Opieka perinatalna w krajach Europy Środkowej i Wschodniej
|
|
- Kazimiera Popławska
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Kliniczna Perinatologia i Ginekologia, tom 43, zeszyt 3, 7-14, 27 Opieka perinatalna w krajach Europy Środkowej i Wschodniej DOROTA PIETRZYCKA 1, JANUSZ GADZINOWSKI 1, 2 Perinatal care in Central and Eastern Europe The period of political transformation initiated in Central Europe during the last decade of the 2th century exerted a diverse influence on the healthcare situation. The primary goal of perinatal care besides a complex care over the mother and the child is prevent ing premature birth and decreasing perinatal and neonatal mortality. Organization of obstetrical and neonatal care varies from coun try to country in Europe. In order to enable a comparison of results and information among countries it is necessary to develop a c redible system that registers, gathers, and analyzes data on perinatal care as well as to standardize definitions and legislative condi tions. Key words: neonate, prematurity, perinatal care, perinatal mortality Opieka perinatalna to wielodyscyplinarne działanie, którego celem jest zapewnienie ciągłej opieki wraz z promocją zdrowia i postępowaniem leczniczym w okresie przedkoncepcyjnym, podczas ciąży, porodu i połogu obejmujące matkę, płód i noworodka [1]. W postępowanie takie zaangażowanych jest szereg specjalistów, z których kluczowymi są położnicy i neonatolodzy. Racjonalnemu wykorzystaniu pracy wielodyscyplinarych zespołów medycznych oraz właściwemu użyciu nowoczesnych technologii służy regionalizacja opieki perinatalnej. Już prawie 3 lat temu March of Dimes Committee on Perinatal Health wprowadził rekomendacje dotyczące regionalizacji opieki perinatalnej w USA. Publikacja Toward improving the outocme of Pregnancy (1976) podsumowuje skuteczność wprowadzenia tego programu [1]. Od tego czasu szereg krajów na całym świecie, w tym w Europie, zastosowało wielopoziomowy (najczęściej trójpoziomowy) organizacyjny model opieki perinatalnej dzielący role i możliwości: I poziom zakłada opiekę nad fizjologicznie przebiegającą ciążą, porodem i połogiem oraz zdrowym noworodkiem, a także zapewnia krótkotrwałą opiekę nad niespodziewanie występującą patologią, II poziom obejmuje opiekę nad patologią średniego stopnia i III poziom zajmuje się najcięższą patologią. Dla przykładu w Polsce w połowie lat dziewięćdziesiątych został wprowadzony Program Poprawy Opieki Perinatalnej. Jego głównym celem stało się obniżenie zachorowalności i umieralności kobiet związanej z ciążą, porodem i połogiem oraz płodów i noworodków, a także zmniejszenie niekorzystnych następstw chorób matek i dzieci do możliwie najniższego poziomu poprzez promowanie efektywnego wykorzystania dostępnych środków [2]. Wyżej wymieniony program udoskonalił w większości regionów kraju trójpoziomowy system opieki nad matką i dzieckiem, polegający na podziale kompetencji między oddziałami ginekologiczno-położniczymi i noworodkowymi, z otwarciem ośrodków wyższego poziomu na przyjęcia z zewnątrz (preferowany transport in utero), zorganizowaniem transportu noworodka przez wykwalifikowany personel, działalności edukacyjnej, wydaniu rekomendacji i książek oraz poprawie wyposażenia w nowoczesny sprzęt. Taki system jest sprawdzonym w wielu krajach, efektywnym i racjonalnym rozwiązaniem problemu opieki perinatalnej. Zapewnia pacjentom równy dostęp do wszystkich możliwości diagnostycznych i leczniczych regionu, niezależnie od miejsca zamieszkania, stopnia zamożności, pozycji społecznej czy zawodowej [2]. Rozpoczęty w Europie Środkowej w ostatniej dekadzie XX wieku okres transformacji ustrojowej, wywarł zróżnicowany wpływ na sytuację zdrowotną. Z jednej strony wzrost dochodów narodowych, uruchomienie aktywności społecznej, poprawa edukacji społeczeństwa, w tym edukacji prozdrowotnej, realizacja programów polityki zdrowotnej opartych na założeniach Światowej Organizacji Zdrowia i Narodowych Programach Zdrowia wpłynęły korzystnie na kształtowanie się wskaźników zdrowotnych. Z drugiej strony pogłębiające się rozwarstwienie społeczno-ekonomiczne, zubożenie wielu rodzin, a także niewydolność zdrowotnej polityki publicznej odbijają się ujemnie na sytuacji zdrowotnej. Okres ten wpłynął w Polsce na zmiany wzorców postaw i zachowań prokreacyjnych, które pociągnęły za sobą spadek liczby urodzeń. Liczba urodzeń w Polsce maleje nieprzerwanie od 1984 roku. Szacuje się, że w 24 r. urodziło się 356 tys. dzieci (o ok. 35% mniej niż w 199 r. i o ponad połowę mniej niż w 1983 r.). W 24 r. współczynnik urodzeń wyniósł 9,3 (w 23 r. wynosił 9,2 ) (tab. 1) [3]. Podstawowym czynnikiem wpływającym na spadek liczby urodzeń jest spadek wskaźnika płodności kobiet, który na przestrzeni ostatnich 2 lat zmniejszył się o ponad 5%. Od 1989 r. poziom reprodukcji nie gwarantuje prostej zastępowalności pokoleń. W 23 r. współczynnik dzietności wynosił 1,22 i był najniższy od ponad 5 lat (najbardziej korzystną sytuację demograficzną określa współczynnik kształtujący się na poziomie 2,1-2,15, tj. kiedy w danym roku na jedną kobietę w wieku lat przypada średnio 2 dzieci) [8]. 1 Katedra i Klinika Neonatologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 2 Klinika Neonatologii, Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi
2 8 D. Pietrzycka, J. Gadzinowski Tabela 1. Podstawowe dane demograficzne dla Polski Wyszczególnienie Urodzenia żywe (w tys.) 547,7 382, 378,3 368,2 353,8 351,1 356 na 1 ludności 14,3 9,9 9,9 9,7 9,3 9,2 9,3 Dzietność kobiet 2,4 1,63 1,87 1,31 1,25 1,22 Zgony niemowląt (w tys.) 1,6 3,4 3,1 2,8 2,7 2,5 2,4 na 1 urodzeń żywych 19,3 8,9 8,1 7,7 7,5 7, 6,8 Przyrost naturalny (w tys.) 157,4,6 1,3 5,!5,7!14,1!7 na 1 ludności 4,1.,3,1!,1!,4!,2 Dane dla 24 roku stanowią wstępny szacunek. Źródło: GUS Podobne zmiany, a więc ujemy przyrost naturalny i spadek dzietności kobiet odnotowuje się również w innych krajach Europy Środkowej i Wschodniej. W Bułgarii od 195 roku przyrost naturalny stopniowo obniża się, a od połowy lat 9. ubiegłego stulecia jest jednym z niższych w Europie (ryc. 1). 35, 25, 15, roku wynosił on 1,9 (lecz również odnotowuje się tendencję spadkową: 5,9 w 1996 r.). Pod względem liczby ludności Polska znajduje się na 3. miejscu wśród krajów świata i na 9. w Europie. W zakresie gęstości zaludnienia plasujemy się w grupie średnio zaludnionych państw europejskich (na 1 km 2 powierzchni mieszkają 122 osoby). Próbą zgromadzenia danych europejskich jest baza WHO, opierająca się najczęściej na danych narodowych urzędów statystycznych (tab. 2) [4]. Ryc. 1. Dzietność, śmiertelność i przyrost naturalny w Bułgarii (źródło: National Statistical Institute of the Republic of Bulgaria) 6, 5, 4, 3, 2, 1, I. -1, II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. -2, -3, -4, -5, -6, -7, -8, -9, 5, -5, -15, dzietność Trudności w porównaniu wskaźników poszczególnych krajów tkwią przede wszystkim w braku ujednoliconego raportowania danych. Szczególnie trudno jest oceniać informacje napływające z krajów Europy Środkowej i Wschodniej w związku z różnymi normami prawnymi oraz różnicami w definicjach. W Czechach za definicję żywego urodzenia przyjmuje się wykazywanie przez noworodka najmniejszych oznak życia i wagę urodzeniową > 5 g lub mniej niż 5 g, jeśli noworodek przeżył dłużej niż 24 godz. od momentu porodu. W latach 9. w Estonii noworodków ważących poniżej 1 g, które nie przeżyły pierwszego tygodnia nie wykazyśmiertelność przyrost naturalny Ryc. 2. Przyrost naturalny na Węgrzech w latach (Hungrian Central Statistical Office) Od początku lat 9. w Europie Środkowej i Wschodniej utrwala się model zawężonej reprodukcji, który nie gwarantuje prostej zastępowalności pokoleń. Na Węgrzech współczynnik urodzeń (na 1 osób populacji) w 24 r. wynosił 9,4, natomiast ujemny przyrost naturalny!3,6 (ryc. 2), na Ukrainie współczynnik urodzeń w ubiegłym roku wynosił 9,, a przyrost naturalny roku sięgnął!7,. Do nielicznych krajów o dodatnim przyroście naturalnym należy Bośnia i Hercegowina w 21 Tabela 2. Współczynnik urodzeń w krajach Europy Środkowej i Wschodniej Współczynnik żywych urodzeń Kraj Białoruś Bośnia i Hercegowina Bułgaria Chorwacja Republika Czeska Estonia Węgry Łotwa Litwa Polska Rumunia Federacja Rosyjska Słowacja Słowenia Ukraina
