KOMENTARZ. Usługi płatnicze. Mateusz Pacak WYDANIE 1. Stan prawny: 1 lipca 2014 roku

Transkrypt

1

2 KOMENTARZ Usługi płatnicze Mateusz Pacak WYDANIE 1 Stan prawny: 1 lipca 2014 roku Warszawa 2014

3 Spis treści Spis treści Spis treści Wykaz skrótów Wstęp USTAWA z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 873) DZIAŁ 1. Przepisy ogólne Art. 1. [ZAKRES NORMOWANIA USTAWY] Art. 2. [SŁOWNICZEK USTAWY] Art. 3. [ZAKRES POJĘCIA USŁUG PŁATNICZYCH] Art. 4. [DOSTAWCY USŁUG PŁATNICZYCH] Art. 5. [ZAKRES ZASTOSOWANIA USTAWY] Art. 6. [WYŁĄCZENIA] Art. 7. [ZAKAZ PRZYJMOWANIA DEPOZYTÓW] Art. 8. [SEMIIMPERATYWNY CHARAKTER NORM USTAWY] Art. 9. [DOSTĘP DO SYSTEMÓW PŁATNOŚCI] Art. 10. [PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH] Art. 11. [TAJEMNICA PŁATNICZA] Art. 12. [TAJEMNICA PŁATNICZA WYŁĄCZENIA] Art. 12a. [WYMIANA INFORMACJI] Art. 13. [SUBSYDIARNOŚĆ PRZEPISÓW USTAWY] Art. 14. [DOSTAWCY ORGANY NADZORU] Art. 14a. [OBOWIĄZEK SPRAWOZDAWCZY AGENTÓW] Art. 14b. [OBOWIĄZEK SPRAWOZDAWCZY WYDAWCÓW] Art. 14c. [OBOWIĄZKI WYDAWCY PIENIĄDZA ELEKTRONICZNEGO] 100 Art. 14d. [WYDANIE ROZPORZĄDZENIA] Art. 15. [SKARGA NA DZIAŁALNOŚĆ USŁUGODAWCÓW] DZIAŁ II. Obowiązki informacyjne w zakresie świadczenia usług płatniczych Rozdział 1. Przepisy ogólne

4 Spis treści Art. 16. [NIEKONSUMENCKIE PRZEPISY DYSPOZYTYWNE] Art. 17. [POBIERANIE OPŁAT] Art. 18. [CIĘŻAR DOWODU] Art. 19. [MIKROPŁATNOŚCI] Art. 20. [SURCHARGE] Rozdział 2. Pojedyncze transakcje płatnicze Art. 21. [POJEDYNCZA TRANSAKCJA] Art. 22. [UDOSTĘPNIANIE INFORMACJI W SPOSÓB CIĄGŁY] Art. 23. [ZAKRES INFORMACJI] Art. 24. [INFORMACJE DOTYCZĄCE ZLECENIA] Art. 25. [WERYFIKACJA TRANSAKCJI PRZEZ ODBIORCĘ] Rozdział 3. Umowa ramowa o usługę płatniczą Art. 26. [SPOSÓB DOSTARCZANIA INFORMACJI] Art. 27. [SZCZEGÓŁOWY ZAKRES INFORMACJI] Art. 28. [PAPIEROWE DOSTARCZENIE INFORMACJI] Art. 29. [OBOWIĄZEK NOTYFIKACJI ZMIAN UMOWY] Art. 30. [WYKONANIE INDYWIDUALNEJ TRANSAKCJI] Art. 31. [INDYWIDUALNA TRANSAKCJA PŁATNICZA] Art. 32. [INFORMACJE DLA ODBIORCY] Art. 32a. [SZCZEGÓLNY OBOWIĄZEK WYDAWCY] DZIAŁ. III. Prawa i obowiązki w zakresie dostarczania usług płatniczych i korzystania z nich Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 33. [PRZEPISY SEMIIMPERATYWNE] Art. 34. [UZGADNIANIE PŁATNOŚCI] Art. 34a. [POROZUMIENIA OGRANICZAJĄCE KONKURENCJĘ] Art. 34b. [SANKCJA NIEWAŻNOŚCI] Art. 35. [WYPOWIEDZENIE UMOWY] Art. 36. [ZAKAZ POBIERANIA OPŁAT] Art. 37. [OPŁATY PO WYGAŚNIĘCIU UMOWY] Art. 38. [ZASADA PONOSZENIA OPŁAT] Art. 38a. [STAWKA OPŁATY INTERCHANGE] Art. 39. [INSTRUMENTY NISKO KWOTOWE] Art. 39a. [ŚMIERĆ UŻYTKOWNIKA] Rozdział 2. Autoryzacja transakcji płatniczych Art. 40. [TRANSAKCJA AUTORYZOWANA] Art. 41. [LIMIT I ZABLOKOWANIE] Art. 42. [OBOWIĄZKI UŻYTKOWNIKA INSTRUMENTU] Art. 43. [ZABEZPIECZENIA INSTRUMENTU PŁATNICZEGO] Art. 44. [OBOWIĄZEK POWIADOMIENIA] Art. 45. [CIĘŻAR DOWODU]

