Jakie prawa ma firma windykacyjna?

Transkrypt

1 Jakie prawa ma firma windykacyjna? Redakcja: dr Małgorzata Wysoczyńska Autorzy: Justyna Kopałka Siwińska, Magdalena Wiankowska Według badań przeprowadzonych przez Biuro Informacji Gospodarczej InfoMonitor, pod koniec 2011 roku Polacy opóźniali się ze spłatą zobowiązań na łączną kwotę 2.830,000,00 złotych 1. Oznacza to, iż suma przeterminowanych płatności w całym kraju wynosiła 35,48 mld złotych. Średnie zaległe zadłużenie Polaka wynosi ,00 zł. Co więcej, tylko 5,5% Polaków reguluje swoje zobowiązania terminowo 2. W związku z powyższym, znacząco rośnie rola firm windykacyjnych, do których masowo zgłaszają się wierzyciele chcący odzyskać swe pieniądze. W obliczu szybkiego wzrostu ilości firm windykacyjnych na rynku, w celu pozyskania klienta, firmy windykacyjne zobowiązane są działać szybko, ale przede wszystkim skutecznie. Jednakże należy pamiętać, że użycie przez windykatora środka, do którego nie ma uprawnień, może skutkować nawet odpowiedzialnością karną windykatorów. Na wstępie, należy zaznaczyć, iż firmy windykacyjne nie mają w zasadzie uprawnień większych niż te, przysługujące wierzycielowi, który zlecił windykację 3. W kodeksie cywilnym w art wskazano, że dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społecznogospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom 4. Przede wszystkim: firmy windykacyjne uprawnione są do prowadzenia rozmów ugodowych pomiędzy wierzycielem i dłużnikiem. Podstawą działania firm windykacyjnych jest zasada swobody działalności gospodarczej (art. 20 Konstytucji RP) 5 oraz art. 4 w zw. z art. 6 ustawy o sowbodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 roku (Dz. U. z 2004 Nr 173 poz. 1807) 6. Natomiast podkreślenia wymaga, że firmy windykacyjne nie mają uprawnień przysługujących np. Policji, komornikom czy sądom. Aby przedstawić zakres uprawnień przysługujących firmom windykacyjnym w pierwszej kolejności należy scharakteryzować działania, do których nie mają one prawa Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny, Dz. U. 1964, Nr 16, poz. 93 z późn. zm. 5 Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 roku Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, Dz. U. 1997, Nr 78, poz Ustawa z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej, Dz. U. 2004, Nr 173, poz z późn. zm. 1

2 1. Stosowanie bezprawnej groźby w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności Grożenie wierzycielowi wszczęciem postępowania karnego lub odpowiedzialnością karną związaną z niespłacaniem długów w terminie może wypełniać znamiona przestepstwa określone w art. 190a lub kodeksu karnego. 7. Zgodnie bowiem z art. 190a 1 k.k., Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najblizszej wzbudza w niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Natomiast, stosownie do art k.k. Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesiecy do lat 5. Warto podkreslić, iż zdaniem Sądu Najwyższego, istotą ww. przepisu jest walka z samosądem, jednkaże nie ma większego znaczenia, czy samosąd realizowany jest przez wierzyciela czy też na jego rzecz. 8 Oczywiście, wierzyciel lub windykator ma prawo poinformować dłużnika, że w przypadku braku spłaty długu wierzyciela, wierzyciel może skierować sprawę na drogę postępowania cywilnego (brak spłaty zobowiązania) lub karnego (podejrzenie popełnienia przestępstwa oszustwa), jednakże grożenie dłużnikowi tzw. ławą oskarżonych lub więzieniem wykracza poza dopuszczalne granice działania windykatora. 2. Ostrzeżenie przed egzekucją komorniczą Bardzo często zdarza się, że firmy windykacyjne informują dłużnika wprost, iż w razie braku spłaty długu, zostanie wszczęte przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne, mimo, iż dłużnik nie otrzymał żadnego pisma z sądu informującego o toczącym się postępowaniu sądowym lub o jego zakończeniu 9. Zasadą bowiem jest, że aby wszcząć postępowanie egzekucyjne wierzyciel musi uzyskać tytuł wykonawczy (czyli tytuł egzekucyjny prawomocny wyrok sądu ustalający wysokość wierzytelności, opatrzony klauzulą wykonalności zgodnie z art. 776 kodeksu postępowania cywilnego) 10. Należy jednakże podkreślić, iż w przypadku gdy, pożyczkodawcą lub kredytodawcą jest bank, ma on prawo do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego (art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe 11 w zw. z art pkt 3 kodeksu postęowania cywilnego), którego moc prawna jest 7 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku kodeks karny, Dz. U. 1997, Nr. 88, poz. 553 z późn. zm. 8 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2010 roku, sygn. akt: II KK 319/2009, LexPolonica nr Ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postepowania cywilnego, Dz. U. 1964, Nr 43, poz. 296 z późn. zm. 11 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe, Dz. U r. Nr 140, poz. 939 z późn. zm. 2

