e-finanse : finansowy kwartalnik internetowy Nr 3/2005

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "e-finanse : finansowy kwartalnik internetowy Nr 3/2005"

Transkrypt

1 e-finanse : finansowy kwartalnik internetowy Nr 3/2005

2 dr inż. Andrzej Chyliński Katedra Bankowości i Finansów Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie Zarządzanie ryzykiem w rzedsiębiorstwie i jego wływ na analizę ołacalności rzedsięwzięć inwestycyjnych w w w. e - f i n a n s e. c o m

3 1. Wrowadzenie Zarządzanie ryzykiem w rzedsiębiorstwie może ociągać za sobą konieczność uwzględniania w rzedsiębiorstwie ewnych kosztów związanych z zarządzaniem ryzykiem. Koszty te mogą wływać na rzeływy ieniężne, które są brane od uwagę w rzyadku analizy ołacalności rzedsięwzięć inwestycyjnych. Aby uwzględnić wływ zarządzania ryzykiem na analizę ołacalności, należy wskazać metody omiaru ryzyka i ocenić ich wływ na analizę ołacalności rzedsięwzięć inwestycyjnych 1. Do najczęściej wykorzystywanych metod omiaru ryzyka należy metoda wartości narażonej na ryzyko oraz metoda rzeływów ieniężnych narażonych na ryzyko 2. W oracowaniu rzedstawiono, w jaki sosób rzedsięwzięcia inwestycyjne wływają na mierniki ryzyka oraz jak wływ ten znajduje odzwierciedlenie w analizie ołacalności. 2. Wływ rzedsięwzięcia inwestycyjnego na wartość narażoną na ryzyko Wływ rzedsięwzięcia inwestycyjnego na wartość narażoną na ryzyko można mierzyć orzez określenie zmian wartości narażonej na ryzyko, wywołanej rzez rzedsięwzięcie. W celu rzeanalizowania tego wływu można rzyjąć model finansowania rzedsięwzięcia inwestycyjnego wykorzystujący transakcje kuna i srzedaży aktywów rzedsiębiorstwa. W modelu takim rzedsiębiorstwo dokonuje inwestycji w nowe aktywa, wykorzystując środki ochodzące ze srzedaży osiadanych w ortfelu instrumentów, n. aierów wartościowych. Takie transakcje kuna i srzedaży wływają zarówno na oczekiwaną stoę zwrotu z ortfela, jak i na jego zmienność. Przyjmujemy rzy tym, że aiery wartościowe cechują się normalnym rozkładem rawdoodobieństwa, i zakładamy, że ortfel tych aierów jest utrzymywany dostatecznie długi okres czasu, co ozwala uwzględnić oczekiwane stoy zwrotu rzy obliczaniu VaR. Wartość VaR (na oziomie rawdoodobieństwa 5%) jest określana jako iloczyn stałej 1,65 i zmienności ortfela omniejszony o oczekiwaną stoę zwrotu z ortfela 3. Właściwości oczekiwanej stoy zwrotu R i zmienności ortfela б wskazują, iż zmiana w oczekiwanej stoie zwrotu ortfela E(R ), wynikająca z zakuu ewnej ilości i-tego aieru wartościowego oraz srzedaży takiej samej ilości j-tego aieru wartościowego, jest równa różnicy oczekiwanych stó zwrotu aierów wartościowych i-tego oraz j-tego omnożonej rzez wielkość transakcji wyrażoną w formie udziału w ortfelu w. R = [ E( R ) E( R )] w i j Zmiany w zakresie udziału aierów w ortfelu wływają również na zmienność całego ortfela. Wływ zmian w zakresie zmienności jest uzależniony od kowariancji omiędzy stoą zwrotu z danego aieru wartościowego a stoą zwrotu z ortfela 4. Zwiększenie zmienności ortfela może wystąić w rzyadku transakcji kuna/srzedaży, która zwiększa udział w ortfelu aieru wartościowego o dodatniej kowariancji z ortfelem oraz w rzyadku transakcji, która zmniejsza udział w ortfelu aieru wartościowego o ujemnej kowariancji z ortfelem. W rzyadku zwiększenia udziału i-tego aieru wartościowego (o wielkość w) w ortfelu (oznaczonym jako, który zawiera N elementów) i zmniejszenia udziału w ortfelu j-tego aieru wartościowego (również o wielkość w) możemy określić wływ tej zmiany na zmienność ortfela. Wływ w na zmiany zmienności można wyznaczyć, wykorzystując oniższą zależność. σ Cov = ( Ri, R ) Vol( R ) w = β i Vol ( R ) w, 1 A. Rutkowski, Zarządzanie finansami, PWE, Warszawa M. Crouhy, D. Galai, R. Mark, Risk management, McGraw-Hill, New York P. Jorion, Value at risk, McGrawHill, New York K. Jajuga, T. Jajuga, Inwestycje, PWN, Warszawa

4 gdzie β i jest ilorazem kowariancji stoy zwrotu i-tego aieru wartościowego ze stoą zwrotu ortfela oraz wariancji stoy zwrotu z ortfela 5. Jeżeli ortfel rzedsiębiorstwa jest ortfelem rynkowym, to wsółczynnik β i jest wsółczynnikiem β wynikającym z modelu wyceny aktywów kaitałowych CAPM 6. Jeżeli ortfel rzedsiębiorstwa nie jest ortfelem rynkowym to wsółczynnik β i różni się od wsółczynnika β, wynikającego z modelu wyceny aktywów kaitałowych CAPM. Wsółczynnik β danych aktywów określa wnoszony rzez te aktywa wkład do ryzyka ortfela. Aktywa o wyższym wsółczynniku β wnoszą wyższy wkład do ryzyka ortfela. Wyrowadzenie zależności określających wływ w na zmiany zmienności ortfela aierów wartościowych 7. N N N ( R ) = wi V ( R ) + wi w jcov( 2 σ = V R, R ) i= 1 i= 1 i j i= 1 i j σ ( V ( R ) = 2 wi V ( Ri ) w + 2 w j Cov( Ri, R j ) σ σ σ ( R ) V ( R ) =Vol = = = = [ V ( R )] 2 ( V ( R ) i 2 w V w V i = 2 ( V ( R ) Vol( R ) N ( Ri ) w + 2 w j Cov( Ri, R j ) j i j= 1 2 Vol ( R ) N ( Ri ) w + w j Cov( Ri, R j ) j i j= 1 Vol ( R ) w w Cov = w ( Ri, R ) Vol( R ) w = β i Vol ( R ) w β i Cov = V ( Ri, R ) ( R ) ( Ri, R ) [ Vol( R )] 2 Cov = W rzyadku zwiększenia udziału w ortfelu i-tego aieru wartościowego (o wielkość w) i zmniejszenia udziału w ortfelu j-tego aieru wartościowego (również o wielkość w) otrzymujemy rzyrost zmienności ortfela określony wyrażeniem: ( Vol( R ) = ( β β ) = ( β β ) w Vol R ) σ =. i j i j ( 5 Ibidem. 6 Ibidem. 7 J. Koronacki, J. Mielniczuk, Statystyka dla studentów kierunków technicznych i rzyrodniczych, WNT, Warszawa

5 Jeżeli oczekiwana stoa zwrotu ortfela jest oszacowana jako równa zero, to rzyrost wartości narażonej na ryzyko VaR z tytułu transakcji kuna/srzedaży jest równy iloczynowi 1,65 rzez rzyrost zmienności z tytułu transakcji kuna/srzedaży rzez wartość ortfela W. ( Vol( R ) W VaR = 1, 65 Jeżeli transakcja kuna/srzedaży zwiększa oczekiwaną stoę zwrotu ortfela, fakt ten owoduje, iż wartość narażona na ryzyko VaR ulega zmniejszeniu w orównaniu do wartości narażonej na ryzyko w rzyadku niższych oczekiwanych stó zwrotu, onieważ wszystkie stoy zwrotu z ortfela są zwiększone z owodu wzrostu oczekiwanej stoy zwrotu. Łączny rzyrost wartości narażonej na ryzyko VaR możemy określić jako sumę rzyrostu wynikającego ze zmian w zakresie oczekiwanych stó rocentowych oraz rzyrostu wynikającego z modyfikacji w zakresie zmienności: ( E( R ) E( R ) w W + ( β ) 1, Vol( R ) w W VaR = β 65. i j i Przedsiębiorstwo musi ocenić, czy wływ zmian w zakresie oczekiwanych stó zwrotu jest dostatecznie duży, aby uzasadniać rzyrost wartości narażonej na ryzyko. W tym celu rzedsiębiorstwo owinno określić koszty związane ze wzrostem VaR. Przyjmijmy, że zwiększenie łącznych kosztów związanych z wartością narażoną na ryzyko w rzyadku małych zmian może być oszacowane rzez krańcowe koszty jednostkowe wartości narażonej na ryzyko. Na odstawie znajomości kosztów krańcowych rzedsiębiorstwo może określić koszty związane ze wzrostem wartości narażonej na ryzyko. Podejmując decyzję, można wówczas wykorzystać orównanie oczekiwanych dochodów z transakcji handlowej ze wzrostem łącznych kosztów związanych ze zmianą wartości narażonej na ryzyko, wynikającą z transakcji kuna/srzedaży. Oczekiwane dochody wynikające z transakcji kuna/srzedaży można określić jako iloczyn oczekiwanej stoy zwrotu z transakcji handlowej oraz wartości ortfela. Wzrost łącznych kosztów z tytułu zmian wartości narażonej na ryzyko można określić jako iloczyn jednostkowych kosztów krańcowych omnożonych rzez rzyrost wartości narażonej na ryzyko. Oczekiwane dochody netto z tytułu transakcji o uwzględnieniu kosztów zmiany wartości narażonej na ryzyko są różnicą owyższych wielkości. Jednostkowe koszty krańcowe obejmują wszystkie koszty rzedsiębiorstwa wywołane rzez zwiększenie kwoty wartości narażonej na ryzyko. 3. Wływ rzedsięwzięcia inwestycyjnego na rzeływy ieniężne narażone na ryzyko Wływ rojektu inwestycyjnego na rzeływy ieniężne narażone na ryzyko CaR 8 określamy jako zmianę rzeływów ieniężnych wywołaną rzez rojekt inwestycyjny. Jeżeli rozmiary rojektu są małe, możemy wykorzystać metodę szacowania krańcowego wływu rojektu na rzeływy ieniężne narażone na ryzyko. W rzyadku rojektu, dla którego nie możemy zastosować do szacowania kosztów metody rzyrostów krańcowych, niezbędne staje się określanie wływu nowego rojektu na CaR orzez orównanie wartości CaR z uwzględnieniem rojektu inwestycyjnego oraz wartości CaR bez rojektu inwestycyjnego. Przyjmijmy, że rzeływy ieniężne ze wszystkich aktualnie rowadzonych rojektów inwestycyjnych wynoszą C A, natomiast rzeływy ieniężne z nowego rojektu inwestycyjnego wynoszą C N. Przy założeniu, że rzeływy ieniężne cechują się rozkładem normalnym, możemy określić rzeływy ieniężne narażone na ryzyko CaR (na oziomie rawdoodobieństwa 5%), wykorzystując oniższą zależność: CaR ( ) ( 5 % A) = 1, 65 Vol C A. Przeływy ieniężne narażone na ryzyko o uwzględnieniu nowego rojektu określamy jako: CaR ( A + N ) =,65 Vol( C + C ) = 1,65 [ V ( C ) + V ( C ) + 2 Cov( C C )] 0, 5 5 % 1 A N A N A, N j. 8 R. Stulz, Rethinking risk management, Journal of Alied Cororate Finance, 1996, vol. 9, nr 3. 4

6 Wływ odjęcia rojektu na rzeływy ieniężne narażone na ryzyko zależy od jego wariancji oraz kowariancji z bieżącymi rojektami. Projekt inwestycyjny o wyższej wariancji rzeływów ieniężnych silniej zwiększa rzeływy ieniężne narażone na ryzyko CaR, onieważ jest bardziej rawdoodobne, że taki rojekt inwestycyjny rzyniesie większe straty. Jednakże wyższe straty silniej wływają na rzedsiębiorstwo, gdy wystęują w rzedsiębiorstwie znajdującym się w złej sytuacji ekonomiczno-finansowej. W takim rzyadku oznacza to, że rojekt inwestycyjny, którego rzeływy ieniężne wykazują wyższą kowariancję z istniejącymi rzeływami ieniężnymi, silniej zwiększa wartość CaR rzedsiębiorstwa. Jeżeli z rzeływami ieniężnymi narażonymi na ryzyko związane są ewne koszty, możemy je traktować jako jeszcze jeden rodzaj kosztów związanych z rojektem inwestycyjnym. Zaktualizowana wartość netto rojektu inwestycyjnego jest omniejszana o wływ rojektu inwestycyjnego na koszty związane z rzeływami ieniężnymi narażonymi na ryzyko CaR. Koszty związane z wartością CaR to koszty owstające na oczątku roku (lub analizowanego okresu), wynikające z rawdoodobieństwa wystąienia niskich rzeływów ieniężnych, co uniemożliwia rzedsiębiorstwu uzyskanie korzyści z możliwych do realizacji rojektów inwestycyjnych. Wartość bieżąca tych kosztów owinna omniejszać wielkość NPV rojektu wyznaczoną z zastosowaniem modelu wyceny aktywów kaitałowych. W konsekwencji rzedsiębiorstwo może odejmować wszystkie rojekty, dla których wielkość NPV (określona z stoy dyskontowej wynikającej z modelu CAPM) rzewyższa wływ kosztów związanych z rzeływami ieniężnymi narażonymi na ryzyko CaR. Rozważmy rzykład, rzyjmując, że rzeływy ieniężne mają rozkład normalny. Załóżmy, że rzedsiębiorstwo osiada oczekiwane rzeływy ieniężne w wysokości 8 mln zł o zmienności określonej na 5 mln zł. Określony dla nowego rojektu wsółczynnik korelacji z bieżącymi rojektami inwestycyjnymi wynosi 0,5. Projekt cechuje wsółczynnik β określony w odniesieniu do ortfela rynkowego w wysokości 0,25. Zakładamy, że z rojektem inwestycyjnym związana jest tylko jedna łatność na koniec rocznego okresu jego realizacji i wynosi ona 5,8 mln zł. Zakładamy również, że stoa rocentowa wolna od ryzyka jest równa 5% a rynkowa remia za ryzyko wynosi 6%. Wykorzystując model wyceny aktywów kaitałowych możemy określić koszt kaitału w rzyadku rojektu inwestycyjnego: CC = 5 % + 0,25 6% = 6,5%. CAPM Dla takiego kosztu kaitału wartość bieżąca netto rojektu inwestycyjnego jest równa zdyskontowanym na oczątek okresu wływom omniejszonym o wydatki: 5,8 NPV = 5 = 0,446. 1,065 Ponieważ kryterium ołacalności inwestycji jest sełnione (NPV > 0), rzedsiębiorstwo może odjąć taki rojekt inwestycyjny, jeżeli nie uwzględnia całkowitego ryzyka (związanego ze zmiennością rzeływów o odjęciu decyzji o rzyjęciu rojektu do realizacji). Zmienność rzeływów ieniężnych o odjęciu rojektu inwestycyjnego wynosi: 2 2 0,5 ( ,5 5 5) = 8, Podjęcie rojektu inwestycyjnego zwiększa zmienność rzeływów ieniężnych o kwotę 3,66 mln zł. CaR ( rzed ) = 1,65 5 8, 25 5 % = Przed odjęciem rojektu wartość CaR wynosi 8,25 mln zł. CaR ( o) = 1,65 8, , % = Po odjęciu rojektu inwestycyjnego wartość CaR staję się równa 14,289 mln zł. 5

