Konkurs tematyczny Taki to mroczny czas 70 rocznica Powstania Warszawskiego

Transkrypt

1 Konkurs tematyczny: Taki to mroczny czas dla uczniów gimnazjów województwa małopolskiego w roku szkolnym 2013/2014 Patronat Honorowy: Rektor Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Organizator: IV Liceum Ogólnokształcące im. K. K. Baczyńskiego w Olkuszu na zlecenie Małopolskiego Kuratora Oświaty Etap szkolny Klucz odpowiedzi 1

2 Zadanie I. Wskaż jedną prawidłową odpowiedź na poniższe pytania. (0-10 punktów) 1. Z którym państwem Polska nie miała podpisanego sojuszu przed II wojną światową: A. Francją B. Rumunią C. Austrią 2. Polskimi Termopilami nazywana jest bitwa pod: A. Wizną B. Bzurą C. Mokrą 3. Powstanie warszawskie zorganizowano w ramach akcji: A. Wicher B. Burza C. Nawałnica 4. Kto wydał rozkaz rozpoczęcia akcji zbrojnej 1 sierpnia 1944 r.? A. płk Antoni Chruściel B. Ignacy Mościcki C. gen. Tadeusz Bór Komorowski 5. Improwizowany samochód pancerny zbudowany przez powstańców, nazywał się: A. Kubuś B. Jasiek C. Staszek 6. Jaki tytuł nosi książka Aleksandra Kamińskiego o powstańczych batalionach? A. Zośka i Parasol B. Batalion C. Czwartacy 7. Podczas konferencji w Jałcie spotkali się: A. Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt, Włodzimierz Lenin B. Winston Churchill, Jerzy Waszyngton, Józef Stalin C. Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt, Józef Stalin 8. W walkach o Narwik brała udział: A. Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich B. 2 Dywizja Strzelców Pieszych C. Armia gen. Andersa 2

3 9. Żegota, był to kryptonim: A. Żydowskiej Organizacji Wojskowej B. Rady Pomocy Żydom C. Żydowskiego Komitetu Kultury 10. Konsekwencją ujawnienia w kwietniu 1943 r. mordu w Katyniu było: A. wstrzymanie aprowizacji dla armii gen. Andersa B. zerwanie stosunków dyplomatycznych między Polską a ZSRR C. agresja ZSRR na Polskę Zadanie II. Spośród podanych, podkreśl 3 cechy polityki zagranicznej prowadzonej przez ministra Józefa Becka. (0-3 punkty) A. utrzymywanie równowagi pomiędzy ościennymi mocarstwami B. zacieśnianie współpracy z Wielką Brytanią C. odrzucenie udziału w układach zbiorowych, mogących krępować swobodę polskiej polityki D. uleganie naciskom sąsiadów E. prowadzenie ekspansji kolonialnej Zadanie III. Podkreśl określenie, które nie odnosi się do państw rządzonych przez dyktatorów państw totalitarnych w dwudziestoleciu międzywojennym. (0-1 punkt) A. Prześladowanie obywateli podejrzanych o krytykę władzy B. Stanowienie prawa przez władzę C. Zagwarantowanie obywatelom wolności słowa i swobody wyznania D. Władza skupiona w rękach jednego człowieka 3

4 Zadanie IV. Poniższe fotografie przedstawiają prezydentów RP na uchodźctwie. Podaj ich imiona i nazwiska (nazwisko 1 pkt., imię i nazwisko 2 pkt). (0-6 punktów) Fot. 1 Imię i nazwisko: Ryszard Kaczorowski. Fot. 2. Imię i nazwisko: Władysław Raczkiewicz. Fot. 3. Imię i nazwisko: August Zaleski UWAGA! Po 1 punkcie można przyznać za podanie samego nazwiska. 4