3 Opieka perinatalna w krajach Europy Środkowej i Wschodniej 9 wano jako żywych urodzeń. Na Łotwie natomiast dane zbierane są z raportów szpitalnych i różnią się znacząco od Centralnego Biura Statystycznego. Liczba żywo rodzonych noworodków w latach była o ok. 4-7 większa niż oficjalnie zarejestrowanych. Różnice te, choć w mniejszym stopniu, utrzymują się do chwili obecnej. Na Ukrainie dane pochodzą z rejestracji żywych urodzeń na podstawie cywilnych dokumentów [4]. Realizowane w Polsce w dekadzie lat 9. programy polityki zdrowotnej państwa (Program Poprawy Opieki Perinatalnej, Program Badań Przesiewowych Noworodków, Program Zwalczania Niedoborów Kwasu Foliowego, Program Promocji Karmienia Piersią, Program Szczepień Ochronnych) znalazły wsparcie w działalności organizacji pozarządowych m.in. Fundacja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, Fundacja Polsat. Działania te przyniosły wymierne efekty współczynnik umieralności okołoporodowej obniżył się z 19,5 na 1 urodzeń do 8,6 (23 r.), a współczynnik umieralności niemowląt ukształtował się na poziomie 6,8 (w 199 r. wynosił 19,3 ) (ryc. 3) [3] razem zgony w wieku -6dni martwe urodzenia Ryc. 3. Umieralność okołoporodowa w Polsce w latach ( ); źródło GUS Współczynnik umieralności okołoporodowej urodzenia martwe i zgony niemowląt w wieku -6 dni na 1 urodzeń żywych i martwych (> 22. tygodnia ciąży lub urodzeniowa masa ciała > 5 g wg International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems, Tenth Revision, Geneva, World Health Organization) jest uznanym miernikiem poziomu zdrowia reprodukcyjnego populacji oraz jakości okołoporodowej. Niestety, mimo definicji, wskaźnik ten w różnych krajach europejskich interpretowany jest w różny sposób i uniemożliwia rzetelne porównanie danych. Jakość opieki przedporodowej jest lepsza tam, gdzie udział zgonów płodów w ogólnym wskaźniku umieralności okołoporodowej jest mniejszy. W Polsce współczynnik wczesnych zgonów w latach zmniejszył się o ok. 65%, natomiast współczynnik martwych urodzeń o ok. 18%. Widoczne jest bardzo duże zróżnicowanie tempa zmniejszania się obu współczynników (ryc. 3). Skłania to do zastanowienia się nad przyczynami małego tempa spadku wskaźników umieralności przedporodowej. Kompletność informacji o liczbie zgonów okołoporodowych jest w Polsce bardzo duża, przewyższamy w tym zakresie wiele krajów lepiej rozwiniętych. Źródłem danych dotyczących martwych urodzeń są w naszym kraju informacje zawarte w zaświadczeniu o martwym urodzeniu (Główny Urząd Statystyczny) oraz w drukach MZ-29 przesyłanych do Ministerstwa Zdrowia przez poszczególne szpitale. W ostatnich latach różnice pomiędzy informacjami z obydwu źródeł znikły całkowicie. Problemem na całym świecie jest niedoszacowanie rzeczywistej liczby martwych urodzeń. Ocenia się, że około 1 do 15% martwych urodzeń nie wchodzi do raportów szpitalnych i regionalnych. W Czechach martwo urodzone noworodki z masą ciała g są rejestrowane jako samoistne poronienia, wskaźniki umieralności okołoporodowej należą natomiast do najniższych w Europie (ryc. 4, tab. 3) [5]. Tabela 3. Populacja i dane statystyczne w Czechach (źródło: Czech Statistical Office) Współczynnik żywych urodzeń 11,8 8,7 8,8 8,9 9,1 9,2 Późna umieralność płodów 3,6 3,4 2,8 2,9 2,8 2,9 Aborcje na 1 urodzeń 89,5 58, 52, 49,5 47, 45, Zgony na 1 osób 11,7 1,7 1,6 1,5 1,6 1,9 Umieralność niemowląt 9,9 4,6 4,1 4, 4,1 3,9 Umieralność noworodkowa 6,2 2,9 2,5 2,3 2,7 2,4 Przyrost naturalny,1!2,!1,8!1,7!1,5!1,7 Tabela 4. Podstawowe dane demograficzne w Bułgarii 2-22 (źródło: National Statistical Institute of the Republic of Bulgaria) Wskaźnik ( ) Przyrost naturalny!5,1!5,6!5,8 Śmiertelność niemowląt Umieralność okołoporodowa Umieralność noworodkowa Późna umieralność noworodkowa W Bułgarii za żywe urodzenie uważa się noworodka, który wykazuje oznaki życia i urodził się z masą ciała > 1 g. Noworodki ważące < 1 g są wykazywane jako żywe urodzenia, jeśli utrzymują się przy życiu > 6 dni. Martwo urodzone noworodki poniżej 28. t.c. lub długości mniejszej niż 35 cm wykazywane są jako poronienia i nie wlicza się ich do martwych urodzeń [6]. Wśród krajów europejskich Bułgaria ma jeden z najwyższych wskaźników umieralności okołoporodowej (ryc. 4, tab. 4). W Bośni i Hercegowinie w 1999 roku współczynnik umieralności okołoporodowej wynosił 19,55 (tu również noworodki martwo uro-
4 1 D. Pietrzycka, J. Gadzinowski dzone poniżej 28. t.c. zalicza się do poronień) [7]. W ostatnich latach jednak dzięki rozwojowi systemu opieki zdrowotnej, ekonomicznej i gospodarczej stabilizacji oraz poprawie warunków życia wartość ta zmniejsza się. Wobec takich różnic w interpretacji żywych urodzeń i noworodków martwo urodzonych niewiarygodne staje się porównywanie tych wskaźników między krajami. Finlandia Republika Czeska Dania Słowenia Węgry Większość z tych skrajnie niedojrzałych noworodków, dzięki sprawnie funkcjonującemu systemowi regionalizacji rodzi się w ośrodkach III poziomu opieki perinatalnej (tab. 5). Uważa się, że 7% zgonów okołoporodowych ma miejsce w grupie płodów i noworodków z małą urodzeniową masą ciała. Częstość małej urodzeniowej masy ciała w Polsce zmniejszyła się w ciągu ostatnich 14 lat z 8,4% w 1989 r. do wartości 5,9% w 23 r. (ryc. 6). Maleje również liczba noworodków z bardzo małą urodzeniową masą ciała w 1998 r. stanowiła,5% wszystkich żywych urodzeń, natomiast w 23 r.,4% [8]. Litwa Niemcy Chorwacja Słowacja Szwajcaria Holandia Łotwa Ukraina Polska Federacja Rosyjska Rumunia Bułgaria Tabela 5. Rozkład wieku ciążowego w zależności od poziomu opieki perinatalnej w populacji regionu wielkopolskiego (NeoCare 21-22) Poziom < 28 t.c t.c t.c. > 37 t.c. I,1%,4% 5,2% 93,9% II,7% 1,% 6,7% 91,6% III 1,9% 2,6% 11,7% 83.8% Ogółem,5%,9% 6,5% 92,1% wskaźnik umieralności okołoporodowej ć licze b n o ś Ryc. 4. Wskaźnik umieralności okołoporodowej w Europie (23; źródło: WHO) Z neonatologicznego punktu widzenia szczególnie ważne jest obniżenie częstości występowania wcześniactwa przed 32. t.c., co najbardziej rzutuje na osiągane wyniki umieralności okołoporodowej i ponoszone koszty. Zarówno w Polsce, jak i w innych krajach europejskich podstawową trudność stanowi brak danych, dotychczasowe statystyki