5 Spis treści Art. 46. [OBOWIĄZEK ZWROTU] Art. 47. [ŻĄDANIE ZWROTU KWOTY TRANSAKCJI] Art. 48. [TERMIN WYSTĄPIENIA O ZWROT] Rozdział 3. Zlecenia płatnicze i kwoty transakcji płatniczych Art. 49. [MOMENT OTRZYMANIA ZLECENIA] Art. 50. [OBOWIĄZEK WYKONANIA TRANSAKCJI] Art. 51. [DOPUSZCZALNOŚĆ ODWOŁANIA ZLECENIA] Art. 52. [ZAKAZ POBIERANIA OPŁAT PRZEZ POŚREDNIKÓW] Rozdział 4. Czas wykonania transakcji płatniczej i data waluty Art. 53. [ZAKRES ZASTOSOWANIA REGULACJI DOT. CZASU TRANSAKCJI] Art. 54. [CZAS WYKONANIA TRANSAKCJI] Art. 55. [NALEŻNOŚCI PODATKOWE WYŁĄCZENIE] Art. 55a. [NALEŻNOŚCI EMERYTALNE] Art. 55b. [ODPOWIEDNIE STOSOWANIE] Art. 56. [ZLECENIE INICJOWANE PRZEZ ODBIORCĘ] Art. 57. [BRAK RACHUNKU] Art. 58. [UDOSTĘPNIANIE ŚRODKÓW] Art. 59. [DATA WALUTY] Rozdział 5. Karty płatnicze Art. 59a. [OKREŚLENIE CHARAKTERU PRAWNEGO KARTY] Art. 59b. [IDENTYFIKACJA UŻYTKOWNIKA] Art. 59c. [ODSTĄPIENIE OD UMOWY] Art. 59d. [UPOWAŻNIENIE DO REPREZENTACJI] Rozdział 6. Prawa i obowiązki akceptanta i agenta rozliczeniowego Art. 59e. [ODMOWA PRZYJĘCIA ZAPŁATY] Art. 59f. [ŻĄDANIE DOKUMENTU TOŻSAMOŚCI] Art. 59g. [OZNACZENIE MIEJSCA PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI] 184 Art. 59h. [REKLAMACJE DOTYCZĄCE TRANSAKCJI PŁATNICZYCH] 186 Art. 59i. [UPOWAŻNIENIE W POSTĘPOWANIU KARNYM] DZIAŁ IIIa. Wydawanie i wykup pieniądza elektronicznego Art. 59j. [OBOWIĄZEK NIEZWŁOCZNEGO WYDANIA PIENIĄDZA] Art. 59k. [UMOWA O WYDANIE PIENIĄDZA ELEKTRONICZNEGO]. 189 Art. 59l. [WYKUP PIENIĄDZA ELEKTRONICZNEGO] Art. 59m. [GENERALNY ZAKAZ POBIERANIA OPŁAT] Art. 59n. [WZGLĘDNY CHARAKTER PRZEPISÓW] Art. 59o. [PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ] Art. 59p. [OGRANICZENIE WYDAWANIA PRZEZ AGENTÓW] DZIAŁ IV. Krajowe instytucje płatnicze Rozdział 1. Podejmowanie i prowadzenie działalności przez krajowe instytucje płatnicze

6 Spis treści Art. 60. [WYMÓG UZYSKANIA ZEZWOLENIA] Art. 61. [ELEMENTY WNIOSKU O ZEZWOLENIE] Art. 61a. [ACQUIRING] Art. 62. [UZUPEŁNIENIA WNIOSKU] Art. 63. [ZAKRES USŁUG] Art. 64. [WYMOGI KAPITAŁOWE] Art. 64a. [ELEMENTY SYSTEMU ZARZĄDZANIA RYZYKIEM] Art. 65. [ODMOWA UDZIELENIA ZEZWOLENIA] Art. 66. [ZMIANA DANYCH] Art. 67. [WYGAŚNIĘCIE ZEZWOLENIA] Art. 68. [OGRANICZENIE DZIAŁALNOŚCI] Art. 69. [COFNIĘCIE ZEZWOLENIA] Art. 70. [COFNIĘCIE NA WNIOSEK] Art. 71. [UPUBLICZNIENIE UTRATY ZEZWOLENIA] Art. 72. [POŁĄCZENIE LUB PODZIAŁ] Art. 73. [INFORMOWANIE O DZIAŁALNOŚCI] Art. 73a. [WYDAWANIE PIENIĄDZA ELEKTRONICZNEGO W OGRANICZONYM ZAKRESIE] Art. 73b. [PRZEKAZYWANIE INFORMACJI] Art. 73c. [UTRATA UPRAWNIENIA] Art. 73d. [OBOWIĄZEK OCHRONY ŚRODKÓW] Art. 73e. [OBOWIĄZEK INFORMOWANIA KE] Art. 74. [INNA DZIAŁALNOŚĆ KRAJOWEJ INSTYTUCJI PŁATNICZEJ] Art. 75. [OBOWIĄZEK PRZECHOWYWANIA DOKUMENTACJI] Rozdział 2. Fundusze własne i gospodarka finansowa krajowych instytucji płatniczych Art. 76. [FUNDUSZE WŁASNE INSTYTUCJI PŁATNICZEJ] Art. 77. [ZASADA JEDNOKROTNEGO ZALICZANA FUNDUSZY] Art. 78. [ZASADY OCHRONY ŚRODKÓW] Art. 79. [OKREŚLENIE KATEGORII AKTYWÓW] Art. 80. [ZWOLNIENIE OD ZAJĘCIA] Rozdział 3. Sprawozdawczość krajowych instytucji płatniczych Art. 81. [OBOWIĄZEK PRZEKAZYWANIA SPRAWOZDAŃ] Art. 82. [OBOWIĄZEK POINFORMOWANIA KNF] Art. 83. [OBOWIĄZKI SPRAWOZDAWCZE] Rozdział 4. Korzystanie przez krajową instytucję płatniczą z usług agentów oraz powierzanie wykonywania niektórych czynności operacyjnych innym podmiotom Art. 84. [AGENCI INSTYTUCJI PŁATNICZEJ] Art. 85. [REJESTRACJA AGENTA] Art. 86. [OUTSOURCING INSTYTUCJI PŁATNICZEJ]