7 Jeżeli koszty związane z CaR wynoszą w rzedsiębiorstwie 10% kwoty CaR, rzedsiębiorstwo owinno odrzucić rojekt ze względu na brak sełnienia kryterium ołacalności inwestycji (rzy uwzględnieniu kosztów związanych ze zmianą CaR). ( 14,2894 8,25) = 0,472 0,1 6,0394 = 0, 132 NPV = 0,472 0,1 W rzyadku rojektów inwestycyjnych obejmujących kilka okresów (n. kilka lat) należy uwzględniać koszty związane z CaR zarówno w ierwszym, jak i w óźniejszych okresach realizacji rojektu inwestycyjnego Uwzględnienie wływu tych kosztów na kryterium NPV jest możliwe do zrealizowania rzy założeniu, że możliwe jest oszacowanie wływu rojektu na wartość CaR w rzyszłości. W każdym roku rzeływy ieniężne związane z rojektem owinny być omniejszone o koszty związane z wływem rojektu na koszty wynikające z CaR. Jeżeli wływ rojektu na koszty związane z CaR jest określany dla oczątku roku (okresu) i jego wartość szacowana jest jako ekwiwalent ewności, wkład rojektu do kosztów wynikających z CaR jest dyskontowany na chwilę bieżącą z wykorzystaniem stoy wolnej od ryzyka. 4. Podsumowanie W oracowaniu zarezentowano metody omiaru ryzyka (takie jak wartość narażona na ryzyko i rzeływy ieniężne narażone na ryzyko) oraz sosób wykorzystywania metod analizy ortfela w rzyadku rzedsiębiorstwa odejmującego rzedsięwzięcie inwestycyjne. W raktycznych zastosowaniach w rzedsiębiorstwie rzyjmuje się najczęściej, że w analizie ołacalności rzedsięwzięć inwestycyjnych nie uwzględnia się kosztów związanych ze zmiennością rzeływów ieniężnych (lub zmiennością oczekiwanych rzychodów). Przedsiębiorstwa zarządzające ryzykiem winny jednak dążyć do uwzględniania tych kosztów rzy stosowaniu kryterium NPV, onieważ może to mieć znaczny wływ na ocenę ołacalności i odejmowanie decyzji dotyczących wyboru rzedsięwzięć do realizacji. 5. Literatura Crouhy M., Galai D., Mark R., Risk management, McGraw-Hill, New York Jajuga K., Jajuga T., Inwestycje, PWN, Warszawa Jorion P., Value at risk, McGrawHill, New York Koronacki J., Mielniczuk J., Statystyka dla studentów kierunków technicznych i rzyrodniczych, WNT, Warszawa Rutkowski A., Zarządzanie finansami, PWE, Warszawa Stulz R., Rethinking risk management, Journal of Alied Cororate Finance, 1996, vol. 9, nr 3. 6

8 Mgr Krzysztof Semczuk Deartament Prawny Kredyt Bank SA CHARAKTER PRAWNY KONTRAKTU SWAP w w w. e - f i n a n s e. c o m 1

9 Wrowadzenie Podstawowym celem tego artykułu jest rzedstawianie charakterystyki rawnej swaów na gruncie rawa olskiego, zarówno w ujęciu ubliczo-, jak i rywatnorawnym. Nie da się tego, moim zdaniem, zrobić bez rzedstawienia raktycznej strony funkcjonowania swaów. Na zakończenie sróbuję także odnieść się do ewnych tendencji, które jak się zdaje mogą dorowadzić do rzekształcenia ochodnych instrumentów finansowych w umowy nazwane. Sway zajmują ugruntowaną ozycję na rynkach finansowych od wielu lat 1, a ze względu na swoją uniwersalność i elastyczność są instrumentem dynamicznie rozwijającym się. Warunki rynkowe wymuszają z kolei coraz bardziej szczegółowe ujęcie obrotu swaami w ramy rawne. W rawodawstwie olskim jak dotychczas nie dokonano tego w sosób choćby nawet względnie szczegółowy. Z kolei w krajach o bardziej rozwiniętych rynkach finansowych rzynajmniej oważnie rozważa się objęcie ściślejszą regulacją rynków ozagiełdowych instrumentów finansowych. Ogólna charakterystyka i zastosowanie swaów Zgodnie z tradycyjną definicją ekonomistów swa (ang. zamiana, wymiana) rowadzi do uregulowania omiędzy stronami rzyszłych strumieni łatności na określonych w nim warunkach. Strony kontraktu ustalają w nim takie elementy, jak waluta lub waluty łatności, orocentowanie, terminy i częstotliwość łatności, cena transakcji, daty rozoczęcia i zakończenia umowy, jak również ewentualne zabezieczenia. Przyjmuje się, że odstawową funkcją swaów jest zamiana jednego ryzyka na inne 2. Kontrakty swa zawierane są zwykle omiędzy stronami o różnych możliwościach rynkowych w zakresie ozyskania środków w chwili, gdy możliwa do zrealizowania na rynku transakcja o obiektywnie najkorzystniejszych arametrach dla danej strony (istniejąca rzewaga komaratywna na określonym rynku 3 ) jest odmienna od jej referencji. Sway można odzielić według różnych kryteriów, a ściślej na różne kategorie można odzielić ryzyka, jakie te instrumenty ozwalają zabezieczyć. Podział odstawowy to rozróżnienie między swaem walutowym (currency swa, FX Swa) a odsetkowym (interest rate swa IRS) 4. Ryzyko walutowe (kursowe), olegające na niebezieczeństwie wystąienia niekorzystnych zmian kursów walut, ograniczane jest orzez zamianę łatności w jednej walucie na łatności w innej walucie, a ryzyko odsetkowe (stoy rocentowej) orzez zamianę łatności dokonywanych w oarciu o jedną stoę rocentową na dokonywane w oarciu o inną (najczęściej chodzi o zamianę stoy rocentowej zmiennej na stałą lub zmiennej na inną zmienną). Sway można odzielić także na instrumenty oarte na aktywach (asset swa) i asywach (liability swa). Swa oarty na asywach ozwala zamienić ryzyko związane z danym zobowiązaniem na związane z innym, a oarty na aktywach olega na zamianie ryzyka wynikającego z osiadania jednego aktywa (n. zaku obligacji o stałym orocentowaniu w walucie X) na inne (ożyczka udzielona innemu odmiotowi w walucie Y orocentowana według stoy zmiennej). Od kilku lat na rynek wkraczają instrumenty ozwalające ograniczyć także inne ryzyka n. sway indeksowe 5 i kredytowe. 1 Przyjmuje się, że ierwsze transakcje swa zostały zawarte w 1981 r. Pierwszymi bankami, które tworzyły te transakcje były Bank Światowy i Deutsche Bank. 2 Por. A. McDougal, Sway.Techniki zawierania transakcji i zarządzanie ryzykiem, Dom Wydawniczy Dom Wydawniczy ABC, Kraków 2001, s Twórcą tej teorii jest D. Ricardo. Jej raktyczne zastosowanie do raktyki rynku swaów jest jednak kwestionowane or. J. Hull, Kontrakty terminowe i ocje. Wrowadzenie, WIG-Press,Warszawa 1999, s. 167 i n. 4 Istnieją również sway walutowo-rocentowe (CCIRS Cross Currency Interest Rate Swa, zw. także Cross Currency Swa, Currency Couon Swa, Circus Swa) jest to, moim zdaniem, odmiana swau rocentowego, gdyż w ramach transakcji wymieniane są okresowo łatności odsetkowe, ale naliczane są one od kwot nominalnych w różnych walutach. 5 Sway indeksowe to inaczej sway akcyjne, o których mowa w Prawie o ublicznym obrocie i rojekcie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi olegają na zamianie łatności odsetkowej obliczanej od kwoty kaitału według stałej stoy rocentowej na łatność odsetkową, ale naliczaną zgodnie ze zmianami indeksu giełdowego (mogą one rzybrać charakter Overnight Index Swa). w w w. e - f i n a n s e. c o m 2

10 Pochodne instrumenty finansowe w olskim ustawodawstwie o 1989 r. 6 Przechodząc do uwag de lege lata należy kilka zdań oświęcić historii regulacji obrotu instrumentami finansowymi w Polsce. Pochodne instrumenty finansowe, jako ewna grua transakcji na rynku finansowym, które osiadają określone wsólne cechy, wrowadzane są do rawa olskiego o 1989 r. z dużym trudem. Wydaje się, że ustawodawca, tolerując ich istnienie, stara się nie dotykać tej materii, o ile nie jest to absolutnie niezbędne, a więc działalność ustawodawcza na tym olu rzyomina bardziej łatanie dziur, niż jakiekolwiek skoordynowane róby wrowadzenia komleksowej regulacji. Skutkuje to oczywiście rozroszeniem rzeisów i niesójnością terminologiczną, a z drugiej strony róbami ozaustawowego uregulowania tych kwestii, ozwalającego rynkowi się rozwijać 7. Pierwsze uregulowania dotyczące instrumentów ochodnych ojawiły się w II oł. lat 90. ub. w. Wydaje się jednak, że ierwszym w Polsce o 1989 r. aktem rawnym, który osługiwał się terminem instrumenty ochodne, był Układ Euroejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzecząosolitą Polską a Wsólnotami Euroejskimi i ich Państwami Członkowskimi z 1991 r. 8 Próby uregulowania kwestii istotnych z unktu widzenia nadzorczego, czyli m.in. określenia zasad zaangażowania uczestników rynku w określone transakcje, odjęto w tak istotnych dla rynku finansowego ustawach, jak Prawo o ublicznym obrocie aierami wartościowymi z 1997 r. 9, Prawo dewizowe z 1998 r. oraz Prawo bankowe z 1997 r., gdzie z kolei mowa jest o terminowych oeracjach finansowych. O instrumentach ochodnych wsomina także ustawa o finansach ublicznych z 1998 r. 10. Nowelizacja ustawy o rachunkowości, która weszła w życie 1 stycznia 2002 r. 11, wrowadziła do niej ojęcie instrumentu finansowego. Na odstawie ustawy o rachunkowości wydano także rozorządzenie Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w srawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sosobu rezentacji instrumentów finansowych, które w chwili obecnej najbardziej recyzyjnie wskazuje transakcje zaliczane do gruy instrumentów finansowych, ale także definiuje oszczególne instrumenty 12. Od 2001 r. ochodne instrumenty finansowe wymieniane są w ustawach o odatku dochodowym od osób rawnych i o odatku dochodowym od osób fizycznych, a od 2004 r. w nowej ustawie o odatku od towarów i usług mowa jest o zbywalnych instrumentach finansowych. Najóźniej odjęto działania zmierzające do uregulowania kwestii wynikające z raktyki obrotu gosodarczego, n. dotyczące zabezieczenia interesów wierzycieli na wyadek uadłości jednej ze stron transakcji, której rzedmiotem jest ochodny instrument finansowy (zagadnienia te reguluje ustawa Prawo uadłościowe i narawcze, które weszło w życie 1 aździernika 2003 r.), czy nieożądanej możliwości uznawania transakcji ochodnych za zobowiązania z gry lub zakładu (rzeis wskazujący wyraźnie, że terminowe oeracje finansowe nie mają takiego charakteru ojawił się w ustawie Prawo bankowe w 2004 r. 13 ; bardzo wyraźnie wyeksonowana jest ta kwestia w rojekcie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, o którym będzie jeszcze mowa). Wydaje się, że od czasu, gdy integracja Polski ze Wsólnotami Euroejskimi wkroczyła w kulminacyjną fazę (I oł r.), mamy do czynienia z nowym etaem regulacji dotyczącej ochodnych instrumentów finansowych, czego wyrazem może być obszerna nowelizacja ustawy Prawo o ublicznym obrocie aierami wartościowymi 14, uchwalenie ustawy o zabezieczeniach finanso- 6 Bardzo szczegółowe oracowanie na ten temat autorstwa T. Nieboraka Pochodne instrumenty finansowe w ustawodawstwie olskim (Próba systematyzacji terminologicznej) ukazało się w miesięczniku Państwo i Prawo 2003, nr 1, s Na szczególną uwagę i uznanie zasługują w szczególności działania Związku Banków Polskich, które dorowadziły do owstania wzorcowych umów ramowych w zakresie obrotu ochodnymi instrumentami finansowymi, skonstruowanych w oarciu o szeroko rzyjętą w raktyce międzynarodowej konstrukcję umowy ramowej International Swas and Derivatives Association, m.in. umożliwiających stosowanie nettingu, jak również zawierających oisy transakcji, stanowiące róbę ozaustawowego ujednolicenia terminologii i koniecznych elementów oszczególnych rodzajów transakcji. 8 Załącznik XII c wymieniający usługi finansowe. 9 Ustawa w art. 3., ust. 3. mówiła o rawach ochodnych będących aierami wartościowymi. 10 Art. 30., kt Ustawa z 9 listoada 2000 r. o zmianie ustawy o rachunkowości DzU nr 113, oz DzU nr 149, oz. 1674, ze zm. 13 Art. 7a, który obowiązuje od 1 maja 2004 r. 14 Ustawa z 12 marca 2004 r. o zmianie ustawy Prawo o ublicznym obrocie aierami wartościowymi oraz o zmianie innych ustaw DzU nr 64, oz w w w. e - f i n a n s e. c o m 3

