ZNACZENIE KAPITAŁU LUDZKIEGO W PROCESACH GLOBALIZACJI
|
|
- Teresa Wolska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 ródło: Janc K., 2004, Znaczenie kapitału ludzkiego w procesach globalizacji (w:) Rdzanek G., Stadtmüller E., Człowiek, region, pastwo w procesach globalizacji, regionalizacji oraz integracji, Uniwersytet Wrocławski, s Krzysztof Janc Uniwersytet Wrocławski Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Zakład Zagospodarowania Przestrzennego ZNACZENIE KAPITAŁU LUDZKIEGO W PROCESACH GLOBALIZACJI Obecnie do rangi aksjomatu urasta stwierdzenie, e kapitał ludzki jest ródłem bogactwa narodów. Słabo wykształcone społecznoci w zglobalizowanej rzeczywistoci skazane s na ubóstwo. Rozwój technologii, zwłaszcza informatycznych i telekomunikacyjnych, wymaga odpowiedniego poziomu kwalifikacji od twórców i uytkowników. Umiejtno przystosowania si do szybkich zmian we współczesnym wiecie ma fundamentalne znaczenie. Od zarania cywilizacji ludzkiej przetrwanie człowieka zaley od posiadanej wiedzy i zdolnoci posługiwania si ni. W czasach, gdy wiedza osignła status najwaniejszego czynnika rozwoju, zasadnym jest przeniesienie tej zalenoci na poziom regionu czy pastwa. Polaryzacja wiata, kraju, regionu, była zauwaalna zawsze. Aktualnie jednak, dziki zdynamizowaniu procesów globalizacji, staj si ona wyraniejsza. Celem niniejszego referatu jest ukazanie: primo - jakimi cechami odznacza winien si kapitał ludzki w zglobalizowanej rzeczywistoci; secundo potwierdzenie tezy, e kapitał ludzki jest przyczyn polaryzacji przestrzeni (na przykładzie Europy); tertio jak jego jako wpływa na procesy globalizacji. Czym wic jest kapitał ludzki? Najogólniejsza definicja mówi, i jest to: zasób wiedzy, umiejtnoci, zdrowia i energii witalnej zawarty w danym
2 społeczestwie czy narodzie 1. Podkrelenie faktu, e kapitał ludzki jest zasobem produkcyjnym, ma miejsce w kolejnym jego okreleniu: wiedza i umiejtnoci konkretnych osób nabyte w systemie szkolnictwa, dokształcania zawodowego oraz poprzez praktyk zawodow, ale take warunki psychofizyczne i kulturowe pracy tych osób 2. Jest wic to: efekt inwestycji nie tylko w owiat i wykształcenie, lecz równie innych inwestycji oddziałujcych na popraw cech jakociowych zasobów ludzkich, tj. inwestycji w zdrowie, ochron rodowiska, w kultur 3. Osignicie odpowiedniego jego poziomu zaley wic od nakładów i moe by regulowane na drodze odpowiedniej polityki. Kilka przytoczonych okrele kapitału ludzkiego pozwała doj do wniosku, e głównym jego aspektem jest wiedza i umiejtnoci ucielenione w człowieku, zakumulowane na drodze nauki i praktycznego działania. Przyjmuje si, i zdrowie i wyywienie s faktorami limitujcymi zdolnoci produkcyjne głównie w krajach rozwijajcych si 4. Dlatego te wikszo opracowa podejmujcych temat kapitału ludzkiego w krajach rozwinitych koncentruje si na analizie wiedzy i umiejtnociach. Z powyszego wynika, e podstawowymi miernikami kapitału ludzkiego s te odnoszce si do wykształcenia i umiejtnoci. Uywa si wiec w ty celu m.in. takich wskaników jak: liczba lat w szkole, struktura wykształcenia ludnoci w wieku produkcyjnym, nakłady na edukacj, udział w kształceniu całoyciowym (lifelong learning). Naley wspomnie, i kapitał ludzki jest tylko jednym z elementów wiadczcych o pozycji społeczestw we współczesnym wiecie. Wielopłaszczyznowo procesów globalizacji wpływa na to, e powizanie wiedzy 1 Czyewski A. B., Góralczyk - Modzelewska M., Saganowska E., Wojciechowska M., 2001, Regionalne zrónicowanie kapitału ludzkiego w Polsce, Studia i Prace: Z Prac Zakładu Bada Statystyczno - Ekonomicznych, z.277, ZBSE GUS i PAN, Warszawa, s Florczak W., Sabatny L., Welfe W., 2001, Szacunek kapitału ludzkiego, Wiadomoci statystyczne. nr 5/2001, GUS, Warszawa, s Kouch B., 2001, Inwestowanie w kapitał ludzki a rozwój gospodarki, (w:) VII Kongres Ekonomistów Polskich, t. IV, Przedsibiorczo i konkurencyjno, (red.) Kotowicz Jawor J., Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa, s de la Fuente, Ciccone, 2002, Human capital in a global and knowledge based economy, dostpne z:
3 z gospodark uzalenione jest od czynników społecznych, politycznych, kulturowych. Z pojciem kapitału ludzkiego cile wie si kapitał społeczny. Kapitał społeczny to: normy, obyczaje, stosunki, wzajemne oraz rozwizania organizacyjne ułatwiajce łczenie si ludzi w celu wykonywania wspólnych działa 5. Jest on kreowany i przekazywany poprzez takie mechanizmy kulturowe jak: religia, tradycja, nawyk historyczny 6. Podkrela si równie rol wpływ systemu politycznego i prawa na kształtowanie si tej formy kapitału 7. Wspólne elementy z kapitałem ludzkim to niematerialny charakter i ucielenienie w człowieku. Istotne jest take powizanie wystpujce pomidzy wykształceniem, umiejtnociami, a zaangaowaniem w działalno społeczn. Tematem referatu jest kapitał ludzki i z tej przyczyny tylko on bdzie podlegał dalszej analizie. Kapitał ludzki jest nonikiem wiedzy technologicznej, bdcej fundamentem postpu naukowo technicznego. To włanie kapitał ludzki odgrywa decydujc rol w rozwoju nowych technologii i jest niezbdnym czynnikiem ich adaptacji i efektywnego uytkowania. W centrum rozwaa wic znajd si implikacje wynikajce z globalizacji technologii, bada oraz wiedzy. Globalne procesy wywieraj przemony wpływ na człowieka. Nie mona przed nimi uciec, ani te ich ignorowa, std te jedyn drog jest przystosowanie si do nowych realiów. Kapitał ludzki, traktowany jako zasoby siły roboczej, funkcjonujcy w realiach poindustrialnego wiata musi ulec takiemu jakociowemu przeobraeniu, aby był zdolny do odgrywania przypisywanej mu wiodcej roli. Zmiany w sposobie wytwórczoci (postfordyzm), zmiany struktury produkcji i zatrudnienia (dominacja usług), wkraczanie w kad dziedzin ycia informatyki (powszechna komputeryzacja, Internet) to wyzwania, którym sprosta musi człowiek w epoce globalizacji. 5 Kwiatkowski S., 2001, Bogactwo z wiedzy, (w:) Gospodarka Oparta na Wiedzy. Wyzwanie dla Polski XXI wieku. (red.) Kukliski A., KBN, Warszawa, s Fukuyama, 1997, Zaufanie. Kapitał społeczny a droga do dobrobytu., WN PWN, Warszawa, s Matysiak A., 1999, ródła kapitału społecznego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, s. 9.