7 Spis treści Art. 87. [NADZÓR KNF NAD OUTSOURCINGIEM] Art. 88. [ROZSZERZONA ODPOWIEDZIALNOŚĆ INSTYTUCJI PŁATNICZYCH] Art. 89. [ROZSZERZONY OBOWIĄZEK INFORMOWANIA] Art. 90. [WSKAZANIE INSTYTUCJI PRZEZ AGENTA] DZIAŁ V. Podejmowanie i prowadzenie przez instytucje płatnicze działalności na terytorium państwa goszczącego Art. 91. [ZASADA JEDNOLITEJ LICENCJI] Art. 92. [ZAWIADOMIENIE O DZIAŁALNOŚCI W INNYM PAŃSTWIE] 264 Art. 93. [WPIS DO REJESTRU] Art. 94. [OBOWIĄZEK NOTYFIKACJI ZMIANY DANYCH] Art. 95. [DZIAŁALNOŚĆ TRANSGRANICZNA] Art. 96. [ZAKRES ŚWIADCZONYCH USŁUG] Art. 97. [AGENCI LUB ODDZIAŁY UNIJNEJ INSTYTUCJI PŁATNICZEJ] Art. 98. [OBOWIĄZEK ZAWIADOMIENIA] Art. 98a. [WYŁĄCZENIE] DZIAŁ VI. Nadzór nad krajowymi instytucjami płatniczymi oraz oddziałami unijnych instytucji płatniczych Art. 99. [NADZÓR ZAKRES I CELE] Art [CZYNNOŚCI NADZORCZE] Art [WYŁĄCZENIE ODPWIEDZIALNOŚCI] Art [ŚRODKI NADZORU] Art [KONTROLA DZIAŁALNOŚCI] Art [OBOWIĄZEK ZGŁOSZENIA KONTROLI] Art [SANKCJE ZA NARUSZENIE ZALECEŃ NADZORCZYCH] Art [SANKCJA WPROWADZAJĄCE W BŁĄD INFORMACJE] Art [PROCEDURA W RAZIE NARUSZANIA PRAWA POLSKIEGO] Art [WSPÓŁPRACA W RAMACH NADZORU] Art [WSPÓŁPRACA Z WŁAŚCIWYMI ORGANAMI NADZORCZYMI] Art [PRZEKAZYWANIE INFORMACJI] Art [ZASADY UDZIELANIA INFORMACJI] Art [ZAKRES TAJEMNICY ZAWODOWEJ] Art [POKRYWANIE KOSZTÓW NADZORU] Art [ZAKRES OPŁAT] Art [DELEGACJA DLA ROZPORZĄDZENIA] Art [PRZEDAWNIENIE KARALNOŚCI] Art [ODPOWIEDNIE STOSOWANIE PRZEPISÓW]

8 Spis treści DZIAŁ VII. Biura usług płatniczych i kasy oszczędnościowo- -kredytowe Art [BIURA USŁUG PŁATNICZYCH] Art [OBOWIĄZKOWY WPIS DO REJESTRU] Art [WARUNKI PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI JAKO BIURO] 307 Art [ŚWIADCZENIE USŁUG ZA POŚREDNICTWEM AGENTA PRZEZ BIURA] Art [DANE WE WNIOSKU] Art [BIURO ZAKOŃCZENIE DZIAŁALNOŚCI] Art [ZASTOSOWANIE PRZEPISÓW O SWOBODZIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ] Art [OBOWIĄZEK OCHRONY ŚRODKÓW] Art [DANE PODLEGAJĄCE ZGŁOSZENIU] Art [SKUTKI PRZEKROCZENIA LIMITÓW] Art [TERMINY PRZEKAZANIA INFORMACJI] Art [NADZÓR NAD BIURAMI] Art [OBOWIĄZEK POKRYWANIA KOSZTÓW NADZORU] Art [SKOK OBOWIĄZEK NOTYFIKACJI] Art [SKOK ODPOWIEDNIE STOSOWANIE PRZEPISÓW] DZIAŁ VIIa. Instytucje pieniądza elektronicznego i oddziały zagranicznych instytucji pieniądza elektronicznego Art. 132a. [INSTYTUCJA PIENIĄDZA ELEKTRONICZNEGO] Art. 132b. [WYMOGI DLA INSTYTUCJI PIENIĄDZA ELEKTRONICZNEGO] Art. 132c. [OBOWIĄZEK NOTYFIKACJI NABYCIA AKCJI (UDZIAŁÓW)] Art. 132d. [INFORMACJE ZAWARTE W ZAWIADOMIENIU] Art. 132e. [SPRZECIW CO DO NABYCIA AKCJI LUB UDZIAŁÓW] Art. 132f. [ZAKAZANIE WYKONYWANIA PRAWA GŁOSU] Art. 132g. [NAKAZANIE WYDZIELENIA DZIAŁALNOŚCI] Art. 132h. [WYŁĄCZENIE SUKCESJI ZEZWOLENIA] Art. 132i. [INFORMOWANIE O DZIAŁALNOŚCI] Art. 132j. [ŚWIADCZENIE INNYCH USŁUG] Art. 132k. [USŁUGI ZWIĄZANE Z WYDAWANIEM PIENIĄDZA ELEKTRONICZNEGO] Art. 132l. [OKRES PRZECHOWYWANIA DOKUMENTÓW] Art. 132m. [WYMÓG ADEKWATNOŚCI KAPITAŁOWEJ] Art. 132n. [CHIŃSKIE MURY] Art. 132o. [DELEGACJA USTAWOWA] Art. 132p. [ZWOLNIENIE OD ZAJĘCIA] Art. 132q. [OBOWIĄZEK OCHRONY ŚRODKÓW]

