Zarz¹dzanie i Edukacja

Transkrypt

1 1 Zarz¹dzanie i Edukacja Zarz¹dzanie kapita³em ludzkim Zarz¹dzanie finansami Zarz¹dzanie gospodark¹ NUMER 96 WRZESIEÑ PA DZIERNIK 2014 ISSN X DWUMIESIÊCZNIK SZKO Y WY SZEJ IM. BOGDANA JAÑSKIEGO

2 2 Adres redakcji Dwumiesiêcznik Zarz¹dzanie i Edukacja ul. Elektronowa 2, Warszawa tel./fax (22) wydawnictwo@janski.edu.pl Redaktor naczelny dr in. El bieta Kopciuszewska, Szko³a Wy sza im. Bogdana Jañskiego Rada naukowa dwumiesiêcznika Zarz¹dzanie i Edukacja Dr hab. W³odzimierz Bernacki, prof. UJ; prof. dr hab. Miros³awa Czerny, UW; doc. PaedDr. Tomáš Jablonský PhD. prof. KU, v Ružomberku, prof. dr hab. Wo³odymyr Jewtuch, Ukraiñska Akademia Nauk; prof. dr hab. Romuald Joñczy, UE we Wroc³awiu; ks. dr hab. Jan Krokos, prof. UKSW; prof. dr hab. Ihor Hrabynskyi, Narodowy Uniwersytet Lwowski; Dr Marcin Kazimierczak, Uniwersytet Abat Oliba CEU, Barcelona; prof. dr. hab. Anatolij M. Ko³ot Kijowski Narodowy Uniwersytet Ekonomiczny; prof. dr hab. W³odzimierz Kurek, UJ; prof. dr hab. Bo ena Muchacka, UP w Krakowie; prof. dr hab. Jan Oleszczuk, UM w Lublinie; prof. dr hab. Marek Pawlak, KUL; prof. dr hab. Wanda Rusiecka National Academy of Sciences of Belarus; dr hab. Gra yna Sk¹pska prof. UJ, dr hab. Dr.h.c. prof. PhDr. Vojtech Slomski, PhD. ISM Slovakia v Prešove; dr n. med. S³awomir Stawicki, Wojciech Sroczyñski, prof. UPH Redaktor tematyczny Dr Ma³gorzata Stawicka Redaktor jêzykowy Dr Jerzy Ryszard Suchocki, prof. Universidad de las Américas Puebla (UDLAP) Sekretarz redakcji dr Anna Janus (tel ) anna.janus@janski.edu.pl Korekta dr Anna Janus Wszystkie artyku³y s¹ recenzowane Recenzenci prof. dr hab. Jewgienij M. Babosow (Narodowa Akademia Nauk Bia³orusi); dr.h.c. doc. PhDr. Pavel Czarnecki (ISM Slovakia v Prešove); dr in. Jerzy Donarski (SWBJ w Warszawie); dr hab. ukasz Pop³awski (UR w Krakowie); prof. dr hab. Jerzy Kosiewicz (AWF w Warszawie); dr S³awomir Stawicki (Akademia Medyczna w Warszawie); prof. dr hab. Micha³ Troszyñski (PAN); ks. prof. dr hab. Stanis³aw Urbañski (UKSW w Warszawie) Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania w publikowanych tekstach skrótów i zmian ISSN X wersja referencyjna czasopisma: papierowa papierowa numer dostêpny w wersji elektronicznej na stronie Sk³ad, korekta, druk i oprawa: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna Adam

3 3 SPIS TREŒCI Zarz¹dzanie kapita³em ludzkim Alicja Domaga³a, Ma³gorzata Œciubisz, Katarzyna Dubas Problemy niedoboru kadry lekarskiej a proces kszta³cenia lekarzy w Polsce Izabela Mendel, Tomasz Holecki Spo³ecznie odpowiedzialne zarz¹dzanie placówk¹ ochrony zdrowia Grzegorz Guzik Cechy przywództwa i jego uwarunkowania Andrzej Chodyñski Legitymizacja szko³y wy szej jako organizacji odpowiedzialnej wobec interesariuszy Zygmunt Mietlewski, Beata Abramska, Krzysztof Makowski Podstawowe zagadnienia reglamentacji normatywnej organizacji przygotowania zawodowego m³odzie y i doros³ych w Polsce Magdalena Karolak-Michalska Wp³yw silnego przywództwa na kreowanie rzeczywistoœci spo³eczno-politycznej sylwetka Aleksandra R. ukaszenki Grzegorz Suchta Sankcje karne w Koœciele jako wymiar odpowiedzialnoœci spo³ecznej

4 4 SPIS TREŒCI Zarz¹dzanie finansami Zbigniew Klimiuk Zarz¹dzanie sytuacj¹ koniunkturaln¹ i makroekonomiczn¹ Francji w latach Piotr Ko³odziejczyk System p³atnoœci bezpoœrednich i ich realizacja na przestrzeni lat oraz perspektywy ich rozwoju na najbli sze lata Andrzej Muczyñski Kreowanie czynszu najmu w zarz¹dzaniu gminnymi zasobami mieszkaniowymi Zarz¹dzanie gospodark¹ Tomasz Kochañski Kszta³towanie strategii biznesu firmy w aspekcie cyklu ycia aliansu strategicznego Marcin uszczyk Kontrowersje wokó³ przyczyn kryzysu wspó³czesnej gospodarki Krzysztof Jerzy Gruszczyñski, Cezary Tomasz Szyjko Podstawy prawne wydobycia i produkcji gazu ³upkowego w Unii Europejskiej