oparte są na urodzeniowej masie ciała. Potrzebne są informacje o wieku ciążowym dostarczane przez położników (data ostatniej miesiączki oraz badanie ultrasonograficzne) potwierdzone przez morfologiczną i neurologiczną ocenę dojrzałości noworodka po urodzeniu ,5%,9% 6,6% 91,4% <28 t.c. 29-3t.c t.c. >37 t.c. tydzień ciąży Ryc. 5. Rozkład wieku ciążowego w badanej populacji regionu wielkopolskiego noworodków (NeoCare 21-22) W Polsce w populacji regionu wielkopolskiego porody przedwczesne (przed 32. t.c.) stanowią ok. 1,4% całej populacji (ryc. 5) % 8,4 8,4 8,1 7,2 6, rok Ryc. 6. Noworodki z małą masą ciała w latach (urodzenia żywe, wg GUS) W krajach Europy Środkowej i Wschodniej częstość małej urodzeniowej masy ciała waha się od 4% do 9% wszystkich żywych urodzeń (ryc. 7) [9]. Przyczyną porodów przedwczesnych oprócz znanych czynników medycznych i społecznych jest coraz częściej występujące zjawisko ciąży mnogiej. Dzieje się to w następstwie wzrostu częstotliwości stosowania farmakologicznej stymulacji jajeczkowania i rozwoju technik zapłodnienia pozaustrojowego z wszczepieniem kilku embrionów [1]. W Kanadzie i USA oraz innych krajach rozwiniętych gospodarczo w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku stwierdzano wręcz epidemie ciąż wielopłodowych oraz z tym związane zwiększenie częstości porodów przedwczesnych (1% urodzenia pojedyncze versus 55% z ciąży bliźniaczej oraz 94% z ciąży trojaczej lub większej ilości płodów) oraz małej urodzeniowej masy ciała (5% urodzenia pojedyncze w porównaniu z 53% w ciąży bliźniaczej oraz 92% w ciąży trojaczej). 6,2 5,7 5,9 6, 5,9
5 Opieka perinatalna w krajach Europy Środkowej i Wschodniej 11 Litwa Estonia Bośnia i Hercegowina Ukraina Łotwa Słowenia Federacja Rosyjska Polska Chorwacja Słowacja Republika Czeska Rumunia Węgry współczynnik bardzo małej urodzeniowej masy ciała 25 g Ryc. 7. Współczynnik bardzo małej urodzeniowej masy ciała w latach Europie Środkowej i Wschodniej Źródło: UNICEF (United Nations Children s Fund, 23) Tabela 6. Urodzenia pochodzące z ciąż wielopłodowych w Polsce w latach 2-23 (źródło: GUS) Rok Urodzenia ogółem Ogółem urodzenia Bliźnięta > 3 płody z ciąż wielopłodowych n % n % n % Tabela 7. Dane statystyczne na Litwie (źródło: Urząd Statystyczny Litwy) Współczynnik na 1 osób Żywe urodzenia Zgony Przyrost naturalny 46!1,1!1,1!,9!1,1!1,!1,3!2,5!3,2!3, Zgony poniżej 1 roku na 1 żywych urodzeń W krajach rozwijających się zmiany w stylu życia i ambicjach zawodowych doprowadzają do zjawiska odkładania zajścia w ciążę. Starszy wiek rodzącej związany jest z większym prawdopodobieństwem wystąpienia ciąży mnogiej [11]. W Polsce częstość urodzeń z ciąż wielopłodowych w latach 2-23 pozostaje na podobnym poziomie (tab. 6) [8]. W ostatnich latach natomiast, zauważamy również w naszym kraju, narastanie skali tego zjawiska. Z ogólnej liczby zmarłych niemowląt ponad połowa dzieci (51%) umiera w okresie pierwszego tygodnia, a kolejne 2% przed ukończeniem pierwszego miesiąca życia. W dalszym ciągu najczęstszą przyczyną zgonów niemowląt (51%) są stany chorobowe powstające w okresie okołoporodowym, czyli w trakcie trwania ciąży matki i w okresie pierwszych 6 dni życia noworodka. Kolejną przyczyną zgonów (prawie 33% przypadków) są wady rozwojowe wrodzone, a pozostałe zgony są powodowane chorobami nabytymi w okresie niemowlęcym lub urazami. Niestety nie we wszystkich krajach europejskich dane dotyczące rejestracji zgonów i urodzeń są kompletne, tak więc współczynniki umieralności niemowląt, jak i umieralności noworodkowej mogą być wg WHO zaniżone, w niektórych krajach nawet o ok. 2%. W wielu republi-
6 12 D. Pietrzycka, J. Gadzinowski kach byłego Związku Radzieckiego brak jest sprawnego raportowania danych, wynika to między innymi z faktu braku jednolitego systemu opieki perinatalnej. Najczęściej opiekę na przedwcześnie urodzonymi noworodkami sprawują szpitale dziecięce, a tylko w niewielu miejscach istnieje sprawnie funkcjonujący transport neonatologiczny. Pomimo tych trudności w systemie opieki zdrowotnej i braku infrastruktury można również w tych krajach odnotować postęp w zakresie wskaźników umieralności okołoporodowej i noworodkowej (tab. 8, 9, ryc. 8, ryc. 9) [12, 13] Ryc. 8. Wskaźniki umieralności w okręgu Mogilew, Białoruś, ywych urodzeń ci na 1 ż Wskaź nik umieralnoś ,4 18,8 19, ,3 199 rok 1,3 9,8 8,6 8,1 4,42 6, rok neonatal postneonatal Ryc. 9. Wskaźnik umieralności noworodkowej w latach w St. Petersburg (W. Lubimienko, 22) Poniższe tabele przedstawiają dostępne informacje z krajów Europy Środkowej i Wschodniej zgromadzone w bazie danych WHO [4]. W ostatnich latach w Polsce, jak również w innych krajach Europy Środkowej i Wschodniej odnotowano imponujące obniżenie umieralności okołoporodowej oraz umieralności niemowląt (ryc. 1). Wprawdzie wiele krajów prezentuje zdecydowanie lepsze wyniki niż Polska, jednak należy wspomnieć, że w przeciwieństwie do większości z nich u nas nie przerywa się ciąży ze wskazań społecznych i medycznych (z małymi wyjątkami). Prezentowane wyniki są porównywalne z krajami o podobnej legislacji. Jako poronienie określa się stratę ciąży do jej 22. tygodnia. W Polsce dokładna liczba poronień samoistnych nie jest znana. Poronienie jest to zakończenie ciąży zanim płód osiągnie zdolność do życia. Regulacje prawne bardzo się różnią między poszczególnymi krajami, szczególnie pod względem wskazań oraz masy ciała (5-1 g) i czasu trwania ciąży ( tydzień ciąży). W Czechach aborcji na życzenie kobiety można dokonać do 12. t.c., natomiast do 24. t.c. tylko ze wskazań medycznych. Tabela 8. Wskaźnik umieralności niemowląt 2-23 Współczynnik umieralności niemowląt Kraje Bułgaria 13,31 14,4 13,34 11,98 Chorwacja 7,41 7,68 7,3 6,33 Republika Czeska 4,1 3,97 4,15 3,9 Estonia 8,42 8,79 5,69 Węgry 9,22 8,13 7,16 7,29 Łotwa 1,37 11,4 9,85 9,44 Litwa 8,61 7,92 7,93 6,73 Polska 8,11 7,67 7,52 6,8 Rumunia 18,63 18,41 17,33 Federacja Rosyjska 15,22 14,57 13,18 12,38 Słowacja 8,58 6,24 7,63 Słowenia 4,91 4,25 3,83 4,4 Ukraina 11,96 11,38 1,3 9,5 Tabela 9. Wskaźnik umieralności noworodkowej 2-23 Wskaźnik umieralności noworodkowej Kraje Bułgaria Chorwacja Republika Czeska Estonia Węgry Łotwa Litwa Polska Rumunia Federacja Rosyjska Słowacja Słowenia Ukraina Na Litwie legalną aborcję wykonuje się do 12. t.c., a ze wskazań medycznych do 22. t.c., podobnie w Rumunii granicą wieku jest 22. t.c. W Bułgarii wszystkie martwe porody do 28. t.c. oraz noworodki urodzone przed 28. t.c. żyjące krócej niż 6 dni wykazywane są jako poronienia. W związku z tak różnorodnymi prawnymi uwarunkowaniami aborcji, trudno mówić o porównywaniu wczesnej czy późnej umieralności noworodkowej (tab. 1, tab. 11) [4, 6]. Poszczególne kraje mogą jedynie stanowić porównanie same dla siebie. W krajach, gdzie dokonuje się aborcji ze wskazań medycznych, zdecydowanie mniejszy odsetek