9 Spis treści Art. 132r. [PRZEKAZYWANIE SPRAWOZDAŃ] Art. 132s. [AGENCI INSTYTUCJI PIENIĄDZA ELEKTRONICZNEGO]. 343 Art. 132t. [WYKUP PIENIĄDZA ELEKTRONICZNEGO PRZEZ POŚREDNIKÓW] Art. 132u. [OBOWIĄZEK INFORMACYJNY AGENTÓW] Art. 132v. [OUTSOURCING] Art. 132w. [ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA OSOBY TRZECIE] Art. 132x. [ZASADA JEDNOLITEJ LICENCJI] Art. 132y. [DZIAŁALNOŚĆ NA TERYTORIUM RP] Art. 132z. [NADZÓR KNF] Art. 132za. [SANKCJE ADMINISTRACYJNE] Art. 132zb. [ODPOWIEDNIE STOSOWANIE ŚRODKÓW NADZORCZYCH] Art. 132zc. [ZASADY SPRAWOWANIA NADZORU] Art. 132zd. [LIKWIDACJA INSTYTUCJI PIENIĄDZA ELEKTRONICZNEGO] Art. 132ze. [POKRYWANIE KOSZTÓW NADZORU] Art. 132zf. [ZAKRES OPŁAT] Art. 132zg. [DELEGACJA USTAWOWA] Art. 132zh. [WYMÓG UZYSKANIA ZEZWOLENIA] Art. 132zi. [OGRANICZENIE DZIAŁALNOŚCI ODDZIAŁU] Art. 132zj. [ZAGRANICZNE IPE KOSZTY NADZORU] Art. 132zk. [OBOWIĄZEK NOTYFIKACJI] DZIAŁ VIII. Rejestr dostawców i wydawców pieniądza elektronicznego Art [REJESTR PODMIOTÓW] Art [DANE W REJESTRACH] Art [DANE W REJESTRZE KAS] Art [DANE W REJESTRZE BIUR] Art. 136a. [REJESTR INSTYTUCJI PIENIĄDZA ELEKTRONICZNEGO] 364 Art. 136b. [REJESTR ODDZIAŁÓW] Art [WPISY NA WNIOSEK JAKO ZASADA] Art [WPISY DO REJESTRU Z URZĘDU] Art [ZAPEWNIANIE PRAWDZIWOŚCI DANYCH] Art [FORMA ODMOWY WPISU] Art [PRZESŁANKI ODMOWY DOKONANIA WPISU] Art [WYKREŚLENIA Z URZĘDU] DZIAŁ IX. Odpowiedzialność cywilna i karna Rozdział 1. Odpowiedzialność za wykonanie transakcji płatniczych Art [UNIKATOWY IDENTYFIKATOR] Art [NIENALEŻYTE WYKONANIE TRANSAKCJI PŁATNICZEJ]