5 Z A R Z D Z A N I E K A P I T A E M L U D Z K I M Ali cja Do ma ga³a, Ma³go rza ta Œciu bisz, Ka ta rzy na Du bas PROBLEMY NIEDOBORU KADRY LEKARSKIEJ A PROCES KSZTA CENIA LEKARZY W POLSCE SHORTAGES OF PHYSICIANS AND THEIR EDUCATION PROCESS IN POLAND STRESZCZENIE Problematyka niedoboru kadry lekarskiej w Polsce jest w osta t nim cza sie te ma tem sze ro ko dys ku to wa nym. Wska Ÿ nik za trud nie nia le ka rzy w Pol sce na mie sz ka ñ ców wy no si 22 i jest naj ni szy wœród kra jów OECD re gio nu euro pe j skie go. Przy czy ny tego zja wi ska s¹ z³o o ne, za li cza my do nich m.in. brak procesu planowania kadr,migracje zarobkowe lekarzy, limi ty przy jêæ na stu dia me dy cz ne. Ce lem ar ty ku³u jest przed sta - wienie procesu kszta³cenia lekarzy w Polsce na poszczególnych poziomach edukacji (kszta³cenie dyplomowe, podyplomowe, usta wi cz ne) w kon te k œcie na si laj¹cego siê zja wi ska nie do bo ru ka dry le ka r skiej w na szym kra ju. W ar ty ku le za pre zen towa no aktu aln¹ dia g no zê pol skich za so bów ka dry le ka r skiej w po rów -

6 6 ZARZ DZANIE I EDUKACJA nr 96/2014 wrzesieñ paÿdziernik na niu z in ny mi kra ja mi UE. Szcze góln¹ uwa gê Au to rzy po œwiê - caj¹ roli szpitali uniwersyteckich w kszta³ceniu kadry lekarskiej. SUM MA RY The aim of the ar ti c le is to pre sent the edu ca tion pro cess of medical doctors and its influence on shortages of physicians in Po land. The au t hors pre sent the cur rent data on phy si cians sup p ly in Po land in an in ter na tio nal co m pa ri son and de scri be the sta ges of do ctor edu ca tion pro cess on both me di cal stu dies and post graduate levels. Emphasis is put on university hospitals role in the me di cal staff edu ca tion pro cess (re la tion be twe en university hospitals educational capacity measured in number of beds and centrally regulated limits on number of medical students is analyzed). S³owa klu cze: ka dry me dy cz ne, sy stem zdro wo t ny, edu ka - cja, niedobory kadrowe, lekarze, Ke y words: me di cal staff, he alth care sy stem, edu ca tion, sho r ta ges, phy si cians WPRO WA DZE NIE Zgod nie z sza cun ka mi Unii Eu ro pe j skiej przed sta wio ny mi w do ku men cie EU level Collaboration on Forecasting Health Work - force Needs, Workforce Planning and Health Workforce Trends bra ki za so bów lu dz kich w sy ste mie zdro wo t nym na po zio mie UE ju w 2020 roku bêd¹ wy no siæ ok. 1 mln pra co w ni ków, w tym nie do - bo ry le ka rzy sza co wa ne s¹ na po zio mie ok W przy pa d ku pol skie go sy ste mu zdro wo t ne go nie dys po nu - jemy szczegó³owymi prognozami w zakresie dostêpnoœci kadry 1 European Union, EU le vel Col la bo ra tion on Fo re ca sting He alth Wor k fo r ce Needs, Workforce Planning and Health Workforce Trends A Feasibility Study May2012.

7 A. Do ma ga³a, M. Œciu bisz, K. Du bas PROBLEMY NIEDOBORU... 7 lekarskiej, gdy polityka kszta³towania kadr lekarskich jest zdecy do wa nie nie wy sta r czaj¹ca, a na po zio mie rz¹do wym nie s¹ prowadzone adne dzia³ania planistyczne w tym obszarze. Informa cje i pro gno zy po da wa ne przez œro do wi sko le ka r skie i eks - per tów s¹ tym cza sem bar dzo nie po koj¹ce. Z uwa gi na na ra - staj¹cy problem niedoboru personelu lekarskiego, realizacja kon sty tucy jne go obo wi¹zku za pe w nie nia po wszech ne go i spra - wied li we go do stê pu do œwia d czeñ zdro wo t nych przez w³adze pu b li cz ne mo e zo staæ po wa nie utru d nio na. Przy czy ny nie do - boru ka dro we go wœród le ka rzy w Pol sce s¹ z³o o ne, a do naj czêœ - ciej wymienianych w literaturze zalicza siê: migracje lekarzy z Pol ski do kra jów Eu ro py Za chod niej, po stê puj¹cy pro ces sta - rzenia siê pracowników medycznych, trudne warunki pracy i ci¹gle niesa tys fa kcjo nuj¹cy po ziom wy na gro dzeñ le ka rzy. Ra cjo na l na po li ty ka kszta³to wa nia kadr le ka r skich z jed nej stro ny wy ma ga pla no wa nia li mi tów kszta³ce nia, aby nie po no siæ nad mie r nych ko sztów, ale z dru giej stro ny wy ma ga za pe w nie - nia wy sta r czaj¹cych za so bów ka dry w przysz³oœci. Li cz ba stu - den tów, któ rzy w da nym roku aka de mi c kim mog¹ roz pocz¹æ kszta³cenie na kierunku lekarskim, ustalana jest corocznie w dro - dze roz porz¹dze nia przez mi ni stra w³aœci we go ds. zdro wia w po ro zu mie niu z mi ni strem w³aœci wym ds. szko l ni c twa wy - szego. Przy ustalaniu limitów przyjêæ uwzglêdniane s¹ kryteria okre œlo ne w art. 8 ust. 4 usta wy z dnia 27 li pca 2005 r. Pra wo o szko l - ni c twie wy szym, jak rów nie po ten cja³ dy da kty cz ny ucze l ni oraz zapo trze bo wa nie na ab so l wen tów tych kie run ków 2. Wed³ug Naczelnej Izby Lekarskiej (NIL) limity przyjêæ na stacjo na r ne stu dia me dy cz ne (któ re w roku 2013/2014 wy no si³y 3107 miejsc) nie za pe w niaj¹ na wet utrzy ma nia obe cnej li cz by le - ka rzy, zw³asz cza wo bec pro ble mu luki po ko le nio wej. Ponad to li cz ba osób po dej muj¹cych kszta³ce nie zmnie j sza siê o tych, któ - rzy nie koñcz¹ stu diów, nie po dej muj¹ pra cy w za wo dzie oraz wy je d aj¹ do pra cy za gra nic¹. Wed³ug NIL nie po koj¹cym zja - 2 Usta wa z dnia 27 li pca 2005 r. Pra wo o szko l ni c twie wy szym. Dz.U., Nr 164, poz