5 Zadanie V. Uszereguj chronologicznie poniżej wymienione wydarzenia, zaczynając od tego, które miało miejsce najwcześniej. (0-6 punktów) Kolejność Wydarzenie 1. Agresja ZSRR na Polskę 2. Powstanie Generalnego Gubernatorstwa 3. Agresja Niemiec na ZSRR 4. Śmierć Sikorskiego w Gibraltarze 5. Konferencja w Teheranie 6. Powstanie PKWN Zadanie VI. Rozszyfruj nazwisko autora fragmentu wiersza. Podaj dwa inne nazwiska osób, które zaliczane są do Pokolenia Kolumbów. (0-3 punkty) A otóż i macie wszystko. Byłem jak lipy szelest, na imię mi było Krzysztof, i jeszcze ciało to tak niewiele. Rodzicom 1. Baczyński (0-1 punkt) 2. np. Jan Józef Szczepański, Gustaw Herling-Grudziński, Anna Kamieńska, Władysław Machejek, Zdzisław Stroiński, Roman Bratny, Witold Zalewski, Tadeusz Różewicz, Tadeusz Borowski, Tadeusz Gajcy, Andrzej Trzebiński, Bohdan Czeszko, Józef Hen (0-2 punkty) Uwaga! Dopuszcza się uwzględnienie przez Komisję Konkursową innych poprawnych odpowiedzi uczniów. Uczeń może podać tylko nazwisko. 5

6 Zadanie VII. Wyjaśnij krótko pojęcia. (0-8 punktów) Pojęcie Proces 16 Kolaboracja Dywersja Żołnierze wyklęci Wyjaśnienie Pokazowy proces polityczny przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, Przedstawiono im fałszywe zarzuty i przeprowadzono pokazowy proces w dn czerwca 1945 r. w Moskwie przed Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego ZSRR. Przywódcy ci zostali podstępnie aresztowani przez NKWD w marcu 1945 w Pruszkowie pod Warszawą, gdzie zaprosił ich generał I.A. Sierow. Przedstawiono im fałszywe zarzuty i przeprowadzono pokazowy proces. Na mocy wyroku na karę więzienia zostali skazani: L. Okulicki (10 lat), J.S. Jankowski (8 lat), A. Bień i S. Jasiukowicz (5 lat), K. Pużak (1,5 roku), A. Zwierzyński, K. Bagiński, E. Czarnowski, J. Chaciński, S. Mierzwa, Z. Stypułkowski, F. Urbański (4-18 miesięcy). Uniewinnieni zostali K. Kobylański, S. Michałowski i J. Stemler-Dąbski. A. Pajdak został wyłączony z procesu i niedługo po tym skazany na 5 lat więzienia. W akcie oskarżenia podważono legalność AK i Rady Jedności Narodowej, wskazując równocześnie na prawo do sprawowania władzy przez PKWN i KRN. Dobrowolna współpraca polityczna, gospodarcza lub kulturalna obywateli kraju podbitego z władzami okupacyjnymi, którzy czerpią korzyści z tej sytuacji. Uznawana jest za działanie wymierzone przeciwko interesom własnego państwa. Działanie mające na celu zaburzenie życia politycznego i gospodarczego w danym państwie, które jest prowadzone z ukrycia w celu osiągnięcia korzyści politycznych, osłabienia jego obronności lub gospodarki. Działanie o charakterze sabotażowym lub propagandowym prowadzone na terytorium wroga, mające na celu dezorganizację jego działań wojennych czy też odwrócenie jego uwagi. Polegające m.in. na niszczeniu lub uszkadzaniu zasobów zbrojnych przeciwnika. Żołnierze podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, którzy sprzeciwiali się sowietyzacji Polski i podporządkowania jej ZSRR. Nie złożyli broni, po wypędzeniu Niemców i po zakończeniu II wojny światowej, walcząc o odzyskanie przez Polskę niepodległości. UWAGA! 1. 2 punkty za pełne wyjaśnienie, 1 punk za niepełne wyjaśnienie pojęcia. 2. Dopuszcza się uwzględnienie przez Komisję Konkursową innych poprawnych odpowiedzi uczniów, zgodnych z treścią i ideą zawartą w kluczu. Zadanie VIII. Uporządkuj miejsca spotkań Wielkiej Trójki w kolejności chronologiczne, wpisując odpowiednio cyfry: 1, 2, 3. (0-1 punkt) Jałta 2 Poczdam 3 Teheran 1 6