7 Opieka perinatalna w krajach Europy Środkowej i Wschodniej 13 w przyczynach zgonów stanowią wady rozwojowe, co jednocześnie obniża ogólną umieralność okołoporodową i noworodkową. W tabeli 12 przedstawiono całkowitą liczbę indukowanych aborcji w krajach europejskich, niezależnie od metody ich wykonania umieralność niemowląt umieralność noworodków Ryc. 1. Wskaźniki umieralności noworodkowej i niemowlęcej ( ) w Czechach (źródło: Czech Statistical Office) Największy spadek wskaźników umieralności okołoporodowej w Polsce odnotowano w pierwszych latach wprowadzenia Programu Poprawy Opieki Perinatalnej. Dalszy spadek nie będzie już tak imponujący, gdyż proste metody zostały w większości regionu wykorzystane. Większy nacisk należy położyć na działania zmierzające do obniżenia częstotliwości występowania wcześniactwa i małej urodzeniowej masy ciała. Tabela 1. Wskaźnik wczesnej umieralności noworodkowej Wskaźnik wczesnej umieralności noworodkowej kraje Białoruś Bułgaria Chorwacja Republika Czeska Estonia Węgry Łotwa Litwa Polska Rumunia Federacja Rosyjska Słowacja Słowenia Ukraina Obecnie główną rolę odgrywać musi profilaktyka, szczególnie profilaktyka pierwotna obejmująca całą populację. Opracowane dotychczas w różnych ośrodkach perinatologicznych programy profilaktyczne napotykają trudności w realizacji, a ich skuteczność jest również niewystarczająca. Tabela 11. Wskaźnik późnej umieralności noworodkowej Wskaźnik późnej umieralności noworodkowej Kraje Białoruś Bośnia i Hercegowina Bułgaria Chorwacja Republika Czeska Estonia Węgry Łotwa Litwa Polska Rumunia Federacja Rosyjska Słowacja Słowenia Ukraina Dlatego też, mimo usilnych starań nie udaje się w ostatnich latach obniżyć istotnie odsetka wcześniactwa zarówno w Polsce, jak i innych krajach Unii Europejskiej i USA. Nieosiągalny jest zerowy poziom niekorzystnych czynników ryzyka porodu przedwczesnego i całkowity brak niepowodzeń prokreacji. Nieznana jest też minimalna wartość współczynnika umieralności okołoporodowej ani optimum, do którego należy dążyć. Ponieważ wartości te nie osiągną nigdy zera, kolejnym problemem staje się jakość przeżycia uratowanych noworodków. Zadowalający rezultat opieki okołoporodowej to nie tylko zmniejszone wskaźniki umieralności, ale przede wszystkim zapewnienie dzieciom niezaburzonego rozwoju po urodzeniu i zminimalizowanie odległych następstw wcześniactwa. Zasady systemu organizacji opieki położniczej i neonatologicznej są podobne w każdym z krajów europejskich, różna natomiast jest jego organizacja. W celu umożliwienia porównywania wyników i informacji między krajami konieczne jest stworzenie wiarygodnego systemu rejestrowania, gromadzenia i analizowania danych w opiece okołoporodowej oraz ujednolicenie definicji. Próby takie podejmowane są w krajach Europy Zachodniej. Powstały programy (Mosaic, EuroNeoNet, Obsquid, Neocare, Epipage) pozwalające na wzajemne porównanie systemów opieki perinatalnej funkcjonujących w poszczególnych regionach europejskich i umożliwiające wskazanie optymalnych rozwiązań dla klinicystów oraz organizatorów opieki zdrowotnej, jednak do tej pory nie powstał program obejmujący zakresem swojego działania kraje Europy Środkowej i Wschodniej. Niektóre ośrodki polskie biorą udział w projektach EuroNeoNet oraz Mosaic, których zadaniem jest analiza i ocena każdego z systemów opieki perinatalnej, wskazanie na jego pozytywne i negatywne aspekty, oraz wykazanie
8 14 D. Pietrzycka, J. Gadzinowski optymalnego systemu dla danych warunków geograficznych, ekonomicznych i legislacyjnych. Tabela 12. Całkowita liczba indukowanych aborcji Liczba aborcji na 1 urodzeń Kraj Bośnia i Hercegovina Bułgaria Chorwacja Republika Czeska Estonia Węgry Łotwa Litwa Polska Rumunia Federacja Rosyjska Słowacja Słowenia Ukraina Podsumowując należy stwierdzić, iż korzystne byłoby ujednolicenie definicji we wszystkich krajach Europy Środkowej i Wschodniej, ponieważ do czasu istnienia takich rozbieżności każdy kraj należy rozpatrywać indywidualnie w oparciu o istniejące w nim uwarunkowania prawne. Również rozbieżności dotyczące legislacji aborcji mają oczywisty wpływ na prezentowaną statystykę, stąd należy rozgraniczyć kraje, w których uwarunkowania prawne umożliwiają dokonywanie takich zabiegów. Piśmiennictwo [1] Commitee on Perinatal Health (1976). Toward improving the outcome of pregnancy: recommendations for the regional development of maternal and perinatal health services. White Plains, New York: The National Foundation-March of Dimes. [2] Gadzinowski J., Bręborowicz G. (1995) Program poprawy opieki perinatalnej w Polsce. OWN PAN, Poznań. [3] Roczniki Demograficzne 21-24, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. [4] WHO: Europe s statistical databases. [5] Stembera Z., Velebil P. (23) The main tasks of Czech perinatology at the begining of the 21-st century. Ceska Gynecol. 68(6): [6] Metodology and demographic indicators. National Statistical Institute of the Republic of Bulgaria, 23. [7] Faustic Z. (21) Perinatal mortality in the Federation of Bosnia and Herzegovina. J. Perinatal. Med. 29(3): [8] Roczniki Statystyczne Rzeczypospolitej Polskiej GUS, Warszawa. [9] UNICEF 23. The State of the World s Children 24. New York, Oxford University Press, [1] Hecht B.R. (1995) The impact of assisted reproductive technology on the incidence of multiple gestation. W: Keith M.D., Luke B. Parthenon, NY and London, [11] Newman R.B,. Luke B. (2) Multifetal Pregnancy. A Handbook for Care of the Pregnant Patient. Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia. [12] Andreev E.M., Kvasha E.A. (22) Characteristic of indicators of infant mortality in Russia. Probl. Sotsialnoi Gig. Istor. Med. (4): [13] Infant mortality trends in a region of Belarus, (24) BMC-Pediatr., 11, 4(1): 3. J Dorota Pietrzycka Katedra i Klinika Neonatologii Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Poznań, ul. Polna 33
Raport Euro-Peristat Konferencja Prasowa Instytutu Matki i Dziecka
Raport Euro-Peristat 2015 Konferencja Prasowa Instytutu Matki i Dziecka 13.02.2019 https://www.europeristat.com/ Celem działania projektu Euro-Peristat jest stworzenie uzasadnionych naukowo i wiarygodnych
Bardziej szczegółowoProjekt krajów UE EURO - PERISTAT
Projekt krajów UE EURO - PERISTAT Wiek matek rodzących w 2015 roku Rumunia 9,7 19,1 56,7 14,5 POLSKA 3,6 16,1 65,6 14,8 Słowacja 6,3 15,9 60,9 16,9 Łotwa 3,5 17,1 61,1 18,3 Begia Słowenia Malta 1,7 1,0
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych i Rynku Pracy
Materiał na konferencję prasową w dniu 30 maja 2014 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych i Rynku Pracy Notatka informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS Podstawowe dane demograficzne o dzieciach
Bardziej szczegółowoINSTYTUT MATKI I DZIECKA w Warszawie, Klinika Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka
Ocena ryzyka nieprawidłowego rozwoju dzieci urodzonych przedwcześnie Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i pomoc rodzinie doświadczenia i rekomendacje Warszawa, 10 12 grudnia 2007 Ewa Helwich Klinika Neonatologii
Bardziej szczegółowoGminny Program Opieki nad Kobietą w Ciąży 2011-2014
wersja robocza Gminny Program Opieki nad Kobietą w Ciąży 2011-2014 Pomysłodawcy: Komisja Zdrowia, Opieki Społecznej i Profilaktyki Rady Gminy Izabelin Autor: Anita Mamczur 1 I. Opis problemu zdrowotnego
Bardziej szczegółowoOpieka zdrowotna nad matką i dzieckiem w województwie kujawsko pomorskim w 2009 roku
Opieka zdrowotna nad matką i dzieckiem w województwie kujawsko pomorskim w 2009 roku I. Sytuacja demograficzna województwa wg GUS Liczba ludności w województwie kujawsko-pomorskim na dzień 31.12.2009 r.