3 równa wyrokowi nakazującemu dłużnikowi zapłatę określonej kwoty na rzecz wierzyciela. Dłużnik podpisuje oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji. Oświadczenia takie składa się zazwyczaj już przy zawieraniu umowy z bankiem, złożenie takiego oświadczenia jest np. warunkiem udzielenia kredytu. Po nadaniu bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, staje się on tytułem wykonawczym, na podstawie którego komornik sądowy może rozpocząć postępowanie egzekucyjne. Czyli nie ma w tym wypadku konieczności przeprowadzania postępowania sądowego. Zatem, dłużnik faktycznie może nie zdawać sobie sprawy z działań podejmowanych przez bank w celu wyegzekwowania należności, aż do momentu otrzymania pisma od komornika zawiadamiającego o wszczęciu postępowania egzekucyjnego. Jednocześnie, należy podkreślić, iż procedura ta jest jak najbardziej dopuszczalna w świetle prawa, gdyż w takie uprawnienia ustawodawca wyposażył banki. Jednkaże, warto zapamiętać, iż w tym przypadku chodzi wyłączenie o banki. W przypadku, gdy kredytu lub pożyczki udziela jakikolwiek inny podmiot niż bank, opisany powyżej scenariusz także może mieć miejsce, jednakże tylko wówczas, gdy dłużnik biorąc pożyczkę, podpisze oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji. 12 W przeciwnym razie, pożyczkodawca musi wszcząć postępowanie sądowe (poprzez złożenie pozwu w sądzie 13 ) i w ten sposób uzyskać tytuł egzekucyjny a potem wykonawczy. 14 Zatem, co do zasady, dłużnik, który otrzymał od firmy windykacyjnej pismo informujące o wszczęciu przeciw niemu postępowania egzekucyjnego, a nie otrzymał w tej sprawie żadnego pisma z sądu i pożyczkodawcą nie jest bank, jest zobowiązany do spłaty zadłużenia bowiem zaciągnął dane zobowiązanie, jednakże to komornik sądowy ma obowiązek poinformowania dłużnika o wszczęciu przeciw niemu postępowania egzekucyjnego. Jednakże należy pamiętać, iż w przypadku złożenia przez wierzyciela pozwu w postępowaniu upominawczym 15, sąd wyda nakaz zapłaty, zobowiązujący dłużnika do spłaty zobowiązania, na posiedzeniu niejawnym, co oznacza, iż dłużnik dowie się o orzeczeniu sądu (a więc i o całym postępowaniu sądowym) dopiero w momencie doręczenia mu nakazu zapłaty. Oczywiście, w nakazie zapłaty dłużnikowi zostanie wyznaczony dwutygodniowy termin, w którym powinien uregulować dług (lub też złożyć sprzeciw 16 ), jednakże po bezskutecznym upływie tego terminu, wierzyciel będzie miał prawo skierować sprawę na drogę postępowania egzekucyjnego. Ponadto, należy podkreślić, iż w orzeczonym w nakazie zapłaty zobowiązaniu dłużnika do spłaty zobowiązania, będzie także uwzględniony obowiązek 12 art kodeksu postępowania cywilnego, Ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postepowania cywilnego, Dz. U. 1964, Nr 43, poz. 296 z późn. zm. 13 art w zw. z art. 187 kodeksu postępowania cywilnego, Ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postepowania cywilnego, Dz. U. 1964, Nr 43, poz. 296 z późn. zm. 14 Art kodeksu postępowania cywilnego, Ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postepowania cywilnego, Dz. U. 1964, Nr 43, poz. 296 z późn. zm. 15 art kodeksu postepowania cywilnego i n., Ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postepowania cywilnego, Dz. U. 1964, Nr 43, poz. 296 z późn. zm. 16 Art kodeksu postepowania cywilnego, Ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postepowania cywilnego, Dz. U. 1964, Nr 43, poz. 296 z późn. zm. 3