11 wych z 2 kwietnia 2004 r. 15, a ostatnio skierowanie do sejmu rządowego rojektu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi 16. Jak nietrudno się domyślić, zmiany te wymusza fakt członkostwa we Wsólnotach Euroejskich. Swa jako instrument finansowy oraz jako instrument ochodny (derywat) Aktualnie jednym z aktów rawnych regulujących jedną z łaszczyzn obrotu ochodnymi instrumentami finansowymi 17 jest wsomniane wcześniej rozorządzenie Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w srawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sosobu rezentacji instrumentów finansowych. Rozorządzenie nie definiuje ojęcia instrument finansowy, stwierdzając jedynie, że rzeisy rozorządzenia stosuje się odowiednio do: 1) umów, których rzedmiotem są towary, takich jak kontrakty towarowe, ocje i kontrakty swa, rzewidujących dla jednej ze stron rawo do rozliczenia zobowiązania orzez wydanie środków ieniężnych albo innych aktywów finansowych, z wyjątkiem rzyadku, gdy jednostka: a) zawarła umowę w celu nabycia, srzedaży lub wykorzystania towarów i nie stwierdza zajścia okoliczności, które uniemożliwiają wykonanie ostanowień objętych umową, b) zawierając umowę, miała zamiar nabycia, srzedaży lub wykorzystania towarów, c) oczekuje wykonania ostanowień umowy orzez dostawę towarów, 2) zobowiązań, które na odstawie umowy mogą być rozliczone rzez jednostkę drogą wydania aktywów finansowych albo własnych instrumentów kaitałowych, od warunkiem, że ilość własnych aierów wartościowych niezbędnych dla rozliczenia zobowiązania zmienia się wraz ze zmianą ich wartości godziwej. Jednocześnie, rzeisów rozorządzenia nie stosuje się do: 1) instrumentów kaitałowych wyemitowanych lub wystawionych rzez jednostkę, w tym udziałów, ocji na akcje własne, raw oboru lub warrantów, raw do akcji i innych instrumentów finansowych, które zgodnie z ustawą jednostka zalicza do kaitału własnego, 2) udziałów w jednostkach odorządkowanych, 3) raw i zobowiązań wynikających z umów ubezieczeniowych w rozumieniu ustawy z 22 maja 2003 r. o działalności ubezieczeniowej (DzU nr 124, oz. 1151), 4) raw i zobowiązań wynikających z umów, o których mowa w art. 3., ust. 4. ustawy o rachunkowości 18, 5) umów, z których wynika obowiązek dokonania łatności zależnych od warunków klimatycznych, geologicznych lub innych czynników naturalnych, ale stosuje się do instrumentów ochodnych wbudowanych w umowy, o których mowa w kt 4. i 5., o ile nie są zależne od czynników wymienionych w kt 5., oraz do zasad wyłączania z ksiąg rachunkowych należności finansującego oddanych zamianie na aiery wartościowe (sekuratyzacji), wynikających z umów, o których mowa w art. 3 ust. 4 ustawy o rachunkowości. Z treści rozorządzenia należy jednak wnioskować, że umowy wymienione w unktach 1-5 są instrumentami finansowymi. Rozorządzenie wrowadza za to definicję instrumentu ochodnego ( 3., kt 4.) jest nim instrument finansowy, którego: 1) wartość jest zależna od zmiany wartości instrumentu bazowego, tj. określonej stoy rocentowej, ceny aieru wartościowego lub towaru, kursu wymiany walut, indeksu cen lub stó, oceny wiarygodności kredytowej lub indeksu kredytowego albo innej odobnej wielkości i 15 DzU nr 91, oz. 871; ustawa ta wdraża dyrektywę 2002/47/WE z 6 czerwca 2002 r. w srawie ustanawiania zabezieczeń finansowych (DzUrz WE L 168 z 27 czerwca 2002 r.). Ustawa ta również osługuje się ojęciem instrumentu finansowego w jej rozumieniu są to tylko aiery wartościowe. 16 Druk sejmowy nr I to też nie bez braków de lege ferenda należy, moim zdaniem, ostulować n. uregulowanie kwestii wzajemnych obowiązków informacyjnych między stronami instrumentów finansowych, związanych z wyceną i rezentacją instrumentów, zwłaszcza gdy tylko jedną ze stron transakcji jest rofesjonalna instytucja finansowa. 18 Chodzi o szeroko ojmowany leasing. w w w. e - f i n a n s e. c o m 4

12 2) nabycie nie owoduje oniesienia żadnych wydatków oczątkowych albo wartość netto tych wydatków jest niska w orównaniu do wartości innych rodzajów kontraktów, których cena odobnie zależy od zmiany warunków rynkowych, 3) rozliczenie nastąi w rzyszłości. Rozorządzenie zalicza do instrumentów ochodnych w szczególności transakcje terminowe, takie jak kontrakty forward lub futures, ocje oraz kontrakty swa. W rozorządzeniu znajduje się obecnie jedyna definicja legalna kontraktu swa zgodnie z 3., kt 8., kontrakt swa to umowa zamiany rzyszłych łatności na warunkach z góry określonych rzez strony. Obrót ochodnymi instrumentami finansowymi dzieli się na giełdowy i ozagiełdowy. Ma to rzełożenie także na odział instrumentów (exchange traded i over-the-counter [OTC] derivatives), onieważ instrumenty na różnych rynkach mają różny charakter, co wynika z konieczności standaryzacji instrumentów na rynkach giełdowych. Dokonanie rawidłowego odziału instrumentów finansowych rodzi trudności także (choć, jak już była mowa, nie tylko) na gruncie znowelizowanych rzeisów o ublicznym obrocie. Prawa ochodne, kontrakty terminowe, instrumenty ochodne to ojęcia, które od niedawna znajdują się w olskim języku rawnym. Sway, zwłaszcza rzez ekonomistów, zaliczane są do instrumentów ochodnych (derivatives) ze względu na fakt, że ich wartość uzależniona jest od wartości innych instrumentów bazowych (underlying instruments). Instrumentem takim może być stoa rocentowa, kurs walutowy, indeks giełdowy, rating kontrahenta. Także funkcja gosodarcza swaów i innych derywatów jest zbieżna, bo służą arbitrażowi, sekulacji lub zabezieczeniu. Również zasady i zwyczaje obrotu swaami są zwykle zbieżne z obowiązującymi ogólnie dla derywatów OTC. Po nowelizacji ustawy Prawo o ublicznym obrocie dokonanej ustawą z 12 marca 2004 r. o zmianie ustawy Prawo o ublicznym obrocie aierami wartościowymi oraz o zmianie innych ustaw, od dnia 1 maja 2004 r., zwraca uwagę rozróżnienie raw ochodnych, będących aierami wartościowymi (kontrakty terminowe, ocje) i odlegających regulacji tej ustawy, od instrumentów finansowych, które aierami wartościowymi nie są. Słusznie wskazuje się, że sełnianie jedynie tej samej funkcji ekonomicznej nie może decydować o rzynależności do tej samej gruy czynności rawnych 19. Prawo o ublicznym obrocie zalicza sway do gruy instrumentów finansowych, niebędących w rozumieniu tej ustawy aierami wartościowymi obok kontraktów terminowych, umów forward, dotyczących stó rocentowych 20 i ocji kuna lub srzedaży któregokolwiek z instrumentów finansowych. Poza wsólną cechą ochodności derywaty niebędące aierami wartościowymi od raw ochodnych w rozumieniu Prawa o ublicznym obrocie różni bardzo wiele. Paiery wartościowe, zwłaszcza douszczone do obrotu ublicznego, są instrumentami łynnymi, standaryzowanymi, a ubliczny obrót odlega ścisłemu nadzorowi. Instrumenty wymienione w art. 3a ustawy cech tych nie mają. Na zakończenie należy także zaznaczyć, że same sway również mogą stanowić instrument bazowy dla innych derywatów, n. tzw. swacji 21. Sway jako terminowe oeracje finansowe Równolegle z ojęciem instrumentów finansowych i ochodnych w olskim rawie funkcjonuje też ojęcie terminowych oeracji finansowych, które, jak się wydaje, okrywa się z zakresami ojęć instrument ochodny i ochodny instrument finansowy, jakie można wydedukować z owyżej wymienionych regulacji, a rzynajmniej jest bliskoznaczny w stosunku do ojęcia instrument ochodny w rozumieniu rozorządzenia Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. Prawne znaczenie tej kategorii w chwili obecnej jest znaczne i być może będzie wzrastało, o ile ustawodawca nie osta- 19 A. Chłoecki,Ocje i kontrakty terminowe. Zagadnienia rawne, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2001, s FRA forward rate agreement. 21 Ang. swation ocja, której wykonanie olega na zawarciu w określonym czasie określonego kontraktu swa. w w w. e - f i n a n s e. c o m 5

13 nowi ujednolicić terminologii używając ojęcia instrumenty finansowe, albo nie rzyjmie innej koncecji terminologicznej 22. Pojęciem terminowe oeracje finansowe osługuje się ustawa Prawo bankowe, ale nie wrowadza ona jego definicji 23. Za to rzewiduje ona bardzo istotne skutki uznania danej transakcji za terminową oerację finansową zgodnie z art. 7a Prawa bankowego, wrowadzonym ustawą nowelizującą Prawo bankowe od 1 maja 2004 r. tego rodzaju transakcje nie stanowią gry losowej ani zakładu wzajemnego w rozumieniu odowiednich rzeisów, ani nie stanowią zobowiązania naturalnego, o którym mowa w art Kodeksu cywilnego 24. Dla terminowych oeracji finansowych, dokonywanych w oarciu o umowy ramowe istotny wyjątek od zasad ogólnych czyni Prawo uadłościowe i narawcze. Zgodnie z art. 85., jeżeli umowa ramowa, której jedną ze stron jest uadły, zastrzega, że oszczególne umowy szczegółowe, których rzedmiotem są terminowe oeracje finansowe lub srzedaż aierów wartościowych ze zobowiązaniem do ich odkuu, będą zawierane w wykonaniu umowy ramowej oraz że rozwiązanie umowy ramowej owoduje rozwiązanie wszystkich umów szczegółowych zawartych w wykonaniu tej umowy: 1) wierzytelności z tytułu oszczególnych umów szczegółowych zawartych w jej wykonaniu nie są obejmowane układem, 2) syndykowi nie rzysługuje urawnienie do odstąienia od umowy ramowej, o którym mowa w art. 98. tej ustawy, 3) każda ze stron może wyowiedzieć umowę ramową z zachowaniem ustalonego w tej umowie sosobu rozliczenia stron na wyadek rozwiązania umowy, 4) douszczalne jest otrącenie wierzytelności wynikającej z rozliczenia stron, 5) do oszczególnych umów szczegółowych, mających za rzedmiot terminowe oeracje finansowe lub srzedaż aierów wartościowych ze zobowiązaniem do ich odkuu nawet jeżeli nie zostały one zawarte w wykonaniu umowy ramowej, o której mowa w ust. 1. nie stosuje się rzeisów art. 98. i Nowe rawo uadłościowe wrowadziło jednak, rzynajmniej na otrzeby tego rzeisu 26, definicję terminowych oeracji finansowych są to oeracje, w których ustalono cenę, kurs, stoę rocentową lub indeks a w szczególności nabywanie walut, aierów wartościowych, złota lub innych metali szlachetnych, towarów lub raw, w tym umowy obliczone tylko na różnicę cen, ocje i rawa ochodne zawarte na umówiona datę lub umówiony termin, w obrocie rynkowym. Swa jako czynność (usługa) maklerska Zgodnie ze znowelizowanym Prawem o ublicznym obrocie działalność maklerska obejmuje wykonywanie czynności olegających m.in. na rzyjmowaniu albo rzekazywaniu zleceń nabycia lub zbycia niebędących aierami wartościowymi finansowych kontraktów terminowych, umów forward, 22 W rojekcie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi mowa jest o instrumentach finansowych kategoria ta obejmuje aiery wartościowe oraz niebędące aierami wartościowymi: 1) tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania, 2) instrumenty rynku ieniężnego, 3) finansowe kontrakty terminowe oraz inne równoważne instrumenty finansowe, rozliczane ieniężnie, umowy forward, dotyczące stó rocentowych, sway akcyjne, sway na stoy rocentowe, sway walutowe, 4) ocje kuna lub srzedaży instrumentów finansowych, ocje na stoy rocentowe, ocje walutowe, ocje na takie ocje oraz inne, równoważne instrumenty finansowe rozliczane ieniężnie, 5) rawa majątkowe, których cena zależy bezośrednio lub ośrednio od wartości oznaczonych co do gatunku 6) rzeczy, określonych rodzajów energii, mierników i limitów wielkości rodukcji lub emisji zanieczyszczeń (ochodne instrumenty towarowe), 7) inne instrumenty, jeżeli zostały douszczone do obrotu na rynku regulowanym na terytorium aństwa członkowskiego lub są rzedmiotem ubiegania się o takie douszczenie. Ustawa wrowadza także kategorię maklerskich instrumentów finansowych są nimi aiery wartościowe oraz instrumenty finansowe, o których mowa w lit. a-d. 23 Wcześniej, od 7 stycznia 2002 r. do 30 kwietnia 2004 r., ustawa osługiwała się równolegle ojęciami oeracje terminowe i terminowe oeracje finansowe. 24 Kwestia ta dotychczas była rzedmiotem wątliwości, niemniej ze względu na rygor określony w art k.c. większość autorów słusznie nie rzyznawała terminowym oeracjom finansowym charakteru gry losowej lub zakładu. 25 Wejście w życie tej ustawy uchyliło art Prawa bankowego, który zawierał w ograniczonym zakresie regulację zastosowaną nastęnie w art. 85. nowego rawa uadłościowego. 26 Definicja zawarta w ust. 2. wyraźnie odwołuje się do oeracji terminowych, o których mowa w ust. 1. w w w. e - f i n a n s e. c o m 6