4 Globalizacja, bdc procesem wielostronnym i wielopłaszczyznowym, nie doczekała si zgodnoci w ocenie jej charakteru. Sporód wielu jej definicji jedn z bardziej obrazowych i jednoczenie oddajcych w pełni sens jest sformułowanie Luttwaka 8 : połczenie bajorek, stawów, jezior i mórz wiejskich, lokalnych, regionalnych i krajowych rynków w jeden gospodarczy ocean. Połoenie nacisku na aspekt gospodarczy jest nieprzypadkowe. Sporód wielu obszarów globalizacji, najbardziej widoczne i odczuwalne s włanie zmiany ekonomiczne. Procesy globalizacji kształtowane s przez wiele czynników, które zagregowa mona w trzech grupach 9 : postp naukowo techniczny, konkurencja midzynarodowa, polityka ekonomiczna pastwa. Globalizacja oznacza zaostrzenie si konkurencji pomidzy układami terytorialnymi, przedsibiorstwami, ludmi. Zwycizca bierze wszystko słowa te in extenso przedstawiaj reguł gry. Trafnym jest stwierdzenie Baumana 10 : immanentn czci procesu globalizacji jest postpujca segregacja przestrzenna, separacja oraz wykluczenie. Przeciwstawi si tym zjawiskom mog tylko społecznoci reprezentujce wysok jako kapitału ludzkiego. Kapitał ludzki, a ucilajc jego jako, jest jednym z głównych czynników wpływajcych na decyzje lokalizacyjne działalnoci gospodarczej. Przepływ kapitału i technologii dokonuje si w znacznym stopniu głównie poprzez działalno korporacji transnarodowych. One to s stymulatorami procesów globalizacji. Kwalifikacje pracowników, decydujc o atrakcyjnoci danego układu terytorialnego, maj istotne znaczenie przy podejmowaniu decyzji o inwestycjach. O ile do niedawna liczyła si głównie tania i niewykwalifikowana siła robocza, to obecnie istotne s dobrze wykształcone zasoby ludzkie i baza naukowa. Wzrost złoonoci i elastycznoci produkcji, krótki cykl yciowy produktów, wymuszajcy prowadzenie na du skal prac badawczo rozwojowych, przesdzaj o tym, e korporacje transnarodowe lokalizuj sw działalno tam gdzie kapitał ludzki jest 8 Luttwak E., 2000, Turbokapitalizm, Wydawnictwo Dolnolskie, Wrocław, s Zorska A., 1998, Ku globalizacji? Przemiany w korporacjach transnarodowych i w gospodarce wiatowej., WN PWN, Warszawa, s Bauman Z., 2000, Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika., PIW, Warszawa, s. 7.
5 dobrze rozwinity. Znamienna rola kapitału ludzkiego wynika z faktu, i to najbardziej zaawansowane przemysły (high technology) stanowi obecnie o rozwoju. Cech za ich jest dua wiedzochłonno. Oczywici znaczenie innych czynników lokalizacji nie zdeprecjonowało si do nieistotnego poziomu. Dostpno komunikacyjna, rynek zbytu, koszty działalnoci, przepisy s istotne, jednak nawet ich korzystna konfiguracja bez odpowiednich walorów kapitału ludzkiego nie spowoduje napływu inwestycji o najbardziej podanym charakterze. Jednym z zarysowujcych si wyzwa prokurowanych przez procesy zachodzce we współczesnym wiecie jest umiejtne wykorzystanie technologii informacyjnej i komunikacyjnej. Kasandryczne wizje wieku XXI jako areny walki: człowiek versus komputer, s przesadzone, lecz nie do koca bezpodstawne. Znaczc czci kadego zawodu bdzie składnik informatyczny. Nie oznacza to oczywicie, e kady bdzie musiał by informatykiem. W epoce, gdzie informacja przesyłana jest w czasie realnym, gdy na niemale kadym stanowisku pracy obecny jest komputer, umiejtno korzystania z niego, a zwłaszcza Internetu, jest równie elementarna jak umiejtno czytania czy pisania. Obserwowana ju obecnie znaczna ilo pracowników pracujcych w systemie telepracy (ryc.1) bdzie stale si zwiksza. Zdolno do posługiwania si komputerem nie jest wana jedynie na stanowisku pracy. Szeroka gama usług sieciowych (edukacja, finanse, zakupy, dostp do urzdów) przesdza o koniecznoci posiadania podstaw obsługi komputera przez wszystkich. Do sprawnego funkcjonowania w pastwie, społeczestwie, gospodarce potrzebny jest pewien minimalny zasób informacji funkcjonalne minimum informacyjne 11. Procesy globalizacji powoduj, i wraz z zwikszeniem przepływu informacji, minimum owe stale wzrasta. Tak wic, wymagania wzgldem rozumienia, powizania i wycigania wniosków, korzystania z coraz wikszej liczby wiadomoci jest kolejnym wyzwaniem. 11 Oleski J., 2003, Ekonomika informacji. Metody., PWE, Warszawa, s. 277.
6 Finlandia Szwecja Holandia USA Dania Japonia Wielka Brytania Belgia Niemcy Irlandia Włochy Francja Hiszpania Ryc.1 Procentowy udział pracujcych w systemie telepracy poród wszystkich zatrudnionych w wybranych krajach w 1999 roku. ródło: Arnal E., Ok. W., Torres R., 2001, Knowledge, Work Organisation and Economic Growth, Labour Market and Social Policy Occasional Papers no. 50, OECD, s.68. Umiejtnoci niezbdn do funkcjonowania w globalnej wiosce jest znajomo jzyków obcych. Wzrost mobilnoci człowieka, umidzynaradawianie produkcji, usług i rynku pracy, s przyczynami wymuszajcymi znajomo przynajmniej urastajcego do rangi globalnego jzyka angielskiego. Praca w midzynarodowych zespołach, wymiany informacji pomidzy rónymi partiami globu, telepraca moliwe s przy braku barier lingwistycznych. Ju aktualnie, dziki technologii informacyjno telekomunikacyjnej, zespoły pracowników w rónych czciach wiata, pracuj nad jednym problemem i dziki rónicy w czasie praca ma wymiar całodobowy. Widoczne jest to szczególnie w informatyce, pracach badawczo rozwojowych, niektórych usługach. Powszechna informatyzacja ycia przekłada si na proces powstawania nowych zawodów. Zastpowanie zawodów bazujcych na wykorzystaniu siły fizycznej, zawodami opartymi na wykorzystaniu duej iloci informacji i wiedzy,
7 traktowane jest jako krystalizujcy si megatrend współczesnej cywilizacji 12. Oczywicie ów proces wraz z powizanymi z nim zjawiskami maj istotne implikacje dla kapitału ludzkiego. W zglobalizowanym wiecie permanentnych zmian konieczne jest nowe podejcie do edukacji. Wikszo pracowników zmuszonych bdzie do zmiany pracy co 5 10 lat. Krótszy okres aktywnoci zawodowej w wielu zawodach to konieczno nauki w cigu całego ycia. Std te model 20 lat nauki i 40 lat pracy zastpowany jest ju obecnie takim w którym okres pracy przeplata si (bd uzupełnia si) czasem edukacji. To człowiek musi identyfikowa luki w swej wiedzy, kwalifikacjach i znale sposoby ich uzupełnienia. Znamienn cech jest cigłe wydłuanie si okresu edukacji (rycina 2). Hiszpania Włochy Grecja Wielka Brytania Belgia Portugalia Francja Holandia Szwecja Finlandia Dania Niemcy USA 0 0,5 1 1,5 2 2,5 Ryc.2 Wzrost redniej liczby lat edukacji w wybranych krajach w latach ródło: European competitiveness report 2002, 2002, European Commission, Luksemburg, s Wierzbicki A. P., 2000, Wpływ megatrendów cywilizacji informacyjnej na sytuacjw Polsce, (w:) Strategia Rozwoju Polski do roku Tom I: Diagnoza ogólnych uwarunkowa rozwojnowych., Komitet Prognoz Polska 2000 plus przy prezydium PAN, Warszawa, s