Bardziej szczegółowoWyzwania polityki ludnościowej wobec prognoz demograficznych dla Polski i Europy
Wyzwania polityki ludnościowej wobec prognoz demograficznych dla Polski i Europy Grażyna Marciniak Główny Urząd Statystyczny IV. Posiedzenie Regionalnego Forum Terytorialnego, Wrocław 8 grudnia 215 r.
Bardziej szczegółowoSyntetyczne miary reprodukcji ludności
Trzeci Lubelski Konkurs Statystyczno-Demograficzny z okazji Dnia Statystyki Polskiej Syntetyczne miary reprodukcji ludności Statystyka i Demografia Projekt dofinansowany ze środków Narodowego Banku Polskiego
Bardziej szczegółowoRozwój opieki perinatalnej na przełomie XX i XXI wieku
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 6, zeszyt 3, 136-140, 2013 Rozwój opieki perinatalnej na przełomie XX i XXI wieku TOMASZ MACIEJEWSKI Streszczenie Celem opieki perinatalnej jest zapewnienie
Bardziej szczegółowoZDROWIE DZIECI PO LECZENIU NIEPŁODNOŚCI
ZDROWIE DZIECI PO LECZENIU NIEPŁODNOŚCI Rafał Kurzawa rafal.kurzawa@gmail.com Pomorski Uniwersytet Medyczny Sekcja Płodności i Niepłodności PTG Ośrodek Studiów nad Płodnością Człowieka IVF ma 35 lat
Bardziej szczegółowoSIGMA KWADRAT. Syntetyczne miary reprodukcji ludności. Statystyka i demografia CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY
SIGMA KWADRAT CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY Syntetyczne miary reprodukcji ludności Statystyka i demografia PROJEKT DOFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO URZĄD STATYSTYCZNY
Bardziej szczegółowoSamodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Myślenicach 28112014. dr n. med. Wojciech Dudek
Modernizacja Oddziałów Ginekologiczno-Położniczego oraz Neonatologicznego szansą dla ludności powiatu myślenickiego na dostęp do nowoczesnych metod profilaktyki, diagnostyki i leczenia w okresie p y p
Bardziej szczegółowoStan ludnościowy, umieralność okołoporodowa i opieka przedporodowa,
Zakład Zdrowia Prokreacyjnego Samodzielna Pracownia Analiz XVII Ogólnopolska Konferencja Fundacji Rodzić Po Ludzku Być położną dziś i jutro jak sprostać wymaganiom współczesności 19-20 listopada 2013 r.
Bardziej szczegółowoCel 3: Zapewnić wszystkim ludziom w każdym wieku zdrowe życie oraz promować dobrobyt
Cel 3: Zapewnić wszystkim ludziom w każdym wieku zdrowe życie oraz promować dobrobyt Zapewnienie wszystkim w każdym wieku zdrowego życia oraz promowanie dobrostanu stanowi podstawę zrównoważonego rozwoju.
Bardziej szczegółowoSyntetyczna ocena wyników płodności kohortowej według wykształcenia kohorty urodzeniowe 1951 1975.
Syntetyczna ocena wyników płodności kohortowej według wykształcenia kohorty urodzeniowe 1951 1975. E.Frątczak A.Ptak-Chmielewska M.Pęczkowski I.Sikorska Zakład Analizy Historii Zdarzeń i Analiz Wielopoziomowych
Bardziej szczegółowoMarzena Woźniak Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie
Marzena Woźniak Rozprawa doktorska na stopień doktora nauk medycznych Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie Okresy ciąży i połogu są wymieniane
Bardziej szczegółowoMaria Katarzyna Borszewska- Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Maria Katarzyna Borszewska- Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego 1.ZARZĄDZENIE MINISTRA 2.REKOMENDACJE TOWARZYSTW NAUKOWYCH 3.OPINIE EKSPERTÓW
Bardziej szczegółowoWybrane dane statystyczne charakteryzujące opiekę medyczna nad matką i dzieckiem w Wielkopolsce
WIELKOPOLSKA M. POZNAŃ POWIAT POZNAŃSKI Załącznik nr 2 Wybrane dane statystyczne charakteryzujące opiekę medyczna nad matką i dzieckiem w Wielkopolsce Istnieje około 80 szpitali publicznych w Wielkopolsce,
Bardziej szczegółowoCzas oczekiwania na ciążę w kontekście odraczania decyzji o posiadaniu dziecka. Rezultaty z 1 i 2 fali badania GGS-PL.
Krzysztof Tymicki Czas oczekiwania na ciążę w kontekście odraczania decyzji o posiadaniu dziecka. Rezultaty z 1 i 2 fali badania GGS-PL. Od opuszczenia domu rodzinnego do przejścia na emeryturę. Życie
Bardziej szczegółowoPolska a Europa - w drodze do nowoczesnych standardów
Polska a Europa - w drodze do nowoczesnych standardów Programy profilaktyczne, a rzeczywistość Finansowanie szczepień ze środków publicznych Joanna Zabielska-Cieciuch Wśród 27 krajów Unii Europejskiej,
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 2 PODSTAWOWE MIERNIKI PŁODNOŚCI ANALIZA PŁODNOŚCI W POLSCE PRZEMIANY PŁODNOŚCI W EUROPIE WYBRANE TEORIE PŁODNOŚCI
WYKŁAD 2 PODSTAWOWE MIERNIKI PŁODNOŚCI ANALIZA PŁODNOŚCI W POLSCE PRZEMIANY PŁODNOŚCI W EUROPIE WYBRANE TEORIE PŁODNOŚCI URODZENIA Rodność - natężenie urodzeń w badanej zbiorowości w określonym czasie
Bardziej szczegółowoWarszawa, 8 maja 2019 r. BAS- WAPL 859/19. Pan Poseł Jarosław Sachajko Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi
BAS- WAPL 859/19 Warszawa, 8 maja 2019 r. Pan Poseł Jarosław Sachajko Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Wysokość płatności bezpośrednich w poszczególnych państwach członkowskich w latach 2016-2018
Bardziej szczegółowoOpis:... ... ... 22. Zgon matki: a. podczas ciąŝy: ciąŝa ektopowa, poronienie wczesne do 12 t.c.
Pieczęć oddziału/kliniki Miejscowość, dnia... adres, tel./fax Analiza zgonu kobiety w okresie ciąŝy, porodu i połogu I. DANE OGÓLNE: 1. Imię i nazwisko matki :... 2. Data urodzenia:... Wiek:... 3. Miejsce
Bardziej szczegółowouzyskano tylko w 13 przypadkach gruźlicy PŁUC tzn. w 21,0% przypadków gruźlicy u dzieci
Sytuacja epidemiologiczna gruźlicy w Polsce 2012/2013 Dane o zachorowaniach na gruźlicę w Polsce pochodzą z Krajowego Rejestru Zachorowań na Gruźlicę, który prowadzony jest w Instytucie Gruźlicy i Chorób
Bardziej szczegółowoWspóŁzaleŻności pomiędzy oczekiwaną długością Życia a poziomem ekorozwoju
Bożena Degórska WspóŁzaleŻności pomiędzy oczekiwaną długością Życia a poziomem ekorozwoju Miary poziomu ekorozwoju Wobec występującej na świecie degradacji środowiska, powodującej m.in. obniżanie ekologicznych
Bardziej szczegółowoSyntetyczne miary reprodukcji ludności
Syntetyczne miary reprodukcji ludności Wprowadzenie Reprodukcja ludności (population reproduction) jest to odtwarzanie (w czasie) liczby i struktury ludności pod wpływem ruchu naturalnego i ruchu wędrówkowego.