14 dotyczących stó rocentowych, swaów akcyjnych, swaów na stoy rocentowe, swaów walutowych (art. 30., ust. 2., kt 1., lit. d). Prowadzenie działalności maklerskiej wymaga co do zasady zezwolenia Komisji Paierów Wartościowych i Giełd. Ustawa douszcza jednak dokonywanie takich czynności rzez inne odmioty. Wówczas świadczenie takich usług traci charakter licencjonowanej działalności maklerskiej. Zgodnie z art. 30a, ust. 1., banki oraz inne odmioty mogą świadczyć wymienione usługi na zasadach określonych w odrębnych ustawach, o ile rzedmiotem tych usług nie są aiery wartościowe douszczone do ublicznego obrotu, z wyłączeniem aierów wartościowych, o których mowa w art. 6., ust. 1. ustawy 27. Swa jako czynność rawna Po rzedstawieniu zagadnień ublicznorawnych rzejdę teraz do omówienia zagadnień cywilistycznych. Biorąc za odstawę jedyną definicję legalną znajdujacą się, jak rzyomnę, w rozorządzeniu Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r., należy stwierdzić, że swa jest kontraktem, czyli umową, a także umową olegającą na zamianie łatności. Kontrakt swa ma charakter konsensualny, rozorządzający, jak również odłatny. Mimo że rzy zawieraniu kontraktów swa często wystęuje ośrednik (dealer), należy rzyjąć, że sway nie są umowami wielostronnymi 28. Kontrakt swa, tak jak wiele innych instrumentów ochodnych, można uznać za umowę losową 29, ale bardziej w otocznym rozumieniu, gdyż w sensie rawnym, jak była mowa wcześniej, nie stanowi on zobowiązania z gry lub zakładu. Kontrakty swa mają charakter kauzalny (causa obligandi). Jako że świadczenia stron kontraktu swa są dla siebie odowiednikami, będzie on bez wątienia umową wzajemną 30,. Na gruncie rawa olskiego zastosowanie zatem znajdą tu n. cywilnorawne regulacje o wykonaniu i skutkach niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych, dotyczące takich asektów, jak możliwość owstrzymania się ze sełnieniem świadczenia 31, rawo odstąienia od umowy czy skutki nastęczej niemożliwości świadczenia. 27 Art. 6., ust. 1. douszcza ubliczny obrót aierami wartościowymi oza rynkiem regulowanym oraz bez ośrednictwa sółek i banków rowadzących działalność maklerską, o ile rzedmiotem obrotu są aiery skarbowe i oarte na nich rawa ochodne. 28 Konfiguracja kontraktów swaowych może być wysoce skomlikowana, a transakcja jako całość może mieć miejsce między wieloma kontrahentami (n. tzw. cocktail swas są to skomlikowane transakcje, wykorzystujące różne tyy swaów i zawierane omiędzy więcej niż dwoma odmiotami), ale u odstawy zawsze będzie leżał ojedynczy, dwustronny kontrakt. Por. Basel Committee for Banking Suervision Risk Management Guidelines for Derivatives, Liiec 1994, s. 2,. I.1: While some derivatives instruments may have very comlex structures, all of them can be divided into the basic building blocks of otions, forward contracts or some combination thereof. The use of these basic building blocks in structuring derivatives instruments allows the transfer of various financial risks to arties who are more willing, or better suited, to take or manage them.(źródło: htt:// 29 Por. A. Borowski, Konstrukcja i charakter rawny umów dotyczących instrumentów ochodnych, C.H. Beck, Warszawa, 2005, s Ibidem, s Autor stwierdza: jedna ze stron w chwili rozliczenia kontraktu oniesie stratę i będzie zmuszona wyłacić artnerowi różnicę omiędzy kursem rynkowym a jego ceną ustaloną w umowie (...). W ostatecznym rozrachunku zasadnicza nieekwiwalentność świadczeń stron srawia, że kontrakt swau walutowego trudno uznać za umowę wzajemną. Nie można, moim zdaniem, zgodzić się z tą tezą. To, że w danej transakcji towar nie odowiada wartością załaconej cenie, nie rzesądza o tym, że umowa srzedaży nie będzie co do zasady umową wzajemną. Zasadniczym motywem, dla którego strony zawierają kontrakt swa, jest właśnie to, że obie liczą na zmiany rynkowe korzystne dla siebie, ale uzgadniane warunki transakcji zakładają właśnie ekwiwalentność kwot walut, czy wysokości stó rocentowych. Por. W. Czachórski, Zobowiązania. Zarys wykładu, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 1999, s Z odłatnością i wzajemnością wiąże się zagadnienie ceny kontraktu swa. W raktyce, ze względu m.in. na zamiar strony inicjującej negocjacje uzyskania konkretnego rezultatu orzez zawarcie kontraktu swa, świadczenie jednej ze stron jest określone już rzy rozoczęciu negocjacji, zaś strony negocjują jego ekwiwalent. W zależności od tego, o której stronie kontraktu znajdzie się każdy z odmiotów chcących go zawrzeć, cena ta może być różna. Przykład: rzyjmijmy, że strona A chce dokonać zamiany łatności oartej na kwocie nominalnej w PLN według stoy stałej 6,5%.a., i że w danych warunkach rynkowych idealnym odowiednikiem takiej łatności będzie WIBOR 1M+1.. Jeżeli strona A zaoferuje łatność oartą na stoie stałej i będzie chciała otrzymać łatność oartą na stoie zmiennej, strona B będzie chciała nabyć tą łatność od strony A z dyskontem, n. WIBOR 1M+0,75.., ale jeśli strona A zechce otrzymać łatność oartą na stoie stałej wówczas strona B doliczy sobie marżę i odowiednikiem tym będzie n. WIBOR 1M+1, Możliwość owstrzymania się od sełnienia świadczenia w raktyce może mieć o tyle marginalne zastosowanie, że rozliczenie może nastęować rzez umowną komensację świadczeń i łatności dokonywać będzie jedynie jedna ze stron umowy. Należy jednak amiętać, że wymiany łatności nie muszą wystęować w tych samych terminach (łatności kwartalne v. łatności comiesięczne it.) oraz że urawnienie do owstrzymania się ze sełnieniem świadczenia, rzysługujące na w w w. e - f i n a n s e. c o m 7

15 Na gruncie raktyki rynkowej forma, w jakiej kontrakt swa jest zawierany, jest trudna do jednoznacznego określenia. Kontrakty te zawierane są na najczęściej na odstawie umów ramowych, będących w formie isemnej, w których wykonaniu zawierane są oszczególne transakcje 32 i należy rzyjąć, że oszczególne sway stanowią osobne czynności rawne 33. Z kolei uzgodnienie warunków transakcji dokonywane jest zwykle telefonicznie i rzyjmuje się, że transakcja została zawarta w drodze rokowań. Dowodem na dokonanie czynności jest rejestracja rozmowy. Dla orawy ewności obrotu, strony wymieniają nastęnie otwierdzenia, ale nie stanowią one wymiany oświadczeń woli w formie isemnej, gdyż zwykle nie zawierają odręcznego odisu i wymieniane są za omocą telefaksu, oczty elektronicznej czy SWIFT. Potwierdzenia nie stanowią silniejszego dowodu od nagrania, onieważ co do zasady rozbieżności między otwierdzeniem a zaisem rozmowy są rozstrzygane orzez konfrontację treści otwierdzenia z nagraniem. Nastęnie w razie omyłki nastęuje kolejna wymiana skorygowanych otwierdzeń, albo jeśli omyłki nie było transakcja traktowana jest jako zawarta na warunkach określonych w ierwotnych otwierdzeniach. W chwili obecnej między rzedsiębiorcami forma isemna czynności co do zasady nie jest obligatoryjna. Wydaje się, że de lege lata strony owinny dążyć do takiego skonstruowania umowy ramowej, by na wyadek soru douścić rzed sądem jak najszerszy wachlarz środków dowodowych, a więc n. nie douścić do skutku zastrzeżenia formy isemnej określonego w art. 74., 1 k.c. Należy, moim zdaniem, oczekiwać, że w rzyszłości roblemy dowodowe zostaną częściowo wyeliminowane rzez owszechne zastosowanie kwalifikowanego odisu elektronicznego. Swa a cywilnorawna umowa zamiany Od strony rywatnorawnej najistotniejszym zagadnieniem wciąż ozostaje rawna ocena rzedmiotu kontraktu. Ekonomiczne określenia wymiana strumieni łatności czy zamiana jednego ryzyka na inne w sensie rawnym niewiele mówią. Czy strumienie łatności stanowią rawo majątkowe? odstawie art. 491., 1. k.c. nie rzysługuje stronie, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o złym stanie majątkowym kontrahenta. 32 Koncecja zawierania transakcji ochodnych na odstawie umów ramowych narodziła się jeszcze w latach 80. i jest efektem szybkiego rozwoju zwłaszcza międzynarodowego rynku ochodnych instrumentów finansowych. Po okresie dominacji takich standardów, jak ICOM, IFEMA, FEOMA, największą rozoznawalność uzyskał standard oracowany rzez International Swas and Derivatives Assoctation (ISDA), wrowadzony do użycia w 1992 r. (ISDA Master Agreement w wersjach local-currency/single-jurisdiction oraz multi-currency/cross-border). W 2002 r. ISDA oublikowała kolejną wersję umowy ramowej. Podstawową zasadą jest funkcjonowanie umowy ramowej (master agreement) w stałym brzmieniu, które strony, w zależności od otrzeb, mogą zmieniać za omocą umowy dodatkowej (schedule) i ew. innych dokumentów. Ze względu na bogactwo towarzyszących dokumentów ocząwszy od zbiorów definicji, orzez dokumentację rzygotowaną secjalnie dla określonych segmentów rynku (or. n. ISDA Commodity Derivatives Definitions And Sulements htt:// a na umowach omostowych (bridge agreements), ozwalających objąć umową ramową ISDA transakcje zawarte na odstawie różnych umów ramowych. Więcej na ten temat: htt:// W wielu krajach funkcjonują krajowe umowy ramowe (n. francuska Convention-cadre AFB relative aux oérations de marché terme, niemiecka Rahmenvertrag für Finanztermingeschäfte, szwajcarska Schweizer Rahmenvertrag für OTC- Derivate [2003) ). W Polsce taka umowa owstała od atronatem Związku Banków Polskich w 2003 r. i na razie rynek uczy się korzystać z tego standardu rzykładowo, o ile w rzyadku ISDA MA w zasadzie nie ma wątliwości, że rzedstawiona rzez kontrahenta umowa ramowa jest zgodna ze standardem (schedule zawiera klauzulę, która wskazuje stronę odowiedzialną za wydrukowanie umowy ramowej, i która w rzyadku rozbieżności daje ierwszeństwo zaisom umowy wzorcowej), zaś strony zmiany wynikające z ich secyficznych otrzeb uzgadniają w schedule, to na rynku olskim ojawiają się na razie dość często umowy oarte na standardzie rekomendowanym rzez ZBP, niektóre nierzewidujące nawet umowy dodatkowej. Dokumentacja ZBP dostęna jest od adresem: htt:// Bankowcy Unii Euroejskiej również ostawili sobie za cel stworzenie euroejskiej umowy ramowej od ausicjami Federacji Banków Euroejskich (FBE) owstały dwie wersje Euroean Master Agreement (z lat 2001 i 2004). Nie jest to jednak standard szeroko rozowszechniony i raczej nie zanosi się, by nawet na rynku euroejskim był on oularniejszy od ISDA MA. 33 O ile strony negocjują każdorazowo warunki oszczególnych transakcji, to co do zasady ich wsólne ostanowienia umowne (n. rocedura zawierania transakcji, zasady rozliczania, zabezieczenia wierzytelności, zasady ostęowania na wyadek niewykonania umowy itd.) uzgodnione są w umowie ramowej. w w w. e - f i n a n s e. c o m 8

16 Sway mają zwykle charakter nierzeczywisty strony nie zaciągają od siebie rzeczywistych ożyczek 34, ale tylko rozliczają się orzez załatę (często skomensowanych) odsetek, różnic kursowych, ożytków z aktywów it. Podstawowa wątliwość co do uznania swaów za umowę nazwaną zamiany leży w tym, czy strony kontraktu rzenoszą między sobą rawa oraz czy kodeksowa zamiana obejmuje zamianę raw. Odowiedź na ierwsze ytanie zależy od tego, czy uznamy, że strony zamieniają między sobą rawa majątkowe, tj. rawa do określonych łatności, czy rzyjmiemy, że umawiają się one, że będą między sobą rozliczać się tak, jakby nastąiła zamiana określonych aktywów rzynoszących określone ożytki. Moim zdaniem, rzyjęcie, że nastęuje zamiana raw do otrzymania określonych łatności jest jak najbardziej zasadne 35. Druga wątliwość dotyczy tego, czy art i 604. k.c. mają zastosowanie do czynności rawnej, w której strony wymieniają między sobą określone ekwiwalentne (w założeniu) rawa majątkowe. Tu za wyjściową należy uznać, moim zdaniem, regulację srzedaży rzeczy. Na mocy art k.c. regulację tę odowiednio stosuje się do srzedaży raw, a na mocy art k.c. do zamiany rzeczy. Brakuje tu soiwa w ostaci rzeisu nakazującego stosować rzeisy o srzedaży rzeczy do zamiany raw, onieważ kodeksowa regulacja umowy zamiany srowadza się do nakazu odowiedniego stosowania rzeisów o srzedaży. Wielu autorów nie ma wątliwości co do zasadności do uznania czynności zamiany raw za umowę zamiany w rozumieniu art k.c. 36. Stosowanie rzeisów o srzedaży rzeczy do czynności zamiany raw, moim zdaniem, owinno jednak odbywać się w drodze analogii. Właściwą odowiedź w tym względzie dają rzeisy odatkowe ustawa o odatku dochodowym od osób rawnych, ustawa o odatku od towarów i usług oraz ustawa o rachunkowości które kwalifikują instrumenty finansowe 37 jako osobną gruę czynności odlegającą oodatkowaniu na swoistych zasadach. Swa a cesja raw i ożyczka O uznaniu swaów za umowy ożyczki na gruncie olskiego rawa nie może być oczywiście mowy 38 oeracje te nie olegają (z wyłączeniem currency swas) na rzeniesieniu ich rzedmiotu na własność biorącego ożyczkę. Funkcjonalnie korzyść ekonomiczna z transakcji bierze się stąd, że obie strony osiadają aktywa i asywa obarczone określonym ryzykiem, o czym dokonują czynności ozwalającej zamienić te ryzyka, ale zwykle 39 nie nastęuje rzeniesienie raw do tych aktywów i asywów. Nie rzenoszą one też między sobą raw i obowiązków z umów zawartych z innymi odmiotami, dlatego też swaów nie można uznać za kombinację rzelewów, czy rzejęć długów. Podsumowanie Kontrakty swa ze względu na uniwersalność swojej konstrukcji mogą rzybierać bardzo różne formy, zbliżone wszakże do innych instrumentów finansowych. IRS może być zbliżony do transakcji FRA, a credit default swa w swej ekonomicznej funkcji jest zbliżony do ubezieczenia kredytu Nie nastęuje tu rzeniesienie własności środków ieniężnych z obowiązkiem zwrotu, wyjątek stanowią jednak sway walutowe, które olegają na wymianie jednej waluty na drugą o kursie sot z jednoczesnym ustaleniem dokonania w rzyszłości transakcji odwrotnej o kursie terminowym (kombinacja transakcji sot i forward) or. J. Hull,, o.cit., s Czynnością o nieco zbliżonym charakterze jest zbycie jednostek uczestnictwa rzez fundusz inwestycyjny zbywane jest rawo, którego warunkiem owstania jest czynność srzedaży. 36 Por. M. Safjan w: Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, t. II, C.H. Beck,Warszawa 1998, s. 140; W. Czachórski, o.cit., s. 378; Z. Radwański, J. Panowicz-Liska Zobowiązania część szczegółowa, C.H. Beck, Warszawa 1998, s O zbywalnych IF mówi ustawa o vat (art. 86., ust. 9., kt 4.); o ochodnych IF ustawa o odatku dochodowym od osób rawnych (art. 16., ust. 1b). 38 Musiałaby to być transakcja ożyczki równoległej. Ten rodzaj ożyczki uznaje się co rawda za ierwowzór swaów, ale należy amiętać, że rzy ożyczkach równoległych zawierane są dwie umowy, a w całej transakcji biorą udział cztery odmioty. 39 Jak już była mowa, wyjątek stanowią currency swas. 40 Credit default swa instrument finansowy zaliczany do kredytowych instrumentów ochodnych, umożliwiający ochronę inwestora rzed skutkami ogłoszenia wstrzymania wyłaty należności (default), wynikających z emitowanego rzez dany odmiot aieru dłużnego bądź kredytu. Rekomensatą dla strony rzejmującej ryzyko jest okresowa ołata (fee) wyrażona w w w. e - f i n a n s e. c o m 9