4 zapłacenia odsetek za nieterminowe uregulowanie należności 17. Jedynie w przypadku złożenia przez wierzyciela pozwu w postępowaniu nakazowym, dłużnikowi zostanie on doręczony przed wydaniem nakazu. Jednakże, aby postępowanie nakazowe mogło być wszczęte, muszą być spełnione określone przesłanki Straszenie dłużnika zawyżonymi kosztami procesowymi lub egzekucyjnymi Zgodnie z ustawą z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w przypadku skierowania sprawy do sądu, wierzyciel albo firma windykacyjna zobowiązani są do uiszczenia opłaty od pozwu (najczęściej jest to opłata stosunkowa w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu czyli dochodzonej kwoty roszczenia, nie mniej jednak niż 30 złotych 19 ). Ponadto, w przypadku gdy wierzyciela reprezentuje profesjonalny pełnomocnik, np. adwokat lub radca prawny, konieczne jest także uiszczenie opłaty od udzielonego mu pełnomocnictwa, natomiast profesjonaliście należy się także zwrot kosztów zastępstwa procesowego 20. Skierowanie do komornika sądowego wniosku o wszczęcie egzekucji i dalsze postępowanie egzekucyjne także wiąże się z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów. Koszty zastępstwa profesjonalisty w postępowaniu egzekucyjnym określone zostały w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji 21. Dłużnik musi liczyć się z tym, iż w przypadku zasądzenia na rzecz wierzyciela spłaty całego żądanego zobowiązania, może zostać obciążony w całości kosztami tak postępowania sądowego, jak i postępowania egzekucyjnego. Jednakże, niejednokrotnie dłużnik otrzymuje informację od firmy windykacyjnej, iż w razie skierowania sprawy do sądu, koszty, jakimi zostanie obciążony będą równe lub przekroczą wysokość zadłużenia 22. Takie postępowanie firm windykacyjnych ma na celu zachęcenie dłużnika do jak najszybszej spłaty zadłużenia, w obawie przed zwiększeniem się kosztów, gdyż w razie skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego, dłużnik może zostać zobowiązany do spłaty zarówno zadłużenia wraz z ewentualnymi odsetkami, a także kosztów sądowych i egzekucyjnych. Koszty zastępstwa procesowego profesjonalnych pełnomocników przed sądem regulują Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów 17 art kodeksu cywilnego, Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny, Dz. U. 1964, Nr 16, poz. 93 z późn. zm. 18 art kodeksu postepowania cywilnego, Ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postepowania cywilnego, Dz. U. 1964, Nr 43, poz. 296 z późn. zm. 19 Ponadto, rozróżniamy opłaty stałe, podstawowe i tymczasowe, np. opłata od pozwu o rozwód jest opłata stałą i wynosi 600 złotych, natomiast od pozwu w postepowaniu nakazowym pobiera się opłatę w wysokości ¼ wartości przedmiotu sporu, Ustawa z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz. U. 2005, Nr 167, poz Ustawa z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz. U. 2005, Nr 167, poz z późn. zm. 21 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekuji, Dz. U. 1997, Nr 133, poz. 882 z późn. zm

