Rozkład materiału Tajemnice przyrody. Klasa 5 zawiera 95 jednostek lekcyjnych, w tym 14 lekcji w terenie

Transkrypt

1 1 Rozkład materiału Tajemnice przyrody. Klasa 5 zawiera 95 jednostek lekcyjnych, w tym 14 w terenie 1. Lekcja organizacyjna. Jak będziemy poznawać przyrodę w klasie 5? Dział 1. Odkrywamy tajemnice map 1. Skala, plan, mapa 2. Co to jest plan i skala? Sposoby poznawania przyrody w klasie 5; zakres przedmiotu przyroda; źródła wiedzy o przyrodzie; wyposażenie pracowni przyrodniczej; regulamin pracowni przyrodniczej Plan przedmiotu; skala; obliczanie wymiarów przedmiotu w skali ; skala liczbowa; skala mianowana; podziałka liniowa 3. Plan i mapa Plan; skala planu; zapisywanie skali planu; mapa; skala mapy * przeliczanie skal planów i map 4. Kreślenie planu boiska lekcja w terenie Pomiar długości i szerokości boiska; wybór skali; zapisanie wymiarów boiska w wybranej skali; nakreślenie planu boiska 2.5 posługuje się podziałką liniową do określania odległości 2.6 wykonuje pomiary, np. taśmą mierniczą, szacuje odległości i wysokości w terenie 2.4 identyfikuje na planie i mapie topograficznej miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu, określa wzajemne położenie obiektów na planie, mapie topograficznej i w terenie 2.5 jw. 2.6 jw. Pogadanka na temat zakresu treści nauczania i wymagań edukacyjnych dla klasy 5; prezentacja podręcznika, płyty, atlasu i dodatkowych źródeł wiedzy o przyrodzie; wyszukiwanie zadanych informacji; przypomnienie regulaminu pracowni Pogadanka wyjaśniająca pojęcia: plan, skala; wykonywanie pomiarów przedmiotów; zapisywanie wymiarów rzeczywistych i wymiarów w podanej skali: 1 : 10; 1 : 20; 1 : 5; 1 : 50; rysowanie przedmiotów w skali; omówienie zapisywania tej samej skali w różnej postaci Pogadanka wyjaśniająca zasady sporządzania planu obszaru; wyjaśnienie pojęcia mapa; ćwiczenia w zapisywaniu skal planów i map * ćwiczenia w przeliczaniu skal planów i map Wykonanie pomiarów boiska taśmą mierniczą; obliczenie wymiarów boiska w wybranej skali; sporządzenie planu boiska wg instrukcji (s. 11) Podręcznik; zeszyt ćwiczeń; nowy atlas nas ; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; atlas roślin, komputer, projektor lub tablica interaktywna Linijka, taśma miernicza, zeszyt ćwiczeń; nowy atlas nas, s. 20, 22 Plan miejscowości, mapa regionu lub powiatu; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 21 Taśma miernicza, notatniki, linijki, ołówki, podręcznik

2 2 2. Odległości na planie, mapie i w terenie 3. Wysokość w terenie i na mapie poziomicowej 5. Jak obliczyć i oszacować odległość? 6. Ćwiczenia w obliczaniu i szacowaniu odległości * obliczanie odległości za pomocą skali liczbowej 7. Poznajemy wysokość bezwzględną, względną i mapę poziomicową 8. Co można odczytać z mapy poziomicowej? Obliczanie odległości na mapie lub planie za pomocą podziałki liniowej z wykorzystaniem kroczka, cyrkla lub linijki; obliczanie odległości na mapie lub planie za pomocą podziałki liniowej z wykorzystaniem nitki; szacowanie odległości Wysokość bezwzględna; wysokość względna; poziomica; mapa poziomicowa Informacje zawarte na mapie poziomicowej; formy terenu na mapie poziomicowej; wypukłe i wklęsłe formy terenu 2.5 jw. 2.6 jw. 2.5 jw. 2.6 jw. 2.7 rozróżnia w terenie i na modelu formy wypukłe i wklęsłe, wskazuje takie formy na mapie poziomicowej Omówienie sposobu obliczania odległości za pomocą podziałki z wykorzystaniem kroczka cyrkla lub linijki oraz z wykorzystaniem nitki wg instrukcji (s. 15, 16); ćwiczenia w obliczaniu odległości przy użyciu kroczka i nitki; wyjaśnienie, na czym polega szacowanie odległości Mierzenie odległości na mapie; ćwiczenia w obliczaniu odległości za pomocą podziałki liniowej; ćwiczenia w szacowaniu odległości * ćwiczenia w obliczaniu odległości za pomocą skali liczbowej Pogadanka wyjaśniająca pojęcia: wysokość bezwzględna, wysokość względna, poziomica, mapa poziomicowa; omówienie sposobu tworzenia mapy poziomicowej 2.7 jw. Pogadanka na temat rodzajów form terenu; analiza map poziomicowych przedstawiających formy wypukłe i wklęsłe; ćwiczenia w odczytywaniu i zapisywaniu wysokości bezwzględnej i obliczaniu wysokości względnej; rozpoznawanie form terenu przedstawionych na mapie poziomicowej Plan miejscowości lub mapa regionu, kroczek (cyrkiel lub linijka), nitka, linijka, zeszyt ćwiczeń; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, mapa, plan miejscowości, linijka Zeszyt ćwiczeń, nowy atlas nas, s Mapa poziomicowa. Mapa hipsometryczna nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 24

3 3 3. Wysokość w terenie i na mapie poziomicowej cd. 4. Nakładanie barw na mapy poziomicowe Podsumowanie działu 1 9. Szacowanie wysokości lekcja w terenie 10. Nakładanie barw na mapy poziomicowe 11. Odkrywamy tajemnice map podsumowanie działu Szacowanie wysokości budynków; szacowanie wysokości metodą cienia; szacowanie wysokości niewielkiego pagórka Barwy hipsometryczne; mapy hipsometryczne; zasada doboru barw hipsometrycznych; formy ukształtowania powierzchni: niziny, wyżyny, góry i ich oznaczenia na mapie; mapa ogólnogeograficzna; informacje zawarte na mapie ogólnogeograficznej Utrwalenie i uzupełnienie wiadomości z działu jw. Omówienie sposobu szacowania wysokości budynków; ćwiczenia w: szacowaniu wysokości budynku szacowaniu szkoły, szacowaniu wysokości drzewa metodą cienia, szacowaniu wysokości względnej pagórka (wg instrukcji 23) 7.1 rozpoznaje na mapie hipsometrycznej niziny, wyżyny, góry Pogadanka objaśniająca zasady stosowania barw hipsometrycznych; rozpoznawanie form terenu na podstawie analizy barw na mapie; analiza informacji zawartych w legendzie mapy ogólnogeograficznej 2.4; 2.5; 2.6; 2.7; 7.1 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie zadań utrwalających w zeszycie ćwiczeń Kij o dł. 1 m., notatnik, długopis Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s ; mapa ogólnogeograficzna Polski Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji z działu Sprawdzian Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy z działu 1 programowej: 2.4; 2.5; 2.6; 2.7; 7.1 Dział 2. Poznajemy naszą ojczyznę i inne kraje europejskie 1. Ukształtowanie powierzchni Polski 13. Jakie siły kształtują powierzchnię ziemi? Siły kształtujące powierzchnię ziemi; skutki działania sił wewnętrznych; działanie sił zewnętrznych: wody, temperatury, wiatru, lodowców i człowieka 7.3 podaje przykłady zależności między cechami krajobrazu a formami działalności człowieka Pogadanka na temat sił kształtujących powierzchnię ziemi; modelowanie wpływu wody na rzeźbę powierzchni ziemi oraz niszczenie skał; rozmowa na temat roli Piasek, konewka z wodą, taca, butelka z wodą, dostęp do zamrażarki