8 Przeobraeniu ulega te charakter pracy. Zastpowanie prac rutynowych przez komputer powoduje to, e pewno przetrwania maj te czynnoci, które zwizane s z twórczym działaniem i wymagajce kontaktów midzyludzkich. Wzrasta znaczenie pracy na niepełny etat, dorywczej, wykonywanej na jednorazowe zlecenie. Odnosi si to głównie do usług. Naley si liczy te z faktem, e miejsce pracy trzeba sobie samemu stworzy. Tak wic samodzielno, kreatywno, komunikatywno, interdyscyplinarno s tymi cechami jakimi winien odznacza si kapitał ludzki. Posumowanie dotychczasowych rozwaa odnoszcych si do zwizków kapitału ludzkiego z globalizacj przedstawia tabela 1. Tab. 1. Globalizacja a wyzwania dla kapitału ludzkiego. Elementy procesów globalizacji Wymagania wzgldem kapitału ludzkiego technologie informatyczno wysoki poziomu wykształcenia telekomunikacyjne posługiwanie si komputerem Wzrost powiza midzynarodowych znajomo jzyków obcych mobilno nowy charakter pracy kreatywno samodzielno permanentna edukacja nowe zawody wysokie kwalifikacje i umiejtnoci ródło: Opracowanie własne Powracajc do kwestii polaryzacji, bdcej efektem procesów globalizacji, przyjrzyjmy si wic jej geograficznemu aspektowi. We współczesnym wiecie zauwaalny jest jego cyfrowy podział (digital divide). Jest podział midzy krajami w dziedzinie dostpu do technologii informatyczno telekomunikacyjnej, a zwłaszcza Internetu. Ma to swe konsekwencje w moliwociach uczestnictwa w globalnej gospodarce. Zwizek pomidzy technologi a kapitałem ludzkim został ju uwypuklony. Dlatego naleałoby mówi równie o podziale wzgldem kapitału ludzkiego. Oczywistym jest, e skumulowanie w jednym miejscu kapitału ludzkiego o wysokich walorach
9 jest warunkiem niezbdnym (przy spełnieniu dodatkowych kryteriów) dla wzrostu. Jednake aby przestrzennie skoncentrowany kapitał ludzki dał podany rezultat musz istnie warunki dla jego efektywnego wykorzystania - odpowiednia liczba miejsc pracy wymagajcych wysokich kwalifikacji (istniejca bd potencjalna). Nie mona bowiem ponosi wysokich kosztów kształcenie społeczestwa bez póniejszego spoytkowania umiejtnoci. De facto wiedza, tak jak inne dobra, podlega procesowi obrotu rynkowego wic inwestycje w kształcenie winny nie tylko intencjonalne, lecz praktycznie przynosi (tak jak wszystkie inwestycje) zysk. Polaryzacji wzgldem kapitału ludzkiego w zglobalizowanym wiecie sprzyja dua mobilno ludzi. Tendencje do koncentracji najlepiej wykwalifikowanej siły roboczej w wybranych miejscach przejawiaj si w tzw. drenau mózgów. Miejsca oferujce dobre rodowisko pracy, moliwoci rozwoju, komfortowe warunki ycia, s centrami, ku którym nastpuje przepływ dobrej jakoci kapitału ludzkiego. Koncentracja działalnoci naukowo technicznej, przemysłów zaawansowanych technologii, orodków wyspecjalizowanych usług, uwarunkowana jest koncentracj kapitału ludzkiego. Tworzenie si układu centrum peryferie jest zauwaalne na rónych poziomach: 1. Poziom globalny. Centrum stanowi kraje tzw. triady: Ameryka Północna, Europa Zachodnia, Azja Wschodnia. 2. Poziom krajowy. Centrum stanowi zazwyczaj obszary metropolitalne. 3. Poziom regionalny. Centrum stanowi zazwyczaj stolice regionów. Skuteczne tworzenie kapitału ludzkiego i jego wykorzystanie zaley od kilku elementów wzajemnie ze sob powizanych i przenikajcych si. Ich ogół wiadczy o zdolnoci układów terytorialnych do zapewnienia podstaw konkurencyjnoci, wzrostu gospodarczego i jakoci ycia. Jakie warunki musz zosta spełnione aby kapitał ludzki w procesach globalizacji spełniał sw podstawow rol? Z jednej strony konieczne s działania umoliwiajce jego kreacj, z drugiej za, efektywne wykorzystanie, czyli generowanie innowacji. Celem ukazania zrónicowania całego systemu, którego ogniwem łczcym jest tworzenie i wykorzystanie wiedzy, w opracowaniu niniejszym posłuono si przykładem wybranych europejskich krajów. Uyto wskaników bdcych jednymi z podstawowych słucych deskrypcji nauki i techniki, czyli całokształtu zjawisk zwizanych z generowaniem i
10 transformowaniem wiedzy w nowe rozwizania. Kapitał ludzki z zakumulowan w nim wiedz jest osi nauki i techniki. Wskanikami tymi s: populacja z wyszym wykształceniem udział procentowy w grupie lat; krajowe wydatki brutto na B+R (GERD) jako procent PKB; wydatki brutto sektora przedsibiorstw na B+R (BERD) jako procent PKB; liczba patentów zgłaszanych w European Patent Office (EPO) na milion ludnoci; eksport wyrobów zaawansowanych technologii jako procent całkowitego eksportu; wydatki na technologie informatyczno - telekomunikacyjne jako procent PKB. Pierwszy wskanik to miara sensu stricto opisujcy kapitał ludzki. Dwa nastpne okrelaj poziom zaangaowania w kreowanie wiedzy. Krajowe wydatki brutto na badanie i rozwój to wszelkie nakłady rzdowe, prywatne, zagraniczne. Wydatki brutto sektora przedsibiorstw traktowane s jako miernik zainteresowania tego sektora tworzeniem nowych rozwiza we własnym zakresie. Nakłady na badanie i rozwój posiadaj dodatkowy wymiar wpływajcy na jako kapitału ludzkiego. Uwaa si bowiem, i dla dobrej edukacji na poziomie wyszym potrzebne s badania naukowe. Czwarty wskanik przyjmuje si jako miar wyników działalnoci badawczo rozwojowej. Nastpny charakteryzuje konkurencyjno układu terytorialnego w zglobalizowanej rzeczywistoci. Ostatni znamionuje stopie zainwestowania w technologie umoliwiajce rozwój kapitału ludzkiego i jego efektywne działanie. Dziki tak dobranym wskanikom mona ukaza poziom rozwoju kapitału ludzkiego wraz z jego efektywnoci. Jest to o tyle istotne, e sama jego wysoka jako nie zawsze znajduje przełoenie na efekty w postaci tworzenia innowacji. Nakłady na badania i rozwój, technologi traktowa naley jako czynnik wejciowy, patenty oraz eksport jako czynniki wyjcia. W ten sposób mona okreli czy cały system odpowiedzialny za kreacj innowacji działa prawidłowo. Jest to zasadnicz kwesti albowiem rola kapitału ludzkiego w procesach globalizacji nie sprowadza si do jego istnienia samego dla siebie. W celu uzyskania syntezy powyszych wskaników dla 27 europejskich pastw, przyznano im rangi (najwysza warto 1, najnisza 27) a nastpnie rangi zostały urednione. Dane pochodz z lat (z niektórymi
11 wyjtkami). Wynika to z braku systematycznie prowadzonych statystyk odnoszcych si do analizowanego zjawiska we wszystkich krajach. Powstały w ten sposób wizerunek zrónicowania stopnia rozwoju systemu kreacji i wykorzystania wiedzy, a wic kapitału ludzkiego i jego efektywnoci prezentuje rycina 3. rednia ranga nie uwzgldniono km Ryc. 3 Zrónicowanie poziomu rozwoju kapitał ludzkiego i jego efektywnoci w wybranych krajach Europy na przełomie wieków. ródło: Opracowanie własne na podstawie: European Innovation Scoreboard 2002 Technical Paper No 1: Memeber States and Associate Countries,2002, European Commission, Luksemburg, ss. 38; European Innovation Scoreboard 2002 Technical Paper No 4: Candidate Countries,2002, European Commission, Luksemburg, ss. 29; Towards a European Research Area Science, Technology and Innovation Key Figures 2002, 2002, European Commission, Luksemburg, ss. 84.
