się w trakcie pracy - stworzenie atrakcyjnego systemu nagradzania - prezentowanie twórczości dziecka w przedszkolu i najbliższym środowisku - udział w konkursach plastycznych Spodziewane efekty Dziecko: - zna różne materiały plastyczne i potrafi je wykorzystać w sposób twórczy - posiada różne umiejętności plastyczne - rozwija wrażliwość estetyczną - swoje myśli i emocje wyraża w sposób społecznie akceptowany - nawiązuje poprawne kontakty z rówieśnikami i dorosłymi - podejmuje samodzielne decyzje i czuje się za nie odpowiedzialne - posiada umiejętność twórczego spędzania wolnego czasu Metody i formy pracy Metody: - objaśnienie - pokaz - obserwacja - burza mózgów - pogadanka - drama - metoda praktycznego działania - relaksacja Formy: - indywidualna - zbiorowa - grupowa - wyjście w plener Czas trwania zajęć może być dobierany wg. indywidualnych potrzeb i umiejętności dzieci. Częstotliwość : 2 razy w tygodniu, godziny popołudniowe (poza podstawą programową). Zajęcia będą odbywały się pracowni arteterapii.

15 Kształtowanie umiejętności RYSOWANIE - rysowanie ołówkiem - rysowanie węglem - rysowanie tuszem - rysowanie ołówkiem i gumką Kartkę z bloku technicznego pokrywamy za pomocą ołówka. Następnie gumką do gumowania, gumujemy na niej różne wzory - rysowanie świecą

16 Dziecko na kartce wykonuje dowolny rysunek świecą. Gdy rysunek jest skończony, zamalowujemy dużym pędzlem całą kartkę farbą akwarelową. W miejscach zarysowanych świecą powstają białe kreski. - rysowanie na papierze ściernym Na powierzchni papieru ściernego drobnoziarnistego, rysujemy obrazek kredkami ołówkowymi lub pastelami - rysowanie różnymi przedmiotami Na kartce robimy farbą kilka kleksów. Przygotowujemy małe samochodziki zabawki, które posiadają różne opony i jeździmy nimi po kleksach - rysowanie na podłożu z masy mydlanej Szare mydło trzemy na tarce, mieszamy z ciepłą wodą i farbą. Miksturę rozprowadzamy rękami na dużym arkuszu papieru - rysowanie nitką Nitki różnej grubości moczymy w farbie. Unosimy ją nad kartkę i energicznie opuszczamy MALOWANIE - malowanie tęczy na dużych formatach - malowanie na różnym podłożu np. kasza manna - malowanie na cukrze - malowanie kamieni - malowanie gipsu i gliny TECHNIKI RÓŻNE - collage Łączenie różnych materiałów, naklejanie ich na wybrane powierzchnie - frotage Odbijanie na kartce przedmiotów o różnej fakturze (liście, pióra, monety itp.) - mandala - wydrapywanka - prace z użyciem płatków kosmetycznych - stemplowanie

17 - odbijanie stóp i dłoni - tworzenie kompozycji z nasion - mozaika z makaronu - odlewy z gipsu - kukiełki na drewnianej łyżce - orgiami - fotografia - filcowanie - prace z wykorzystaniem styropianu i ozdobnego materiału EWALUACJA Przedmiotem ewaluacji będą dzieci uczestniczące w zajęciach arteterapii. Użyte zostaną następujące narzędzia: - ankieta dla rodziców - ankieta dla dzieci Ponadto ewaluacja będzie prowadzona poprzez: - rozmowy z dziećmi - rozmowy z nauczycielami i rodzicami - obserwację - wystawę prac dzieci - ocenę i opinię dyrektora przedszkola - dekoracje przedszkola PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ Temat: Emocje Cel: rozładowanie emocji, wyciszenie, zrelaksowanie Czas: 10 min. Materiały: - kolorowe baloniki, pojemniki z ciastoliną Spodziewane efekty: - poprzez przelanie emocji na przedmiot, dziecko umie się zrelaksować i odprężyć, wyciszyć Przebieg: 1. Każdy otrzymuje balonik i ciastolinę