8 8 ZARZ DZANIE I EDUKACJA nr 96/2014 wrzesieñ paÿdziernik wi skiem jest tzw. luka po ko le nio wa oko³o 30% obe c nie pra - cuj¹cych lekarzy przekroczy³o 60 rok ycia, czyli w najbli szych la tach odejd¹ na eme ry tu rê. NIL po stu lu je wiêc isto t ne zwiê k - sze nie li mi tów przy jêæ na stu dia me dy cz ne. Pre zes NIL swo je szacunki opiera na niemieckim systemie edukacji, gdzie studia le ka r skie co roku roz po czy na ok. 10,5 tys. stu den tów, a ko ñ czy ok. 8 tys., jed nak pra cê w za wo dzie le ka rza po dej mu je ty l ko ok. 4,5 6 tys. ab so l wen tów. Uw z glêd niaj¹c fakt, e li cze b noœæ po pu - la cji Pol ski jest o po³owê mnie j sza w Pol sce co roku stu dia dzien ne na kie run ku le ka r skim po win no roz po czy naæ ok. 5 tys. stu den tów 3. Ogra ni cze niem ha muj¹cym zwiê ksze nie li mi tów przy jêæ na stu dia me dy cz ne s¹ jed nak re stry kcje fi nan so we, gdy kie ru nek le ka r ski jest jed nym z naj dro szych kie run ków stu - diów, a ko szty wy kszta³ce nia stu den ta me dy cy ny s¹ bardzo wysokie. W œro do wi sku me dy cz nym pa nu je prze ko na nie, e uni wer - sy te ty me dy cz ne po sia daj¹ po ten cja³ po zwa laj¹cy na kszta³ce nie wiê kszej li cz by le ka rzy, ogra ni cze nia jed nak wy ni kaj¹ z li mi tów ustalonych przez resort zdrowia. Zdaniem œrodowiska medycz - ne go sy tu a cjê na me dy cz nym ryn ku pra cy mo e po pra wiæ ty l ko zwiê ksze nie li cz by osób przy j mo wa nych na stu dia me dy cz ne oraz eta tów re zy den c kich 4. Bê dzie to mo li we, gdy wdro o ny zo sta nie tele infor maty cz ny Sy stem Moni to ro wa nia Kszta³ce nia Pra co w ni ków Me dy cz nych, zgod nie z za pi sa mi art. 30 ust. 1 usta wy z 28 kwie t nia 2011 r. o sy ste mie in fo r ma cji w ochro nie zdro wia. W sy ste mie tym bêd¹ gro ma dzo ne in fo r ma cje o wszy - stkich oso bach kszta³c¹cych siê w zakresie tzw. regulowanych zawodów medycznych, a wiêc tak e lekarzy, w³¹cznie z prze bie - giem ich specjalizacji. No wym tren dem obse r wo wa nym w osta t nich la tach jest zain tere so wa nie uru cha mia niem stu diów me dy cz nych przez uczelnie ogólne. Uruchomienie studiów na kierunkach lekar- 3 Wy po wiedÿ z li pca 2013r. pre ze sa NIL dr Macieja Hamankiewicza dla portalu rynekzdrowia.pl. 4 Wy po wiedz Pre ze sa Na cze l nej Izby Le ka rskiej Macieja Haman - kie wi cza dla Ga ze ty Pra wnej.