10 Spis treści Art [ODPOWIEDZIALNOŚĆ DOSTAWCY] Art [OBOWIĄZEK MONITOROWANIA TRANSAKCJI] Art [ROZSZERZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI] Art [REGRES DOSTAWCY] Art [ZAKAZ WYŁĄCZANIA ODPOWIEDZIALNOŚCI] Rozdział 2. Przepisy karne Art [ŚWIADCZENIE USŁUG PŁATNICZYCH BEZ ZEZWOLENIA] 386 Art [NIEUPRAWNIONA REPREZENTACJA] Art [WPROWADZANIE ORGANU W BŁĄD] Art [ZŁAMANIE TAJEMNICY] Art. 153a. [NIEUDZIELANIE INFORMACJI] DZIAŁ X. Zmiany w przepisach obowiązujących Art (pominięte) DZIAŁ XI. Przepisy przejściowe i końcowe Art [DOSTOSOWANIE DZIAŁALNOŚCI] Art [UTRZYMANIE SKUTKÓW ZGODY NA POLECENIE ZAPŁATY] Art [CZAS NA DOSTOSOWANIE] Art [WYMÓG UZYSKANIA ZEZWOLENIA] Art [ZAWIADOMIENIE PRZEZ KASY] Art [CZASOWE OGRANICZENIE WYMOGÓW] Art [WYMAGANE DOKUMENTY] Art [OBLIGATORYJNE ZAWARCIE UMOWY PRZEZ BIURA] Art [BRAK OBOWIĄZKU UZYSKANIA ZEZWOLENIA] Art [OBOWIĄZEK PRZEKAZANIA INFORMACJI] Art [OBOWIĄZEK PRZEKAZANIA INFORMACJI] Art [MOMENT ZASTOSOWANIA PRZEPISU] Art [LIMIT WYDATKÓW BUDŻETOWYCH] Art [WEJŚCIE W ŻYCIE USTAWY] Bibliografia Akty prawne Orzeczenia sądów Inne dokumenty i źródła internetowe

11 Wykaz skrótów Wykaz skrótów Wykaz skrótów ATM ang. Automated Teller Machine, bankomat dyrektywa 2000/46/WE dyrektywa 2000/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 września 2000 r. o podejmowaniu, wykonywaniu i nadzorze nad działalnością instytucji pieniądza elektronicznego (Dz.Urz. WE 2000 L 275/39 akt uchylony) dyrektywa dyrektywa 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/48/WE z 14 czerwca 2006 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe (Dz.Urz. UE L 177/1 ze zm.) dyrektywa EMD II ang. Electronic Money Directive II, dyrektywa 2009/110/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16 września 2009 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich działalnością, zmieniająca dyrektywy 2005/60/WE i 2006/48/WE oraz uchylająca dyrektywę 2000/46/WE (Dz.Urz. UE 2009 L 267/7) dyrektywa PSD ang. Payment Services Directive dyrektywa 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniająca dyrektywy 97/7/WE, 2002/65/WE, 2005/60/WE i 2006/48/WE i uchylająca dyrektywę 97/5/WE (Dz.Urz. UE 2007 L 319/1 ze zm.) dyrektywa PSD II projekt dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego oraz zmieniająca dyrektywy 2002/65/WE, 2013/36/UE i 2009/110/WE i uchylająca dyrektywę 2007/64/WE EOG Europejski Obszar Gospodarczy (państwa UE oraz Norwegia, Islandia i Liechtenstein) k.c. ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 121) k.k. ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KNF Komisja Nadzoru Finansowego Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i zm.) k.p.a. ustawa z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 267) 13

12 Wykaz skrótów k.p.k. KRS k.s.h. Lexis.pl MPrB NBP ONSA ONSAiWSA PB PiP POS PPH pr.bank. PUG SEPA SIP SKOK u.e.i.p. u.nbp u.n.r.fin. u.o.d.o. u.ost.rozrach. u.rach. ustawa implementująca dyrektywę 2009/110/WE u.u.p. ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) Krajowy Rejestr Sądowy ustawa z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz ze zm.) System Informacji Prawnej LexisNexis Polska Monitor Prawa Bankowego Narodowy Bank Polski Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych Prawo Bankowe Państwo i Prawo ang. Point of Sale, terminal służący do autoryzacji użytkownika usług płatniczych, najczęściej karty płatniczej Przegląd Prawa Handlowego ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz ze zm.) Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Jednolity Obszar Płatności w Euro (ang. Single Euro Payments Area) System Informacji Prawnej Wydawnictwa Wolters Kluwer Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo -Kredytowa ustawa 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 1232) ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz uchylona) ustawa z 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz ze zm.) ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926) ustawa z 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 246 ze zm.) ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 330 ze zm.) ustawa z 12 lipca 2013 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r., poz. 1036) ustawa z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 873) 14

13 Wstęp Wstęp Wstęp Ustawa z 19 sierpnia 2011 r. (Dz.U. Nr 199, poz ze zm.) o usługach płatniczych należy do aktów prawnych bardzo skomplikowanych, o hybrydowym charakterze, trudnych do zrozumienia i stosowania także dla osób zawodowo zajmujących się prawem. Na stopień skomplikowania ustawy złożyło się kilka czynników: 1) bezrefleksyjne powielanie zapisów dyrektywy PSD, którą komentowana ustawa implementuje czego nie usprawiedliwia charakter dyrektywy jako aktu prawnego maksymalnej harmonizacji, 2) duża abstrakcyjność regulacji, co wynika z charakteru specyficznego źródła prawa, jakim są dyrektywy Unii Europejskiej mają one zostać transponowane do porządku prawnego każdego państwa członkowskiego, a więc cechują się dużym stopniem ogólności, 3) nowa, co do zasady autonomiczna siatka pojęciowa wprowadzona przez ustawę, 4) uregulowania techniczne i technologiczne, których ustawa dotyczy, 5) hybrydowy charakter ustawy (zawiera normy prywatnoprawne, administracyjne i karne), 6) długość ustawy. Ustawa o usługach płatniczych składa się z wielu przepisów o charakterze prywatnoprawnym, modyfikujących ogólne rozwiązania prawa zobowiązań, dotychczasowe regulacje w prawie bankowym czy w innych ustawach związanych z dokonywaniem rozliczeń pieniężnych oraz umarzaniem zobowiązań. Przeważająca część ustawy zawiera jednak przepisy o charakterze publicznoprawnym (administracyjnym), regulując przede wszystkim zasady prowadzenia działalności 15