17 Z tego względu ożądane wydaje się względnie recyzyjne zdefiniowanie tych kontraktów i innych ochodnych instrumentów finansowych w ustawie, jak również odniesienie do tych definicji w innych aktach rawnych, regulujących różne asekty funkcjonowania derywatów na rynku (n. nadzór i regulacje ostrożnościowe, rachunkowość, odatki, uadłość, forma czynności rawnych). Powyższa różnorodność, a z drugiej strony ewne funkcjonalne odobieństwa wystęujące omiędzy różnymi instrumentami stanowią również o trudności wrowadzenia takiego uregulowania, co wszakże nie usrawiedliwia rozroszenia i braku konsekwencji, jaki aktualnie anuje w olskim rawie 41. Biorąc od uwagę doświadczenia zagraniczne 42, w Polsce należy sodziewać się wzrostu stonia uregulowania obrotu swaami i innymi ochodnymi instrumentami finansowymi. W sferze rywatnorawnej w chwili obecnej da się dostrzec rzede wszystkim ewne braki olegające na wynikającym z charakteru niektórych czynności obowiązku stosowania rzeisów bezwzględnie obowiązujących. Z drugiej strony, w rzyadku czynności o trudnym do uchwycenia charakterze na łaszczyźnie rywatnorawnej ciężko jest również jednoznacznie stwierdzić, czy taki obowiązek w danym wyadku rzeczywiście zaistnieje. W rzyadku instrumentów ochodnych taki stan rawny daje skutki niezamierzone i nieożądane (n. w zasadzie uregulowane już kwestie uznawania instrumentów ochodnych za umowy losowe czy rawo syndyka odstąienia od umów wzajemnych, umożliwiające wykonanie tylko tych korzystnych dla masy 43 ). Wydaje się jednak, że ierwszeństwo należy dać tu zasadzie swobody gosodarczej i wynikającej z niej zasadzie swobody umów, dlatego rygor stosowania norm bezwzględnie obowiązujących, srzecznych z charakterem tych czynności owinien być złagodzony, o urzedniej rawidłowej identyfikacji tych ograniczeń. Wymienione zagadnienia owinny zostać uregulowane, ale konsekwentnie, w ramach ogólnego rocesu wzrostu regulacji z zakresu rynków finansowych, który będzie miał moim zdaniem miejsce na łaszczyźnie nadzoru nad rynkami finansowymi. Wraz z ostęującą globalizacją oraz wzrastającą szybkością i wielkością obrotu instytucje nadzorcze zwiększają zakres i intensywność wykorzystywanych środków 44. Rozrost regulacji będzie miał również na łaszczyźnie czysto rywatnorawnej. Świadczą o tym, odejmowane działania rowadzące do ujednolicenia lub harmonizacji rzeisów, zwłaszcza w obrębie oszerzającej się Unii Euroejskiej 45. Literatura: A. Borowski, Konstrukcja i charakter rawny umów dotyczących instrumentów ochodnych, C.H. Beck, Warszawa A. Chłoecki, Ocje i kontrakty terminowe, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa A. Chłoecki, Instrumenty finansowe na rynku kaitałowym, Przegląd Prawa Handlowego 2004, nr 7; W. Czachórski, Zobowiązania. Zarys wykładu, Wydawnictwo Prawnicze PWN, Warszawa J. Hull, Kontrakty terminowe i ocje. Wrowadzenie, WIG-Press, Warszawa w unktach bazowych od wartości nominalnej. Źródło: Rynek kaitałowy htt:// 41 Por. A. Chłoecki, Instrumenty finansowe na rynku kaitałowym, Przegląd Prawa Handlowego 2004, nr Pod koniec lat 90. Amerykanie odjęli działania zmierzające do ściślejszego objęcia kontrolą derywatów OTC or. raort rezydenckiej gruy roboczej Over-the-Counter Derivatives Markets and the Commodity Exchange Act. Reort of The President s Working Grou on Financial Markets (htt:// Zdaniem autorów raortu, nieewność rawa rzesądzić mogła w krótkiej ersektywie o rzeniesieniu transakcji na inne rynki. Na rynkach Unii Euroejskiej działania rowadzone są w ramach strategii lizbońskiej, której elementem jest Financial Services Action Plan. Podstawowym czynnikiem hamującym rozwój rynków był m.in. roblem zabezieczeń, którego róbą rozwiązania jest dyrektywa o zabezieczeniach finansowych (Directive 2002/47/EC of the Euroean Parliament and of the Council of 6 June 2002 on financial collateral arrangements), która w Polsce imlementowana jest ustawą z dnia 2 kwietnia 2004 r. o niektórych zabezieczeniach finansowych. 43 Takie ostęowanie jest obrazowo zwane cherry icking. 44 Por. n. działania Wsólnego Forum (The Joint Forum) Komitetu Bazylejskiego (BCBS), Międzynarodowej Organizacji Komisji Paierów Wartościowych (IOSCO) i Międzynarodowego Stowarzyszenia Nadzorców Ubezieczeniowych (IAIS) htt:// 45 Por. n. założenia rogramu A more coherent Euroean contract law an action lan z 2003 r. w w w. e - f i n a n s e. c o m 10

18 A. McDougal, Sway. Techniki zawierania transakcji i zarządzanie ryzykiem, ABC, Kraków,2001. M. Safjan, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, t. II, C.H. Beck, Warszawa Z. Radwański, [w:] Zobowiązania część szczegółowa, red. Z. Radwański, J. Panowicz Liska, C.H. Beck, Warszawa Basel Committee for Banking Suervision, Risk Management Guidelines for Derivatives, Bazylea, 1994 htt:// The President s Working Grou on Financial Markets, Over the Counter Derivatives Markets and the Commodity Exchange Act, Waszyngton, 1999 htt:// Rynek Kaitałowy, Słownik swaów htt:// swaow.as. Literatura olecana: T. Nieborak, Pochodne instrumenty finansowe w ustawodawstwie olskim (Próba systematyzacji terminologicznej), Państwo i Prawo 2003, nr 1. Basel Committee on Banking Suervision htt:// Fédération Bancaire Française htt:// Euroean Banking Federation htt:// International Association of Insurance Suervisors htt:// International Organization of Securities Commissions htt:// International Swas and Derivatives Association htt:// Komisja Euroejska, Communication from the Commission to the Euroean Parliament and the Council A more coherent euroean contract law an action lan, Bruksela, 2003 htt://euroa.eu.int/comm/consumers/cons_int/safe_sho/fair_bus_ract/cont_law/com_2003_68_ en.df. Rynek Kaitałowy htt:// Schweizerische Bankiervereinigung htt:// Związek Banków Polskich htt:// w w w. e - f i n a n s e. c o m 11

19 Mgr Anna Miarecka Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie Znaczenie złotych reguł finansowania w kształtowaniu struktury kaitałowej rzedsiębiorstwa Wrowadzenie We wsółcześnie działającej sółce akcyjnej istotne znaczenie w olityce finansowej rzyjmują zasady (reguły) kształtowania struktury kaitału. Struktura kaitału, ujmowana najczęściej jako relacja długu do kaitału własnego lub długu do asywów, zależy od wielu czynników o charakterze ekonomicznym i ozaekonomicznym. Sotyka się również w literaturze rzedmiotu odział czynników wływających na strukturę kaitału na mikro- i makroekonomiczne. Przedmiotem rozważań w niniejszym artykule jest analiza i ocena wzajemnych relacji omiędzy strukturą majątku a strukturą kaitału rzedsiębiorstwa zorganizowanego w formie sółki akcyjnej 1, określanych w literaturze rzedmiotu mianem złotych reguł finansowania. O strukturze kaitału rzedsiębiorstwa decyduje również wiele innych czynników, lecz z uwagi na ograniczenia objętościowe ublikacji nie będą one unktem rozważań. Ujęcia złotych reguł finansowania Właściwe ustalenie wielkości składników majątku oraz rawidłowe określenie udziału kaitałów własnych i obcych w ich finansowaniu odgrywa istotną rolę w racjonalnym wykorzystaniu zasobów kaitałowych rzedsiębiorstwa. Stoień tego wykorzystania można oceniać na odstawie wielu kryteriów srowadzanych do określonych wskaźników struktury kaitałowo-majątkowej o zróżnicowanym stoniu szczegółowości 2. Relacje omiędzy strukturą majątku i strukturą kaitałów w rzedsiębiorstwie stanowią obok kosztu kaitału i mechanizmu dźwigni finansowej bardzo istotne zagadnienie, gdyż są kryterium wyboru odowiedniej struktury kaitałowej 3. Wzajemne relacje omiędzy strukturą aktywów i źródeł finansowania wynikają głównie ze secyfiki działalności rzedsiębiorstwa i charakteru branży, w której funkcjonuje. W zależności od wzajemnych relacji bilansowych wyróżnią się dwie gruy reguł 4 : 1. reguły oziomej struktury kaitałowo-majątkowej, w ramach, których można mówić o: złotej regule finansowania, zwanej również złotą regułą bankową albo klasyczną regułą finansowania, według której kaitały obce rzedsiębiorstwa owinny być w ełni okryte kaitałami własnymi 5, 1 Badaniami emirycznymi w formie wywiadów bezośrednich objęto 82 sółki akcyjne notowane na 31 grudnia 2001 r. na otrzeby racy doktorskiej nt. Czynniki kształtowania struktury kaitału w sółce akcyjnej, od kierunkiem naukowym rof. dr hab. J. Ostaszewskiego. Analizowana róba stanowi 43% oulacji generalnej sółek akcyjnych notowanych na WGPW z wyłączeniem sektora bankowego i NFI. 2 Należą do nich głównie wskaźniki rentowności, łynności oraz struktury źródeł finansowania. 3 Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek, Analiza ekonomiczno-finansowa firmy, Difin, Warszawa 2000, s A. Bielawska, Podstawy finansów rzedsiębiorstwa, Wyd. Zachodnioomorskiej Szkoły Biznesu, Szczecin 2001, s Wzajemna relacja okrycia kaitałów obcych kaitałami własnymi może wynosić 1:1 lub 2:1. Zob. R. Borowiecki, Zarządzanie kaitałem trwałym w rzedsiębiorstwie, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Wydawnictwo Secesja, Kraków 1993, s. 35. w w w. e - f i n a n s e. c o m 1

20 złotej regule bilansowej, która wymaga dostosowania sosobu finansowania do czasu wykorzystania kaitału i rodzaju finansowanego majątku. W wąskim (starszym) ujęciu złota reguła bilansowa wymaga, by majątek trwały, obciążony wysokim stoniem ryzyka, był w ełni sfinansowany kaitałami własnymi. Szersze ujęcie tej reguły zakłada natomiast sfinansowanie aktywów trwałych i części aktywów obrotowych kaitałem stałym rzedsiębiorstwa, tj. kaitałem własnym i zobowiązaniami długoterminowymi reguły ionowej struktury kaitału, wyrażające wyłącznie kształtowanie właściwych roorcji kaitałów własnych i obcych w asywach rzedsiębiorstwa. Reguły finansowania wyrażone są najczęściej w formie wskaźników bilansowych, a ich ujęcie rzedstawia rys. 1. Rys. 1. Relacje między strukturą majątku a źródłami finansowania rzedsiębiorstwa. ZŁOTE REGUŁY FINANSOWANIA I BILANSOWANIA AKTYWA BILANS PASYWA Pionowe Aktywa trwałe Kaitały własne Pionowe reguły reguły struktury struktury majątku kaitału Aktywa obrotowe Kaitały obce MAJĄTEK= KAPITAŁ Źródło: A. Harmagardt, J. Tiedke, Inwestowanie i finansowanie, DIE AKADEMIE, Bad Harzburg W raktyce rzestrzeganie złotych reguł finansowania zwiększa oczucie ewności finansowej oraz jeśli zachowane są rawidłowe relacje, zostaje utrzymana równowaga finansowa rzedsiębiorstwa. Wływa to tym samym na wzrost wiarygodności finansowej rzedsiębiorstwa oraz określenie otymalnej struktury kaitału 7. Zachowanie złotych reguł finansowania umożliwia również zarządzającym diagnozę sytuacji finansowej firmy 8. Sotyka się również ogląd, że ostęowanie rzedsiębiorstwa zgodnie ze złotą regułą finansowania może dorowadzić do srzeczności z zasadą maksymalizacji rentowności zainwestowanego kaitału 9. 6 W. Bień, Zarządzanie finansami rzedsiebiorstwa, Difin, Warszawa 2005, s Por. A. Bielawska, Złota reguła, Finansista 2001, nr 2; T. Waśniewski, W. Skoczylas, Ocena sytuacji kaitałowo-majątkowej (układ oziomy), Rachunkowość 1993, nr 6, s J. Stęniewski, Diagnostyka księgowa sytuacji finansowej rzedsiębiorstwa, Problemy Rachunkowości 2001, nr 4. 9 A. Bielawska, o.cit., s w w w. e - f i n a n s e. c o m 2

- w art. 8 ust. 3 Statutu otrzymuje nowe, następujące brzmienie:

- w art. 8 ust. 3 Statutu otrzymuje nowe, następujące brzmienie: KBC Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. działające, jako organ KBC Alfa Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego, uprzejmie informuje o dokonaniu zmian statutu dotyczących polityki inwestycyjnej

Bardziej szczegółowo

Informacja o zmianach danych objętych prospektem informacyjnym dokonanych w dniu 16 września 2010 roku

Informacja o zmianach danych objętych prospektem informacyjnym dokonanych w dniu 16 września 2010 roku Informacja o zmianach danych objętych prospektem informacyjnym dokonanych w dniu 16 września 2010 roku Działając na podstawie 28 ust. 2 i 3 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 stycznia 2009 r. w

Bardziej szczegółowo

Komisja Egzaminacyjna dla Aktuariuszy. XL Egzamin dla Aktuariuszy z 9 października 2006 r. Część I. Matematyka finansowa

Komisja Egzaminacyjna dla Aktuariuszy. XL Egzamin dla Aktuariuszy z 9 października 2006 r. Część I. Matematyka finansowa Komisja Egzaminacyjna dla Aktuariuszy XL Egzamin dla Aktuariuszy z 9 aździernika 006 r. Część I Matematyka finansowa Imię i nazwisko osoby egzaminowanej:... Czas egzaminu: 00 minut . Ile wynosi wartość

Bardziej szczegółowo

OGŁOSZENIE O ZMIANACH PROSPEKTU INFORMACYJNEGO COMMERCIAL UNION SPECJALISTYCZNY FUNDUSZ INWESTYCYJNY OTWARTY, z dnia 14 stycznia 2009 r.