4 4 1. Ukształtowanie powierzchni Polski cd. 2. Wody powierzchniowe Polski 14. Pasowe ukształtowanie powierzchni Polski 15. Pasowe ukształtowanie powierzchni Polski praca z mapą 16. Wody powierzchniowe Polski 3. Lasy Polski 17. Poznajemy lasy Polski Pasowość ukształtowania powierzchni Polski Pasy ukształtowania powierzchni Polski; krainy tworzące poszczególne pasy Rodzaje wód powierzchniowych w Polsce: rzeki, jeziora, bagna; największe rzeki Polski: Wisła i Odra oraz ich dorzecza; dopływy Wisły i Odry; typy jezior w Polsce; występowanie jezior w Polsce; rola sztucznych zbiorników wodnych; przykłady miejsc z największymi obszarami bagiennymi w Polsce Zmiany lesistości Polski; skład gatunkowy lasów Polski; rozmieszczenie lasów w Polsce * owady niszczące lasy (szkodniki) człowieka w kształtowaniu powierzchni ziemi 7.1 jw. Analiza mapy hipsometrycznej; wskazywanie na mapie pasów ukształtowania powierzchni Polski; odczytywanie z mapy nazw krain tworzących poszczególne pasy 7.1 jw. Praca z mapą wskazywanie krain tworzących poszczególne pasy ukształtowania powierzchni Polski; wskazywanie położenia i odczytywanie wysokości najwyżej i najniżej położonych punktów 4.9 rozróżnia i opisuje rodzaje wód powierzchniowych Przypomnienie pojęć opisujących rzekę; pogadanka na temat Wisły i Odry ilustrowana mapą wskazywanie źródeł, biegu rzek, dorzeczy, dopływów i ujść; pogadanka na temat typów jezior, lokalizacji i roli sztucznych zbiorników wodnych; wskazywanie na mapie obszarów bagiennych 7.3 jw. Pogadanka na temat przyczyn zmian lesistości Polski; analiza diagramów przedstawiających skład gatunkowy lasów Polski; analiza rozmieszczenia lasów w Polsce * prezentacja informacji na Polski, nowy atlas nas, s Polski, nowy atlas nas, s Polski, nowy atlas nas, s Mapa krajobrazowa Polski; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 44; zdjęcia drzew najczęściej występujących w lasach Polski

5 5 3. Lasy Polski cd. temat szkodliwych owadów (szkodników) żyjących w lasach 4. Podział administracyjny Polski 18. Podział administracyjny Polski Temat rozszerzający treści nauczania 5. Polska w Europie 6. Zjednoczona Europa 19. Polska w Europie 20. Poznajemy kraje sąsiadujące z Polską 21. Polska w Unii Europejskiej Podział administracyjny Polski; jednostki administracyjne; zasada samorządności * władze województwa, powiatu i gminy Położenie Polski; granice państwa; miejsce Polski w Europie * skrajne punkty Europy (najbardziej wysunięte na: północ, południe, zachód i wschód) Kraje sąsiadujące z Polską: położenie, stolice, osobliwości Cele Unii Europejskiej; prawa obywateli Unii Europejskiej; strefa Schengen * terytoria zamorskie państw europejskich 7.6 lokalizuje na mapie Europy: Polskę oraz państwa sąsiadujące z Polską i ich stolice Pogadanka na temat jednostek podziału administracyjnego Polski; wskazywanie na mapie województw, powiatów; odczytywanie informacji z wykresu; omówienie zasady samorządności * prezentacja lokalnych władz samorządowych; spotkanie z przedstawicielem władz samorządowych; (wycieczka do lokalnego urzędu) Pogadanka na temat położenia Polski w Europie i znaczenia tego położenia; wskazywanie na mapie państw sąsiadujących z Polską; odczytywanie informacji z wykresu * wskazywanie na mapie i odczytywanie nazw skrajnych punktów Europy (położonych na lądzie i z uwzględnieniem wysp) 7.6 jw. Prezentacja przez uczniów informacji na temat krajów sąsiadujących z Polską Temat rozszerzający treści nauczania Omówienie celów Unii Europejskiej; prezentacja symboli Unii Europejskiej; analiza kalendarium najważniejszych wydarzeń w Unii (atlas); rozmowa na temat inwestycji i przedsięwzięć lokalnych współfinansowanych przez Unię Mapa administracyjna Polski; nowy atlas nas, s. 56; zdjęcia herbów: województwa, powiatu, gminy Mapa polityczna Europy; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 57 Mapa polityczna Europy; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 57 Mapa polityczna Europy; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 58; symbole Unii: flaga, nagranie hymnu; euro, zdjęcia budynków Parlamentu Europejskiego

6 6 6. Zjednoczona Europa cd. Podsumowanie działu Poznajemy wybrane kraje Unii Europejskiej 23. Poznajemy naszą ojczyznę podsumowanie działu 24. Sprawdzian z działu 2 Dział 3. Poznajemy sposoby ochrony przyrody 1. Co zagraża przyrodzie? 25. Jak działalność człowieka wpływa na stan powietrza? 26. Jak działalność człowieka wpływa na stan wód i gleb? Wybrane kraje Unii Europejskiej: Francja, Hiszpania, Włochy, Wielka Brytania Utrwalenie i uzupełnienie wiadomości z działu 2 Temat rozszerzający treści nauczania * pogadanka na temat terytoriów zamorskich państw europejskich Prezentacja przez uczniów informacji na temat wybranych krajów Unii Europejskiej 4.9; 7.1; 7.3; 7.6 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Mapa polityczna Europy; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 58 Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji z działu 2 Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 4.9; 7.1; 7.3; 7.6 Źródła zanieczyszczeń; sposoby rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń; miejsca powstawania trujących pyłów i gazów; pyły i gazy zagrożenie dla przyrody, zdrowia ludzi (kwaśne opady, spaliny, smog) Rodzaje ścieków; skutki obecności w ściekach detergentów, nawozów sztucznych i środków ochrony roślin; zagrożenia środowiska spowodowane tworzeniem hałd i wysypisk (w tym dzikich); wpływ 5.1 prowadzi obserwacje i proste doświadczenia wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia (powietrza, wody, gleby) 5.2 wyjaśnia wpływ codziennych zachowań w domu, w szkole, w miejscu zabawy na stan środowiska 5.5 podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu środowiska na zdrowie człowieka 5.1 jw. 5.2 jw. 6.7 wykazuje doświadczalnie wpływ różnych substancji i ich mieszanin (np. soli kuchennej, octu, detergentów) na wzrost i rozwój roślin, dokumentuje i prezentuje wyniki Rozmowa na temat źródeł zanieczyszczeń środowiska; omówienie sposobów rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń; rozmowa na temat wpływu smogu i kwaśnych opadów na stan środowiska oraz zdrowie ludzi; badanie stanu zapylenia powietrza w najbliższej okolicy wg instrukcji (s. 64) Pogadanka na temat zanieczyszczeń wód, rozmowa na temat zanieczyszczenia gleb; rozmowa na temat przyczyn wyczerpywania się zasobów przyrody; przygotowanie: badania stanu czystości gleby w najbliższym otoczeniu wg Podręcznik; taśma samoprzylepna, dwa plastikowe kubki, dwa kije o dł. 1 m, pinezki, nożyczki; nowy atlas nas, s Podręcznik; dwie doniczki, ziemia ogrodowa i ziemia z pobocza ruchliwej okolicy, nasiona rzeżuchy, szklanka, woda; sól kuchenna, lignina, trzy małe słoiki, trzy spodki, detergent, zakraplacz