14 Wstęp przez dostawców usług płatniczych i inne podmioty świadczące usługi płatnicze oraz nadzór Komisji Nadzoru Finansowego nad tymi podmiotami. Podstawę i źródło ustawy o usługach płatniczych stanowi dyrektywa 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniająca dyrektywy 97/7/WE, 2002/65/WE, 2005/60/WE i 2006/48/WE i uchylająca dyrektywę 97/5/WE (Dz.Urz. UE 2007 L 319/1), czyli dyrektywa PSD. Dyrektywa została przyjęta jako jeden z etapów w procesie tworzenia Jednolitego Obszaru Płatności w Euro (SEPA Single Euro Payment Area). Głównymi celami dyrektywy PSD była koordynacja krajowych porządków prawnych w zakresie świadczenia usług płatniczych zarówno w aspekcie nadzoru nad rynkiem i podmiotów świadczących usługi, jak i w aspekcie ochrony użytkowników (usługobiorców) usług płatniczych. Jest to dyrektywą maksymalnej (pełnej) harmonizacji, dlatego też w całości została implementowana w komentowanej ustawie o usługach płatniczych. Ustawa o usługach płatniczych została uchwalona 19 sierpnia 2011 r. i weszła w życie po upływie 30 dni od ogłoszenia, tj. 24 października 2011 r. Liczba publikacji, które dotyczą ustawy o usługach płatniczych, stale rośnie, do czego przyczynia się grono autorów publikujących w różnych branżowych czasopismach. W ostatnim czasie drukiem ukazały się dwie prace doktorskie z zakresu usług płatniczych obronione w 2013 r. (W. Iwańskiego i M. Grabowskiego). Autor wyraża nadzieję, że niniejszy komentarz będzie cennym uzupełnieniem w zakresie polskich publikacji dotyczących omawianej problematyki.

15 Ustawa o usługach płatniczych Dział I. Przepisy ogólne Mateusz Pacak USTAWA z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (tekst pierwotny Dz.U. z dnia 23 września 2011 r. Nr 199, poz ze zm.: Dz.U. z 2011 r. Nr 291, poz. 1707; z 2012 r. poz. 855; z 2013 r. poz. 1036, poz. 1271; tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 873) DZIAŁ I Przepisy ogólne Art. 1. ZAKRES NORMOWANIA USTAWY Art Ustawa określa zasady świadczenia usług płatniczych oraz wydawania i wykupu pieniądza elektronicznego, w tym: 1) warunki świadczenia usług płatniczych, w szczególności dotyczące przejrzystości postanowień umownych i wymogów w zakresie informowania o usługach płatniczych; 2) prawa i obowiązki stron wynikające z umów o świadczenie usług płatniczych, a także zakres odpowiedzialności dostawców z tytułu wykonywania usług płatniczych; 2a) warunki wydawania i wykupu pieniądza elektronicznego; 3) zasady prowadzenia działalności przez instytucje płatnicze, biura usług płatniczych, instytucje pieniądza elektronicznego i oddziały zagranicznych instytucji pieniądza elektronicznego, 17

16 Art. 1 Ustawa o usługach płatniczych w tym za pośrednictwem agentów, oraz zasady sprawowania nadzoru nad tymi podmiotami. 2. Ustawa określa również podstawowe zasady funkcjonowania rynku krajowych transakcji płatniczych przy użyciu kart płatniczych. GENEZA USTAWY 1. Ustawa o usługach płatniczych stanowi implementację dyrektywy PSD, której przyjęcie związane było z tworzeniem Jednolitego Obszaru Płatności w Euro (SEPA Single Euro Payment Area). Głównymi celami dyrektywy PSD są: koordynacja krajowych porządków prawnych w zakresie świadczenia usług płatniczych zarówno w aspekcie nadzoru nad rynkiem i podmiotów świadczących usługi, jak i w aspekcie ochrony użytkowników (usługobiorców) usług płatniczych. Dyrektywa PSD jest dyrektywą maksymalnej (pełnej) harmonizacji, dlatego też ustawodawca zadecydował implementowanie jej w całości w komentowanej ustawie o usługach płatniczych (co do charakteru dyrektywy: W. Pyzioł, A. Walaszek -Pyzioł, Ustawa z 2011 roku o usługach płatniczych, a umowa rachunku bankowego, PUG 2012, nr 1, s. 2). Ponadto rynek płatniczy w Unii Europejskiej jest regulowany przede wszystkim przez następujące akty prawne: 1) rozporządzenie (WE) nr 1781/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 listopada 2006 r. w sprawie informacji o zleceniodawcach, które towarzyszą przekazom pieniężnym (Dz.Urz. UE 2006 L 345/1), 2) rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 924/2009 z 16 września 2009 r. w sprawie płatności transgranicznych we Wspólnocie oraz uchylające rozporządzenie (WE) 2560/2001 (Dz.Urz UE L 266/11), 3) rozporządzenie nr 260/2012 Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z 14 marca 2012 r. ustanawiające wymogi techniczne i handlowe w odniesieniu do poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 924/2009 (Dz.Urz UE L 94/22). W uzasadnieniu ustawy wskazano, iż ustawa o usługach płatniczych implementuje także dyrektywalną (wymagającą implementacji) część 18 Mateusz Pacak