12 Zrónicowanie poziomu rozwoju całego systemu zwizanego z kapitałem ludzkim jest silnie uzalenione od ogólnego stopnia rozwoju społeczno ekonomicznego. Biorc pod uwag najpowszechniej przyjmowany miernik wiadczcy o kondycji gospodarki, społeczestwa Produkt Krajowy Brutto na jednego mieszkaca, współczynnik korelacji jego ze redni rang wynosi 0,79. W analizowanym zagadnieniu wyrana jest dominacja krajów najbardziej rozwinitych na kontynencie. Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Belgia, Holandia, Szwajcaria tworz tradycyjny obszar rozwoju i wykorzystania nauki tzw. Europejski Banan czy te Błkitny Banan. Pastwa owe jednake zaczły traci sw dominujc rol na rzecz Skandynawii. Jest to efekt znacznego postpu jaki ostatnimi laty, dziki oparciu rozwoju na wiedzy, jest udział tych pastw. Szwecja (rednia rang 3), Finlandia (5,2) wraz z Norwegi i Dani, w duej czci dziki znacznym inwestycj w wiedz, a zatem w kapitał ludzki, przyczyniły si do osłabienia przestrzennej koncentracji nauki i techniki. W skali kontynentu widoczna jest polaryzacja przestrzeni wzgldem analizowanej materii. Wspomniane pastwa stanowi centrum wokół którego znajduj si te gdzie nauka i technika jest słabiej rozwinita. Przewaga najlepszych pastw nad pozostałymi uwarunkowana jest zdolnoci społeczestwa podnoszenia kwalifikacji, łatwoci reagowania na szybkie zmiany, silnymi wizi pomidzy nauk a przemysłem, otwartoci na nowe rozwizania. To cechy w oczywisty sposób s pochodn jakoci kapitału ludzkiego. W drugiej grupie krajów znajduj si trzy postsocjalistyczne: Czechy, Estonia, Wgry. Przyczynami takiego stanu rzeczy s: reorientacja wizi gospodarczych, aktywno korporacji transnarodowych, rozbudowa i wzrost konsumpcji technologii informatyczno telekomunikacyjnych. Czechy i Wgry posiadaj poród pastw byłego bloku wschodniego jedno z lepszych zaplecz B+R, Estonia za odznacza si bardzo dobrym w skali kontynentu udziałem ludnoci z wyszym wykształceniem. Polityka korporacji transnarodwych zmierzajc do lokalizacji działalnoci produkcyjnej i badawczo rozwojowej w miejscach o sprzyjajcych warunkach w znaczcym stopniu przyczyniła si do wysokiej pozycji tych krajów. Nokia, Elcoteq w Estonii czy Ericsson, Siemens na Wgrzech to wybrane przykłady. Oczywicie firmy, te operujce na polu
13 zaawansowanych technologii, wymagaj odpowiedniej jakoci kapitału ludzkiego, co te zapewniane im jest. Wikszo pastw rodkowoeuropejskich wraz z Grecj i Portugali posiadaj najsłabiej rozwinity system nauki i techniki. W przypadku pastw ródziemnomorskich decyduje o tym stosunkowo słaby poziom rozwoju kapitału ludzkiego i jego nieefektywne wykorzystanie. Jednak naley mniema, e owa sytuacja ulegnie poprawie gdy w krajach tych w latach dziewidziesitych nastpiło znaczne zwikszenie iloci redniej liczby lat edukacji (ryc. 2), co przekłada si winno na wzrost jakoci kapitału ludzkiego. Pastwa postsocjalistyczne (w tym i Polska) odznaczaj si złym stanem działalnoci badawczo rozwojowej, niedorozwojem przemysłu high technology. Wynika to w znacznej mierze z niskiej jakoci kapitału ludzkiego. Wpływ na to maj: zaszłoci gospodarki nakazowo rozdzielczej (brak innowacyjnych postaw); słabe wykorzystanie potencjału intelektualnego; niedostosowany do gospodarki rynkowej system kształcenia wyszego; wzrost liczby studentów kosztem jakoci nauczania; upadek przedsibiorstw zaawansowanych technologii; brak odpowiedniego finansowania i skutecznej polityki naukowej; niskie i zła struktura nakładów na badania i rozwój za mały udział prac rozwojowych; brak inwestycji w sfer B+R sektora przedsibiorstw; słabe powizania pomidzy przemysłem i nauk. Ocena systemu kreacji i wykorzystania wiedzy w Europie potwierdza wczeniejsze tezy, i kapitał ludzki wraz z całym spektrum opartych na nim form działalnoci, w decydujcym stopniu wpływa na moliwoci odgrywania istotnej roli w zglobalizowanym wiecie. Istniejce dysproporcje moliwe s do zredukowania na drodze zwikszenia zdolnoci do tworzenia wiedzy, dostpu do informacji i edukacji, skutecznego ich wykorzystania. Brak odpowiednich przedsiwzi w tym kierunku przyczynia moe bowiem do dalszego pogłbiania si nierównoci. Naley w tym miejscu przej do kocowych wniosków odnoszcych si do roli kapitału w procesach globalizacji. Jak wykazano powyej system działa zwizanych z jakoci kapitału ludzkiego jest podstawow przyczyn polaryzacji
14 przestrzeni. Faktem bezsprzecznym jest, i globalizacja prowadzi i prowadzi bdzie dalej do pogłbiania si rónic pomidzy krajami. Rozwój oparty na innowacjach to rozwój oparty na wiedzy. Uzalenienie trwałego wzrostu gospodarczego od kapitału ludzkiego, prowadzi do koniecznoci cigłego we inwestowania. Jak podnoszenie jakoci kapitału ludzkiego wpływa na współczesne procesy gospodarcze? 1. Wzrost wiedzy i umiejtnoci to jednoczenie wzrost produktywnoci. Jest to szczególnie istotne w okresie, gdy zaawansowane technologie odgrywa zaczły dominujce rol w produkcji i usługach. Warunkiem koniecznym ich adaptacji i uycia s ludzie posiadajcy niezbdn wiedz. 2. Rola kapitału ludzkiego w procesie zmian technologicznych najistotniejszego czynnika kształtujcego procesy globalizacji została stosunkowo szeroko omówiona. Dyfuzja innowacji moliwa jest jedynie przy zaistnieniu szerokiego spektrum elementów zwizanych z kapitałem ludzkim. 3. Kapitał ludzki to zasób. Jest on zasobem, który zaczł odgrywa obecnie najwiksz rol i std te podnoszenie jego poziomu winno by naczelnym priorytetem. 4. Wysoka jako kapitału ludzkiego w dobie globalizacji przyczynia si do walki z bezrobociem, wykluczeniem socjalnym. Nowy charakter i warunki pracy oraz ycia w społeczestwie ulegajc cigłym przekształceniom, niesie bowiem za sob ryzyko przegrywania niedostosowanych społecznoci. 5. Kapitał ludzki to najwaniejszy czynnik konkurencyjnoci. Ona to, bdc niewtpliwie rysem charakterystycznym współczesnego wiata, daje przewag tym, którzy potrafi tworzy i korzysta z wiedzy. Jest faktem oczywistym, e tak jak procesy globalizacji s w duej mierze uzalenione od kapitału ludzkiego, tak i sam kapitał jest w znacznym stopniu od nich uzaleniony. Globalizacja niosc ze sob spory zakres zmian stawia nowe warunki przed kapitałem ludzkim. Wzajemne powizania midzy kapitałem ludzkim a procesami globalizacji s silne i dlatego s, i bd obiektem zainteresowania badaczy reprezentujcych wiele dyscyplin.
Rola i miejsce szkół w tym obszarze działa, zadania dla krajów kandydujcych.
! " Opracował Krzysztof Trzak dyrektor Szkoły Podstawowej w Alojzowie 23.05.2002. Rola i miejsce szkół w tym obszarze działa, zadania dla krajów kandydujcych. Unia Europejska tworzy sprzyjajce warunki,
Bardziej szczegółowoBRE Business Meetings. brebank.pl
BRE Business Meetings Witamy w świecie ekspertów Innowacje a wzrost gospodarczy Ryszard Petru Główny Ekonomista BRE Banku SA Dyrektor Banku ds. Strategii i Nadzoru Właścicielskiego 05.08.2010 r. brebank.pl
Bardziej szczegółowoZatrudnienie w Polsce Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Trendy na polskim rynku pracy 80 75 Wskaźnik zatrudnienia Wskaźnik aktywności Stopa bezrobocia 20 18 70 16 65 60 14 55 12 50 10 45 8 40 35 6 30 4 Turcja
Bardziej szczegółowoWyzwania w rozwoju gospodarczym Polski : jaka rola JST i spółek komunalnych? Witold M.Orłowski
Wyzwania w rozwoju gospodarczym Polski : jaka rola JST i spółek komunalnych? Witold M.Orłowski Lubelska Konferencja Spółek Komunalnych, 22.10.2014 Od 20 lat Polska skutecznie goni bogaty Zachód 70.0 PKB
Bardziej szczegółowoProgramy i projekty badawczo-rozwojowe oraz inwestycje współfinansowane ze rodków strukturalnych (działanie 1.4 SPO-WKP)
str. 1 Załcznik Nr 1 Programy i projekty badawczo-rozwojowe oraz inwestycje współfinansowane ze rodków strukturalnych (działanie 1.4 SPO-WKP) Działanie 1.4 Wzmocnienie współpracy midzy sfer badawczo-rozwojow
Bardziej szczegółowoInnowacyjność w Europie 2016
DEPARTAMENT POLITYKI REGIONALNEJ MAŁOPOLSKIE OBSERWATORIUM ROZWOJU REGIONALNEGO Innowacyjność w Europie 2016 Komisja Europejska raz w roku publikuje europejską i regionalną tablicę wyników innowacji, która
Bardziej szczegółowoOgólnopolska konferencja naukowa
!" #$%$&% '("#"#)*+,,"* Ogólnopolska konferencja naukowa Współpraca jednostek samorzdu terytorialnego z biznesem. Aspekty społeczne, normatywne, ekonomiczne i organizacyjne Zielona Góra, 17-18 maja 2018
Bardziej szczegółowoRegion i jego rozwój w warunkach globalizacji
Region i jego rozwój w warunkach globalizacji Jacek Chądzyński Aleksandra Nowakowska Zbigniew Przygodzki faktycznie żyjemy w dziwacznym kręgu, którego środek jest wszędzie, a obwód nigdzie (albo może na
Bardziej szczegółowoWarunki poprawy pozycji innowacyjnej kraju Globalizacja działalności badawczej i rozwojowej: próba oceny miejsca Polski
Warunki poprawy pozycji innowacyjnej kraju Globalizacja działalności badawczej i rozwojowej: próba oceny miejsca Polski Wojciech Burzyński Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur Warszawa, 8 kwietnia
Bardziej szczegółowoNiskie płace barier rozwoju. Cz I. Popyt gospodarstw domowych: zagroony czynnik wzrostu gospodarczego?