9 A. Do ma ga³a, M. Œciu bisz, K. Du bas PROBLEMY NIEDOBORU... 9 skich pla nu je Uni we r sy tet Zie lono gó r ski, Uni we r sy tet w Rze szo - wie, Uni we r sy tet Jana Ko cha no wskie go w Kie l cach. We wszystkich tych przy pa d kach sta ra nia uni wer sy te tów po sia daj¹ za rów - no wspa r cie w³adz sa morz¹do wych re gio nu, jak rów nie œro do - wi ska le ka r skie go 5. Wed³ug w³adz ucze l ni za otwa r ciem kie run ku le ka r skie go prze ma wiaj¹ na stê puj¹ce czyn ni ki: na ra - staj¹cy problem niedoboru kadry lekarskiej, zmiany w kszta³ceniu lekarzy, podniesienie presti u regionu posiadaj¹cego w³asny uni we r sy tet me dy cz ny 6. Ponad to ini cja ty wy uru cha mia nia stu diów na kie run ku le ka - rskim podejmuj¹ tak e uczelnie niepubliczne. Do Ministerstwa Na uki i Szko l ni c twa Wy sze go wp³ynê³y wnio ski w spra wie na - da nia upra w nieñ do pro wa dze nia kie run ków le ka r skich na Uczelni azarskiego w Warszawie, Krakowskiej Akademii im. An drze ja Fry cza Mo drze wskie go i Wy szej Szko le Te ch ni cz nej w Ka to wi cach. By uzy skaæ sto so w ne upra w nie nia w za kre sie kszta³ce nia le ka rzy, ucze l nie musz¹ otrzy maæ po zy tywn¹ opi niê Polskiej Komisji Akredytacyjnej, która sprawdza jakoœæ oferowa - nych studiów Przeciwnicy inicjatyw uruchamiania studiów przez ucze l nie nie pub li cz ne prze ko nuj¹, e spo wo du je to in fla cjê dy p lo mu le ka rza, gdy ucze l nie te kszta³c¹c g³ów nie hu ma ni - stów i in y nie rów, nie maj¹ do œwia d cze nia w kszta³ce niu ka dry me dy cz nej. Zwo len ni cy z ko lei zwra caj¹ uwa gê, e Pol ska jako kraj o naj ni szym wœród kra jów Or ga ni za cji Wspó³pra cy Go spo - da r czej i Roz wo ju (OECD) wska Ÿ ni ku zatrudnienia lekarza na tysi¹c mieszkañców, bez prywatyzacji procesu ich kszta³cenia, nie rozwi¹ ê problemu kolejek i ograniczonego dostêpu do œwiadczeñ medycznych. Na szczeblu europejskim niedobory kadry medycznej od lat tra kto wa ne s¹ w spo sób prio ry te to wy. Pro po no wa nych jest wie - 5 Do ma ga³a A., Pla no wa nie kadr me dy cz nych sy ste mu zdro wo t ne go - po trze ba czy ko nie cz noœæ?, Ze szy ty Na uko we Ochro ny Zdro wia, Zdro wie Pu b li cz ne i Za rz¹ dza nie, 2013 : T. 11, nr 2, s Jak po daj¹ w³adze sa morz¹dowe woj. lu bu skie go, to m.in. brak ro dzi mej ucze l ni spra wia, i z re gio nu ucie ka na wet 60% absolwentów studiów me dy cz nych, wcze œ niej mie sz ka ñ ców wo je wó dz twa. Ab so l wen ci kie run ków le ka r skich wol¹ po dej mo waæ pra cê w oœro d kach, w któ rychstu dio wa li.

10 10 ZARZ DZANIE I EDUKACJA nr 96/2014 wrzesieñ paÿdziernik le roz wi¹zañ tego pro ble mu, a dzia³ania te wy ma gaj¹ wie lose k - torowej wspó³pracy i oparcia wspó³czesnej polityki zdrowotnej na od po wied nim zarz¹dza niu, jak i pla no wa niu kadr me dy cz - nych 7. Jed nym z po stu lo wa nych przez eks per tów roz wi¹zañ problemu niedoboru personelu lekarskiego jest zwiêkszenie limi tów przy jêæ na stu dia me dy cz ne, w tym na kie run ku le ka r s - kim, jak równie liczby miejsc kszta³cenia specjalizacyjnego fi nan so wa nych z bu d e tu cen tra l ne go 8. Ce lem ar ty ku³u jest przed sta wie nie pro ce su kszta³ce nia le ka - rzy w Pol sce na po szcze gó l nych po zio mach edu ka cji w kon te k - œcie nasilaj¹cego siê zjawiska niedoboru kadry lekarskiej w na szym kraju. DIAGNOZA SYTUACJI KADRY LEKARSKIEJ W POLSCE Wed³ug da nych gro ma dzo nych i pub li ko wa nych przez Na - czeln¹ Izbê Le karsk¹ ³¹czna li cz ba osób na dzieñ 30 cze r w ca 2014 r. wy ko nuj¹cych za wód le ka rza wy no si³a , a zare je s - tro wa nych cz³on ków izb w tej gru pie od no to wa no osób 9. Oz na cza to, e 8,7% osób po sia daj¹cych pra wo wy ko ny wa nia za - wo du le ka rza nie pra kty ku je w za wo dzie. Naj wiêksz¹ li cz bê le - ka rzy akty w nych za wo do wo od no to wa no w wo je wó dztwie ma zo wie c kim ( osób), a naj mniej w wo je wó dztwie opo l s - kim (2 273). Wed³ug danych publikowanych w raporcie He alth at a Glan ce 2013 OECD In di ca tors 10, wœród kra jów re gio nu euro pe j skie go na - 7 W³oda r czyk C.W., Do ma ga³a A., Ka dry medyczne opieki zdrowotnej. Nie któ re pro ble my, po stu lo wa ne dzia³ania. Zarz¹dza nie Zasobami Ludzkimi, In sty tut Pra cy i Spraw So cja l nych, Nr 2/2011, s j.w. 9 Bez le ka rzy de nty stów i le ka rzy po sia daj¹cych pod wó j ne pra wo wy ko - nywa nia za wo dule ka rza i le ka rza de nty sty. 10 OECD, He alth at a Glan ce 2013 OECD In di ca tors [dok. elektr.] th - sy stems/health -at-a - Glan ce-2013.pdf( ).