7 Zadanie IX. Oceń prawdziwość poniższych zdań wstawiając w wolne pole odpowiednią literę F oznaczającą fałsz lub P oznaczającą prawdę: (0-6 punktów) Komendant główny Armii Krajowej, generał Stefan Rowecki Grot, wydał rozkaz w sprawie przeprowadzenia tzw. akcji Burza. Niepowodzeniem zakończyły się także szturmy na: siedzibę Gestapo w al. Szucha. Podczas powstania warszawskiego Stalin zatrzymał swoje wojska na Mokotowie. Niemcy odzyskali kontrolę nad miastem, stosowali brutalne metody walki, jak chociażby żywe tarcze, czyli osłanianie swoich oddziałów przez cywilów. Akt kapitulacji powstania warszawskiego podpisał gen. Tadeusz Bór- Komorowski. Związek Patriotów Polskich zrzeszał Polaków mieszkających w Wielkiej Brytanii, którzy wysyłali do okupowanej Polski paczki żywnościowe F P F P P F Zadanie X. Dopisz pełne nazwy do podanych skrótów. (0-6 punktów) 1. GG Generalne Gubernatorstwo 2. AK Armia Krajowa 3. ZWZ Związek Walki Zbrojnej 4. SZP Służba Zwycięstwu Polski 5. KRN Krajowa Rada Narodowa 6. PKWN Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego Zadanie XI. Podkreśl miejsca bitew wojny obronnej 1939 roku. (0-4 punkty) Narwik, Kraków, Wizna, Lenino, Westerplatte, Kock, Bzura, Płowce 7

8 Zadanie XII. Zapoznaj się z poniższym tekstem źródłowym i odpowiedz na pytania zamieszczone pod nim. (0-6 punktów) Powstanie było klęską dążeń do utrzymania niezalenej państwowości polskiej. Po zniszczeniu Warszawy i wyeliminowaniu jej potencjału politycznego, intelektualnego i kulturalnego o wiele łatwiej było narzucić Polakom władze komunistyczne i supremację sowiecką. W Warszawie wyginęła także nowa, wykształcona i patriotyczna elita przyszłego państwa, ale też właśnie fakt nieudzielenia pomocy powstaniu przez wojska sowieckie uświadamiał kolejnym pokoleniom, jaki jest prawdziwy stosunek władz ZSRR do Polski, i dlatego pamięć o warszawskim zrywie rozbudzała w społeczeństwie PRL dążenie do odzyskania pełnej suwerenności. Brzoza Cz., Polska w czasach niepodległości i II wojny światowej, Kraków 2001, s Dlaczego nieudzielenie pomocy powstańcom ułatwiło komunistom przejęcie władzy w Polsce? (0-2 pkt) Bierność ZSRR była celowa (chciano wyeliminować jej potencjał polityczny, intelektualny i kulturalny), tak aby o łatwiej było narzucić Polakom władze komunistyczne i supremację sowiecką 2. Wymień dwa skutki powstania warszawskiego, które podaje autor. (0-2 pkt) Dwa spośród: upadek niezależnej państwowości polskiej, zniszczenie Warszawy, narzucenie władzy przez Sowietów, wymordowanie nowej, wykształconej i patriotycznej elity, wskazanie na rzeczywisty cel stosunek władz ZSRR do Polski, rozbudzanie w społeczeństwie PRL dążenia do odzyskania pełnej suwerenności 3. Do czego pamięć o powstaniu warszawskim inspirowała Polaków? (0-2 pkt) Wyrażenia klucze, które powinny pojawić się w odpowiedzi: walka z narzuconą władzą, opór, trwanie i działanie Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie UWAGA! Dopuszcza się uwzględnienie przez Komisję Konkursową innych poprawnych odpowiedzi uczniów. 8