Cz I Popyt gospodarstw domowych: zagroony czynnik wzrostu gospodarczego? 1. Podstawowe definicje wprowadzenie!" # " " $ % % & &%'# " (& )#&!* *! "(* *! "(* ł ł $ % # &+,"% + & ", *! "(*! " #$% $ % # &!
Bardziej szczegółowoGMINA MSZANA DOLNA. charakterystyka demograficzna. opracowanie mgr Marek Nawieniak
GMINA MSZANA DOLNA charakterystyka demograficzna opracowanie mgr Marek Nawieniak WSTP Celem scharakteryzowania przemian społeczno gospodarczych, na terenie omawianej gminy wykorzystano materiały statystyczne
Bardziej szczegółowoWprowadzenie: Krystyna Gurbiel - Dyrektor Generalny Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Ma"ych i &rednich Przedsi'biorstw... 9
SPIS TRE%CI Wprowadzenie: Krystyna Gurbiel - Dyrektor Generalny Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Ma"ych i &rednich Przedsi'biorstw... 9 Streszczenie raportu... 11 $. Stan sektora ma!ych i "rednich
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Wprowadzenie... 9
SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 9 ROZDZIAŁ I Teoretyczne ujęcie innowacji... 11 1. Innowacje-proces innowacyjny-konkurencyjność... 11 2. System innowacyjny na poziomie regionu... 15 3. System innowacyjny a
Bardziej szczegółowoDlaczego jedne kraje są biedne a inne bogate?
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Dlaczego jedne kraje są biedne a inne bogate? Od czego zależy rozwój i dobrobyt? Uniwersytet w Białymstoku 17 maja 2012 r. dr Anna Gardocka-Jałowiec EKONOMICZNY UNIWERSYTET
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU. Część A
Przedmiot: Międzynarodowe stosunki gospodarcze Wykładowca odpowiedzialny za przedmiot: Prof. dr hab. Izabela Zawiślińska Cele zajęć z przedmiotu: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk
Bardziej szczegółowo23.2. Liczba studentów
23.1. Wprowadzenie Ju w latach 60. XX w. podjte zostały istotne badania dotyczce efektywnoci inwestycji w kształcenie. Efektywno ta dotyczyła głównie skali makroekonomicznej i odnosiła si w szczególnoci
Bardziej szczegółowoOtwarta koordynacja polityki społecznej w UE. Stanisława Golinowska
Otwarta koordynacja polityki społecznej w UE Stanisława Golinowska Dotychczasowe elementy wspólnej polityki społecznej UE Standardy minimalne BHP - 1987 Karta Wspólnoty o Fundamentalnych Prawach Socjalnych
Bardziej szczegółowoAnaliza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski. Kraków, 9 marca 2012 r.
Analiza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski Kraków, 9 marca 2012 r. Etap diagnostyczny Diagnoza pogłębiona (załącznik do RSI WM 2012-2020) Synteza diagnozy część 2 dokumentu RSI Analiza
Bardziej szczegółowoEdukacja a rynek pracy. dr Dariusz Danilewicz Katedra Rozwoju Kapitału Ludzkiego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Edukacja a rynek pracy dr Dariusz Danilewicz Katedra Rozwoju Kapitału Ludzkiego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Rynek pracy co to? Zatrudnianie nie jest koniecznością Rynek pracy jako całość to byt
Bardziej szczegółowoWymierne korzyci wynikajce z analizy procesów
Wymierne korzyci wynikajce z analizy procesów Analiza procesu jest narzdziem do osignicia wyszej efektywnoci organizacji (midzy innymi). Wymaga ona zbudowania modelu procesu biznesowego bdcego opisem funkcjonowania
Bardziej szczegółowoWSTĘP 11 GLOBALIZACJA GOSPODARKI ŚWIATOWEJ I NOWY REGIONALIZM 19
SPIS TREŚCI WSTĘP 11 ROZDZIAŁ I GLOBALIZACJA GOSPODARKI ŚWIATOWEJ I NOWY REGIONALIZM 19 1. Współczesna gospodarka światowa i jej struktura... 19 1.1. Podmioty gospodarki światowej... 21 1.2. Funkcjonowanie
Bardziej szczegółowoROZPORZDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia... 2006 r.
Projekt z dnia 8 listopada 2006 r. ROZPORZDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia... 2006 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zada umoliwiajcych
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI WSTĘP ROZDZIAŁ I
SPIS TREŚCI WSTĘP... 11 ROZDZIAŁ I POLITYKA EKONOMICZNA UNII EUROPEJSKIEJ NA RZECZ ZAPEWNIENIA KONKURENCYJNEGO I SPÓJNEGO TERYTORIUM... 21 1.1. Polityka ekonomiczna w koncepcjach teoretycznych europejskiej
Bardziej szczegółowoJerzy Majchrzak Dyrektor Departamentu Innowacji i Przemysłu
Jerzy Majchrzak Dyrektor Departamentu Innowacji i Przemysłu AUTOEVENT 2014 2 PRZEMYSŁ MOTORYZACYJNY Jeden z największych producentów samochodów i komponentów motoryzacyjnych w regionie Europy Środkowo-Wschodniej.
Bardziej szczegółowoAktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej
Aktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej dr Ewa Wasilewska II Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa Społeczne wyzwania i problemy XXI wieku. STARZEJĄCE SIĘ SPOŁECZEŃSTWO
Bardziej szczegółowoPOWIATOWY PROGRAM DZIAŁA NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
POWIATOWY PROGRAM DZIAŁA NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Załcznik do Uchwały Nr XXVIII/75/03 Rady Powiatu Pabianickiego z dnia 13 listopada 2003 r. (w zakresie : rehabilitacji społecznej, rehabilitacji
Bardziej szczegółowoJak pokonać bariery dla (eko)innowacji w Polsce?
Jak pokonać bariery dla (eko)innowacji w Polsce? Maciej Bukowski Instytut Badań Strukturalnych Warszawa, 25.05.2012 Plan Wprowadzenie po co Polsce (eko)innowacje. Pułapka średniego dochodu Nie ma ekoinnowacyjności
Bardziej szczegółowoKapitał zagraniczny. w województwie lubelskim i Lublinie
Kapitał zagraniczny w województwie lubelskim i Lublinie SPIS TREŚCI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. PODMIOTY Z UDZIAŁEM KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO... 4 PODMIOTY Z UDZIAŁEM KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO WG PRZEDZIAŁÓW ZATRUDNIENIENIA...