17 Dział I. Przepisy ogólne Art. 1 rozporządzenia WE nr 924/2009 Parlamentu Europejskiego i Rady z 16 września 2009 r. w sprawie płatności transgranicznych we Wspólnocie oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 2560/2001, którego planowane wejście w życie pokrywało się z terminem implementacji dyrektywy. Mowa tutaj o takich przepisach, jak art. 14 ust. 1, art. 99 ust. 2, art. 102 ust. 1 u.u.p. (Uzasadnienie do ustawy o usługach płatniczych, druk sejmowy 4217, s. 54). 2. Zakres podmiotowy ustawy nie ogranicza się tylko do podmiotów świadczących usługi płatnicze (dostawców, por. art. 6), reguluje również prawa i obowiązki podmiotów, na których rzecz działają dostawcy usług płatniczych, czyli użytkowników usług płatniczych. Zakres zastosowania przepisów ustawy może się różnić w zależności od tego, czy użytkownikiem jest konsument, gdyż wtedy bez możliwości wyłączeń stosuje się jej działy II i III (por. art. 16 i art. 33 u.u.p.), czy niekonsument (w takim wypadku strony mogą wyłączyć w całości lub w części dział II (art. 16), a w części wskazanej w art. 33 dział III ustawy). Zakres stosowania może się zmienić także w sytuacji, gdy transakcje płatnicze, które mogą być dokonane za pomocą instrumentu płatniczego obejmują niskie kwoty (art. 19 i 39 u.u.p., por. W. Srokosz, Zakres stosowania Dyrektywy PSD (Payment Services Directive), Prawo Mediów Elektronicznych 2010, nr 1, s. 36). IMPLEMENTACJA DYREKTYWY 3. Dyrektywa PSD zgodnie z brzmieniem jej art. 94, powinna zostać implementowana do krajowych porządków prawnych do 1 listopada 2009 r. W przypadku zatem komentowanej ustawy, implementacja została dokonana z niemal dwuletnim opóźnieniem. ZASADY RYNKU USŁUG PŁATNICZYCH 4. Jak wskazuje się w piśmiennictwie, samo sformułowanie katalogu zasad nie przesądza jeszcze, że zasady te mają charakter normatywny. Aby zasada nabrała takiego charakteru, musi wynikać z przepisów prawa lub linii orzeczniczej i zostać w jakiś sposób legitymowana jako zasada albo też musi istnieć powszechna akceptacja w doktrynie 19

18 Art. 1 Ustawa o usługach płatniczych co do obowiązywania danej zasady (por. Cz. Żuławska, Zasady gospodarczego prawa prywatnego, Warszawa 2007, s. 6 9). Zawsze zatem zasada prawa musi spotkać się z ograniczoną przynajmniej ingerencją doktryny w celu nadania jej ostatecznego kształtu. Ze względu na sposób redakcji dyrektywy PSD, jak również ideę SEPA oraz aksjologię, która znalazła się u podstaw dyrektywy, można sformułować kilka zasad, które mają przyświecać funkcjonowaniu rynku usług płatniczych w Polsce: 1) zasada przejrzystości (J. Gliniecka, Zasada przejrzystości świadczenia usług płatniczych jako warunek bezpiecznego korzystania z elektronicznych instrumentów płatniczych na tle rozwiązań prawnych dyrektywy PSD, PB 2008, nr 9, s. 50); 2) zasada szybkości; 3) zasada ochrony użytkownika usług płatniczych, która przejawia się w dwóch aspektach: a) zasadzie informowania, której przejawem są obowiązki dostawców określone w Działach II i III komentowanej ustawy, b) zasadzie pełnej odpowiedzialności dostawcy za nieautoryzowane transakcje płatnicze powyżej określonej kwoty; 4) zasada ponoszenia ryzyka przez użytkownika za nieautoryzowane transakcje płatnicze; 5) zasada neutralności technologicznej. Wskazane w lit. a i b zasady mają charakter zasad reguł (stosowanych lub nie, na zasadzie wszystko albo nic ), w odróżnieniu od zasad standardów, wskazanych w punktach 1 4 (stosowanych mniej lub więcej, por. np. R. Alexy, On the Structure of Legal Principles, Ratio Juris 2000, t. 13, s ). Ochrona przewidziana w dyrektywie PSD oraz w ustawie o usługach płatniczych stanowi swoisty pomost między regulacjami właściwymi dla obrotu konsumenckiego oraz regulacjami właściwymi dla rynku kapitałowego. Ustawodawca rozszerzył ochronę przyznawaną konsumentom na inne podmioty (zob. E. Rutkowska -Tomaszewska, Ochrona prawna klienta na rynku usług bankowych, Warszawa 2013, wstęp), ale jednocześnie utrzymał ściślejszą ochronę dla konsumentów poprzez odpowiednie normy ius cogens (por. art. 16 i 33 u.u.p.). 20 Mateusz Pacak