9 Zadanie XIII. Połącz opis postaci z nazwiskiem. (0-5 punktów) 1. Polski działacz społeczny i charytatywny, zorganizował przemycanie dzieci żydowskich z getta, umieszczając je w przybranych rodzinach, domach dziecka i u sióstr katolickich w Warszawie. 2. Polsko-żydowski działacz społeczny, lekarz, pedagog, pisarz, publicysta, prekursor działań na rzecz praw dziecka. 3. Osoba ta przebywała w obozie koncentracyjnym Auschwitz, gdzie dobrowolnie wybrała śmierć głodową w zamian za skazanego współwięźnia Franciszka Gajowniczka. 4. Żołnierz Armii Krajowej, więzień i organizator ruchu oporu w Auschwitz-Birkenau, opublikował pierwsze na świecie raporty o Holokauście, został oskarżony i skazany przez władze komunistyczne Polski Ludowej na karę śmierci, a stracony w 1948 r. 5. Kurier i emisariusz władz Polskiego Państwa Podziemnego, w 1942 roku jako naoczny świadek zdał relację dotyczącą eksterminacji Żydów, struktury i funkcjonowaniu Państwa Podziemnego w okupowanej Polsce. A) Władysław Sikorski B) Irena Sendlerowa C) Maksymilian Maria Kolbe D) Janusz Korczak E) Jan Karski F) Witold Pilecki B D C F E 9

10 Zadanie XIV. Rozpoznaj miejsce z ilustracji. (0-3 punkty) 1. Napisz gdzie znajduje się ta brama? (0-1 punkt) Obóz koncentracyjny w Auschwitz / Zespół niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych Auschwitz / Konzentrationslager Auschwitz / KL Auschwitz / Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau Oświęcim UWAGA! Jedna nazwa z podanych. 2. Jak w języku polskim brzmi napis nad bramą? (0-1 punkt) Praca czyni wolnym 3. Co symbolizuje ta brama? (0-1 punkty) Niemieckie obozy koncentracyjne, Zagładę (Shoah) UWAGA! Odpowiedź powinna zawierać przynajmniej jeden z tych elementów. 10

11 Zadanie XV. Zapoznaj się z poniższym fragmentem książki Aleksandra Kamińskiego Kamienie na szaniec i odpowiedz na pytania zamieszczone pod nim. (0-3 punkty) Ogromna większość ludzi ( ) robiła to w ten sposób, że malowała białą i czerwona kredą barwy narodowe na murach lub też umieszczała w różnych miejscach małe, biało-czerwone chorągiewki. ( ) Uradzono zakupić, gdzie tylko się da, płótna białego i czerwonego i uszyć szerokie na kilkadziesiąt centymetrów, parometrowej długości flagi. Flagi te należy zawiesić na drutach tramwajowych i latarniach elektrycznych. ( ) Specjalnością propagandową na 11 listopada było wypisywanie na murach, płotach, chodnikach hasła Polska zwycięży! 1. Nazwij działania opisane we fragmencie tekstu. (0-1 pkt) Mały sabotaż A. Kamiński, Kamienie na szaniec, Katowice 1987, s Wyjaśnij symbolikę Znaku Polski Walczącej. (0-2 pkt) Element w kształcie litery P symbolizuje Polskę, a ramiona literę W walkę lub kotwicę symbol nadziei na odzyskanie niepodległości. Zadanie XVI. Scharakteryzuj formy walki Polaków z okupantem niemieckim. (0-6 punktów) Słowa klucze, które powinny pojawić się w odpowiedzi: działania wojskowe, działania cywilne. Działania wojskowe np.: Służba Zwycięstwu Polski, Związek Walki Zbrojnej, Armia Krajowa, (utworzenie podziemnego wojska i zorganizowanie powstania, które doprowadzi do oswobodzenia kraju), Kedyw (wysadzanie pociągów wojskowych, linii wysokiego napięcia, podpalanie magazynów i składów broni, wykonywanie wyroków na zdrajcach, gestapowcach i policjantach), Bataliony Chłopskie (utrzymanie porządku, ochrona ludności przed oddziałami wroga, walka z bandytyzmem), Szare Szeregi (działalność bojowo-dywersyjna), partyzantka, wywiad, cichociemni Działania cywilne np.: zalepianie lub zrywanie plakatów okupanta, rozprowadzanie gazet, ulotek i plakatów wzorowanych na wydawnictwach okupanta (akcja N ) lub go ośmieszających, zniechęcanie Polaków do chodzenia do kin (wypisywanie na murach: Tylko świnie siedzą w kinie, wrzucanie do sal kinowych gazu), rysowanie na murach żółwia czy też litery V oznaczającej zwycięstwo, wysyłanie listów z upomnieniem do 11