11 A. Do ma ga³a, M. Œciu bisz, K. Du bas PROBLEMY NIEDOBORU le ¹cych do OECD, Pol ska cha ra kte ryzu je siê naj ni sz¹ wa r to - œci¹ wska Ÿ ni ka za trud nia le ka rzy na mie sz ka ñ ców. Œred nia wa r toœæ tego wska Ÿ ni ka dla wszy stkich kra jów OECD w 2012 roku wy nios³a 32 le ka rzy/10000 mie sz ka ñ ców, a dla Pol - ski 22/ Wska Ÿ ni ki dlapo szcze gó l nych kra jów OECD re - gio nu euro pe j skie go przed sta wio no na wy kre sie 1. Tabela 1. Liczba lekarzy i dentystów wg województwa, miejsca zameldowania i tytu³u zawodowego z uwzglêdnieniem podzia³u na lekarzy wykonuj¹cych i niewykonuj¹cych zawód 11 Wo je wó dz two Li cz ba le ka rzy i lekarzy de nty stów wy ko nuj¹cych zawód le ka rze dentyœci podw. PZW ³¹cz nie Li cz ba cz³on ków izby ³¹cz nie do lnoœl¹skie kujawsko-pomorskie lu be l skie lubuskie ³ódz kie ma³opo l skie ma zo wie c kie opo l skie podkarpackie pod la skie po mo r skie œl¹skie œwiê to krzy skie warmiñsko-mazurskie wiel ko po l skie zacho dnio pomo r skie brak informacji CZNIE ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie danych statystycznych pub li ko wa nych przez Na czeln¹ Izbê Le karsk¹ wg sta nu na dzieñ r. 11 Na cze l na Izba Le ka r ska [dok. elektr.] data /as sets/pdf_file/0010/96463/ze sta wie nie-nr-02.pdf ( ).

12 12 ZARZ DZANIE I EDUKACJA nr 96/2014 wrzesieñ paÿdziernik Wykres 1. WskaŸnik liczby lekarzy przypadaj¹cych na mieszkañców w krajach OECD regionu europejskiego w 2012 roku ród³o: Opra co wa nie w³asne na pod sta wie He alth at a Glan ce 2013 OECD In di ca tors wg sta nu na 2012 r. Wa r toœæ wska Ÿ ni ka li cz by le ka rzy na mie sz ka ñ ców dla Pol ski przed sta wio ne w ra po r cie OECD zna j duj¹ po twier dze nie w sta ty sty kach pro wa dzo nych przez mi ni ste r stwo zdro wia 12. Œred nia wa r toœæ oma wia ne go wska Ÿ ni ka dla wo je wództw w 2012 roku wy nios³a 21,1 le ka rza na mie sz ka ñ ców i dla wszy stkich wo je wództw wskaÿnik ten by³ ni szy ni œrednia dla krajów OECD. Wœród najistotniejszych problemów dotycz¹cych dostêpnoœci ka dry le ka r skiej w Pol sce zwra ca siê szcze góln¹ uwa gê na sta - rze nie siê gru py za wo do wej le ka rzy. Aktu aln¹ stru ktu rê wie kow¹ le ka rzy w Pol sce przedstawiono w ta be li CSIOZ. Biu le tyn Sta ty sty cz ny Mi ni ste r stwa Zdrowia ( ) [dok. elektr.] b li ka cja.php?id=6 ( ).

13 A. Do ma ga³a, M. Œciu bisz, K. Du bas PROBLEMY NIEDOBORU Tabela 2. Zestawienie lekarzy i lekarzy dentystów wg wieku, p³ci i tytu³u zawodowego Mê czy Ÿ ni ka te go ria wie ko wa Li cz ba le ka rzy i lek. de nty stów wy ko nuj¹cych zawód le ka rze dentyœci podw. PZW ³¹cz nie do 25 lat lat lat lat lat lat lat lat lat lat od 71 lat CZNIE Ko bie ty ka te go ria wie ko wa Li cz ba le ka rzy i lek. de nty stów wy ko nuj¹cych zawód le ka rze dentyœci oodw. PZW ³¹cz nie do 25 lat lat lat lat lat lat lat lat lat lat od 71 lat CZNIE CZNIE ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie danych publikowanych przez Na czeln¹ Izbê Le karsk¹ wg sta nu na dzieñ roku. Zgod nie z da ny mi pre zen towa ny mi w ta be li 2, najliczniejsz¹ gru pê sta no wi¹ le ka rze w wie ku lat, a naj mniej li cz ne prze - dzia³y wie ko we le ka rzy to gru py: lat, lat oraz lat. Taki rozk³ad le ka rzy pro wa dzi do pro ble mu tzw. luki

14 14 ZARZ DZANIE I EDUKACJA nr 96/2014 wrzesieñ paÿdziernik po ko le nio wej braku zjawiska zastêpowalnoœci starszych grup zawodo wych przez m³ode oso by wchodz¹ce do sy ste mu (wy - kres 2). Wykres 2. Udzia³ procentowy poszczególnych grup wiekowych w ³¹cznej liczbie lekarzy 13 ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie danych publikowanych przez Na czeln¹ Izbê Le karsk¹ wg sta nu na dzieñ r. PROCES KSZTA CENIA LEKARZY W POLSCE Z UW Z GLÊD NIE NIEM ZMIAN OSTA T NICH LAT Studia na kierunku lekarskim realizowane s¹ w trybie jedno - litych studiów magisterskich stacjonarnych i niestacjonarnych. Czas trwa nia na uki trwa co naj mniej 12 se me strów, a li cz ba go - dzin za jêæ teo re ty cz nych i pra kty cz nych nie po win na byæ mnie j - sza ni Kszta³cenie na kierunku lekarskim obejmuje treœci 13 Bez le ka rzy de nty stów, ³¹cz nie ko bie ty i mê czy Ÿ ni. 14 Roz porz¹dze nie Mi ni stra Zdro wia z dnia 9 maja 2012 roku w spra wie stan dar dów kszta³ce nia dla kie run ków stu diów: le ka r skie go, lekar sko- -denty stycz nego, fa r ma cji, pie lêg nia r stwa i po³o ni c twa. Dz.U., 2012, poz. 631.