Bardziej szczegółowoMariola Banach UNIWERSYTET RZESZOWSKI. STUDIA PODYPLOMOWE Mechanizmy funkcjonowania strefy euro VI edycja, rok akademicki 2014/15
UNIWERSYTET RZESZOWSKI Promotor: dr Magdalena Cyrek Mariola Banach STUDIA PODYPLOMOWE Mechanizmy funkcjonowania strefy euro VI edycja, rok akademicki 2014/15 przedstawienie istoty ubóstwa i wykluczenia
Bardziej szczegółowoW 1 liczba firm sektora IT (według definicji OECD tego sektora) na 10 000 mieszkaców (rys. 1),
Jednym z paradoksalnych wymiarów globalizacji jest wzrastajce znaczenie regionów i miast, które jest wynikiem procesów erozji politycznej i gospodarczej pastw terytorialnych (Olechnicka, 2000). Regiony
Bardziej szczegółowoPLAN STUDIÓW NIESTACJONARNYCH I STOPNIA. Forma zajęć. forma zaliczenia. wykłady. Razem. wykład. Ćw/konw/zaj.t. ćwiczenia
Kierunek: EKONOMIA PLAN STUDIÓW NIESTACJONARNYCH I STOPNIA ęć O. Grupa treści ogólnych E/I/O.1 Przedmiot ogólnouczelniany ZAL 18 18 18 2 E/I/O.2 Język obcy ZAL 72 72 18 3 18 3 18 3 18 3 WF1 Wychowanie
Bardziej szczegółowo% &" "# & $" ( "(!"#!'
PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Czstochowie Technika, Informatyka, Inynieria Bezpieczestwa 2013, t. I :"! ; < $" &# '( '" ) $*"!" #$. %#$ 37, 33000!, e-mail: pryimalna@rv.mns.gov.ua $$ % &"
Bardziej szczegółowoNARZĘDZIE WSPARCIA PRZEDSIĘBIORSTW W OBLICZU KRYZYSU
FUNDUSZE STRUKTURALNE UE JAKO NARZĘDZIE WSPARCIA PRZEDSIĘBIORSTW W OBLICZU KRYZYSU dr Joanna Kuczewska Katedra Ekonomiki Integracji Europejskiej Wydział Ekonomiczny Uniwersytet Gdański Eklektyczna definicja
Bardziej szczegółowoZałcznik 1 ANALIZA SWOT RYNKU PRACY WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
Załcznik 1 ANALIZA SWOT RYNKU PRACY WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO SILNE STRONY SŁABE STRONY Usługowy charakter regionu wysoka pracochłonno sektora Due obszary województwa obejmujce tereny popegerowskie;
Bardziej szczegółowoNAUKOMETRYCZNA CHARAKTERYSTYKA POZIOMU BADAŃ NAUKOWYCH PROWADZONYCH W DYSCYPLINIE INŻYNIERIA ŚRODOWISKA
NAUKOMETRYCZNA CHARAKTERYSTYKA POZIOMU BADAŃ NAUKOWYCH PROWADZONYCH W DYSCYPLINIE INŻYNIERIA ŚRODOWISKA Lucjan Pawłowski Politechnika Lubelska, Wydział Inżynierii Środowiska, ul. Nadbystrzycka 40B, 20-618
Bardziej szczegółowoRynek motoryzacyjny 2011 Europa vs Polska
Rynek motoryzacyjny 2011 Europa vs Polska Rynek cz!"ci motoryzacyjnych nierozerwalnie #$czy si! z parkiem samochodowym, dlatego te% podczas oceny wyników sprzeda%y samochodowych cz!"ci zamiennych nie mo%na
Bardziej szczegółowoArgumenty na poparcie idei wydzielenia OSD w formie tzw. małego OSD bez majtku.
Warszawa, dnia 22 03 2007 Zrzeszenie Zwizków Zawodowych Energetyków Dotyczy: Informacja prawna dotyczca kwestii wydzielenia Operatora Systemu Dystrybucyjnego w energetyce Argumenty na poparcie idei wydzielenia
Bardziej szczegółowoKuratorium Owiaty w Białymstoku -2005 r.
Kuratorium Owiaty w Białymstoku -2005 r. Informacja o I etapie wdroenia 4 godziny wychowania fizycznego w województwie podlaskim (klasa IV SP) oraz warunkach realizacji wychowania fizycznego w szkołach
Bardziej szczegółowoTrendy upadłoci przedsibiorstw w Polsce
Dr Grzegorz Gołbiowski Trendy upadłoci przedsibiorstw w Polsce Wprowadzenie Upadłoci przedsibiorstw w gospodarce rynkowej nie s niczym nadzwyczajnym. W teorii ekonomii zjawisko upadku podmiotów gospodarczych
Bardziej szczegółowoWprowadzenie: Krystyna Gurbiel Dyrektor Generalny Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Ma"ych i (rednich Przedsi)biorstw... 9. Streszczenie...
SPIS TRE%CI Wprowadzenie: Krystyna Gurbiel Dyrektor Generalny Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Ma"ych i (rednich Przedsi)biorstw... 9 Streszczenie... 11 1. Zmiany makroekonomiczne w Polsce w latach
Bardziej szczegółowoZATRUDNIENIE W POLSCE PRACA CZASU INNOWACJI
ZATRUDNIENIE W POLSCE 2014. PRACA CZASU INNOWACJI MIĘDZY IMITACJĄ A INNOWACJĄ Maciej Bukowski Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych 16.11.2015 PUŁAPKA ŚREDNIEGO DOCHODU WZROST GOSPODARCZY NA ŚWIECIE
Bardziej szczegółowoPomiar dobrobytu gospodarczego
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Pomiar dobrobytu gospodarczego Uniwersytet w Białymstoku 07 listopada 2013 r. dr Anna Gardocka-Jałowiec EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Bardziej szczegółowoKARTA OCENY JEDNOSTKI NAUKOWEJ
ZAŁACZNIK nr 2 KARTA OCENY JEDNOSTKI NAUKOWEJ Cz A dla dyscyplin: nauki humanistyczne i społeczne Zespół roboczy Komisji Bada na Rzecz Rozwoju... NAZWA JEDNOSTKI I. WYNIKI DZIAŁALNOCI NAUKOWEJ 1. Publikacje
Bardziej szczegółowoSpis treêci str. Wykaz skrótów... 11 Spis tabel... 15 Przedmowa... 19 Rozdzia 1. Wybrane teorie rozwoju regionalnego... 23 1.1. Teorie lokalizacji...
Spis treêci str. Wykaz skrótów............................................. 11 Spis tabel............................................... 15 Przedmowa............................................... 19 Rozdzia
Bardziej szczegółowoProcesy globalizacyjne
Procesy globalizacyjne Cele lekcji pojęcie globalizacja ; płaszczyzny globalizacji; przykłady procesów globalizacji; wpływ globalizacji na rozwój społeczno-gospodarczy regionów; skutki globalizacji dla
Bardziej szczegółowoEnergia odnawialna w województwie zachodniopomorskim Koncepcje współpracy
Energia odnawialna w województwie zachodniopomorskim Koncepcje współpracy Podstaw rozwoju kadego społeczestwa jest jego rozwój gospodarczy, a energia stanowi wan rol w jego realizacji. Z uwagi na cigły
Bardziej szczegółowoBilans płatniczy. bilans transakcji niewidzialnych. jednostronne transfery
Bilans płatniczy Zestawienie wszystkich transakcji pomidzy krajem a zagranic. Składa si z rachunku obrotów biecych, rachunku obrotów kapitałowych i salda transakcji wyrównawczych Eksport towarów - import
Bardziej szczegółowoKAPITAŁ LUDZKI JAKO KLUCZOWE ŹRÓDŁO BOGACTWA
Wykład: KAPITAŁ LUDZKI JAKO KLUCZOWE ŹRÓDŁO BOGACTWA Kapitał ludzki wg Adama Smitha Na kapitał trwały, którego cechą jest przynoszenie dochodu lub zysku (...), składają się cztery główne pozycje, w tym
Bardziej szczegółowo5 poziom PRK a potrzeby gospodarki i społeczeństwa wiedzy
5 poziom PRK a potrzeby gospodarki i społeczeństwa wiedzy Seminarium Poziom 5 Polskiej Ramy Kwalifikacji: rynek pracy i regulacje ustawowe Prof. Ewa Chmielecka (na podstawie prezentacji I. Kotowskiej i
Bardziej szczegółowoPrognozy gospodarcze dla
Prognozy gospodarcze dla Polski po I kw. 21 Łukasz Tarnawa Główny Ekonomista Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, 13.5.21 Gospodarka globalna po kryzysie finansowym Odbicie globalnej aktywności gospodarczej
Bardziej szczegółowoKryteria dla Dziaania 3.2
Kryteria dla Dziaania 3.2 Lp. Kryterium Definicja Rodzaj kryterium Sposób weryfikacji Etap Oceny Kryterium 1. Innowacyjno!" Kryterium zostanie spenione w sytuacji gdy w wyniku realizacji zostanie wprowadzony
Bardziej szczegółowoKomercjalizacja nauki w Polsce i na świecie. Maciej Strzębicki
Komercjalizacja nauki w Polsce i na świecie Maciej Strzębicki Własna firma Inkubator przedsiębiorczości Kryzys Praca na uczelni Garaż VC/PE Wdrożona idea Innowacje Wydatki na badania i rozwój Komercjalizacja
Bardziej szczegółowo! "#$!%&'(#!) "34! /(5$67%&'8#!)