Bardziej szczegółowoOcena efektywności systemu zdrowia publicznego i opieki medycznej w krajach UE
Ocena efektywności systemu zdrowia publicznego i opieki medycznej w krajach UE Dr Justyna Kujawska Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechnika Gdańska Określenie celu Wprowadzenie Plan prezentacji Model
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla II, III, IV, V i VI roku
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla II, III, IV, V i VI roku 1. NAZWA PRZEDMIOTU : NEONATOLOGIA 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych
Materiał na konferencję prasową w dniu 27.01.2012 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych Notatka informacyjna Podstawowe informacje o sytuacji demograficznej Polski w 2011 roku
Bardziej szczegółowoZDROWIE MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO W LICZBACH
2014 ZDROWIE MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO W LICZBACH Śląski Urząd Wojewódzki Wydział Nadzoru nad Systemem Opieki Zdrowotnej Oddział Analiz i Statystyki Medycznej Dyrektor: Ireneusz Ryszkiel Z-ca Dyrektora:
Bardziej szczegółowobydgoszcz.stat.gov.pl
Dane o zarejestrowanych urodzeniach opracowano na podstawie sprawozdawczości urzędów stanu cywilnego. Źródłem danych o urodzeniu jest, wykorzystywany wtórnie przez statystykę publiczną, dokument Ministerstwa
Bardziej szczegółowoBrachyterapia w Europie. Wielkopolskie Centrum Onkologii Poznań 2010
Brachyterapia w Europie Wielkopolskie Centrum Onkologii Poznań 2010 Brachyterapia nazywana terapią kontaktową; jedna z technik leczenia w radioterapii; polega na bezpośrednim napromienianiu zmian chorobowych,
Bardziej szczegółowoURZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, Warszawa STAN I RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2016 R.
URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa Informacja sygnalna Data opracowania: 30.05.2017 r. Kontakt: e-mail: sekretariatuswaw@stat.gov.pl tel. 22 464 23 15 faks 22 84676 67 Internet:
Bardziej szczegółowoZachowania zdrowotne kobiet w ciąży Picie alkoholu
Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży Picie alkoholu prof. dr hab. Marcin Wojnar mgr Marek Fudała, Krzysztof Brzózka Katedra i Klinika Psychiatryczna, Warszawski Uniwersytet Medyczny Państwowa Agencja Rozwiązywania
Bardziej szczegółowoKlinika Położnictwa i Ginekologii. Poznań, wrzesień 2013 r.
Instytutu Matki i Dziecka Klinika Położnictwa i Ginekologii Rozwój opieki perinatalnej na przełomie XX i XXI wieku Tomasz Maciejewski, Michał Troszyński, Sławomir Janus Poznań, wrzesień 2013 r. Zgony matek
Bardziej szczegółowoSTAN I RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM W 2007 ROKU
STAN I RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM W 2007 ROKU STAN I STRUKTURA LUDNOŚCI W końcu 2007 r. liczba ludności województwa świętokrzyskiego wyniosła 1275,6 tys. osób, co odpowiadało
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE RADY MINISTRÓW
SPRAWOZDANIE RADY MINISTRÓW Z WYKONYWANIA ORAZ O SKUTKACH STOSOWANIA W ROKU 2014 USTAWY Z DNIA 7 STYCZNIA 1993 R. O PLANOWANIU RODZINY, OCHRONIE PŁODU LUDZKIEGO I WARUNKACH DOPUSZCZALNOŚCI PRZERYWANIA
Bardziej szczegółowoEWA HELWICH Instytut Matki i Dziecka w Warszawie
VI KONGRES Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej Poznań, 26 28 września 2013 Polska Sieć Neonatologiczna EWA HELWICH Instytut Matki i Dziecka w Warszawie Nadzór celowany w odniesieniu do najważniejszych
Bardziej szczegółowoSTAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI. Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii
STAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii W trosce o młode pokolenie. Jak wychować zdrowe dziecko? Konferencja prasowa 09.09.2015 Sytuacja demograficzna
Bardziej szczegółowoWarunki poprawy pozycji innowacyjnej kraju Globalizacja działalności badawczej i rozwojowej: próba oceny miejsca Polski
Warunki poprawy pozycji innowacyjnej kraju Globalizacja działalności badawczej i rozwojowej: próba oceny miejsca Polski Wojciech Burzyński Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur Warszawa, 8 kwietnia
Bardziej szczegółowoUrząd Komunikacji Elektronicznej Departament Analiz Rynku Telekomunikacyjnego. Warszawa, kwiecień 2008 r. 1/16
Analiza penetracji rynku telefonii ruchomej w Polsce na tle pozostałych krajów Europy. Warszawa, kwiecień 2008 r. 1/16 Spis treści 1. Cel, zakres analizy...3 2. Polska w latach 1997-2007...4 2.1. Metoda
Bardziej szczegółowopłodność, umieralność
Konferencja naukowa Społeczno-ekonomiczne następstwa rozwoju procesów demograficznych do 2035 roku Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich Założenia prognozy ludności płodność, umieralność Warszawa, 25 czerwca
Bardziej szczegółowoRAPORT O STANIE ZDROWIA MIESZKAŃCÓW BIAŁEGOSTOKU W LATACH 2004 2013
RAPORT O STANIE ZDROWIA MIESZKAŃCÓW BIAŁEGOSTOKU W LATACH 2004 2013 Opracowanie przygotowane dla: Urzędu Miejskiego w Białymstoku Autor opracowania: dr nauk o zdrowiu Agnieszka Genowska 2015 1 Spis treści
Bardziej szczegółowoUrząd Komunikacji Elektronicznej Departament Analiz Rynku Telekomunikacyjnego 1/18
Analiza penetracji rynku telefonii ruchomej w Polsce na tle pozostałych krajów Europy. 1/18 Spis treści Warszawa, kwiecień 2008 r. 1. Cel, zakres analizy...3 2. Polska w latach 1997-2007...4 2.1. Metoda
Bardziej szczegółowoSystem szczepień noworodków urodzonych przedwcześnie ocena dostępności
System szczepień noworodków urodzonych przedwcześnie ocena dostępności M.K.Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Innowacje w systemie szczepień ochronnych - czy można poprawić dostępność
Bardziej szczegółowoURZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, Warszawa STAN I RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2014 R.
URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa Informacja sygnalna Data opracowania: 29.05.2015 r. Kontakt: e-mail: sekretariatuswaw@stat.gov.pl tel. 22 464 23 15, 22 464 23 12 faks
Bardziej szczegółowoRAPORT O ZDROWIU MIESZKAŃCÓW MIASTA KRAKOWA I JEGO UWARUNKOWANIACH
RAPORT O ZDROWIU MIESZKAŃCÓW MIASTA KRAKOWA I JEGO UWARUNKOWANIACH URZĄD MIASTA KRAKOWA Kraków, 2017 Opracowanie: IBMed Sp. z o.o. ul. Retoryka3/2 31-108 Kraków Na zlecenie: Biura ds. Ochrony Zdrowia Urzędu
Bardziej szczegółowoODDZIAŁ NEONATOLOGICZNY
ODDZIAŁ NEONATOLOGICZNY Oddział funkcjonuje od stycznia 1961 roku. Obecnie liczy 15 łóżek. Posiada trzy w pełni wyposażone stanowiska do Intensywnej Terapii Noworodka. Rodzi się tutaj około 1000 noworodków
Bardziej szczegółowoRuchy migracyjne akcentowane w obu landach niemieckich, przyrost naturalny po polskiej stronie
1 W 2009 r. terytorium województwa lubuskiego, Brandenburgii i Berlina, stanowiące część polsko-niemieckiego obszaru transgranicznego zamieszkiwało 7,0 mln osób. W ciągu niemal dekady liczba ludności w
Bardziej szczegółowodystrybucji serotypów powodujących zakażenia inwazyjne w poszczególnych grupach wiekowych zapadalność na IChP w poszczególnych grupach wiekowych
Warszawa, 15.06.2015 Rekomendacje Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych (PZEdsPSO) dotyczące realizacji szczepień obowiązkowych, skoniugowaną szczepionką przeciwko pneumokokom;
Bardziej szczegółowoSIGMA KWADRAT. Prognozy demograficzne. Statystyka i demografia CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY POLSKIE TOWARZYSTWO STATYSTYCZNE
SIGMA KWADRAT CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY Prognozy demograficzne Statystyka i demografia PROJEKT DOFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO URZĄD STATYSTYCZNY W LUBLINIE
Bardziej szczegółoworozpowszechnienie (występowanie i rozmieszczenie chorób, inwalidztwa, zgonów oraz innych stanów związanych ze zdrowiem, w populacjach ludzkich),
EPIDEMIOLOGIA Określenie Epidemiologia pochodzi z języka greckiego: epi na demos lud logos słowo, nauka czyli, nauka badająca: rozpowszechnienie (występowanie i rozmieszczenie chorób, inwalidztwa, zgonów
Bardziej szczegółowoProcesy demograficzne współczesnego świata
WYKŁAD 4 Procesy demograficzne współczesnego świata WYKŁAD 4: Małżeńskość podstawowe pojęcia tworzenie i rozpad rodziny podstawowe mierniki zawierania małżeństw i rozwodów wzorzec małżeńskości homogeniczność
Bardziej szczegółowoPrognozy demograficzne
Trzeci Lubelski Konkurs Statystyczno-Demograficzny z okazji Dnia Statystyki Polskiej Prognozy demograficzne Demografia Projekt dofinansowany ze środków Narodowego Banku Polskiego Urząd Statystyczny w Lublinie
Bardziej szczegółowoĆwiczenia 3. Współczynnik przyrostu naturalnego. Koncepcja ludności zastojowej i ustabilizowanej. Prawo Lotki.