15 A. Do ma ga³a, M. Œciu bisz, K. Du bas PROBLEMY NIEDOBORU z dzie dzi ny nauk mor folo gi cz nych, na uko wych pod staw me dy - cy ny, nauk przed kli ni cz nych, nauk beha wio ra l nych i spo³ecz - nych, kli ni cz nych nauk nie za bie go wych i za bie go wych, praw - nych i orga niza cy j nych aspe któw me dy cy ny. Ponad to w tra kcie VI roku stu diów rea li zo wa ne jest pra kty cz ne na ucza nie kli ni cz - ne z zakresu chorób wewnêtrznych, pediatrii, chirurgii, gineko - lo gii i po³o nictwa, psychiatrii, medycyny ratunkowej oraz medycyny rodzinnej. Przeddyplomowe kszta³cenie kliniczne odbywa siê w Polsce w szpitalach œwiadcz¹cych wysokospecjalistyczn¹ i specjali - styczn¹ opie kê zdro wotn¹. Wie lu eks per tów wska zu je jed nak na po trze bê zwiê ksze nia za kre su kszta³ce nia kli ni cz ne go przy - sz³ych le ka rzy w jed no stkach mniej spe cjali sty cz nych, co wy ni ka z fa ktu trans fo r ma cji œwia d czeñ zdro wo t nych w kie run ku me dy - cy ny zapo bie ga w czej 15. Jak wspo mnia no we wstê pie ar ty ku³u, li cz ba stu den tów, któ - rzy w da nym roku aka de mi c kim mog¹ roz pocz¹æ kszta³ce nie na kierunku lekarskim, ustalana jest corocznie przez ministra zdro - wia w formie rozporz¹dzenia, które okreœla limit przyjêæ dla poszczególnych uczelni (tabela 3). Potwierdzeniem zaliczenia treœci przewidzianych w programie studiów kierunku lekarskiego jest dyplom lekarza, wydany przez ucze l niê me dyczn¹ Rój J. (2011), Zna cze nie czyn ni ka fi nan so we go w roz wo ju te ch no lo gii me dy cz nych w kli ni ce uni wer syte c kiej. Wy daw ni c two Uni wer sy te tu Ja giel loñ skie go. 41 ss. 16 Art.5 ust. 2a i 2b Usta wy z dnia 5 grud nia 2006 roku o za wo dzie le ka rza i le ka rza de nty sty. Dz.U., 1997, Nr 28, poz. 152.

16 16 ZARZ DZANIE I EDUKACJA nr 96/2014 wrzesieñ paÿdziernik Tabela 3. Limity przyjêæ na kierunki lekarski i lekarsko-dentystyczny w roku akademickim 2013/2014 Li mi ty przy jêæ na kie ru nek le ka r ski 2013 r. ( ) Na zwa ucze l ni Jed no li te stu dia magisterskie pro wa dzo ne w fo r mie sta - cjonarnej w jêzyku polskim dla polskich Miejsca obywateli Miejsca dla cudzoziemców* Jednolite studia magisterskie prowadzone w formie nie- stacjonarnej w jêzyku polskim Jednolite studia magisterskie prowadzone w formie nie- stacjonarnej w jêzyku innym ni jêzyk polski Uni we r sy tet Me dy cz ny w Bia³ym sto ku Col le gium Me di cum Uni wer sy te tu Miko³aja Ko pe r ni ka w To ru niu im. Lu d wi ka Rydygiera w Bydgoszczy Gda ñ ski Uni we r sy tet Me dy cz ny Œl¹ski Uni we r sy tet Me dy cz ny w Ka to wi cach Col le gium Me di cum Uni wer sy te tu Ja giel loñ skie go w Kra ko wie Uni we r sy tet Me dy cz ny w Lu b li nie Uni we r sy tet Me dy cz ny w odzi 500** Uni we r sy tet Me dy cz ny im. Ka ro la Mar cin ko wskie go w Po zna niu Pomo r ska Aka de mia Me dy cz na w Szcze ci nie Wa r sza wski Uni we r sy tet Me dy cz ny Aka de mia Me dy cz na im. Pia stów Œl¹skich we Wroc³awiu Uni we r sy tet Warmi ñsko- Mazu r ski w O l szty nie Suma * **w tym 60 miejsc fi nan so wa nych przez Mi ni ste r stwo Ob ro ny Na ro do wej. ród³o: Roz porz¹dze nie Mi ni stra Zdro wia z dnia 28 sie r p nia 2013 r. w sprawie limitów przyjêæ na studia medyczne.