3 4! " #"$ % # " &# & ' & & (! " % &$ #) * & & &*## " & + # % &! & &*),*&&,) &! "& &-&. && *# &) &!/ & *) *&" / &*0 & /$ % &&, # ) *&")",$&%& 1&&2& 3 '! "#$!%&'(#!) % *+ +, - (. /0 *1 ", + 2 + -.-1- "34!
Bardziej szczegółowoLiderzy innowacyjności w gospodarce światowej. Czy Polska może ich dogonić?
Liderzy innowacyjności w gospodarce światowej. Czy Polska może ich dogonić? Szkolenie Urzędu Patentowego. Zarządzanie innowacją Warszawa, 12.10.2015 Marzenna Anna Weresa Instytut Gospodarki Światowej Kolegium
Bardziej szczegółowoWydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych KIERUNEK EKONOMIA studia stacjonarne i niestacjonarne licencjackie (I stopnia)
Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych KIERUNEK EKONOMIA studia stacjonarne i niestacjonarne licencjackie (I stopnia) Specjalności: transport, spedycja i przewozy NOWOŚĆ! międzynarodowe - gospodarka
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty. Mierniki dobrobytu gospodarczego. Jak mierzyć dobrobyt?
Akademia Młodego Ekonomisty Mierniki dobrobytu gospodarczego. Jak mierzyć dobrobyt? dr Anna Gardocka-Jałowiec Uniwersytet w Białymstoku 7 marzec 2013 r. Dobrobyt, w potocznym rozumieniu, utożsamiać można
Bardziej szczegółowoFormy kształcenia ustawicznego w krajach wysokorozwiniętych
Formy kształcenia ustawicznego w krajach wysokorozwiniętych dr Paweł Modrzyński Prezentacja przygotowana w ramach projektu pn: Ludzie starsi na rynku pracy w województwie kujawsko-pomorskim. Tendencje
Bardziej szczegółowo% ł " & # ł $ & $ ł $ ł
ł ł! ł ł "ł # $ %ł " & # ł $ & $ ł $ł * ' #() Innowacyjne podejcie do problematyki szacowania zasobów energetycznych (spójna, optymalna propozycja) Wskazanie sposobu dywersyfikacji zaopatrzenia w ciepło
Bardziej szczegółowo1) Instytucje kształcce w tym zawodzie (w kraju i we Wrocławiu). 2) Moliwoci podnoszenia kwalifikacji i dokształcania w tym zawodzie.
Spis treci: I. Wprowadzenie II. Zadania i czynnoci 1) Potencjalne miejsca pracy. 2) Zakres obowizków. III. Wymagania zawodu 1) Wymagania fizyczne i zdrowotne 2) Wymagania psychologiczne IV. Kształcenie
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty
Akademia Młodego Ekonomisty Globalizacja gospodarki Myśl globalnie działaj lokalnie dr Katarzyna Czech Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 7 kwietnia 2014 roku Co to jest gospodarka światowa? zbiorowość
Bardziej szczegółowoKonspekt lekcji matematyki klasa 4e Liceum Ogólnokształcce
mgr Tomasz Grbski Konspekt lekcji matematyki klasa 4e Liceum Ogólnokształcce Temat: Dyskusja nad liczb rozwiza równania liniowego i kwadratowego z wartoci bezwzgldn i parametrem. Czas trwania: 45 minut.
Bardziej szczegółowoCentrum Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego. Warszawa 2006
INSTYTUT TRANSPORTU SAMOCHODOWEGO Stan bezpieczeństwa ruchu drogowego w krajach OECD Biiullettyn IInfforrmacyjjny Warszawa 2006 Spis treści Wstęp... 3 I. Dane ogólne... 4 II. Wypadki drogowe... 11 III.
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 23 października 2012 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Bardziej szczegółowoZarządzanie działalnością badawczo-rozwojową (B +R) w korporacjach transnarodowych
Informator 2016/2017 Tytuł oferty Zarządzanie działalnością badawczo-rozwojową (B +R) w korporacjach transnarodowych Sygnatura 234790-1028 3 pkt. ECTS Prowadzący dr Kamil Marek Kraj A. Cel przedmiotu Zapoznanie
Bardziej szczegółowoInnowacyjność jako obszar polityki rozwoju Małopolski STRATEGIA MAŁOPOLSKA 2020
Innowacyjność jako obszar polityki rozwoju Małopolski STRATEGIA MAŁOPOLSKA 2020 Konferencja Regionalna SMART+ Innowacje w małych i średnich przedsiębiorstwach oraz promocja badań i rozwoju technologicznego
Bardziej szczegółowoKonkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy gospodarki opartej na wiedzy
w Konkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy gospodarki opartej na wiedzy redakcja naukowa Tomasz Michalski Krzysztof Piech SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE WARSZAWA
Bardziej szczegółowoWizja rozwoju rolnictwa wg przedstawicieli nauki - aspekty środowiskowe -
Wizja rozwoju rolnictwa wg przedstawicieli nauki - aspekty środowiskowe - IV KONGRES POLSKIEGO ROLNICTWA 1 XII 2018 Poznań dr hab. Mariusz Matyka prof. nadzw. Rolnictwo vs środowisko Problem nieracjonalnego
Bardziej szczegółowoWarszawa, 28 marca 2011r. Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki
Warszawa, 28 marca 2011r. Stawiamy na innowacje Kluczem do stałego i szybkiego rozwoju gospodarczego są: - maksymalizacja efektywności wykorzystania zasobów (wiedzy, kapitału, pracy, zasobów naturalnych
Bardziej szczegółowoSkd mamy pienidze i na co je wydajemy? czyli BUDET POWIATU KIELECKIEGO
Skd mamy pienidze i na co je wydajemy? czyli BUDET POWIATU KIELECKIEGO Szanowni Pastwo! Po raz pierwszy macie Pastwo okazj zapozna si z informatorem budetowym dla mieszkaców Skd mamy pienidze. Za porednictwem
Bardziej szczegółowoMODEL SYSTEMU INFORMATYCZNEGO ZARZ DZANIA WSPOMAGAJ CY KOMPLEKSOW KART WYNIKÓW
MODEL SYSTEMU INFORMATYCZNEGO ZARZDZANIA WSPOMAGAJCY KOMPLEKSOW KART WYNIKÓW KRZYSZTOF MICHALAK Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Streszczenie Przetrwanie organizacji na rynku moliwe
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty
Akademia Młodego Ekonomisty Globalizacja gospodarki Dr Katarzyna Czech Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 18 kwietnia 2011 r. Gospodarka światowa zbiorowość różnych podmiotów Państwa Przedsiębiorstwa
Bardziej szczegółowoCentrum Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego. Warszawa 2005
INSTYTUT TRANSPORTU SAMOCHODOWEGO Stan bezpieczeństwa ruchu drogowego w krajach OECD Biiullettyn IInfforrmacyjjny Warszawa 2005 Spis treści Wstęp... 3 I. Dane ogólne... 4 II. Wypadki drogowe... 11 III.
Bardziej szczegółowoWstp. Odniesienie do podstawy programowej
! " 1 Wstp Praca dotyczy projektu midzyprzedmiotowego, jaki moe by zastosowany na etapie nauczania gimnazjum specjalnego. Powyszy projekt moe zosta przeprowadzony na zajciach z przedmiotów: informatyka
Bardziej szczegółowoPróbna matura z angielskiego dla grupy klasy IIC (poziom rozszerzony)
Próbna matura z angielskiego dla grupy klasy IIC (poziom rozszerzony) I. Zdajcy zna: 1) rónorodne struktury leksykalno-gramatyczne umoliwiajce formułowanie wypowiedzi poprawnych pod wzgldem fonetycznym,
Bardziej szczegółowoPROCEDURAUSTALANIA KRYTERIÓW WYBORU OPERACJI I ICH ZMIANY
Załcznik nr 11 do Wniosku o wybór Lokalnej Strategii Rozwoju na lata 2016-2023 PROCEDURAUSTALANIA KRYTERIÓW WYBORU OPERACJI I ICH ZMIANY I. CEL PROCEDURY: 1 Celem Procedury jest okrelenie sposobu ustalania
Bardziej szczegółowoSymbol EKO S2A_W01 S2A_W02, S2A_W03, S2A_W03 S2A_W04 S2A_W05 S2A_W06 S2A_W07 S2A_W08, S2A_W09 S2A_W10
Załącznik do uchwały nr 73 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 30 stycznia 2013 r. Opis zakładanych efektów kształcenia Nazwa kierunku studiów: Administracja 1. Odniesień efektów kierunkowych do
Bardziej szczegółowoWyższa Szkoła Ekonomiczna
Współczesne tendencje na rynku pracy DrCecylia Sadowska Snarska Snarska Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku 1. Uwarunkowania demograficzne rynku pracy. 2. Kierunki zmian w popytowej stronie rynku pracy.