OGŁOSZENIE O ZMIANACH PROSPEKTU INFORMACYJNEGO COMMERCIAL UNION SPECJALISTYCZNY FUNDUSZ INWESTYCYJNY OTWARTY, z dnia 14 stycznia 2009 r. OGŁOSZENIE O ZMIANACH PROSPEKTU INFORMACYJNEGO COMMERCIAL UNION SPECJALISTYCZNY FUNDUSZ INWESTYCYJNY OTWARTY, z dnia 14 stycznia 2009 r. Na podstawie 28 ust. 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 listopada

Bardziej szczegółowo

Ogłoszenie o zmianach statutu KBC OMEGA Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 13 czerwca 2014 r.

Ogłoszenie o zmianach statutu KBC OMEGA Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 13 czerwca 2014 r. Ogłoszenie o zmianach statutu KBC OMEGA Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 13 czerwca 2014 r. KBC Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. działające jako organ KBC OMEGA Funduszu Inwestycyjnego

Bardziej szczegółowo

Ogłoszenie o zmianach statutu KBC BETA Dywidendowy Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego z dnia 2 maja 2016 r.

Ogłoszenie o zmianach statutu KBC BETA Dywidendowy Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego z dnia 2 maja 2016 r. Ogłoszenie o zmianach statutu KBC BETA Dywidendowy Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego z dnia 2 maja 2016 r. KBC Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. działające jako organ KBC BETA

Bardziej szczegółowo

Instrumenty pochodne Instrumenty wbudowane

Instrumenty pochodne Instrumenty wbudowane www.pwcacademy.pl Instrumenty pochodne Instrumenty wbudowane Jan Domanik Instrumenty pochodne ogólne zasady ujmowania i wyceny 2 Instrument pochodny definicja. to instrument finansowy: którego wartość

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wykaz skrótów. Wykaz schematów. Wstęp. Rozdział I Wprowadzenie

Spis treści. Wykaz skrótów. Wykaz schematów. Wstęp. Rozdział I Wprowadzenie Spis treści Wykaz skrótów Wykaz schematów Wstęp Rozdział I Wprowadzenie Rozdział II Pochodny instrument finansowy jako przedmiot opodatkowania w podatku na tle różnych dziedzin prawa 1. Przedmiot i podstawa

Bardziej szczegółowo

Polityka działania w najlepiej pojętym interesie Klientów Banku w zakresie świadczenia usług inwestycyjnych i obrotu instrumentami finansowymi przez

Polityka działania w najlepiej pojętym interesie Klientów Banku w zakresie świadczenia usług inwestycyjnych i obrotu instrumentami finansowymi przez Polityka działania w najlepiej pojętym interesie Klientów Banku w zakresie świadczenia usług inwestycyjnych i obrotu instrumentami finansowymi przez Bank BPS S.A. Spis treści: Rozdział 1. Postanowienia

Bardziej szczegółowo

Różnorodność swapów i ich zastosowań, przyczyny popularności swapów w porównaniu z pozostałymi grupami instrumentów pochodnych

Różnorodność swapów i ich zastosowań, przyczyny popularności swapów w porównaniu z pozostałymi grupami instrumentów pochodnych Różnorodność swapów i ich zastosowań, przyczyny popularności swapów w porównaniu z pozostałymi grupami instrumentów pochodnych Monika Michalak Klaudia Michrowska Swap polega na zawarciu dwóch umów natychmiastowej

Bardziej szczegółowo

Informacja z dnia 18 stycznia 2018 r., o sprostowaniu ogłoszenia o zmianie Statutu Rockbridge Funduszu Inwestycyjnego

Informacja z dnia 18 stycznia 2018 r., o sprostowaniu ogłoszenia o zmianie Statutu Rockbridge Funduszu Inwestycyjnego Informacja z dnia 18 stycznia 2018 r., o sprostowaniu ogłoszenia o zmianie Statutu Rockbridge Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Multi Inwestycja z dnia 8 grudnia 2017 r. Rockbridge Towarzystwo Funduszy

Bardziej szczegółowo

Protokół zmian Statutu Millennium Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego z dnia 09 stycznia 2013 roku.

Protokół zmian Statutu Millennium Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego z dnia 09 stycznia 2013 roku. Protokół zmian Statutu Millennium Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego z dnia 09 stycznia 2013 roku. Millennium Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Spółka Akcyjna informuje o zmianach w

Bardziej szczegółowo

Ogłoszenie o zmianie statutu Noble Funds Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty

Ogłoszenie o zmianie statutu Noble Funds Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty 21 sierpnia 2019 r. Ogłoszenie o zmianie statutu Noble Funds Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty Noble Funds Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. z siedzibą w Warszawie, działając na podstawie

Bardziej szczegółowo

Ogłoszenie z dnia 21 grudnia 2018 roku o zmianach Statutu Superfund Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty

Ogłoszenie z dnia 21 grudnia 2018 roku o zmianach Statutu Superfund Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty SUPERFUND Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA Ul. Dzielna 60, 01 029 Warszawa Infolinia: 0 801 588 188 Tel. 22 556 88 60, Fax. 22 556 88 80 superfundtfi@superfund.com www.superfund.pl Ogłoszenie z dnia

Bardziej szczegółowo

ODPOWIEDZI NA PYTANIA. Dotyczy przetargu nieograniczonego na zakup sterylizatora parowego w formie leasingu finansowego (znak sprawy 75/13)

ODPOWIEDZI NA PYTANIA. Dotyczy przetargu nieograniczonego na zakup sterylizatora parowego w formie leasingu finansowego (znak sprawy 75/13) ublin, dn. 6.08.0r. ODPOWIEDZI NA PYTANIA Dotyczy rzetargu nieograniczonego na zaku sterylizatora arowego w formie leasingu finansowego (znak srawy 75/) Działając zgodnie z art. 8 ust. ustawy Prawo zamówień

Bardziej szczegółowo

Bank określa w Komunikacie waluty oraz kwoty, dla których przeprowadza transakcje. Rozdział 2. Zasady zawierania Transakcji

Bank określa w Komunikacie waluty oraz kwoty, dla których przeprowadza transakcje. Rozdział 2. Zasady zawierania Transakcji REGULAMIN TRANSAKCJI ZAMIANY STÓP PROCENTOWYCH IRS ORAZ WALUTOWEJ TRANSAKCJI ZAMIANY STÓP PROCENTOWYCH CIRS W POWSZECHNEJ KASIE OSZCZĘDNOŚCI BANKU POLSKIM SPÓŁCE AKCYJNEJ Rozdział 1. Postanowienia ogólne

Bardziej szczegółowo

WYBÓR FORMY OPODATKOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW NIEPOSIADAJĄCYCH OSOBOWOŚCI PRAWNEJ

WYBÓR FORMY OPODATKOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW NIEPOSIADAJĄCYCH OSOBOWOŚCI PRAWNEJ ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 667 FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR 40 2011 ADAM ADAMCZYK Uniwersytet Szczeciński WYBÓR FORMY OPODATKOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW NIEPOSIADAJĄCYCH OSOBOWOŚCI

Bardziej szczegółowo

OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU MCI.PrivateVentures Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 31 lipca 2013 r.

OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU MCI.PrivateVentures Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 31 lipca 2013 r. OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU MCI.PrivateVentures Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 31 lipca 2013 r. Niniejszym, MCI Capital Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. z siedzibą w Warszawie, ogłasza

Bardziej szczegółowo

1. Określenie źródła przychodów z tytułu otrzymania warrantów subskrypcyjnych

1. Określenie źródła przychodów z tytułu otrzymania warrantów subskrypcyjnych Dochód stanowiący nadwyżkę pomiędzy wartością rynkową akcji objętych przez osoby uprawnione na podstawie uchwały zgromadzenia a wydatkami poniesionymi na ich objęcie nie podlega opodatkowaniu w momencie

Bardziej szczegółowo

Ogłoszenie o zmianach statutu KBC BETA Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego z dnia 27 lutego 2015 r.

Ogłoszenie o zmianach statutu KBC BETA Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego z dnia 27 lutego 2015 r. Ogłoszenie o zmianach statutu KBC BETA Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego z dnia 27 lutego 2015 r. KBC Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. działające jako organ KBC BETA Specjalistycznego

Bardziej szczegółowo

OGŁOSZENIE O ZMIANACH STATUTU SFIO AGRO Kapitał na Rozwój

OGŁOSZENIE O ZMIANACH STATUTU SFIO AGRO Kapitał na Rozwój Warszawa, 31 lipca 2013 r. OGŁOSZENIE O ZMIANACH STATUTU SFIO AGRO Kapitał na Rozwój Niniejszym Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych AGRO Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie ogłasza poniższe zmiany statutu

Bardziej szczegółowo

Rozdział IV. Rachunkowość Funduszu. Aktywa, zobowiązania Funduszu i ustalanie Wartości Aktywów Netto Funduszu

Rozdział IV. Rachunkowość Funduszu. Aktywa, zobowiązania Funduszu i ustalanie Wartości Aktywów Netto Funduszu Pioneer Pekao Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, działając na podstawie art. 4 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz.U. Nr 146, poz. 1546)

Bardziej szczegółowo

Zmiany Statutu wchodzą w życie w dniu ogłoszenia

Zmiany Statutu wchodzą w życie w dniu ogłoszenia Warszawa, 17 stycznia 2018 r. MetLife Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. będące organem MetLife Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego Parasol Światowy (Fundusz), działając na podstawie

Bardziej szczegółowo

OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU MCI.CreditVentures Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 31 lipca 2013 r.

OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU MCI.CreditVentures Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 31 lipca 2013 r. OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU MCI.CreditVentures Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 31 lipca 2013 r. Niniejszym, MCI Capital Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. z siedzibą w Warszawie, ogłasza

Bardziej szczegółowo

II. BUDOWA EFEKTYWNEGO PORTFELA PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH

II. BUDOWA EFEKTYWNEGO PORTFELA PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH 5 II. BUDOWA EFEKTYWEGO PORTFELA PROJEKTÓW IWESTYCYJYCH Ryzyko jest nieodłącznym elementem inwestowania. Zgodnie z określeniem inwestycji, dziś są onoszone nakłady, kosztem rezygnacji z bieżącej konsumcji,

Bardziej szczegółowo

Forward Rate Agreement

Forward Rate Agreement Forward Rate Agreement Nowoczesne rynki finansowe oferują wiele instrumentów pochodnych. Należą do nich: opcje i warranty, kontrakty futures i forward, kontrakty FRA (Forward Rate Agreement) oraz swapy.

Bardziej szczegółowo

Forward kontrakt terminowy o charakterze rzeczywistym (z dostawą instrumentu bazowego).

Forward kontrakt terminowy o charakterze rzeczywistym (z dostawą instrumentu bazowego). Kontrakt terminowy (z ang. futures contract) to umowa pomiędzy dwiema stronami, z których jedna zobowiązuje się do kupna, a druga do sprzedaży, w określonym terminie w przyszłości (w tzw. dniu wygaśnięcia)

Bardziej szczegółowo

Spis treści: Wstęp. ROZDZIAŁ 1. Istota i funkcje systemu finansowego Adam Dmowski

Spis treści: Wstęp. ROZDZIAŁ 1. Istota i funkcje systemu finansowego Adam Dmowski Rynki finansowe., Książka stanowi kontynuację rozważań nad problematyką zawartą we wcześniejszych publikacjach autorów: Podstawy finansów i bankowości oraz Finanse i bankowość wydanych odpowiednio w 2005

Bardziej szczegółowo

Zmiana Statutu Rockbridge Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Bezpieczna Inwestycja 2 z dnia 8 grudnia 2017 r.

Zmiana Statutu Rockbridge Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Bezpieczna Inwestycja 2 z dnia 8 grudnia 2017 r. Zmiana Statutu Rockbridge Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Bezpieczna Inwestycja 2 z dnia 8 grudnia 2017 r. Rockbridge Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. na podstawie art. 24 ust. 5 oraz art.

Bardziej szczegółowo

Informacja o zmianie statutu. Pioneer Funduszy Globalnych Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego

Informacja o zmianie statutu. Pioneer Funduszy Globalnych Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego Informacja o zmianie statutu Pioneer Funduszy Globalnych Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego Pioneer Pekao Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. z siedzibą w Warszawie, działając na

Bardziej szczegółowo

prof. dr hab. inż. BOGDAN MIEDZIŃSKI Instytut Technik Innowacyjnych EMAG Katowice KGHM POLSKA MIEDŹ SA Lubin KGHM CUPRUM CB-R Wrocław

prof. dr hab. inż. BOGDAN MIEDZIŃSKI Instytut Technik Innowacyjnych EMAG Katowice KGHM POLSKA MIEDŹ SA Lubin KGHM CUPRUM CB-R Wrocław dr inż. PIOTR WOJTAS rof. dr hab. inż. BOGDAN MIEDZIŃSKI dr inż. ARTUR KOZŁOWSKI mgr inż. JULIAN WOSIK Instytut Technik Innowacyjnych EMAG Katowice mgr inż. GRZEGORZ BUGAJSKI KGHM POLSKA MIEDŹ SA Lubin

Bardziej szczegółowo

Zmiana statutu BPH FIZ Korzystnego Kursu Certyfikat Inwestycyjny, Certyfikat 3. Dyspozycja Deponowania Certyfikatów Inwestycyjnych

Zmiana statutu BPH FIZ Korzystnego Kursu Certyfikat Inwestycyjny, Certyfikat 3. Dyspozycja Deponowania Certyfikatów Inwestycyjnych 2012-02-24 Zmiana statutu BPH FIZ Korzystnego Kursu BPH Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. na podstawie art. 24 ust. 5 Ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. Nr 146, poz.

Bardziej szczegółowo

TRANSAKCJE SWAP: - PROCENTOWE - WALUTOWE - WALUTOWO-PROCENTOWE - KREDYTOWE

TRANSAKCJE SWAP: - PROCENTOWE - WALUTOWE - WALUTOWO-PROCENTOWE - KREDYTOWE TRANSAKCJE SWAP: - PROCENTOWE - WALUTOWE - WALUTOWO-PROCENTOWE - KREDYTOWE 1 SWAP - fixed-to-floating rate IRS - swap procentowy jest umową, w której dwie strony uzgadniają, że będą w ustalonych terminach

Bardziej szczegółowo

Bilans i Raport Ryzyka Alior Bank S.A. wg stanu na r.