18 2. Dziecko ma za zadanie włożyć ciastolinę do środka balonika. Najprościej formując małe kulki. 3. Gdy ciastolina jest już w środku, należy zawiązać balonik, by nie było w środku powietrza. 4. Dziecko gniecie balonik, przelewa na niego swoje emocje. Temat: Tajemnicza jaskinia. Cel: kształtowanie wyobraźni i inwencji twórczej, kreatywne myślenie Czas: 30 min. Materiały: - kartka papieru, ołówek, kolorowe kredki, świeca zapachowa Spodziewane efekty: - potrafi zilustrować uczucia i wyobrażenia, nazywa swoje uczucia Przebieg: 1. Dzieci leżą na podłodze, zamykają oczy, słuchają muzyki relaksacyjnej. Nauczyciel zapala zapachową świecę. 2. Po chwili nauczyciel wprowadza dzieci w temat prosząc, aby wyobrazili sobie, że spacerują górską ścieżką i nagle zauważają wejście do jaskini. 3. Po 15 minutach dzieci proszone są o narysowanie własnych doznań Temat: Wielkanoc ozdoby z masy solnej Cel: poznanie receptury masy solnej, tajników związanych z jej otrzymaniem, obróbka Czas: 2 zajęcia trwające 1 godz. Materiały: - surowce potrzebne do otrzymania masy solne, farby, pędzle, guziki, koraliki, tasiemki Spodziewane efekty: - zna składniki masy solnej, próbuje ją wyrobić, modeluje formy przestrzenne, projektuje własne ozdoby, potrafi łączyć ze sobą różne elementy Przebieg: 1. Zapoznanie dzieci z przepisem na wykonanie masy solnej 2. Wyrabianie masy 3. Formowanie modeli z wykorzystaniem materiałów pasmanteryjnych 4. Na kolejnych zajęciach po stwardnieniu, malowanie farbami 5. Wystawa prac

19 Temat: Jesienne liście odbitka Cel: rozwijanie umiejętności praktycznych, poznanie techniki odbitki z wykorzystaniem materiału przyrodniczego, relaksacja, wyciszenie Czas: 1 godz. Materiały: - muzyka relaksacyjna, suche liście, farby tempery, kolorowe kartki, pędzle Spodziewane efekty: - umie estetycznie wykonać odbitkę Przebieg: 1. Suche liście malujemy farbą temperą 2. Kładziemy liść na kartce, pomalowaną stroną do góry 3. Na wierzch kładziemy drugą kartkę ozdobną, docisnąć 4. Powoli odklejamy kartkę 5. Otrzymaną odbitkę kładziemy do wyschnięcia 6. Otrzymane prace ozdabiamy przygotowaną ramką Temat: Broszka filcowanie Cel: Poznanie techniki filcowania, umiejętność skupienia się na własnej pracy Czas: 1,5 godziny Spodziewane efekty: - umie wykonać filcową broszkę Przebieg: 1. Wybranie dwóch kolorów wełny 2. Ułożenie kawałków wełny na foli 3. Filcowanie wełny przy użyciu mydła i wody, wykonywanie odpowiednich ruchów ręką 4. Formowanie broszki 5. Łączenie ze sobą przygotowanych elementów za pomocą igły i nitki lub gorącego kleju 6. Wysuszenie broszki

20 Ankieta dla rodziców dzieci korzystających z zajęć Doskonalenie sprawności manualnych dzieci przedszkolnych w oparciu o techniki arteterapii Proszę zakreślić prawidłową odpowiedź 1. Czy jest Pan/Pani zadowolona/zadowolony, że dziecko korzysta z zajęć mających na celu doskonalenie sprawności manualnych? Tak Nie 2. Czy dziecko chętnie uczestniczy w tych zajęciach? Tak Nie 3. Czy dziecko opowiada w domu o tym co robiło na zajęciach? Tak Nie Czasami 4. Czy Pana/Pani zdaniem zajęcia z wykorzystaniem technik arteterapii wpływają korzystnie na rozwój sprawności manualnych dzieci? Tak Nie Nie wiem 5. Czy oglądał/ oglądała Pan/Pani prace dziecka wykonane na zajęciach? Tak Nie

21 6. Czy zauważył/ zauważyła Pan/Pani u swojego dziecka poprawę w wykonywaniu czynności manualnych? Tak Nie 7. Czy takie zajęcia są potrzebne? Tak dlaczego?. Nie dlaczego?... Ankieta skierowana do dzieci uczęszczających na zajęcia Doskonalenie sprawności manualnych dzieci przedszkolnych w oparciu o techniki arteterapii 1. Czy podobają ci się zajęcia, na które uczęszczasz? Tak Nie 2. Które zajęcia najbardziej ci się podobały?.. 3. Jaką technikę plastyczną najbardziej lubisz (rysowanie, malowanie, wydzieranie, lepienie itp.).. 4. Czy opowiadasz rodzicom o tym co robiłeś/robiłaś na zajęciach? Tak Nie 5. Czy zachęcasz rodziców, aby zobaczyli twoje prace wykonane na zajęciach? Tak Nie

22 6. Gdy jesteś w domu jaką technikę plastyczną najczęściej wykonujesz (rysowanie, malowanie, wycinanie, wydzieranie, lepienie itp.).