7 7 1. Co zagraża przyrodzie? cd. 2. Jak ratować przyrodę? 3. Obszary i obiekty chronione w Polsce 27. Jak ratować przyrodę? 28/29. Badanie i opis stanu czystości środowiska lekcje w terenie 30. Poznajemy obszary i obiekty przyrody chronione ścieków i odpadów stałych na stan środowiska; przyczyny i przykłady wyczerpywania się zasobów przyrody Przykłady samooczyszczania się przyrody; indywidualne i globalne działania człowieka służące ochronie przyrody * akcje na rzecz ochrony przyrody Badanie stanu czystości powietrza, wody, gleby (ze szczególnym uwzględnieniem wpływu zanieczyszczeń na wzrost i rozwój roślin) Formy ochrony przyrody w Polsce; położenie (na mapie) wybranych obszarów i obiektów chronionych; doświadczenia instrukcji (s. 66); badania wpływu soli i detergentów na wzrost i rozwój roślin wg instrukcji (s. 67) 5.1 jw. 5.2 jw. 5.3 proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu 5.4 jw. 5.5 jw. 6.6 bada wpływ czynników takich jak: woda, powietrze, temperatura, gleba na przedmioty zbudowane z różnych substancji 6.8 uzasadnia potrzebę segregacji odpadów, wskazując na możliwość ich ponownego przetwarzania (powołując się na właściwości substancji) 5.1 jw. 5.2 jw. 5.4 podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka 6.7 jw. 7.4 wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, wskazuje na mapie parki narodowe, podaje przykłady Pogadanka na temat samooczyszczania się przyrody; rozmowa na temat wpływu codziennych czynności na stan środowiska; wskazywanie przykładów decyzji służących ochronie przyrody, podejmowanych przez władze centralne i lokalne; badanie szybkości rozkładania się odpadów wg instrukcji (s. 70) * rozmowa na temat akcji na rzecz ochrony przyrody Badanie stanu czystości wód powierzchniowych wg instrukcji (s. 65); analiza wyników doświadczeń z 25 i 27; obserwacja stanu czystości najbliższej okolicy; sporządzenie opisu stanu czystości środowiska najbliższej okolicy Pogadanka na temat form ochrony przyrody w Polsce; wskazywanie na mapie położenia wymienionych Podręcznik; dwie butelki: szklana i plastikowa, foliowa torebka, metalowa puszka, papier gazetowy, suche liście, kawałek owocu, niewielka łopatka, rękawice, ogrodowe, taśma i kije od oznaczenia Podręcznik; trzy słoiki, woda z wodociągu, woda z rzeki, woda ze stawu; aparat fotograficzny, notatniki Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s

8 8 3. Obszary i obiekty chronione w Polsce cd. w Polsce ochrona ścisła i częściowa; opis wybranych obszarów i obiektów chronionych; zasady zachowania się na obszarach chronionych rezerwatów przyrody, pomników przyrody i gatunków objętych ochroną, występujących w najbliższej okolicy obszarów i obiektów chronionych; opracowanie zasad zachowania się na obszarach chronionych 4. Ochrona gatunkowa roślin, grzybów i zwierząt 31. Przegląd wybranych obiektów i obszarów chronionych 32. Ochrona gatunkowa roślin, grzybów i zwierząt 33/34. Obszary i obiekty chronione w najbliższej okolicy lekcje w terenie Park narodowy; park krajobrazowy; rezerwat przyrody; rezerwat ścisły; pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej Organizmy objęte ochroną gatunkową; ochrona całkowita; ochrona częściowa; przykłady roślin i zwierząt chronionych * historia ochrony żubrów w Polsce Formy ochrony przyrody w najbliższej okolicy; gatunki chronione 7.4 jw. Wyszukiwanie informacji w dodatkowych źródłach (internet, publikacje, filmy) na temat wybranych obiektów i obszarów chronionych; selekcjonowanie informacji; prezentacja przez uczniów zgromadzonych informacji 7.4 jw. Pogadanka na temat ochrony całkowitej i częściowej; prezentacja zdjęć gatunków chronionych; wskazywanie cech budowy ułatwiających rozpoznanie gatunku chronionego; rozmowa na temat ochrony częściowej * pogadanka na temat ochrony żubra w Polsce 7.4 jw. Wycieczka do parku narodowego, parku krajobrazowego lub rezerwatu przyrody; pogadanka na temat form ochrony przyrody w najbliższej okolicy; wykonanie dokumentacji fotograficznej obiektów chronionych; obserwacja wybranych elementów przyrodniczych; dokumentowanie obserwacji Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s ; zdjęcia wybranych gatunków chronionych; zdjęcia pomników przyrody Zdjęcia wybranych gatunków chronionych roślin, zwierząt i grzybów Przewodnik turystyczny opisujący formy ochrony przyrody w najbliższej okolicy lub informacje z innych źródeł na ww. temat; aparat fotograficzny, notatniki, długopisy, lornetki, lupy; karty pracy

9 9 Podsumowanie działu Poznajemy sposoby ochrony przyrody podsumowanie działu 36. Sprawdzian z działu 3 Dział 4. Poznajemy krajobrazy nizin 1. Co to jest krajobraz? 37. Co to jest krajobraz? 2. Morze Bałtyckie 38. Morze Bałtyckie 3. Tam, gdzie ląd styka się z morzem 39. Poznajemy pas pobrzeży Utrwalenie i uzupełnienie wiadomości z działu 3 5.1; 5.2; 5.3; 5.4; 5.5; 6.6, 6.7; 6.8; 7.4 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji z działu 3 Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 5.1; 5.2; 5.3; 5.4; 5.5; 6.6; 6.7; 6.8; 7.4 Krajobraz; składniki krajobrazu; rodzaje krajobrazów; krajobraz naturalny; krajobraz kulturowy Położenie Morza Bałtyckiego; głębokość, temperatura, zasolenie Morza Bałtyckiego; organizmy występujące w Morzu Bałtyckim; ptaki nadmorskie Cechy krajobrazu nadmorskiego; wybrzeże niskie, wybrzeże wysokie; 4.1 rozpoznaje w terenie przyrodnicze (ożywione i nieożywione) oraz antropogeniczne składniki krajobrazu i wskazuje zależności między nimi 5.4 podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka 7.3 jw. 7.2 charakteryzuje wybrane krajobrazy Polski: gór wysokich, wyżyny wapiennej, nizinny, pojezierny, nadmorski, wielkomiejski, przemysłowy, rolniczy oraz wskazuje je na mapie 7.2 jw. 7.3 podaje przykłady zależności między cechami Rozmowa na temat składników krajobrazu; wyróżnianie różnych rodzajów krajobrazu; omówienie cech krajobrazu naturalnego i krajobrazu kulturowego; obserwacja i opis słowny krajobrazu najbliższej okolicy; wskazywanie korzystnych i niekorzystnych zmian w krajobrazie najbliższej okolicy, które zaszły pod wpływem działalności człowieka; * wskazywanie na mapie krajobrazów naturalnych i kulturowych Wskazywanie na mapie położenia Morza Bałtyckiego; przedstawienie informacji na temat zasolenia, głębokości i temperatury wód w Morzu Bałtyckim; rozpoznawanie organizmów żyjących w Morzu Bałtyckim i na wybrzeżu Pogadanka na temat cech krajobrazu nadmorskiego (wybrzeże niskie, wybrzeże Mapa krajobrazowa Polski, nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s ; zdjęcia wybranych typów krajobrazów Polski, nowy atlas nas, s. 4, 26 27, 60; zdjęcia wybranych organizmów żyjących w Morzu Bałtyckim Polski nowy atlas