Bilans i Raport Ryzyka Alior Bank S.A. wg stanu na r. Bilans i Raport Ryzyka Alior Bank S.A. wg stanu na r. Spis treści BILANS... 3 1. Kasa i operacje z bankiem centralnym... 4 2. Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży... 4 3. Należności od klientów... 4

Bardziej szczegółowo

Wartość zagrożona jako miernik oceny efektywności inwestowania na rynku kapitałowym Propozycja zastosowania w zarządzaniu logistycznym

Wartość zagrożona jako miernik oceny efektywności inwestowania na rynku kapitałowym Propozycja zastosowania w zarządzaniu logistycznym Maria Tymińska Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Filia w Piotrkowie Trybunalskim Wartość zagrożona jako miernik oceny efektywności inwestowania na rynku kaitałowym Proozycja zastosowania w zarządzaniu

Bardziej szczegółowo

OGŁOSZENIE Z DNIA 05 lipca 2016 r. O ZMIANIE STATUTU UNIFUNDUSZE SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO

OGŁOSZENIE Z DNIA 05 lipca 2016 r. O ZMIANIE STATUTU UNIFUNDUSZE SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO OGŁOSZENIE Z DNIA 05 lipca 2016 r. O ZMIANIE STATUTU UNIFUNDUSZE SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO Niniejszym, Union Investment Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. ogłasza o zmianie

Bardziej szczegółowo

Ogłoszenie o zmianie statutu Legg Mason Senior Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego

Ogłoszenie o zmianie statutu Legg Mason Senior Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego Ogłoszenie o zmianie statutu Legg Mason Senior Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego Legg Mason Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, działając na podstawie

Bardziej szczegółowo

OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU UNIOBLIGACJE HIGH YIELD FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO ZAMKNIĘTEGO Z DNIA 23 CZERWCA 2016 R.

OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU UNIOBLIGACJE HIGH YIELD FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO ZAMKNIĘTEGO Z DNIA 23 CZERWCA 2016 R. OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU UNIOBLIGACJE HIGH YIELD FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO ZAMKNIĘTEGO Z DNIA 23 CZERWCA 2016 R. Niniejszym, Union Investment Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. ogłasza o zmianie

Bardziej szczegółowo

W ROZDZIALE XV SKREŚLA SIĘ ARTYKUŁY 85, 86, 88 ORAZ USTĘP 1 I 4 W ARTYKULE 87 O NASTĘPUJĄCYM BRZMIENIU:

W ROZDZIALE XV SKREŚLA SIĘ ARTYKUŁY 85, 86, 88 ORAZ USTĘP 1 I 4 W ARTYKULE 87 O NASTĘPUJĄCYM BRZMIENIU: Warszawa, dnia 5 lutego 2010 roku Ogłoszenie o zmianie w treści statutów (nr 1/2010) PKO Światowy Fundusz Walutowy specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty z wydzielonymi subfunduszami informuje o

Bardziej szczegółowo

1. Dane uzupełniające o pozycjach bilansu i rachunku wyników z operacji funduszu:

1. Dane uzupełniające o pozycjach bilansu i rachunku wyników z operacji funduszu: DODATKOWE INFORMACJE i OBJAŚNIENIA DO SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO ZA OKRES OD 18 GRUDNIA 2003 ROKU DO 31 GRUDNIA 2004 ROKU DWS POLSKA FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO MIESZANEGO STABILNEGO WZROSTU 1. Dane uzupełniające

Bardziej szczegółowo

1. Rozdział I. PODSUMOWANIE pkt B.2. po zdaniu drugim dodaje się kolejne zdanie w następującym brzmieniu:

1. Rozdział I. PODSUMOWANIE pkt B.2. po zdaniu drugim dodaje się kolejne zdanie w następującym brzmieniu: ANEKS NR 1 Z DNIA 5 SIERPNIA 2016 R. DO PROSPEKTU EMISYJNEGO CERTYFIKATÓW INWESTYCYJNYCH SERII G, H, I i J PKO GLOBALNEJ STRATEGII FUNDUSZ INWESTYCYJNY ZAMKNIĘTY zatwierdzonego decyzją Komisji Nadzoru

Bardziej szczegółowo

OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU MCI.BioVentures Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 31 lipca 2013 r.

OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU MCI.BioVentures Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 31 lipca 2013 r. OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU MCI.BioVentures Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 31 lipca 2013 r. Niniejszym, MCI Capital Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. z siedzibą w Warszawie, ogłasza

Bardziej szczegółowo

OGŁOSZENIE. Zgodnie z 35 ust.1 pkt 2 statutu Funduszu Własności Pracowniczej PKP Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego

OGŁOSZENIE. Zgodnie z 35 ust.1 pkt 2 statutu Funduszu Własności Pracowniczej PKP Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego OGŁOSZENIE Zgodnie z 35 ust.1 pkt 2 statutu Funduszu Własności Pracowniczej PKP Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego Fundusz ogłasza zmiany statutu: 1) 26 statutu Funduszu otrzymuje brzmienie:

Bardziej szczegółowo

Pioneer Pekao Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Spółka Akcyjna

Pioneer Pekao Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Spółka Akcyjna Pioneer Pekao Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, działając na podstawie art. 4 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz.U. Nr 146, poz. 1546)

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie do sprawozdania finansowego Arka GLOBAL INDEX 2007 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty

Wprowadzenie do sprawozdania finansowego Arka GLOBAL INDEX 2007 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Wprowadzenie do sprawozdania finansowego Arka GLOBAL INDEX 2007 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty I. Informacje o Funduszu Nazwa Funduszu Arka GLOBAL INDEX 2007 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty (Arka GLOBAL

Bardziej szczegółowo

Regulamin Transakcji Swap Procentowy

Regulamin Transakcji Swap Procentowy Regulamin Transakcji Swap Procentowy 1. 1. Regulamin Transakcji Swap Procentowy zwany dalej Regulaminem SP określa szczegółowe zasady i tryb zawierania oraz rozliczania Transakcji Swap Procentowy na podstawie

Bardziej szczegółowo

WPROWADZENIE DO SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO

WPROWADZENIE DO SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO WPROWADZENIE DO SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO Fundusz jest osobą prawną i działa pod nazwą, zwany dalej Funduszem. Fundusz może używać skróconej nazwy SKOK FIO Obligacji. Fundusz został zarejestrowany w Rejestrze

Bardziej szczegółowo

Zmiany Statutu wchodzą w życie w dniu ogłoszenia

Zmiany Statutu wchodzą w życie w dniu ogłoszenia Warszawa, 17 stycznia 2018 r. MetLife Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. będące organem MetLife Funduszu Inwestycyjnego Otwartego Parasol Krajowy (Fundusz), działając na podstawie Decyzji Komisji

Bardziej szczegółowo

Legg Mason Akcji Skoncentrowany Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Raport kwartalny za okres od 1 października 2010 roku do 31 grudnia 2010 roku

Legg Mason Akcji Skoncentrowany Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Raport kwartalny za okres od 1 października 2010 roku do 31 grudnia 2010 roku Nota nr 1 - Polityka rachunkowości Funduszu Uwagi ogólne Fundusz stosuje przepisy Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 grudnia 2007 roku w sprawie szczególnych zasad rachunkowości funduszy inwestycyjnych

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 6 września 2010 r. Nr 6

Warszawa, dnia 6 września 2010 r. Nr 6 DZIENNIK URZĘDOWY KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO Warszawa, dnia 6 września 2010 r. Nr 6 TREŚĆ: Poz.: KOMUNIKATY KOMISJI EGZAMINACYJNEJ DLA AGENTÓW FIRM INWESTYCYJNYCH: 27 Komunikat Nr 20 Komisji Egzaminacyjnej

Bardziej szczegółowo

Ogłoszenie o zmianach w treści statutu PKO GLOBALNEJ MAKROEKONOMII fundusz inwestycyjny zamknięty (nr 9/2013)

Ogłoszenie o zmianach w treści statutu PKO GLOBALNEJ MAKROEKONOMII fundusz inwestycyjny zamknięty (nr 9/2013) Warszawa, dnia 13 czerwca 2013 roku Ogłoszenie o zmianach w treści statutu PKO GLOBALNEJ MAKROEKONOMII fundusz inwestycyjny zamknięty (nr 9/2013) 1. w artykule 3 ust. 7 otrzymuje następujące brzmienie:

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 182 do Zarządzenia Członka Zarządu Banku nr 523/2014 z dnia 30 października 2014 r. PEŁNOMOCNICTWO

Załącznik nr 182 do Zarządzenia Członka Zarządu Banku nr 523/2014 z dnia 30 października 2014 r. PEŁNOMOCNICTWO ., dnia... PEŁNOMOCNICTWO Działając w imieniu...... (nazwa Klienta), zarejestrowanego w... (kraj siedziby), pod numerem....... (numer w rejestrze), adres siedziby....., adres do korespondencji, numer identyfikacji

Bardziej szczegółowo

NOTA - 1 Polityka rachunkowości Funduszu

NOTA - 1 Polityka rachunkowości Funduszu NOTA - 1 Polityka rachunkowości Funduszu Rachunkowość Funduszu prowadzona jest zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz. U. z 2002 roku Nr 76 poz. 694 z późniejszymi

Bardziej szczegółowo

OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU MCI.CreditVentures 2.0. Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 27 maja 2015 r.

OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU MCI.CreditVentures 2.0. Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 27 maja 2015 r. OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU MCI.CreditVentures 2.0. Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 27 maja 2015 r. Niniejszym, MCI Capital Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. z siedzibą w Warszawie,

Bardziej szczegółowo

Częstotliwość przekazywania danych sprawozdawczych - NB300

Częstotliwość przekazywania danych sprawozdawczych - NB300 Załącznik nr 4 NB00 Częstotliwość przekazywania danych sprawozdawczych - NB300 Waluta PLN w zaokrągleniu do pełnego złotego Sprawozdanie finansowe JEDNOSTKOWE SKONSOLIDOWANE Termin przekazywania (w ciągu.

Bardziej szczegółowo

OGŁOSZENIE Z DNIA 23 GRUDNIA 2015 r. O ZMIANIE STATUTU UNIFUNDUSZE SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO

OGŁOSZENIE Z DNIA 23 GRUDNIA 2015 r. O ZMIANIE STATUTU UNIFUNDUSZE SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO OGŁOSZENIE Z DNIA 23 GRUDNIA 2015 r. O ZMIANIE STATUTU UNIFUNDUSZE SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO Niniejszym, Union Investment Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. ogłasza o zmianie

Bardziej szczegółowo

Ujawnienia informacji związanych z adekwatnością kapitałową Dom Maklerskiego Banku Ochrony Środowiska S.A. według stanu na 31.12.2010 r.

Ujawnienia informacji związanych z adekwatnością kapitałową Dom Maklerskiego Banku Ochrony Środowiska S.A. według stanu na 31.12.2010 r. Ujawnienia informacji związanych z adekwatnością kapitałową Dom Maklerskiego Banku Ochrony Środowiska S.A. według stanu na 31.12.2010 r. Warszawa, marzec 2011 r. Słownik Rozporządzenie DM BOŚ rozporządzenie

Bardziej szczegółowo

Analiza instrumentów pochodnych

Analiza instrumentów pochodnych Analiza instrumentów pochodnych Dr Wioletta Nowak Wykład 2-3 Kontrakt forward na przyszłą stopę procentową Kontrakty futures na długoterminowe instrumenty procentowe Swapy procentowe Przykład 1 Inwestor

Bardziej szczegółowo

Zmiany statutu, o których mowa w pkt od 1) do 3) niniejszego ogłoszenia, wchodzą w życie z dniem ich ogłoszenia.

Zmiany statutu, o których mowa w pkt od 1) do 3) niniejszego ogłoszenia, wchodzą w życie z dniem ich ogłoszenia. 3 sierpnia 2015 r. OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU ALIOR SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO Money Makers Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, działając

Bardziej szczegółowo

Polityka klasyfikacji i reklasyfikacji klientów Pekao Investment Banking Spółka Akcyjna

Polityka klasyfikacji i reklasyfikacji klientów Pekao Investment Banking Spółka Akcyjna 1 Polityka klasyfikacji i reklasyfikacji klientów Pekao Investment Banking Spółka Akcyjna I. POSTANOWIENIA OGÓLNE 1 Celem niniejszej Polityki jest zdefiniowanie zasad klasyfikowania i reklasyfikacji klientów

Bardziej szczegółowo

Do Szczegółowych Zasad Prowadzenia Rozliczeń Transakcji przez KDPW_CCP

Do Szczegółowych Zasad Prowadzenia Rozliczeń Transakcji przez KDPW_CCP Załączni nr Do Szczegółowych Zasad Prowadzenia Rozliczeń Transacji rzez KDPW_CCP Wyliczanie deozytów zabezieczających dla rynu asowego (ozycje w acjach i obligacjach) 1. Definicje Ileroć w niniejszych

Bardziej szczegółowo

OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU UNIFUNDUSZE SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO Z DNIA 11 LIPCA 2013 R.

OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU UNIFUNDUSZE SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO Z DNIA 11 LIPCA 2013 R. OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU UNIFUNDUSZE SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO Z DNIA 11 LIPCA 2013 R. Niniejszym, Union Investment Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. ogłasza o zmianach

Bardziej szczegółowo

2. rozdział IV otrzymuje brzmienie: Rozdział IV. Rachunkowość Funduszu

2. rozdział IV otrzymuje brzmienie: Rozdział IV. Rachunkowość Funduszu PROJEKT W Statutach Funduszy Pioneer dokonuje się następujących zmian: 1. w rozdziale I w art. 4 pkt 2 otrzymuje brzmienie: -------------------------------------------- 2. Aktywa Funduszu rozumie się mienie

Bardziej szczegółowo

OBLICZANIE WYMOGU KAPITAŁOWEGO Z TYTUŁU RYZYKA CEN KAPITAŁOWYCH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

OBLICZANIE WYMOGU KAPITAŁOWEGO Z TYTUŁU RYZYKA CEN KAPITAŁOWYCH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH DZIENNIK URZĘDOWY NBP NR 2-83 - poz. 3 Załącznik nr 8 do uchwały nr 1/2007 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 13 marca 2007 r. (poz. 3) OBLICZANIE WYMOGU KAPITAŁOWEGO Z TYTUŁU RYZYKA CEN KAPITAŁOWYCH PAPIERÓW

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN FUNDUSZU UFK OPEN LIFE OBLIGACJI KORPORACYJNYCH

REGULAMIN FUNDUSZU UFK OPEN LIFE OBLIGACJI KORPORACYJNYCH Załącznik nr 2 z 2 do Warunków Ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym Obligacje Korporacyjne Plus Kod warunków: UB_OGIJ129 REGULAMIN FUNDUSZU UFK OPEN LIFE

Bardziej szczegółowo

OGŁOSZENIE O ZMIANACH STATUTU SFIO AGRO Kapitał na Rozwój. I. Poniższe zmiany Statutu wchodzą w życie z dniem ogłoszenia.