17 A. Do ma ga³a, M. Œciu bisz, K. Du bas PROBLEMY NIEDOBORU LEKARSKI EGZAMIN KOÑCOWY Kolejnym etapem kszta³cenia lekarzy, bêd¹cym jednym z warunków uzyskania pe³nego prawa wykonywania zawodu lekarza jest z³o enie Lekarskiego Egzaminu Koñcowego (LEK) Egzamin ten zo sta³ wpro wa dzo ny ustaw¹ z dnia 28 kwie t nia 2011 roku o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, zastêpuj¹c dotychczasowy Lekarski Egzamin Pañstwowy (LEP). LEK po raz pierwszy przeprowadzono w 2013 roku. Organem przeprowadzaj¹cym ww. egzaminy jest Centrum Egzaminów Medycznych 17. Egzamin ten przeprowadzany jest corocznie w dwóch sesjach jesiennej i wiosennej w terminie wrzeœnia oraz lutego 18. Pozytywny wynik tego egzaminu uzyskuje osoba, która otrzyma³a co naj mniej 56% ma ksy ma l nej li cz by 200 pun któw z te stu 19. KSZTA CENIE PODYPLOMOWE W usta wie o za wo dzie le ka rza i le ka rza de nty sty wid nie je za - pis mówi¹cy o obo wi¹zku do sko na le nia za wo do we go 20. Kszta³cenie podyplomowe bêd¹ce warunkiem realizacji ww. obo wi¹zku, le karz mo e podj¹æ po przez od by cie szko le nia spe - cjali zacyj ne go, na by wa nie umie jê t no œci z wê szych dzie dzin me dy cy ny lub udzielanie konkretnych œwiadczeñ zdrowotnych. Pie r wszym eta pem pody plo mo we go kszta³ce nia le ka rzy jest odbycie tzw. sta u pody plo mo we go. Odbycie i zaliczenie sta u pody plo mo we go wa run ku je otrzy ma nie pe³nego pra wa wy ko - ny wa nia za wo du le ka rza. Sta po dyp lo mo wy mo li wy jest 17 Za³¹cznik nr 1 Roz porz¹dze nia Mi ni stra Zdro wia z 22 cze r w ca 2010 r. w spra wie Cen trum Eg za mi nów Me dy cz nych. Dz. Urz., MZ. Nr 9, poz Roz porz¹dze nie Mi ni stra Zdro wia z 30 li pca 2012 roku w spra wie Le ka r skie go Eg za mi nu Ko ñ co we go i Lekar sko- Denty stycz nego Eg za mi nu Ko ñ co we go. Dz.U., 2012, poz Usta wa z 5 grud nia 2006 roku o za wo dzie le ka rza i le ka rza de nty sty. Dz.U., 1997, Nr 28, poz Art. 18 pkt. 1 Usta wy z 5 grud nia 2006 roku o za wo dzie le ka rza i le ka rza de nty sty. Dz.U., 1997, Nr 28, poz. 152.

18 18 ZARZ DZANIE I EDUKACJA nr 96/2014 wrzesieñ paÿdziernik do roz po czê cia w dwóch te r mi nach od 1 paÿ dzie r ni ka lub od 1 ma r ca, a czas jego trwa nia wy no si 13 mie siê cy. Nad zór nad od - by wa niem sta u pody plo mo we go spra wu je wo je wo da. Le karz sta y sta od by wa sta po dyp lo mo wy na pod sta wie umo wy o pra cê za wa r tej na czas okre œlo ny 21, 22. W celu umo liwienia od - by cia sta u pody plo mo we go, okrê go wa rada le ka r ska przy zna je oso bie po sia daj¹cej tytu³ za wo do wy le ka rza, ogra ni czo ne pra wo wy ko ny wa nia za wo du. Ogra ni czo noœæ ta po le ga m.in. na bra ku uprawnieñ do przepisywania recept i wydawania opinii lekarskich 23. Wszystkie procedury medyczne przewidziane w programie sta u pody plo mo we go, le karz wy ko nu je pod bez po œred nim nad zo rem opie ku na, tj. le ka rza po sia daj¹cego od po wied nie kwalifikacje. Ce lem od by cia sta u pody plo mo we go jest pog³êbie nie wie - dzy teo re ty cz nej i przy swo je nie pra kty cz nych umie jê t no œci, któ - re sta no wi¹ przy go to wa nie le ka rza do samo dzie l ne go wy ko nywa nia za wo du. Le karz, któ ry z wy ni kiem po zy ty w nym z³o y³ LEK oraz uko ñ czy³ sta po dyp lo mo wy otrzymuje tzw. pe³ne prawo wykonywania zawodu. Wpro wa dzo na w 2011 r. nowe li za cja usta wy o za wo dzie le - ka rza i le ka rza de nty sty znios³a obo wi¹zek sta u lekarskiego. W praktyce wi¹ e siê to z koniecznoœci¹ przeniesienia czêœci za - jêæ pra kty cz nych z kszta³ce nia pody plo mo we go do kszta³ce nia ob jê te go to kiem stu diów, czyli staje siê obci¹ eniem finansowym dla uczelni. Z drugiej zaœ strony œrodowisko lekarskie zwraca uwa gê na pro ble my wy ni kaj¹ce z po zba wie nia m³odych le ka rzy na ucza nia pod staw pra kty cz nych aspe któw za wo du przed otwarciem specjalizacji. Ko le j nym eta pem kszta³ce nia le ka rzy jest kszta³ce nie spe cja - liza cyj ne pro ces uzy ski wa nia tytu³u za wo do we go spe cja li sty 21 Usta wa z 5 grud nia 2006 roku o za wo dzie le ka rza i le ka rza de nty sty. Dz.U., 1997, Nr 28, poz Art Roz porz¹dze nia Mi ni stra Zdro wia z dnia 26 wrze œ nia 2012 roku w spra wie sta u pody plo mo we go le ka rza i le ka rza dentysty. Dz.U., 2014, poz Usta wa z 5 grud nia 2006 roku o za wo dzie le ka rza i le ka rza de nty sty. Dz.U., 1997, Nr 28, poz. 152.