10 10 3. Tam, gdzie ląd styka się z morzem cd. 4. Gdańsk jedno z najstarszych miast polskich 5. Pojezierza krainy jezior 6. Krajobrazy Nizin Środkowopolskich 40. Poznajemy walory turystyczne Gdańska 41. Pojezierza krainy jezior 42. Poznajemy Niziny Środkowopolskie krainy pasa pobrzeży; powstawanie jezior przybrzeżnych; niszcząca działalność morza; Żuławy Wiślane; gospodarowanie na pobrzeżach * rozpoznawanie obiektów wyrzucanych przez morskie fale Położenie Gdańska; historia i rozwój Gdańska; główne zabytki Gdańska; współczesny Gdańsk; Trójmiasto Położenie Pojezierzy: Mazurskiego, Suwalskich, Pomorskich, Wielkopolskiego; cechy wyróżniające poszczególne pojezierza; cechy krajobrazu pojeziernego; Kraina Wielkich Jezior Mazurskich; przyroda Mazur; Pojezierza Suwalskie Siły zewnętrzne kształtujące krajobraz Nizin Środkowopolskich; cechy krajobrazu nizinnego; rodzaje krajobrazów występujących na Nizinach Środkowopolskich; Niziny Mazowieckie jako przykład krajobrazu a formami działalności człowieka 7.2 jw. 7.3 jw. 7.5 wymienia najważniejsze walory turystyczne największych miast Polski ze szczególnym uwzględnieniem Warszawy, Krakowa, Gdańska wysokie); wskazywanie na mapie położenia pobrzeży; omówienie powstawania jezior przybrzeżnych; wskazywanie na mapie położenia Żuław Wiślanych; omówienie sposobu gospodarowania na pobrzeżach * prezentacja zdjęć lub obiektów naturalnych wyrzucanych przez morskie fale Wskazywanie na mapie położenia Gdańska; opowiadanie o najważniejszych wydarzeniach z historii Gdańska; prezentacja atrakcji turystycznych Gdańska; rozmowa na temat współczesnego Gdańska 7.2 jw. Wskazywanie na mapie położenia Pojezierzy: Mazurskiego, Suwalskich, Pomorskich, Wielkopolskiego; rozmowa na temat cech krajobrazu pojeziernego; wskazywanie na mapie trasy wycieczki po Krainie Wielkich Jezior Mazurskich opisanej 7.1 rozpoznaje na mapie hipsometrycznej niziny, wyżyny, góry 7.2 jw. 7.3 jw. Wskazywanie na mapie położenia Nizin Środkowopolskich; odczytywanie nazw głównych nizin Polski; rozmowa na temat cech krajobrazu nizinnego i rodzajów krajobrazów występujących na Nizinach nas, s. 26, 30 Polski, nowy atlas nas, s. 26, 47, 54 55, zdjęcia zabytków Gdańska Polski, nowy atlas nas, s. 26, 31, 47 Polski, nowy atlas nas, s. 26, 32, 46

11 11 6. Krajobrazy Nizin Środkowopolskich cd. 7. Krajobraz wielkomiejski Warszawy 43. Krajobraz wielkomiejski Warszawy 44. Najważniejsze atrakcje turystyczne Warszawy krajobrazu nizinnego Cechy krajobrazu wielkomiejskiego * metro podziemna kolej miejska Najważniejsze atrakcje turystyczne Warszawy Środkowopolskich; omówienie cech krajobrazu nizinnego na przykładzie Nizin Mazowieckich 7.2 jw. przypomnienie cech krajobrazu kulturowego; rozmowa na temat cech krajobrazu wielkomiejskiego * pogadanka lub rozmowa na temat roli metra w komunikacji wielkomiejskiej 7.5 jw. Planowanie trasy wycieczki uwzględniającej najważniejsze zabytki Warszawy; wykonanie folderów (portfolio) na temat zabytków, obiektów muzealnych, kulturalnych lub naukowych Warszawy Plan Warszawy; zdjęcia przedstawiające krajobraz wielkomiejski Warszawy Plan Warszawy; zdjęcia przedstawiające zabytki Warszawy 8. Wędrujemy po parkach narodowych na nizinach 45. Poznajemy parki narodowe pobrzeży i pojezierzy Woliński Park Narodowy; Słowiński Park Narodowy; Park Narodowy Ujście Warty ; Drawieński Park Narodowy; Park Narodowy Bory Tucholskie ; Wielkopolski Park Narodowy; Wigierski Park Narodowy 7.4 wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, wskazuje na mapie parki narodowe, podaje przykłady rezerwatów przyrody, pomników przyrody i gatunków objętych ochroną, występujących w najbliższej okolicy Wskazywanie na mapie położenia parków narodowych; rozmowa na temat roku utworzenia, wielkości parków, osobliwości przyrodniczych * prezentacja multimedialna lub film na temat wybranego parku narodowego Polski, nowy atlas nas, s Poznajemy parki narodowe Nizin Środkowopolskich Kampinoski Park Narodowy; Biebrzański Park Narodowy; Narwiański Park Narodowy; Poleski Park Narodowy; Białowieski Park Narodowy 7.4 jw.

12 12 Podsumowanie działu Poznajemy krajobrazy nizin podsumowanie działu 48. Sprawdzian z działu 4 Dział 5. Poznajemy krajobrazy wyżyn 1. Miejskoprzemysłowy krajobraz Wyżyny Śląskiej 49 Miejskoprzemysłowy krajobraz Wyżyny Śląskiej Utrwalenie i uzupełnienie wiadomości z działu 4 4.1; 5.4; 7.1; 7.2; 7.3; 7.4; 7.5 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji z działu 4 Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 4.1; 5.4; 7.1; 7.2; 7.3; 7.4; 7.5 Położenie Wyżyny Śląskiej; przekształcanie krajobrazu naturalnego Wyżyny Śląskiej w krajobraz miejsko-przemysłowy; skutki rozwoju przemysłu na Wyżynie Śląskiej *różne postaci węgla w przyrodzie i ich wykorzystywanie 4.1 jw. 7.1 jw. 7.2 jw. 7.3 jw. Wskazywanie na mapie położenia Wyżyny Śląskiej i głównych miast tej wyżyny; rozmowa na temat cech krajobrazu naturalnego i miejsko-przemysłowego; wskazywanie na mapie wybranych cech krajobrazu Wyżyny Śląskiej (np. duża liczba miast, duże zagęszczenie sieci dróg); wskazywanie przykładów działań człowieka służących poprawie stanu środowiska Polski; nowy atlas nas, s. 28, 35, * obserwacja próbek węgla kamiennego, węgla brunatnego i torfu; rozmowa na temat występowania i wykorzystania różnych postaci węgla w przyrodzie 2. Na wapiennej Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej 50. Na wapiennej Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej Położenie Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej; pojęcie krasowienia ; cechy krajobrazu krasowego; 4.1 jw. 7.1 jw. 7.2 jw. 7.3 jw. Wskazywanie na mapie położenia Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej; rozmowa na temat krasowienia i cech krajobrazu krasowego; pogadanka ilustrowana Polski; nowy atlas nas, s. 28, 33, 42