OGŁOSZENIE O ZMIANACH STATUTU SFIO AGRO Kapitał na Rozwój. I. Poniższe zmiany Statutu wchodzą w życie z dniem ogłoszenia. Warszawa, 25 czerwca 2012 r. OGŁOSZENIE O ZMIANACH STATUTU SFIO AGRO Kapitał na Rozwój Niniejszym Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych AGRO Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie ogłasza poniższe zmiany

Bardziej szczegółowo

WPROWADZENIE DO JEDNOSTKOWEGO SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO

WPROWADZENIE DO JEDNOSTKOWEGO SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO WPROWADZENIE DO JEDNOSTKOWEGO SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO Fundusz jest osobą prawną i działa pod nazwą SKOK Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty Etyczny 1, zwany dalej Funduszem. Fundusz może używać

Bardziej szczegółowo

ZŁOTA PRZYSZŁOŚĆ POSTANOWIENIA OGÓLNE

ZŁOTA PRZYSZŁOŚĆ POSTANOWIENIA OGÓLNE Zasady Działania Funduszy i Planów Inwestycyjnych Załącznik do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia Indywidualne Ubezpieczenie na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ZŁOTA PRZYSZŁOŚĆ POSTANOWIENIA

Bardziej szczegółowo

Informacja o zmianach danych obję tych Prospektem Informacyjnym dokonanych w dniu 13 stycznia 2005 roku

Informacja o zmianach danych obję tych Prospektem Informacyjnym dokonanych w dniu 13 stycznia 2005 roku Informacja o zmianach danych obję tych Prospektem Informacyjnym dokonanych w dniu 13 stycznia 2005 roku W związku z wejściem w życie w dniu 13 stycznia 2005 r. zmian w statucie Pioneer Zrównoważonego Funduszu

Bardziej szczegółowo

POLITYKA KLASYFIKACJI I REKLASYFIKACJI KLIENTA W BANKU PEKAO SA

POLITYKA KLASYFIKACJI I REKLASYFIKACJI KLIENTA W BANKU PEKAO SA POLITYKA KLASYFIKACJI I REKLASYFIKACJI KLIENTA W BANKU PEKAO SA Rozdział 1 Cel polityki W związku z wejściem w życie nowelizacji Ustawy oraz nowych aktów wykonawczych implementujących zapisy Dyrektywy

Bardziej szczegółowo

ING Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. ogłasza zmiany w statucie. ING Parasol Funduszu Inwestycyjnego Otwartego ( Funduszu )

ING Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. ogłasza zmiany w statucie. ING Parasol Funduszu Inwestycyjnego Otwartego ( Funduszu ) ING Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. ogłasza zmiany w statucie ING Parasol Funduszu Inwestycyjnego Otwartego ( Funduszu ) Poniższe zmiany statutu wchodzą w życie w terminie trzech miesięcy od dnia

Bardziej szczegółowo

Zmiana Statutu Investor Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 31 lipca 2013 r.

Zmiana Statutu Investor Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 31 lipca 2013 r. Zmiana Statutu Investor Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z dnia 31 lipca 2013 r. 1. W Statucie Investor Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego (Fundusz) wprowadza się następujące zmiany: 1) art. 22 otrzymuje

Bardziej szczegółowo

Te same zasady mają zastosowanie do rozliczania różnic kursowych od kapitałowych rat kredytów (pożyczek).

Te same zasady mają zastosowanie do rozliczania różnic kursowych od kapitałowych rat kredytów (pożyczek). OGÓLNE ZASADY USTALANIA RÓŻNIC KURSOWYCH... Te same zasady mają zastosowanie do rozliczania różnic kursowych od kapitałowych rat kredytów (pożyczek). Przykład 10 stycznia 2007 r. Spółka z o.o. otrzymała

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 6 września 2018 r. Poz. 1726

Warszawa, dnia 6 września 2018 r. Poz. 1726 Warszawa, dnia 6 września 2018 r. Poz. 1726 OBWIESZCZENIE MINISTRA FINANSÓW z dnia 21 sierpnia 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie dokonywania przez

Bardziej szczegółowo

Informacja Banku Zachodniego WBK S.A. o ryzykach występujących przy zawieraniu transakcji skarbowych wraz z ogólnym opisem istoty instrumentów

Informacja Banku Zachodniego WBK S.A. o ryzykach występujących przy zawieraniu transakcji skarbowych wraz z ogólnym opisem istoty instrumentów Informacja Banku Zachodniego WBK S.A. o ryzykach występujących przy zawieraniu transakcji skarbowych wraz z ogólnym opisem istoty instrumentów finansowych 1. Niniejszy dokument przedstawia ogólny opis

Bardziej szczegółowo

Ogłoszenie o zmianie statutu. I. Pkt III otrzymuje nowe następujące brzmienie:

Ogłoszenie o zmianie statutu. I. Pkt III otrzymuje nowe następujące brzmienie: Ogłoszenie o zmianie statutu Pekao Strategie Funduszowe Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego Pekao Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, działając na

Bardziej szczegółowo

Bezpieczeństwo biznesu - Wykład 8

Bezpieczeństwo biznesu - Wykład 8 Wykład 8. Ryzyko bankowe Pojęcie ryzyka bankowego i jego rodzaje. Ryzyko zagrożenie nieosiągniecia zamierzonych celów Przyczyny wzrostu ryzyka w działalności bankowej. Gospodarcze : wzrost, inflacja, budżet,

Bardziej szczegółowo

Regulamin lokowania środków Ubezpieczeniowego Funduszu Kapitałowego. generali.pl

Regulamin lokowania środków Ubezpieczeniowego Funduszu Kapitałowego. generali.pl Regulamin lokowania środków Ubezpieczeniowego Funduszu Kapitałowego generali.pl Regulamin lokowania środków Ubezpieczeniowego Funduszu Kapitałowego Generali Życie T.U. S.A. REGULAMIN LOKOWANIA ŚRODKÓW

Bardziej szczegółowo

WZÓR SPRAWOZDANIE MIESIĘCZNE (MRF-01)

WZÓR SPRAWOZDANIE MIESIĘCZNE (MRF-01) Dziennik Ustaw Nr 25 2164 Poz. 129 WZÓR SPRAWOZDANIE MIESIĘCZNE (MRF-01) Załącznik nr 3 Dziennik Ustaw Nr 25 2165 Poz. 129 Dziennik Ustaw Nr 25 2166 Poz. 129 Dziennik Ustaw Nr 25 2167 Poz. 129 Dziennik

Bardziej szczegółowo

OPISY PRODUKTÓW. Rabobank Polska S.A.

OPISY PRODUKTÓW. Rabobank Polska S.A. OPISY PRODUKTÓW Rabobank Polska S.A. Warszawa, marzec 2010 Wymiana walut (Foreign Exchange) Wymiana walut jest umową pomiędzy bankiem a klientem, w której strony zobowiązują się wymienić w ustalonym dniu

Bardziej szczegółowo

Ocena odpowiedniości

Ocena odpowiedniości Szanowni Państwo, Ocena odpowiedniości przedstawiona Państwu do wypełnienia ankieta ma na celu dokonanie oceny, czy w świetle posiadanej przez Państwa wiedzy o inwestowaniu w zakresie instrumentów finansowych*

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN FUNDUSZU UFK OPEN LIFE OBLIGACJI KORPORACYJNYCH

REGULAMIN FUNDUSZU UFK OPEN LIFE OBLIGACJI KORPORACYJNYCH Załącznik nr 2 z 2 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia indywidualnego na życie i dożycie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym REGULAMIN FUNDUSZU UFK OPEN LIFE OBLIGACJI KORPORACYJNYCH Kod OWU: UB_OLIJ101

Bardziej szczegółowo

ZAŁĄCZNIKI ROZPORZĄDZENIA DELEGOWANEGO KOMISJI (UE) /

ZAŁĄCZNIKI ROZPORZĄDZENIA DELEGOWANEGO KOMISJI (UE) / KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 4.10.2016 r. C(2016) 6329 final ANNEXES 1 to 4 ZAŁĄCZNIKI do ROZPORZĄDZENIA DELEGOWANEGO KOMISJI (UE) / uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady

Bardziej szczegółowo

IPOPEMA Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. ogłasza zmiany statutu. IPOPEMA Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego.

IPOPEMA Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. ogłasza zmiany statutu. IPOPEMA Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego. 25 lutego 2015 r. IPOPEMA Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. ogłasza zmiany statutu IPOPEMA Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego. Poniższe zmiany wchodzą w życie z dniem ogłoszenia,

Bardziej szczegółowo

Ogłoszenie 15/2013 z dnia 31/07/2013

Ogłoszenie 15/2013 z dnia 31/07/2013 Ogłoszenie 15/2013 z dnia 31/07/2013 W dniu 31 lipca 2013 r. Investors Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. z siedzibą w Warszawie przyjęło zmiany Statutu Investor Absolute Return Funduszu Inwestycyjnego

Bardziej szczegółowo

OGŁOSZENIE O ZMIANIE PROSPEKTU INFORMACYJNEGO UNIFUNDUSZE SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO Z DNIA 8 CZERWCA 2017 R.

OGŁOSZENIE O ZMIANIE PROSPEKTU INFORMACYJNEGO UNIFUNDUSZE SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO Z DNIA 8 CZERWCA 2017 R. OGŁOSZENIE O ZMIANIE PROSPEKTU INFORMACYJNEGO UNIFUNDUSZE SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO Z DNIA 8 CZERWCA 2017 R. Niniejszym Union Investment Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A.

Bardziej szczegółowo

Ogłoszenie o zmianie statutu. Pekao Funduszu Inwestycyjnego Otwartego

Ogłoszenie o zmianie statutu. Pekao Funduszu Inwestycyjnego Otwartego Ogłoszenie o zmianie statutu Pekao Funduszu Inwestycyjnego Otwartego Pekao Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, działając na podstawie art. 4 Ustawy z dnia 27 maja

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 3 do Zarządzenia Członka Zarządu Banku nr 615/2017 z dnia 1 września 2017 r. PEŁNOMOCNICTWO

Załącznik nr 3 do Zarządzenia Członka Zarządu Banku nr 615/2017 z dnia 1 września 2017 r. PEŁNOMOCNICTWO Załącznik nr 3 do Zarządzenia Członka Zarządu Banku nr 615/2017 z dnia 1 września 2017 r.., dnia... PEŁNOMOCNICTWO Działając w imieniu...... (nazwa Klienta), zarejestrowanego w... (kraj siedziby), pod

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie i jego wpływ na analizę opłacalności przedsięwzięć inwestycyjnych

Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie i jego wpływ na analizę opłacalności przedsięwzięć inwestycyjnych dr nż Andrze Chylńsk Katedra Bankowośc Fnansów Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawe Zarządzane ryzykem w rzedsęborstwe ego wływ na analzę ołacalnośc rzedsęwzęć nwestycynych w w w e - f n a n s e c o m

Bardziej szczegółowo

PKO MULTI STRATEGIA - fundusz inwestycyjny zamknięty informuje o następujących zmianach w treści statutu:

PKO MULTI STRATEGIA - fundusz inwestycyjny zamknięty informuje o następujących zmianach w treści statutu: OGŁOSZENIE O ZMIANIE W TREŚCI STATUTÓW (NR 2/2018) Data zmian: 25 kwietnia 2018 r. Dotyczy: PKO MULTI STRATEGIA - fundusz inwestycyjny zamknięty PKO Globalnego Dochodu fundusz inwestycyjny zamknięty PKO

Bardziej szczegółowo

Ocena odpowiedniości

Ocena odpowiedniości Szanowni Państwo, Ocena odpowiedniości przedstawiona Państwu do wypełnienia ankieta ma na celu dokonanie oceny, czy, biorąc pod uwagę Państwa wiedzę o inwestowaniu w instrumenty finansowe* oraz doświadczenie

Bardziej szczegółowo

Polityka klasyfikacji i reklasyfikacji klientów Pekao Investment Banking Spółka Akcyjna

Polityka klasyfikacji i reklasyfikacji klientów Pekao Investment Banking Spółka Akcyjna 1 Polityka klasyfikacji i reklasyfikacji klientów Pekao Investment Banking Spółka Akcyjna I. POSTANOWIENIA OGÓLNE 1 Celem niniejszej Polityki jest zdefiniowanie zasad klasyfikowania i reklasyfikacji klientów

Bardziej szczegółowo

KATEGORYZACJA KLIENTÓW

KATEGORYZACJA KLIENTÓW KATEGORYZACJA KLIENTÓW KATEGORYZACJA KLIENTÓW Spółka IronFX Financial Services Limited (zwana dalej "Spółką"), której siedziba znajduje się na 17, Gr. Xenopoulou, 3106 Limassol, Cypr, jest autoryzowana

Bardziej szczegółowo

Legg Mason Akcji Skoncentrowany Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Raport kwartalny za okres od 1 kwietnia 2010 roku do 30 czerwca 2010 roku Nota nr 1 - Polityka rachunkowości Funduszu Uwagi ogólne Fundusz

Bardziej szczegółowo

Tabela opłat i prowizji dla Klientów Wealth Management w Domu Maklerskim mbanku S.A. Obowiązuje od 10 marca 2017 r.

Tabela opłat i prowizji dla Klientów Wealth Management w Domu Maklerskim mbanku S.A. Obowiązuje od 10 marca 2017 r. Tabela opłat i prowizji dla Klientów Wealth Management w Domu Maklerskim mbanku S.A. Obowiązuje od 10 marca 2017 r. 1. Postanowienia ogólne 1. Tabela Opłat i Prowizji dla Klientów Wealth Management w Domu

Bardziej szczegółowo

Cel inwestycyjny Funduszy jest realizowany poprzez lokowanie w kategorie lokat wskazane w 2 i 3.

Cel inwestycyjny Funduszy jest realizowany poprzez lokowanie w kategorie lokat wskazane w 2 i 3. REGULAMINY UBEZPIECZENIOWYCH FUNDUSZY KAPITAŁOWYCH (stan na dzień 1 lipca 2019 r.) Regulamin lokowania środków Funduszu: UFK Compensa 2025, UFK Compensa 2030, UFK Compensa 2035, UFK Compensa 2040, UFK

Bardziej szczegółowo

Regulamin Transakcji Swap Procentowy

Regulamin Transakcji Swap Procentowy Regulamin Transakcji Swap Procentowy 1. Niniejszy Regulamin Transakcji Swap Procentowy, zwany dalej Regulaminem SP, określa szczegółowe zasady i tryb zawierania oraz rozliczania Transakcji Swap Procentowy

Bardziej szczegółowo