Bardziej szczegółowoZATRUDNIENIE W POLSCE PRACA CZASU INNOWACJI
ZATRUDNIENIE W POLSCE 2014. PRACA CZASU INNOWACJI NOWOCZESNE USŁUGI BIZNESOWE CZASU GLOBALIZACJI 16.11.2015 Warszawa Maciej Bitner Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych 1 CZYM SĄ USŁUGI NOWOCZESNE?
Bardziej szczegółowoCentrum Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego. Biuletyn Informacyjny. Warszawa 2007
INSTYTUT TRANSPORTU SAMOCHODOWEGO Stan bezpieczeństwa ruchu drogowego w krajach OECD Biuletyn Informacyjny Warszawa 2007 Spis treści Wstęp... 3 I. Dane ogólne... 4 II. Wypadki drogowe... 11 III. Zabici
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU. Część A
Przedmiot: Polityka społeczna Wykładowca odpowiedzialny za przedmiot: Dr Anna Schulz Cele zajęć z przedmiotu: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU
Bardziej szczegółowoOFERTA RAPORTU. Szkolnictwo wyższe analiza porównawcza Polski i wybranych krajów świata. Kraków 2012
Oferta raportu: Szkolnictwo wyższe w Polsce i wybranych krajach analiza porównawcza OFERTA RAPORTU Szkolnictwo wyższe analiza porównawcza Polski i wybranych krajów świata Kraków 2012 1 Oferta raportu:
Bardziej szczegółowoWPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU
WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA POZYCJĘ KONKURENCYJNĄ UNII EUROPEJSKIEJ W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM Tomasz Białowąs Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej, UMCS w Lublinie bialowas@hektor.umcs.lublin.pl
Bardziej szczegółowoPolska Cyfrowa impulsem do e-rozwoju Marta Grabowska, Uniwersytet Warszawski. Warszawa, 26 maja 2015 r.
Polska Cyfrowa impulsem do e-rozwoju Marta Grabowska, Uniwersytet Warszawski Warszawa, 26 maja 2015 r. Rozwój społeczny koncepcja Alvina Tofflera Trzecia fala Warszawa, 1997 Społeczeństwo agrarne * Społeczeństwo
Bardziej szczegółowoEKSPORT WYROBÓW WYSOKIEJ TECHNIKI W UNII EUROPEJSKIEJ EXPORT OF HIGH TECH IN THE EUROPEAN UNION
PRACE NAUKOWE UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU RESEARCH PAPERS OF WROCŁAW UNIVERSITY OF ECONOMICS nr 416 2016 Współczesne problemy ekonomiczne. ISSN 1899-3192 Rozwój zrównoważony w wymiarze globalnym
Bardziej szczegółowoUchwała Nr Rady Miasta Rejowiec Fabryczny
PROJEKT Uchwała Nr Rady Miasta Rejowiec Fabryczny z dnia w sprawie programu współpracy Miasta Rejowiec Fabryczny z organizacjami pozarzdowymi oraz podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalnoci
Bardziej szczegółowoWyniki finansowe Comarch H1 2008
Wyniki finansowe Comarch H1 2008 Konrad Taraski Wiceprezes Zarzdu, Dyrektor Finansowy 18 sierpnia 2008, Warszawa Wyniki finansowe Q2 2008 Q2 2008 Q2 2007 Przychody 164 720 172 033 Zysk operacyjny 4 245
Bardziej szczegółowoTabl. A Udział kobiet wród osób otrzymujcych tytuł profesora w latach według grup kierunków w Polsce
Tabl. A.6.3.1. Udział kobiet wród osób otrzymujcych tytuł profesora w latach 1992 2003 według grup kierunków w Polsce 2003 1999 1997 1996 1995 1992 % kobiet Ogółem 26,82 23,50 23,00 21,90 16,60 22,90 Weterynaria
Bardziej szczegółowoGMINNY PROGRAM OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE na rok 2008
Załcznik do uchwały Nr... z dnia...rady Miasta Sandomierza GMINNY PROGRAM OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE na rok 2008 Gminny Program Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie okrela lokaln strategi na rok 2008
Bardziej szczegółowoStrategia Lizbońska przyczyny-cele-skuteczność polskie priorytety. Dr Mariusz-Jan Radło Polskie Forum Strategii Lizbońskiej
Strategia Lizbońska przyczyny-cele-skuteczność polskie priorytety Dr Mariusz-Jan Radło Polskie Forum Strategii Lizbońskiej Przyczyny przyjęcia Strategii Lizbońskiej PKB per capita UE15 (%PKB per capita
Bardziej szczegółowoSzara strefa w Polsce
Szara strefa w Polsce dr hab. prof. nadzw. Konrad Raczkowski Podsekretarz Stanu Ministerstwo Finansów www.mf.gov.pl Rodzaje nierejestrowanej gospodarki Szara strefa obejmuje działania produkcyjne w sensie
Bardziej szczegółowoSytuacja zawodowa osób z wyższym wykształceniem w Polsce i w krajach Unii Europejskiej w 2012 r.
1 Urz d Statystyczny w Gda sku W Polsce w 2012 r. udział osób w wieku 30-34 lata posiadających wykształcenie wyższe w ogólnej liczbie ludności w tym wieku (aktywni zawodowo + bierni zawodowo) wyniósł 39,1%
Bardziej szczegółowoProces Boloski 2020. Europejski Obszar Szkolnictwa Wyszego w nowej dekadzie
Proces Boloski 2020 Europejski Obszar Szkolnictwa Wyszego w nowej dekadzie Komunikat z konferencji europejskich ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo wysze, Leuven i Louvain-la-Neuve, 28-29 kwietnia
Bardziej szczegółowoPREZENTACJA DZIAŁANIA KLASYCZNEGO ALGORYTMU GENETYCZNEGO
Piotr Borowiec PREZENTACJA DZIAŁANIA KLASYCZNEGO ALGORYTMU GENETYCZNEGO Sporód wielu metod sztucznej inteligencji obliczeniowej algorytmy genetyczne doczekały si wielu implementacji. Mona je wykorzystywa
Bardziej szczegółowoFORUM NOWOCZESNEGO SAMORZĄDU
FORUM NOWOCZESNEGO SAMORZĄDU Krzysztof Pietraszkiewicz Prezes Związku Banków Polskich Warszawa 02.12.2015 Transformacja polskiej gospodarki w liczbach PKB w Polsce w latach 1993,2003 i 2013 w mld PLN Źródło:
Bardziej szczegółowoWyzwania polityki ludnościowej wobec prognoz demograficznych dla Polski i Europy
Wyzwania polityki ludnościowej wobec prognoz demograficznych dla Polski i Europy Grażyna Marciniak Główny Urząd Statystyczny IV. Posiedzenie Regionalnego Forum Terytorialnego, Wrocław 8 grudnia 215 r.
Bardziej szczegółowoInformacja i Promocja. Mechanizm Finansowy EOG Norweski Mechanizm Finansowy
Informacja i Promocja Mechanizm Finansowy EOG Norweski Mechanizm Finansowy Spis treci 1. Wstp... 3 2. Ogólne działania informacyjno - promocyjne... 3 3. Działania informacyjno-promocyjne projektu... 4
Bardziej szczegółowoProgram Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Cel główny: Rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa Cele szczegółowe: zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw, wzrost konkurencyjności
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU. Część A
Przedmiot: Etyka w biznesie Wykładowca odpowiedzialny za przedmiot: Mgr Beata Orłowska-Drzewek Cele zajęć z przedmiotu: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki
Bardziej szczegółowo