13 13 2. Na wapiennej Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej cd. jaskinia jako przykład formy krasowej; osobliwości przyrodnicze Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej; Szlak Orlich Gniazd zdjęciami na temat zachowań nietoperzy; omówienie wpływu warunków geograficznych Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej na występowanie roślin; wskazywanie na mapie Szlaku Orlich Gniazd 3. Wśród pól i wąwozów Wyżyny Lubelskiej 51. Poznajemy Wyżynę Lubelską Położenie Wyżyny Lubelskiej; wąwozy lessowe; cechy krajobrazu rolniczego; najważniejsze uprawy na Wyżynie Lubelskiej; miasta Wyżyny Lubelskiej 4.1 jw. 7.1 jw. 7.2 jw. 7.3 jw. 7.5 jw. Wskazywanie na mapie położenia Wyżyny Lubelskiej; pogadanka na temat cech krajobrazu rolniczego; omówienie sposobu powstawania wąwozów lessowych; pokaz zdjęć przedstawiających wąwozy lessowe; rozpoznawanie roślin uprawianych na Wyżynie Lubelskiej; wskazywanie na mapie głównych miast Wyżyny Lubelskiej; rozmowa na temat atrakcji turystycznych tych miast Polski; nowy atlas nas, s. 28, 34, 46, Kraków dawna stolica Polski 52. Kraków dawna stolica Polski Położenie Krakowa; najważniejsze wydarzenia z historii Krakowa; osobliwości Wawelu 7.5 jw. Wskazywanie na mapie położenia Krakowa; opowiadanie o najważniejszych wydarzeniach z historii Krakowa; pogadanka ilustrowana na temat osobliwości Wawelu Polski; nowy atlas nas, s. 27, 47, 54 55

14 14 4. Kraków dawna stolica Polski cd. 53. Poznajemy skarby Krakowa Stare Miasto: Wawel, Rynek Główny z kościołem Mariackim i Sukiennicami; pozostałości budowli obronnych; Uniwersytet Jagielloński; Kazimierz dzielnica żydowska 7.5 jw. Planowanie trasy wycieczki uwzględniającej najważniejsze zabytki Krakowa; wykonanie folderów (portfolio) na temat zabytków Krakowa Plan Krakowa; zdjęcia przedstawiające zabytki Krakowa 5. Wędrujemy po parkach narodowych na wyżynach Podsumowanie działu Poznajemy parki narodowe wyżyn 55. Poznajemy krajobrazy wyżyn podsumowanie działu Ojcowski Park Narodowy; Roztoczański Park Narodowy *wpływ ruchu turystycznego na parki narodowe Utrwalenie i uzupełnienie wiadomości z działu jw. Wskazywanie na mapie położenia parków narodowych; rozmowa na temat daty utworzenia poszczególnych parków, ich obszaru i osobliwości przyrodniczych *rozmowa na temat skutków rozwoju turystyki na terenach parków narodowych 4.1; 7.1; 7.2; 7.3; 7.4; 7.5 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie zadań utrwalających w zeszycie ćwiczeń Polski; nowy atlas nas, s Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji z działu Sprawdzian z działu 5 Dział 6. Poznajemy krajobrazy gór 1. Góry niskie, średnie i wysokie 57. Poznajemy krajobraz gór niskich Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 4.1; 7.1; 7.2; 7.3; 7.4; 7.5 Położenie Gór Świętokrzyskich; czynniki kształtujące krajobraz Gór Świętokrzyskich 4.1 jw. 7.1 jw. 7.2 jw. Wskazywanie na mapie położenia Gór Świętokrzyskich; pogadanka na temat charakterystycznych cech krajobrazu gór niskich; rozpoznawanie rodzajów skał, Polski; nowy atlas nas, s ; kolekcja skał (wapień, piaskowiec, zlepieniec)

15 15 1. Góry niskie, średnie i wysokie cd. 58. Poznajemy krajobraz gór średnich i wysokich Położenie Sudetów; krajobraz Sudetów gór średnich; Karpaty góry wysokie; pasma górskie Karpat; skały występujące w Sudetach i Karpatach 4.1 jw. 7.1 jw. 7.2 jw. które występują w Górach Świętokrzyskich Wskazywanie na mapie położenia Sudetów i Karpat; pogadanka na temat charakterystycznych cech krajobrazu gór średnich; wymienienie pasm górskich Karpat; rozpoznawanie rodzajów skał, które występują w Sudetach i Karpatach Polski, nowy atlas nas, s , 37, 38, 39, 42; kolekcja skał (granit, wapień, piaskowiec, zlepieniec) 2. Tatry kraina turni i grani 59. Tatry kraina turni i grani Położenie Tatr; cechy krajobrazu wysokogórskiego; jeziora tatrzańskie; Tatry Wschodnie i Tatry Zachodnie oraz budujące je skały; porównanie krajobrazu Tatr Wysokich i Tatr Zachodnich 4.1 jw. 7.1 jw. 7.2 jw. Wskazywanie na mapie położenia Tatr; wskazywanie na mapie Tatr położenia Tatr Wysokich i Tatr Zachodnich; pogadanka na temat cech krajobrazu wysokogórskiego Tatr; wskazywanie na mapie położenia tatrzańskich jezior, największych jaskiń i dolin Polski, nowy atlas nas, s , 28 29, 39; kolekcja skał (granit, wapień) 3. Pogoda i roślinność Tatr 60. Pogoda i roślinność Tatr Cechy pogody tatrzańskiej; piętra roślinności w Tatrach; 4.1 jw. 7.2 jw. 7.3 jw. Rozmowa na temat składników pogody (przypomnienie z klasy 4.) i cech pogody tatrzańskiej; analiza rozmieszczenia roślinności w Tatrach; pogadanka na temat warunków pogodowych panujących na poszczególnych piętrach i cech roślin umożliwiających ich rozwój Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 44; zdjęcia roślin występujących na poszczególnych piętrach roślinnych Tatr