5 nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu 23 oraz Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu 24. Zgodnie z wymienionymi aktami prawnymi wysokość pomocy prawnej zależy od wartości przedmiotu sporu 25 i tak: 1) do 500 zł 60 zł; 2) powyżej 500 zł do zł 180 zł; 3) powyżej zł do zł 600 zł; 4) powyżej zł do zł zł; 5) powyżej zł do zł zł; 6) powyżej zł do zł zł; 7) powyżej zł zł Wysyłanie pism do dłużnika, telefonowanie czy wysyłanie wysyłanie wiadomości drogą elektroniczą, z informacją, że zalega on ze spłatą pożyczki Firmy windykacyjne, w ramach prowadzonym przez siebie negocjacji z dłużnikiem, często dzwonią do dłużnika, żeby poinformować go o aktualnym stanie zadłużnia i uzyskać informację o terminach spłaty. Jednakże, z reguły firmy windykacyjne mają dwa cele: po pierwsze, poprzez bezpośrednią, telefoniczną rozmowę z dłużnikiem, które z reguły są nagrywane 27, liczą na przyznanie się dłużnika do zadłużenia, co stanowi unanie długu, określone w art ust. 2 kodesku cywilnego 28. Należy podkreślić, iż uznanie długu stanowi jedną z okoliczności skutkujących przerwaniem biegu przedawnienia 29. Zgodnie bowiem z art. 117 kodeksu cywilnego roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu w terminie, który dla co do zasady wynosi 10 lat, natomiast w przypadku roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz roszczeń o świadczenie okresowe np. czynsz najmu, alimenty 3 23 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, Dz. U. 2002, Nr 163, poz Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, Dz. U. 2002, Nr 163, poz Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz. U Nr 167 poz z późn. zm. 26 Należy pamiętać, iż ww. rozporządzenia uwzględniają także stawki minimalne, rozrózniane w zależności od rodzaju prowadzonej sprawy oraz od instancji sądu przed którym sprawa się toczy, np. stawka minimalna w sprawach z zakresu prawa pracy wynosi od 60 do 120 złotych, natomiast prowadzenie sprawy przed sądem apelacyjnym to koszt rzędu minimum 60 złotych html. 28 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny, Dz. U. 1964, Nr 16, poz W rozumieniu art pkt 2 kodeksu cywilnego uznaniem, ktore powoduje przerwe biegu przedawnienia jest każde stwierdzenie istnienia dlugu, skierowane do wierzyciela. 5

6 lata. 30 Natomiast przerwanie biegu przedawnienia oznacza, iż jego termin z chwilą przerwania, np. poprzez uznanie długu, zaczyna biec od początku. Jednocześnie należy dodać, iż w prawie cywilnym mamy do czynienia z dwoma rodzajami uznania długu: uznanie właściwe i niewłaściwe. Uznanie właściwe zostało opisane powyżej (uznanie roszczenia przez dlużnika), natomiast z uznaniem niewłaściwym mamy do czynienia, gdy dłużnik potwierdza nie tyle samo istnienie roszczenia, ale na przykład sposób czy zakres jego realizacji. W konsekwencji, może zdarzyć się, iż prośba dłużnika o rozłożenie długu na raty może być potraktowana jako uznanie niewłaściwe długu (art pkt 2 kodeksu cywilnego 31 ). Przedawnienie jest instytucją procesową, która może być uwzględniona jedynie na zarzut (w tym wypadku na zarzut dłużnika, który po prostu musi podczas postępowania sądowego podnieść, że jego zobowiązanie przedawniło się wskutek braku jakiejkolwiek czynności wierzyciela przez okres odpowiednio 10 lub 3 lat wierzyciel nie wysłał żadnego pisma, nie zadzownił, nie skontaktował się, nie wezwał do spełnienia świadczenia lub nie podjął jakichkolwiek innych działań względem dłużnika). Jeżeli zobowiązanie jest przedawnione oznacza to, że wierzyciel nie jest uprawniony do jego dochodzenia na drodze postępowania sądowego, gdyż zobowiązanie przekształciło się w zobowiązanie naturalne. Dłużnik nadal jest zobowiązany spełnić swoje świadczenie (biorąc pod uwagę względy etyczne), natomiast nie może zostać do tego zmuszony orzeczeniem sądu. Zatem w przypadku przedawnienia roszczenia, spełnienie zobowiązania przez dłużnika zależy już w zasadzie tylko od jego dobrej woli. Należy jednak pamiętać, iż jeżeli dłużnik spełni świadczenie przedawnione, nie może żądać jego zwrotu, gdyż zobowiązanie, mimo przedawnienia, nadal istnieje. po drugie, celem wysyłania do dłużnika pism, faxów, czy i przez firmę windykacyjną, może być próba zmotywowania dłużnika do jak najszybszego spłacenia zobowiązania. Wywarta w ten sposób presja na dłużniku, ma zmotywować go do szybszego oddania długu. 5. Dzikie egzekucje 32 Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z 24 maja 2007 roku o komornikach sądowych i egzekucji, czynności egzekucyjne w sprawach cywilnych wykonuje wyłącznie komornik, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w innych ustawach 33. Taka treść ww. artykułu została wprowadzona przez ustawę z dnia 24 maja 2007 roku o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz niektórych 30 art. 117 i n. kodeksu cywilnego. 31 Tamże html. 33 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekuji, Dz. U. 1997, Nr 133, poz. 882 z późn. zm. 6