19 A. Do ma ga³a, M. Œciu bisz, K. Du bas PROBLEMY NIEDOBORU w okre œlo nej dzie dzi nie me dy cy ny. Le karz uzy sku je tytu³ spe cja - listy po odbyciu szkolenia specjalizacyjnego oraz po z³o eniu z wy ni kiem po zy ty w nym Pa ñ stwo we go Eg za mi nu Spe cjali - zacyj ne go (PES) 24. Lekarz chc¹cy odbyæ szkolenie specjalizacyjne w wybranej przez siebie dziedzinie medycyny, musi z³o yæ odpowiedni wnio sek do wo je wo dy z ob sza ru wo je wó dz twa, na któ re go te re - nie za mie rza od by waæ szko le nie spe cja liza cyj ne 25. W po stê po - wa niu kon ku r so wym, któ re prze pro wa dza siê, gdy li cz ba kan dy da tów chc¹cych od by waæ szko le nie w da nej dzie dzi nie me dy cy ny jest wiêksza ni liczba miejsc szkoleniowych, uwzglêdnia siê: w przypadku lekarza wystêpuj¹cego o rozpoczêcie specjali - za cji w try bie re zy den tu ry wy nik LEK, w przypadku lekarza wystêpuj¹cego o rozpoczêcie specjali - za cji w try bie poza rezy den c kim wy nik eg za mi nu w za kre - sie odpowiedniej specjalizacji I lub II stopnia lub PES lub wy nik LEK. Do odbywania kursu specjalizacyjnego kwalifikuje siê lekarzy w li cz bie od po wia daj¹cej li cz bie miejsc przy zna nych na dane po stê po wa nie kwa lifi kacy j ne w da nej dzie dzi nie me dy cy ny w da nym wo je wó dztwie albo po sia da nych przez dany pod miot, w ko le j no œci od naj wy sze go uzy ska ne go wy ni ku po stê po wa nia kon kur so we go, przy czym le karz w tym sa mym cza sie mo e od - bywaæ tylko jedno szkolenie specjalizacyjne 26. Pro ces kszta³ce nia spe cjali zacyj ne go mo e od by waæ siê w trybie rezydenckim i pozarezydenckim. Liczbê miejsc specjali - zacy j nych w try bie re zy den c kim (tj. rea li zo wa nym na pod sta wie umo wy o pra cê pod pi sa nej na czas trwa nia szko le nia spe cjali - zacyj ne go), og³asza mi ni ster zdro wia. Zapo trze bo wa nie na li cz - 24 Usta wa z 5 grud nia 2006 roku o za wo dzie le ka rza i le ka rza de nty sty. Dz.U., 1997, Nr 28, poz Art. 16c. Usta wy z 5 grud nia 2006 roku o za wo dzie le ka rza i le ka rza de nty sty. Dz.U., 1997, Nr 28, poz Art. 16d. Usta wy z 5 grud nia 2006 roku o za wo dzie le ka rza i le ka rza de nty sty. Dz.U., 1997, Nr 28, poz. 152.

20 20 ZARZ DZANIE I EDUKACJA nr 96/2014 wrzesieñ paÿdziernik bê miejsc spe cjali zacy j nych zg³aszaj¹ wo je wo do wie, uw z glêdniaj¹c ta kie kry te ria jak: wo l ne mie j s ca szko le nio we na te re nie da ne go wo je wó dz twa, po trze by zdro wo t ne spo³ecze ñ stwa oraz do stê p noœæ œwia d czeñ zdro wo t nych z da nej dzie dzi ny me dy cy - ny w da nym wo je wó dztwie 27. Inne try by od by wa nia szko le nia spe cjali zacyj ne go to: umo wa o pra cê za wa r ta z pod mio tem pro wadz¹cym szko le - nie spe cja liza cyj ne z da nej dzie dzi ny me dy cy ny lub in nym podmiotem, który umo liwia realizacjê czêœci programu spe - cjalizacji, p³atny urlop szkoleniowy, umowa cywilnoprawna zawarta z odpowiednim podmiotem, po sze rze nie za jêæ sta cjo na r nych stu diów do kto ran c kich o tre - œci programu specjalizacyjnego. Obecnie, po nowelizacji ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, lekarze przystêpuj¹cy do postêpowania kwalifikacyjnego od 1 paÿdziernika 2014 roku, realizuj¹ kszta³cenie specjalizacyjne w systemie modu³owym. Sy stem ten sk³ada siê z modu³u podstawowego, obejmuj¹cego podstawowy zakres wiedzy teoretycznej i praktycznej z danej dziedziny medycyny, oraz modu³u spe - cjalistycznego, ukierunkowanego na profil specjalizacji. Po zaliczeniu szkolenia w zakresie modu³u podstawowego lub modu³u jednolitego w³aœciwego dla danej specjalizacji, lekarz mo e kontynuowaæ szkolenie w zakresie modu³u specjalistycznego. W za³o eniu zmian w zakresie zasad uzyskiwania specjalizacji by³o skrócenie czasu otrzymania tytu³u specjalisty poprzez wpro - wadzenie dla okreœlonych specjalizacji wspólnego modu³u pod - stawowego 28. Wyró niono piêæ modu³ów podstawowych 29 : chirurgia ogólna, cho ro by we wnê trz ne, 27 Usta wa z 5 grud nia 2006 roku o za wo dzie le ka rza i le ka rza de nty sty. Dz.U., 1997, Nr 28, poz Roz porz¹dze nie Mi ni stra Zdro wia z 2 sty cz nia 2013 roku w spra wie spe cja li za cji le ka rzy i le ka rzy de nty stów. Dz.U., 2013, poz Za³¹cznik Nr 2 Roz porz¹dze nia Mi ni stra Zdro wia z 2 sty cz nia 2013 roku w spra wie spe cja li za cji le ka rzy i le ka rzy de nty stów. Dz.U., 2013, poz. 26.