16 16 4. Wędrujemy po parkach narodowych w górach 61. Poznajemy parki narodowe gór 62. Prezentujemy parki narodowe gór Świętokrzyski Park Narodowy; Park Narodowy Gór Stołowych; Karkonoski Park Narodowy; Tatrzański Park Narodowy; Babiogórski Park Narodowy; Gorczański Park Narodowy; Pieniński Park Narodowy; Magurski Park Narodowy; Bieszczadzki Park Narodowy 7.4 jw. Wskazywanie na mapie położenia parków narodowych Gór Świętokrzyskich, Sudetów i Karpat; tworzenie mapy mentalnej Parki narodowe gór Prezentacja poszczególnych parków przygotowana przez uczniów Polski; nowy atlas nas, s. 44; zdjęcia osobliwości z poszczególnych parków lub prezentacje przygotowane przez uczniów (dowolna forma np. foldery, portfolio, plakaty, prezentacje multimedialne); duży arkusz papieru; pisaki Podsumowanie działu Poznajemy krajobrazy gór podsumowanie działu Utrwalenie i uzupełnienie wiadomości z działu 6 4.1; 7.1; 7.2; 7.3; 7.4 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Podręcznik; zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji z działu Sprawdzian Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy z działu 6 programowej: 4.1; 7.1; 7.2; 7.3; 7.4 Dział 7. Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów 1. Mchy rośliny wilgotnych środowisk lądowych 65. Poznajemy mchy Budowa zewnętrzna mchów; rozmnażanie się mchów; występowanie mchów; różnorodność mchów; znaczenie mchów *budowa komórki roślinnej 1.7 podaje przykłady przyrządów ułatwiających obserwację przyrody (lupa, mikroskop, lornetka), opisuje ich zastosowanie, posługuje się nimi podczas prowadzonych obserwacji 4.3 obserwuje i nazywa typowe organizmy lasu, łąki, pola uprawnego 4.4 opisuje przystosowania Obserwacja budowy zewnętrznej mchu wskazywanie części ciała; pogadanka na temat roli wody w życiu mchów; wskazywanie cech budowy, którymi różnią się wybrane gatunki mchów; rozmowa na temat występowania i roli mchów w przyrodzie *omówienie budowy komórki Zdjęcia (lub okazy zielnikowe) wybranych gatunków mchów; próbki torfu; lupy *tablica dydaktyczna Budowa komórki roślinnej

17 17 1. Mchy rośliny wilgotnych środowisk lądowych cd. 2. Paprotniki rośliny o zróżnicowanej budowie 66. Poznajemy paprotniki Budowa zewnętrzna paprotników; przedstawiciele paprotników; rozmnażanie się paprotników; występowanie paprotników; znaczenie paprotników budowy zewnętrznej i czynności życiowych organizmów lądowych do środowiska życia, na przykładach obserwowanych organizmów 1.7 jw. 4.3 jw. 4.4 jw. roślinnej Wskazywanie poszczególnych organów u paproci; obserwacja budowy zewnętrznej skrzypu; obserwacja budowy zewnętrznej widłaków; obserwacja zarodni z użyciem lupy i mikroskopu wg instrukcji (s. 185); rozmowa na temat znaczenia paprotników; prezentacja okazów lub zdjęć węgla z odciskami dawnych paproci Okazy zielnikowe paproci, skrzypów; okazy naturalne paproci (doniczkowe); preparaty mikroskopowe zarodni z zarodnikami; Podręcznik; lupa; mikroskop; zdjęcia widłaków 67/68. Poznajemy środowiska mchów i paprotników lekcje w terenie Środowisko występowania mchów i paprotników; części ciała roślin; wybrane gatunki mchów i paprotników 1.7 jw. 4.3 jw. 4.4 jw. Obserwacja mchów i paprotników w środowisku naturalnym; wskazywanie części ciała roślin; badanie wilgotności skupisk mchów; rozpoznawanie wybranych gatunków mchów i paprotników; dokumentowanie prowadzonych obserwacji Lupy, atlasy roślin, notatniki, aparaty fotograficzne; karty pracy 3. Rośliny wytwarzające kwiaty i nasiona 69. Rośliny wytwarzające kwiaty i nasiona Rośliny nasienne; rośliny nago- i okrytonasienne; organy roślin nasiennych, rola kwiatów; kwiatostany; 4.3 jw. 4.4 jw. Wyjaśnienie pojęć: rośliny nasienne, rośliny nagonasienne, rośliny okrytonasienne; wskazywanie organów roślin nasiennych na okazach Okazy naturalne roślin nasiennych wytwarzających kwiaty i kwiatostany: główkę, koszyczek, grono, baldach; nasiona roślin o

18 18 3. Rośliny wytwarzające kwiaty i nasiona cd. 70. Jak odróżnić rośliny nagonasienne od okrytonasiennych? lekcja w terenie nasiona; występowanie roślin nasiennych; znaczenie roślin nasiennych Cechy budowy roślin nagoi okrytonasiennych 1.7 jw. 4.3 jw. 4.4 jw. naturalnych; wskazywanie kwiatów i kwiatostanów na okazach naturalnych roślin nasiennych; rozpoznawanie typów obserwowanych kwiatostanów; obserwacja cech budowy zewnętrznej nasion; rozmowa na temat występowania i znaczenia roślin nasiennych Obserwacja rośliny nagonasiennej i okrytonasiennej; omówienie cech roślin nagoi okrytonasiennych; rozpoznawanie (wskazywanie) roślin nago- i okrytonasiennych; dokumentowanie obserwacji analiza porównawcza budowy roślin nago- i okrytonasiennych zróżnicowanej budowie zewnętrznej, lupy, szalki Petriego lub spodki Lupy, notatniki, karty pracy, atlasy roślin; aparat fotograficzny 4. Budowa roślin nasiennych 71. Budowa roślin nasiennych i funkcje łodygi Budowa roślin nasiennych: pędy (łodyga, liście, kwiaty, owoce) i korzenie; funkcje łodygi; typy łodyg i przykłady roślin, u których występują poszczególne typy łodyg 4.4 jw. Wskazywanie głównych części ciała rośliny nasiennej; rozpoznawanie pędów nadziemnych i pędów podziemnych (bulwy ziemniaka, cebule); omówienie funkcji, jakie pełnią łodygi roślin nasiennych; rozmowa na temat typów łodyg; obserwacja słojów przyrostu rocznego drzewa Okazy roślin jednoi dwuliściennych (np. tulipana i mniszka lekarskiego); tablice dydaktyczne przedstawiające pędy podziemne roślin lub okazy pędów podziemnych; wycinek pnia drzewa iglastego np. sosny (do obserwacji słojów przyrostu rocznego drzewa)

19 19 4. Budowa roślin nasiennych cd. 72. Funkcje liści i korzeni 73/74. Obserwujemy rośliny nasienne najbliższej okolicy lekcje w terenie Budowa liścia; funkcje liści; rodzaje liści; funkcje korzeni; typy systemów korzeniowych; *modyfikacje łodyg i liści u roślin Drzewa, krzewy i rośliny zielne w najbliższej okolicy; budowa zewnętrzna łodyg i liści oraz typy łodyg i rodzaje liści; pędy podziemne; typy systemów korzeniowych 1.7 jw. 4.4 jw. 4.5 wskazuje organizmy samożywne i cudzożywne oraz podaje podstawowe różnice w sposobie odżywiania się 1.7 jw. 4.3 jw. 4.4 jw. Omówienie budowy zewnętrznej liścia; obserwacja budowy zewnętrznej liścia dokumentowanie obserwacji; rozpoznawanie rodzajów liści; omówienie funkcji liści; omówienie funkcji korzeni; obserwacja typów systemów korzeniowych (palowego i wiązkowego); wskazywanie cech charakterystycznych obu typów systemów korzeniowych; dokumentowanie obserwacji *omówienie przykładów modyfikacji łodyg i liści Wskazywanie drzew, krzewów, roślin zielnych; obserwacja i porównywanie budowy zewnętrznej łodyg i liści wybranych gatunków roślin; rozpoznawanie typów łodyg i rodzajów liści; rozpoznawanie rodzajów pędów podziemnych i systemów korzeniowych; dokumentowanie obserwacji Liście; okazy systemów korzeniowych; lupy; tablice dydaktyczne przedstawiające typy liści i typy systemów korzeniowych *zdjęcia lub okazy dzbanecznika, muchołówki, kaktusów, winorośli itp. Atlasy roślin; lupy; karty pracy; notatniki; aparat fotograficzny 5. Jak rozmnażają się rośliny nasienne? 75. Jak rozmnażają się rośliny nasienne? Rozmnażanie bezpłciowe i płciowe roślin nasiennych; budowa kwiatu; budowa słupka i pręcika 1.7 jw. 4.4 jw. Rozmowa na temat znanych sposobów rozmnażania roślin (zarodniki, podział); pokaz rozmnażania rośliny przez podział wg instrukcji w (s. 195); obserwacja budowy zewnętrznej Podręcznik; roślina doniczkowa, z której można pobrać fragmenty pędu do rozmnożenia przez podział (np. pelargonia, begonia); sadzonka rośliny z korzeniami; doniczka z ziemią; lupy; kwiaty