19 Dział I. Przepisy ogólne Art. 1 SWOBODA PRZEPŁYWU KAPITAŁU 5. Art. 63 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. Urz C 326/47) statuuje swobodę przepływu kapitału wewnątrz Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Artykuł ten ustanawia również swobodę przepływu płatności (art. 63 ust. 2 TFUE), określaną czasami jako piąta swoboda. Swoboda przepływu płatności zakłada zakaz ograniczeń w przepływie płatności, tzn. poleceń przelewu, poleceń zapłaty, kart płatniczych, gotówki, pieniądza elektronicznego, płatności mobilnych (por. R. Kaszubski, Ł. Obzejta, Karty płatnicze w Polsce, Warszawa 2012, s. 456, 457; szeroko na temat różnych aspektów przepływu płatności w Unii Europejskiej zob. A. Zawidzka, Swoboda przepływu kapitału i płatności, w: Prawo gospodarcze Unii Europejskiej, red. J. Barcz, Warszawa 2011, s. V 13 i n.). SEPA 6. Jednolity Obszar Płatności w Euro (ang. Single Euro Payments Area, SEPA) jest ideą wprowadzenia w Europie jednolitego obszaru płatności z pominięciem regulacji transgranicznych (B. Bacia, Swoboda świadczenia usług finansowych, w: Prawo gospodarcze Unii Europejskiej, red. J. Barcz, Warszawa 2011, s. V 85 i n.). Obejmuje on 27 państw UE oraz Islandię, Liechtenstein, Monako, Norwegię i Szwajcarię. SEPA zakłada, że uczestnicy obrotu będą mogli dokonywać i otrzymywać płatności w euro na całym jego obszarze (R. Kaszubski, Ł. Obzejta, Karty płatnicze w Polsce, Warszawa 2012, s. 456). W myśl koncepcji SEPA ma zostać zniesiony podział na transfery pieniężne transgraniczne i krajowe, a ujednolicone zostaną reguły autoryzacji i rozliczeń [odnośnie do SEPA zob. K. Lewandowski, Jednolity Obszar Płatności w Euro (SEPA): koncepcja i wdrożenie, PB 2008, nr 10; J. Gliniecka, Zasada przejrzystości świadczenia usług płatniczych jako warunek bezpiecznego korzystania z elektronicznych instrumentów płatniczych na tle rozwiązań prawnych dyrektywy PSD, PB 2008, nr 9; M. Grabowski, Ustawa o usługach płatniczych. Komentarz, Warszawa 2012, komentarz do art. 1, pkt 2, s. 5]. 21

20 Art. 1 Ustawa o usługach płatniczych POJĘCIE MAKSYMALNEJ HARMONIZACJI 7. W ujęciu generalnym dyrektywa jest aktem prawnym zawierającym przepisy, które powinny zostać implementowane do systemów prawnych państw członkowskich Unii Europejskiej. Jeżeli normy dyrektywy mają charakter harmonizacji minimalnej oznacza to, że państwa członkowskie muszą jedynie osiągnąć cele dyrektywy (np. zakładany poziom ochrony prawnej) dowolnymi regulacjami. W przypadku harmonizacji maksymalnej państwa członkowskie muszą implementować przepisy dyrektywy bez zmian, z wyjątkiem tzw. opcji narodowych. Maksymalną harmonizację można przeciwstawić minimalnej harmonizacji, w której dyrektywa jest aktem prawnym wiążącym co do celu, a nie co do środków przepisów prowadzących do osiągnięcia tego celu. 8. Charakter harmonizacji maksymalnej nadany dyrektywie PSD oznacza, że jej postanowienia powinny być w całości transponowane do systemów prawnych państw członkowskich, bez możliwości stosowania odstępstw. Wyjątkiem od zasady pełnej harmonizacji są tzw. opcje narodowe, których implementacja jest pozostawiona państwom zarówno ze względu na wybór możliwych regulacji, jak i sposób implementacji. Pozostawienie możliwości odstępstw ma służyć przede wszystkim dostosowaniu zasad ustanowionych w dyrektywie do specyfiki prawnej i rynkowej każdego z państw członkowskich (zob. M. Grabowski, Ustawa..., komentarz do art. 1, teza 3, s. 6). W piśmiennictwie podkreśla się, że charakter maksymalnej harmonizacji dyrektywy PSD przesądza o treści krajowych regulacji prawnych (W. Pyzioł, A. Walaszek -Pyzioł, Ustawa z 2011 roku o usługach płatniczych a umowa rachunku bankowego, PUG 2012, nr 1, s. 2). Jak pokazuje praktyka, jest to tylko założenie, a przepisy komentowanej ustawy, wprowadzonej na podstawie dyrektywy PSD wielokrotnie odbiegają od zamierzeń czy nawet wyraźnej woli prawodawcy europejskiego. 9. Dyrektywa PSD już w pierwszym punkcie preambuły przesądza podstawowe zadanie regulacji zarówno europejskich, jak i krajowych. Tym zadaniem jest stworzenie jednolitego rynku usług płatniczych. W świetle dyrektywy PSD regulacje prawne dotyczące usług płatniczych mają być identyczne we wszystkich państwach Unii, niezależ- 22 Mateusz Pacak