Ćwiczenia 3 Współczynnik przyrostu naturalnego. Koncepcja ludności zastojowej i ustabilizowanej. Prawo Lotki. Współczynnik przyrostu naturalnego gdzie: U t - urodzenia w roku t Z t - zgony w roku t L t
Bardziej szczegółowoWSKAŹNIKI BEZPIECZEŃSTWA RUCHU DROGOWEGO W POLSCE I KRAJACH SĄSIEDNICH
Piotr SZCZĘSNY, Joanna RYMARZ WSKAŹNIKI BEZPIECZEŃSTWA RUCHU DROGOWEGO W POLSCE I KRAJACH SĄSIEDNICH Streszczenie W artykule przeprowadzono analizę wybranych wskaźników bezpieczeństwa ruchu drogowego wyznaczonych
Bardziej szczegółowoTesty dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci.
Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci. dr n. med. Agnieszka Ołdakowska Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie
Bardziej szczegółowoSytuacja zawodowa osób z wyższym wykształceniem w Polsce i w krajach Unii Europejskiej w 2012 r.
1 Urz d Statystyczny w Gda sku W Polsce w 2012 r. udział osób w wieku 30-34 lata posiadających wykształcenie wyższe w ogólnej liczbie ludności w tym wieku (aktywni zawodowo + bierni zawodowo) wyniósł 39,1%
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE Nr 22/2016/DSOZ PREZESA NARODOWEGO FUNDUSZU ZDROWIA. z dnia 13 kwietnia 2016 r.
ZARZĄDZENIE Nr 22/2016/DSOZ PREZESA NARODOWEGO FUNDUSZU ZDROWIA z dnia 13 kwietnia 2016 r. zmieniające zarządzenie w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju świadczenia zdrowotne
Bardziej szczegółowoZASIĘG USŁUGI FOTORADARY EUROPA I NIEBEZPIECZNE STREFY
FOTORADARY MAPY TOMTOM TRAFFIC ZASIĘG USŁUGI FOTORADARY EUROPA I NIEBEZPIECZNE STREFY Usługi Fotoradary Europa i Niebezpieczne strefy TomTom są dostępne w krajach wymienionych poniżej. Z usług tych można
Bardziej szczegółowoĆwiczenia 3 ( ) Współczynnik przyrostu naturalnego. Koncepcja ludności zastojowej i ustabilizowanej. Prawo Lotki.
Ćwiczenia 3 (16.05.2014) Współczynnik przyrostu naturalnego. Koncepcja ludności zastojowej i ustabilizowanej. Prawo Lotki. Współczynnik przyrostu naturalnego gdzie: U t - urodzenia w roku t Z t - zgony
Bardziej szczegółowoInstytut Statystyki i Demografii Szkoła Główna Handlowa. Irena E.Kotowska. Czy Polska doświadcza kryzysu demograficznego?
Instytut Statystyki i Demografii Szkoła Główna Handlowa Irena E.Kotowska Czy Polska doświadcza kryzysu demograficznego? Ekonomia w Muzeum Warszawa, 2.04.2012 Przemiany struktur wieku ludności w Polsce
Bardziej szczegółowoTENDENCJE ROZWOJOWE WYBRANYCH CHARAKTERYSTYK SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ W KRAJACH EUROPY CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ
Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 203-11 Nr 291 20 Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Ekonomii Katedra Metod Statystyczno-Matematycznych w Ekonomii
Bardziej szczegółowoZmiany demograficzne w świetle wyników prognozy ludności Polski do 2050 r.
Zmiany demograficzne w świetle wyników prognozy ludności Polski do 2050 r. "Wpływ zmian demograficznych na stan finansów publicznych Seminarium SGH Małgorzata Waligórska Główny Urząd Statystyczny Warszawa,
Bardziej szczegółowoRuch naturalny - zgony
Ruch naturalny - zgony Dwa etapy śmierci: Śmierć kliniczna ustanie funkcji życiowych stopniowe, całkowite zahamowanie procesów biologicznych, ustanie pracy serca, i funkcji oddychania, z możliwością przywrócenia
Bardziej szczegółowoĆwiczenia 3. Współczynnik przyrostu naturalnego. Koncepcja ludności zastojowej i ustabilizowanej. Prawo Lotki.
Ćwiczenia 3 Współczynnik przyrostu naturalnego. Koncepcja ludności zastojowej i ustabilizowanej. Prawo Lotki. Współczynnik przyrostu naturalnego r = U t Z t L t gdzie: U t - urodzenia w roku t Z t - zgony
Bardziej szczegółowoTest A: Obszar, ludność i urbanizacja w Europie i Polsce
Test A: Obszar, ludność i urbanizacja w Europie i Polsce Imię i nazwisko:... Data:..., klasa:... Poniższy test składa się z 11 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych
Materiał na konferencję prasową w dniu 28 stycznia 2011 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych Notatka informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym
Bardziej szczegółowoKobiety w zachodniopomorskim - aspekt demograficzny
Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Kobiety w zachodniopomorskim - aspekt demograficzny Szczecin 2012 Obserwatorium Integracji Społecznej, Projekt
Bardziej szczegółowoUMIERALNOŚĆ NIEMOWLĄT
UMIERALNOŚĆ NIEMOWLĄT UWAGI WSTĘPNE Do celów statystyki państwowej dokumentacja medyczna dotycząca okresu okołoporodowego ujmuje wszystkie płody i noworodki, które w chwili urodzenia ważyły co najmniej
Bardziej szczegółowoINFORMATOR Uprawnienia przysługujące w ramach ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin Za życiem
INFORMATOR Uprawnienia przysługujące w ramach ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin Za życiem Informacje o przysługujących uprawnieniach można otrzymać: 1. w przychodni, 2. w szpitalu, 3. w ośrodkach
Bardziej szczegółowoTablica wyników Unii innowacji 2015 Streszczenie Wersja PL
Tablica wyników Unii innowacji 2015 Streszczenie Wersja PL Rynek wewnętrzny, przemysł, przedsiębiorczość i MŚP STRESZCZENIE Tablica wyników Unii innowacji 2015: w ostatnim roku ogólny postęp wyników w
Bardziej szczegółowoSYTUACJA ZDROWOTNA DZIECI I MŁODZIEŻY W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM
SYTUACJA ZDROWOTNA DZIECI I MŁODZIEŻY W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM 2 LICZBA LUDNOŚCI W 2010 ROKU 2010 województwo łódzkie miasto Łódź liczba ludności ogółem 2552000 737098 0 19 r.ż. 504576 (19,7) 117839 (15,9)
Bardziej szczegółowoEpidemiologia opisowa. Małgorzata Kowalska Katedra i Zakład Epidemiologii ŚUM Katowice 2015
Epidemiologia opisowa Małgorzata Kowalska Katedra i Zakład Epidemiologii ŚUM Katowice 2015 ZDROWIE TO DOBROSTAN FIZYCZNY, UMYSŁOWY I SPOŁECZNY / definicja wg WHO, 1948 / Uwarunkowania genetyczne Uwarunkowania
Bardziej szczegółowoAKTUALNA SYTUACJA NA RYNKU PRACY MAŁOPOLSKI INFORMACJE SPRAWOZDAWCZE
AKTUALNA SYTUACJA NA RYNKU PRACY MAŁOPOLSKI INFORMACJE SPRAWOZDAWCZE stan na koniec sierpień 2013r. (na podstawie miesięcznej sprawozdawczości statystycznej z Powiatowych Urzędów Pracy) Nadal spada bezrobocie
Bardziej szczegółowo48,6% Turystyka w Unii Europejskiej INFORMACJE SYGNALNE r.