20 20 5. Jak rozmnażają się rośliny nasienne? cd. kwiatu oraz budowy słupka i pręcika; dokumentowanie obserwacji rośliny okrytonasiennej 76. Jak przebiega rozwój rośliny nasiennej? Cykl rozwojowy rośliny nasiennej; zapylenie i zapłodnienie; budowa nasienia; rola poszczególnych elementów budujących nasiona; owoce; przystosowania owoców do różnych sposobów rozprzestrzeniania zawartych w nich nasion 1.7 jw. 4.4 jw. Omówienie etapów wzrostu i rozwoju ośliny nasiennej; omówienie procesu zapylenia i zapłodnienia; obserwacja budowy zewnętrznej nasienia i jego przekroju; obserwacja przykładów owoców zwrócenie uwagi na cechy wspólne i różnice; rozmowa na temat przystosowań owoców do różnych sposobów rozprzestrzeniania zawartych w nich nasion Tablice dydaktyczne przedstawiające cykl rozwojowy roślin; nasiona fasoli; lupy; szalki Petriego; kilka sezonowych owoców 77. Obserwujemy fazy rozwoju roślin nasiennych lekcja w terenie Kwiaty i kwiatostany; zmiany w wyglądzie kwiatu po zapyleniu; powstawanie owoców 1.7 jw. 4.4 jw. Obserwacja kwiatów i kwiatostanów; obserwacja kwiatów po zapyleniu; obserwacja powstawania owocu (np. czereśni, wiśni, jabłoni); dokumentowanie obserwacji Lupy; atlasy roślin; aparat fotograficzny; karty pracy; notatniki 6. Budowa i różnorodność grzybów 78. Budowa i różnorodność grzybów Grzyby jako odrębne królestwo organizmów (organizmy jednoi wielokomórkowe, cudzożywne); budowa grzybów wielokomórkowych; występowanie grzybów 4.3 jw. 4.4 jw. 4.5 jw. Omówienie budowy grzybów oraz sposobu ich odżywiania się; obserwacja budowy grzyba kapeluszowego; omówienie budowy grzyba kapeluszowego; obserwacja zarodników grzybów wg instrukcji (s. 205); Podręcznik; okazy grzybów kapeluszowych np. pieczarka; lupa; dojrzały owocnik pieczarki; nożyk; kartka białego papieru; talerz; tablica dydaktyczna przedstawiająca budowę grzyba; zdjęcia pleśni

21 21 6. Budowa i różnorodność grzybów cd. 7. O grzybach dobrze i źle 79. O grzybach dobrze i źle 80/81. Obserwacja grzybów w naturalnym środowisku lekcje w terenie *porosty jako organizmy symbiotyczne Grzyby jako pożywienie ludzi i zwierząt; przykłady grzybów trujących; cechy budowy pozwalające odróżnić grzyby jadalne od trujących; pierwsza pomoc w przypadku zatruć grzybami; pozytywna i negatywna rola grzybów w przyrodzie Występowanie grzybów w sąsiedztwie drzew (mikoryza); grzyby jadalne i niejadalne; zasady zbierania grzybów; zwierzęta odżywiające się grzybami 9.1 podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu wybranych gatunków zwierząt, roślin, grzybów, bakterii i wirusów na zdrowie człowieka, wymienia zachowania zapobiegające chorobom przenoszonym i wywoływanym przez nie 1.7 jw. 4.3 jw. 4.4 jw. rozmowa na temat występowania grzybów ze szczególnym uwzględnieniem pleśni *obserwacja porostów kształty plechy, budowa porostu; analiza skali porostowej Rozmowa na temat wartości odżywczych i smakowych grzybów; wskazywanie przykładów grzybów wykorzystywanych w kuchni i będących pożywieniem zwierząt; porównywanie na podstawie tablic dydaktycznych lub atlasów grzybów jadalnych i trujących; omówienie objawów zatrucia grzybami i zasad udzielania pierwszej pomocy; rozmowa na temat znaczenia grzybów w przyrodzie Wskazywanie zależności między gatunkiem grzyba i drzewem, pod którym rośnie; rozpoznawanie grzybów jadalnych; omówienie zasad zbierania grzybów; obserwacja organizmów odżywiających się grzybami *okazy porostów; tablice dydaktyczne przedstawiające typy plech porostów oraz ich budowę; skala porostowa Tablice dydaktyczne przedstawiające grzyby jadalne i trujące; atlasy grzybów Lupy, atlasy grzybów; aparaty fotograficzne; karty pracy Podsumowanie działu Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów podsumowanie działu Utrwalenie i uzupełnienie wiadomości z działu 7 1.7; 4.3; 4.4; 4.5; 9.1 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji z działu 7

22 22 Podsumowanie 83. Sprawdzian działu 7 cd. z działu 7 Dział 8. Odkrywamy tajemnice materii 1. Z czego jest zbudowany otaczający nas świat? 2. Właściwości ciał stałych 84. Z czego jest zbudowany otaczający nas świat? 85. Badamy właściwości ciał stałych Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 1.7; 4.3; 4.4; 4.5; 9.1 Budowa materii drobiny; przykłady substancji; właściwości wybranych substancji; rola narządów zmysłów w określaniu właściwości substancji; trzy stany skupienia substancji; ułożenie i przyciąganie się drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach; przykłady ciał stałych, cieczy i gazów Właściwości ciał stałych wynikające z przyciągania się i ułożenia drobin (kształt, nieściśliwość); właściwości mechaniczne ciał stałych (twardość, plastyczność, sprężystość, kruchość) *układ drobin w ciałach stałych kryształy i ciała bezpostaciowe 3.4 posługuje się pojęciem drobina jako najmniejszym elementem budującym materię, prezentuje za pomocą modelu drobinowego trzy stany skupienia ciał (substancji) 3.5 opisuje skład materii jako zbiór różnego rodzaju drobin tworzących różne substancje i ich mieszaniny 6.1 wymienia znane właściwości substancji (woda, cukier, sól kuchenna) i ich mieszanin (ocet, sok cytrynowy) występujące w jego otoczeniu 3.6 prezentuje na modelu drobinowym właściwości ciał stałych, cieczy i gazów (kształt, ściśliwość) 6.4 podaje przykłady przedmiotów wykonanych z substancji kruchych, sprężystych i plastycznych Wykonanie modeli drobin z plasteliny; modelowanie ułożenia drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach; obserwacja wody w dwóch stanach skupienia stałym i ciekłym; rozmowa na temat właściwości wody; badanie wybranych właściwości kilku substancji wg instrukcji (s. 215); dokumentowanie wyników obserwacji; rozmowa na temat wpływu temperatury na zmiany stanu skupienia substancji; graficzne przedstawienie budowy ciał stałych, cieczy i gazów; omówienie i modelowanie sposobu poruszania się drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach Rozmowa na temat ułożenia i wzajemnego oddziaływania drobin w ciałach stałych; doświadczalne badanie objętości ciała stałego wg instrukcji (s. 219); omówienie właściwości mechanicznych ciał stałych; badanie właściwości mechanicznych wybranych ciał stałych wg instrukcji w Podręcznik; plastelina, woda, kostki lodu, drewno, metal, mydło, olej Podręcznik; ołówek, linijka, plastelina, słoik z wodą, mazaki wodoodporne, drewniany patyk, gumka recepturka, kawałek styropianu, kreda, gąbka, młotek, okulary ochronne