12 fotografów, którzy w witrynach wystawiali zdjęcia niemieckich żołnierzy oraz wybijanie szyb wystawowych, oblewanie żrącym płynem odzieży (głównie kobiet spacerujących z Niemcami), akcje megafonowe, zrywanie flag niemieckich oraz wywieszanie polskich, tajne nauczanie, niedbałe wykonywanie niemieckich zarządzeń, mało wydajna praca w fabrykach (psucie narzędzi, maszyn i urządzeń, niszczenie surowców), ukrywanie informacji o wielkości produkcji rolnej i dostarczanie w kontyngentach artykułów gorszej jakości Uwaga! Dopuszcza się uwzględnienie przez Komisję Konkursową innych poprawnych odpowiedzi uczniów. Zadanie XVII. Po przeczytaniu fragmentu piosenki, odpowiedz na pytania. (0-4 punkty) ZOŚKA! tekst Donat Czerewacz "Sójka", muz. Jerzy Zakrzewski "Linowski" Szare hełmy błyszczą stalą, Rytm podkutych nóg, Twardo dudni bruk. Hej, niech zmyka wróg! To szturmowcy drogą walą, Śpiewa chłopców chór W cekaemów i peemów wtór, Do boju! Zośko, Zosiu, hej, Zosieńko! Maszerować chodź, panienko, Przecież idziem w bój, W tan przy świście kul, Seryjką z peemu W rytm tego refrenu Wybijaj takt! 1. Co symbolizuje tytułowa Zośka? Wyjaśnij to pojęcie. (1 pkt za nazwę, 1 pkt za wyjaśnienie) Harcerski batalion Zośka, który brał udział w powstaniu warszawskim, w jego skład wchodzili głównie członkowie Szarych Szeregów. Dowódcą batalionu był Ryszard Białous. 2. Co to były Szare Szeregi? (0-2 pkt) Kryptonim Związku Harcerstwa Polskiego, który działał w konspiracji w okresie okupacji, zostały powołane 27 września 1939 r. w Warszawie przez grono członków Naczelnej Rady Harcerskiej, współpracowały z Delegaturą Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj oraz Komendą Główną Armii Krajowej, przewodniczącym organizacji był ks. hm. RP Jan Mauersberger (do VIII 1942), a po jego śmierci dr Tadeusz Kupczyński. 12

13 UWAGA! Dopuszcza się uwzględnienie przez Szkolną Komisję Konkursową innych poprawnych odpowiedzi uczniów. Zadanie XVIII. Poniższa mapa konturowa przedstawia współczesne terytorium Polski. Wykonaj zadania, przy wykorzystaniu zamieszonej w tekście mapy. (0-7 punktów) 13

14 Źródło: 1. Na mapie nanieś znaki zgodnie z legendą. (0-3 punkty) 2. Napisz, jakie skutki przesunięcie polskiej granicy zachodniej miało dla rozwoju kraju po zakończeniu wojny? (0-4 punkty) DO OCENY SZKOLNEJ KOMISJI KONKURSOWEJ Słowa klucze, które powinny pojawić się w pisemnej odpowiedzi: akcja wysiedleńczo-osadnicza, uzależnienie PRL od ZSRR (był gwarantem naszej zachodniej granicy), problemy własnościowe, zmiana liczby ludności, zmiana struktury narodowościowej, pozyskanie obszarów zasobnych w surowce, a utrata obszarów słabo rozwiniętych UWAGA! Dopuszcza się uwzględnienie przez Szkolną Komisję Konkursową innych poprawnych odpowiedzi uczniów. 14