INFORMACJE SYGNALNE Turystyka w Unii Europejskiej 16.02.2018 r. 48,6% Udział noclegów udzielonych turystom Według Eurostatu - Urzędu Statystycznego Unii Europejskiej, liczba noclegów udzielonych w turystycznych
Bardziej szczegółowoProgram profilaktyki i edukacji przedporodowej Szkoła Rodzenia
Program profilaktyki i edukacji przedporodowej Szkoła Rodzenia Okres realizacji programu: lata 2014 2020 Opinia Agencji Technologii Medycznych: - pozytywna I). Typ programu: edukacyjny II) Uzasadnienie
Bardziej szczegółowoMierniki w ochronie zdrowia
Mierniki w ochronie zdrowia doc. dr Zofia Skrzypczak Podyplomowe Studia Menadżerskie Zarządzanie w podmiotach leczniczych w dobie przekształceń własnościowych Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
Bardziej szczegółowoProgram wsparcia prokreacji dla mieszkańców Chojnic na lata
Program wsparcia prokreacji dla mieszkańców Chojnic na lata 2017-2020 Program wsparcia prokreacji dla mieszkańców Chojnic na lata 2017-2020 CZĘŚCI SKŁADOWE PROGRAMU I. MEDYCZNA A. LECZENIE NIEPŁODNOŚCI
Bardziej szczegółowoOchrona praw mniejszości narodowych w Europie
SUB Hamburg A/561406 Grzegorz Janusz Ochrona praw mniejszości narodowych w Europie WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ LUBLIN 2011 Spis treści Wykaz skrótów Wstęp 11 13 Rozdział I TERMINOLOGIA
Bardziej szczegółowoRola prewencji pierwotnej (szczepień) w budowaniu zdrowia Polaków
Rola prewencji pierwotnej (szczepień) w budowaniu zdrowia Polaków Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Seminarium edukacyjne pt.: Innowacje w systemie szczepień
Bardziej szczegółowoDefinicja urodzenia żywego
Urodzenia Definicja urodzenia żywego Aktualnie w Polsce obowiązują definicje rekomendowane przez WHO, wprowadzone 1 lipca 1994 roku: Żywe urodzenie to całkowite wydalenie lub wydobycie noworodka z ustroju
Bardziej szczegółowoV LECZNICTWO STACJONARNE
V LECZNICTWO STACJONARNE V LECZNICTWO STACJONARNE W 2004 r. na terenie województwa lubelskiego funkcjonowało 35 szpitali ogólnych, 3 szpitale psychiatryczne, 1 sanatorium przeciwgruźlicze oraz jeden zakład
Bardziej szczegółowoZmiany na polskim i wojewódzkim rynku pracy w latach 2004-2014
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W KATOWICACH Zmiany na polskim i wojewódzkim rynku pracy w latach 2004-2014 KATOWICE październik 2014 r. Wprowadzenie Minęło dziesięć lat od wstąpienia Polski do Unii Europejskiej.
Bardziej szczegółowoPromocja zdrowego środowiska. z chorobami przewlekłymi Zdrowie publiczne i praca (PH Work)
Promocja zdrowego środowiska pracy dla pracowników z chorobami przewlekłymi Zdrowie publiczne i praca (PH Work) Dane techniczne o projekcie Realizacja w latach 2011-2013 Finansowanie z Programu Zdrowia
Bardziej szczegółowo- jako alternatywne inwestycje rynku kapitałowego.
Fundusze hedgingowe i private equity - jako alternatywne inwestycje rynku kapitałowego. Dr Małgorzata Mikita Wyższa Szkoła a Handlu i Prawa im. R. Łazarskiego w Warszawie Do grupy inwestycji alternatywnych
Bardziej szczegółowoKOMUNIKAT DLA POSŁÓW
PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Petycji 27.11.2012 KOMUNIKAT DLA POSŁÓW Przedmiot: Petycja 0660/2011, którą złożyła Anna Spyra (Polska) w sprawie wspólnych europejskich norm w zakresie inicjatyw
Bardziej szczegółowoKonferencja prasowa 29 października 2012
Konferencja prasowa 29 października 2012 Konferencja prasowa 29 października 2012 NAGRODA NOBLA ROBERT GEOFFREY EDWARDS 2010 Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii Twórca metody invitro, Laureat
Bardziej szczegółowolunamarina - Fotolia.com
6 lunamarina - Fotolia.com Populacja dzieci w Polsce Zmiany demograficzne związane z długością życia, zmniejszaniem się liczby ludności w wieku produkcyjnym i spadkiem liczby urodzeń, dotyczą Polski i
Bardziej szczegółowoOcena opieki nad matką i dzieckiem w województwie podlaskim w roku 2014
Wstęp. Ocena opieki nad matką i dzieckiem w województwie podlaskim w roku 2014 Opieka zdrowotna nad matką i dzieckiem jest jednym z celów operacyjnych Narodowego Programu Zdrowia. Do zadań realizowanych
Bardziej szczegółowoNierówności w zdrowiu spowodowane paleniem tytoniu. Witold Zatoński Warszawa, 16 listopada 2011
Nierówności w zdrowiu spowodowane paleniem tytoniu Witold Zatoński Warszawa, 16 listopada 2011 Palenie tytoniu wywołuje w Europie, więcej szkód zdrowotnych niż alkohol, nadciśnienie tętnicze, otyłość,
Bardziej szczegółowoFundacja Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. Uniwersytet Medyczny w Poznaniu RAPORT. z realizacji
Fundacja Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy Uniwersytet Medyczny w Poznaniu RAPORT z realizacji Programu Powszechnych Przesiewowych Badań Słuchu Noworodków w Polsce w latach 2003-2015 Klinika Otolaryngologii
Bardziej szczegółowoSprawdź jakie uprawnienia przysługują Ci w ramach ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin Za życiem
Sprawdź jakie uprawnienia przysługują Ci w ramach ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin Za życiem Kto może skorzystać z uprawnień: Każda kobieta, w ciąży i jej rodzina (w zakresie informacji i poradnictwa
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych
Materiał na konferencję prasową w dniu 23 października 2007 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych Notatka informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji
Bardziej szczegółowoRAK PIERSI JAKO WYZWANIE ZDROWIA PUBLICZNEGO
mgr Paweł Koczkodaj RAK PIERSI JAKO WYZWANIE ZDROWIA PUBLICZNEGO. EPIDEMIOLOGIA CHOROBY ORAZ PROFILAKTYKA CZYNNIKÓW RYZYKA WŚRÓD KOBIET W WIEKU OKOŁOMENOPAUZALNYM I POMENOPAUZALNYM Wstęp Zarówno na świecie,
Bardziej szczegółowoKOMUNIKAT PRASOWY KOMISJA EUROPEJSKA. Bruksela, 19 marca 2013 r.
KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Bruksela, 19 marca 2013 r. Bezpieczeństwo na drogach: UE odnotowuje najniższą w historii liczbę ofiar śmiertelnych i rozpoczyna prace nad strategią na rzecz zmniejszenia
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE RADY MINISTRÓW Z WYKONYWANIA USTAWY Z DNIA 7 STYCZNIA 1993 ROKU W ROKU 2004
SPRAWOZDANIE RADY MINISTRÓW Z WYKONYWANIA W ROKU 2004 USTAWY Z DNIA 7 STYCZNIA 1993 ROKU O PLANOWANIU RODZINY, OCHRONIE PŁODU LUDZKIEGO I WARUNKACH DOPUSZCZALNOŚCI PRZERYWANIA CIĄŻY ORAZ O SKUTKACH JEJ
Bardziej szczegółowoPLAN ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH
ZAKŁAD PIELĘGNIARSTWA W GINEKOLOGII I POŁOŻNICTWIE KATEDRY ZDROWIA KOBIETY Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 8 00-15 30 PLAN ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH Z PRZEDMIOTU PIELĘGNIARSTWO POŁOŻNICZO-GINEKOLOGICZNE
Bardziej szczegółowoPan Krzysztof Zakrzewski Dyrektor Samodzielnego Zespołu Publicznych Zakładów Lecznictwa Otwartego Warszawa-Ochota ul. Szczęśliwicka Warszawa
Warszawa, 15 czerwca 2016 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WK-II.9612.3.1.2016 Pan Krzysztof Zakrzewski Dyrektor Samodzielnego Zespołu Publicznych Zakładów Lecznictwa Otwartego Warszawa-Ochota ul. Szczęśliwicka
Bardziej szczegółowoAnaliza w zakresie elementów polityki zdrowotnej w tematyce poprawy opieki nad matką i dzieckiem. Bytomska Szkoła Świadomego Rodzicielstwa
Analiza w zakresie elementów polityki zdrowotnej w tematyce poprawy opieki nad matką i dzieckiem Bytomska Szkoła Świadomego Rodzicielstwa Przesłanki do realizacji programu usprawnienia kondycji fizycznej
Bardziej szczegółowo