23 23 2. Właściwości ciał stałych cd. 86.Właściwości magnetyczne ciał stałych; wykorzystywanie właściwości ciał stałych Magnes; bieguny magnetyczne, wzajemne przyciąganie się magnesów; przyciąganie innych ciał stałych przez magnesy; przykłady wykorzystania danej właściwości ciał stałych do produkcji urządzeń i przedmiotów 6.4 jw. 6.5 podaje przykłady zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku odwołując się do właściwości tych substancji 10.7 bada i opisuje właściwości magnesów oraz ich wzajemne oddziaływania, a także oddziaływania na różne substancje (s. 221) *omówienie sposobu ułożenia drobin w ciałach stałych; pokaz wybranych kryształów i ciał bezpostaciowych Podanie nazw biegunów magnetycznych; badanie zjawiska wzajemnego przyciągania się i odpychania magnesów; doświadczalne badanie właściwości magnetycznych ciał stałych wg instrukcji (s. 222); rozmowa na temat wykorzystania w praktyce omawianych właściwości ciał stałych; graficzne przedstawienie (np. w postaci schematu lub mapy myślowej) poszczególnych właściwości i ich wykorzystania w przedmiotach codziennego użytku; wady i zalety poszczególnych właściwości Podręcznik; dwa magnesy sztabkowe, nożyczki, cyrkiel, długopis, moneta, kawałek folii aluminiowej, plastikowa linijka; przedmioty, których przeznaczenie zależy od właściwości ciał stałych (np. sprężyna sprężystość, blacha aluminiowa lub folia aluminiowa plastyczność, krzemień kruchość itp.) 3.Właściwości cieczy 87. Badamy właściwości cieczy Właściwości cieczy wynikające z przyciągania się i ułożenia drobin (brak własnego kształtu, nieściśliwość); zjawisko dyfuzji w cieczach 3.6 jw. 3.7 podaje przykłady ruchu drobin w gazach i cieczach (dyfuzja) oraz przedstawia te zjawiska na modelu lub schematycznym rysunku Obserwacja zmiany kształtu cieczy w zależności od kształtu naczynia; badanie wpływu wielkości naczynia na objętość cieczy i badanie możliwości zmiany objętości cieczy wg instrukcji (s. 226) Podręcznik; menzurki o różnej pojemności: 25 cm 3, 50 cm 3, 100 cm 3 (lub dwa słoiki o różnej pojemności), woda, pisak wodoodporny, spodek, dwie szklanki, strzykawka

24 24 3.Właściwości cieczy cd. 4. Zależności między masą a objętością substancji 88. Od czego zależy szybkość dyfuzji i szybkość parowania? 89. Zależności między masą a objętością substancji Wpływ temperatury cieczy na szybkość dyfuzji; parowanie cieczy Pojęcie masy; porównanie masy różnych substancji o tej samej objętości; zmiana masy substancji wraz z objętością *pojęcie gęstości 3.7 jw podaje i bada doświadczalnie czynniki wywołujące topnienie i krzepnięcie (temperatura) oraz parowanie i skraplanie (temperatura, ruch powietrza, rodzaj cieczy, wielkość powierzchni) 6.2 porównuje masy ciał o tej samej objętości, lecz wykonanych z różnych substancji Badanie wpływu temperatury cieczy na dyfuzję wg instrukcji (s. 227); badanie zależności szybkości parowania od rodzaju cieczy wg instrukcji (s. 228) Rozmowa na temat różnic masy odmiennych substancji mających tę samą objętość, badanie masy różnych substancji mających taką samą objętość wg instrukcji (s 230); pogadanka na temat zmiany masy danej substancji w zależności od jej objętości * wyjaśnienie pojęcia gęstości substancji Podręcznik; zimna i ciepła woda, tusz lub atrament, trzy jednakowe czyste paski papieru, podkładka, olej, benzyna ekstrakcyjna Podręcznik; waga, linijka, mazak, pięć jednakowych kubków, piasek, mąka, cukier, woda, olej 5. Właściwości gazów 90. Badamy właściwości gazów Właściwości gazów (brak własnego kształtu, ściśliwość i rozprężliwość); wykorzystywanie ściśliwości gazów; dyfuzja w gazach i jej przykłady 3.6 jw. 3.7 jw. Przypomnienie wiadomości o ułożeniu drobin w gazach; badanie możliwości zmiany objętości gazu wg instrukcji w (s. 232); zjawisko dyfuzji w gazach; badanie dyfuzji w gazach wg instrukcji (s. 234) Podręcznik; strzykawka, odświeżacz powietrza lub dezodorant w sprayu, kreda, taśma miernicza lub centymetr krawiecki

25 25 6. Przekazywanie ciepła przez ciała stałe, ciecze i gazy 91. Przekazywanie ciepła przez ciała stałe, ciecze i gazy Sposoby przekazywania ciepła przez substancje; przewodniki i izolatory ciepła; przewodzenie ciepła przez ciała stałe; przekazywanie ciepła przez ciecze i gazy 6.3 identyfikuje, na podstawie doświadczenia, ciała (substancje) dobrze i słabo przewodzące ciepło 6.5 jw. Omówienie sposobów przekazywania ciepła przez substancje; wprowadzenie pojęć: przewodniki i izolatory; omówienie przewodnictwa cieplnego ciał stałych i badanie przewodnictwa cieplnego wybranych ciał stałych wg instrukcji (s. 236); omówienie praktycznego wykorzystana różnic w przewodzeniu ciepła przez ciała stałe; omówienie przekazywania ciepła przez ciecze i gazy; podanie przykładów przewodników (np. wszystkie metale) i izolatorów ciepła (np. drewno, szkło, porcelana) Kubek z metalu, kubek ze styropianu, kubek z fajansu kubek z plastiku, szklanka, gorąca woda, stoper 7. Wpływ zmian temperatury na ciała stałe, ciecze i gazy 92. Jak zmiany temperatury wpływają na właściwości ciał stałych? Rozszerzalność cieplna ciał stałych; przykłady występowania zjawiska rozszerzalności cieplnej ciał stałych; wpływ temperatury na właściwości mechaniczne ciał stałych 3.6 jw. 3.8 obserwuje proste doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną ciał stałych oraz przeprowadza, na podstawie instrukcji, doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną gazów i cieczy 3.9 podaje przykłady występowania i wykorzystania rozszerzalności cieplnej ciał stałych w życiu codziennym, wyjaśnia zasadę działania termometru cieczowego Omówienie wpływu zmian temperatury na objętość ciał stałych; wyjaśnienie pojęcia rozszerzalności cieplnej ciał stałych; pokaz doświadczenia ze s. 239 (z pierścieniem Gravesandego) wykazującego rozszerzalność cieplną ciał stałych; wskazywanie przykładów występowania i wykorzystania rozszerzalności cieplnej ciał stałych Podręcznik; plastelina, świeca, palnik, pierścień Gravesandego