7 innych ustaw. Dodanie tą nowelizacją wyrazu wyłącznie miało na celu likwidację dzikich egzekucji prowadzonych przez firmy windykacyjne i wyeliminowanie konkurencji komorników ze strony tych firm 34. Jednakże, mimo to, często zdarza się, że firmy windykacyjne informują dłużników, iż w razie braku spłaty zobowiązania, dłużnika odwiedzi windykator w celu dokonania egzekucji na miejscu, tj. po prostu odebrania dłużnikowi ruchomości przedstawiającej wartość podobną do wysokości zadłużenia lub w celu zdecydowanego przymuszenia dłużnika do oddania długu. 35 Firmy windykacyjne zwykle nazywają tę metodę egzekucją bezpośrednią 36. Jest to jednakże nazwa stosowana głównie na papierze. W razie jakiekolwiek kontaktu z mediami lub profesjonalnym pełnomocnikiem dłużnika, firmy windykacyjne z reguły twierdzą, iż wizyta u dłużnika miała charakter wyłącznie negocjacyjny 37. Podobną praktyką jest także informowanie dłużnika o wizycie inspektora ds. terenowej windykacji 38. Zadaniem tych podmiotów miałyby być oszacowanie majątku dłużnika, jaki mógłby służyć w celu zaspokojenia długu. Jednakże, takie uprawnienia przysługują, zgodnie z prawem, jedynie komornikowi sądowemu. Należy pamiętać, iż dłużnik nie ma obowiązku wpuszczania jakiegolowiek przedstawiciela firmy windykacyjnej do domu, niezależnie od przedstawionych przez windykatora dokumentów. Zatem podkreślmy jeszcze raz, egzekucję może prowadzić jedynie komornik sądowy! A. Straszenie dłużnika dodatkowymi kosztami z tytułu windykacji pozasądowej lub żądanie dodatkowych kosztów z tego tytułu Skierowanie tego typu informacji do dłużnika jest zupełnie bezskuteczne, jeżeli dłużnik nie podpisał zgody na obciążenie go dodatkowymi kosztami związanymi z windykacją przedsądową. B. Groźba użycia przemocy wobec dłużnika Nie ulega wątpliwości, iż tego typu groźby podlegają odpowiedzialności karnej. Stanowi o tym art kodeksu karnego, zgodnie z którym, kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli 34 html/ zagrozenie-wizyta-inspektora-terenowego-intrum-justitia.html. 7

8 groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub karze pozbawienia wolności do lat Zatem, wystarczy, że groźba wzbudza w dłużniku uzasadnioną obawę i jest skierowane przeciw niemu lub nawet przeciw osobom jemu najbliższym, a osoba która stosuje względem dłużnika groźbę karalną może ponieść odpowiedzialność karną. Należy jednak dodać, iż ściganie ww. przestępstwa następuje na wniosek. Wyżej przedstawiono metody działania, które nie są zgodne z prawem. Jednakże, w związku z faktem, iż firmom windykacyjnym przysługują w zasadzie takie prawa jak wierzycielowi, który zlecił windykację, mają też one pewne uprawnienia i środki, które mogą wykorzystywać w zgodzie z prawem. 6. Próba rozwiązania sporów w drodze mediacji W pierwszej kolejności firmy windykacyjne powinny dążyć do przeprowadzenia negocjacji z dłużnikiem, w celu polubownego rozwiązania istniejącego sporu. Przedstawiciel firmy windykacyjnej powinien spróbować skontaktować z dłużnikiem, w celu ustalenia przyczyny zadłużenia i wystąpienia z propozycją rozwiązania sytuacji. Jest to standardowa procedura każdej z firm windykacyjnych. Jeżeli dłużnik w pelni uznaje dług, takie postępowanie może okazać się bardzo pomocne i doprowadzić do zakończenia sporu. 7. Wszczęcie postepowania na drodze sądowej i egzekucyjnej Jeżeli firma windykacyjna działa jako pełnomocnik wierzyciela, ma ona prawo wszcząć przeciwko dłużnikowi postępowanie sądowe, czyli po prostu np. złożyć do sądu pozew o zapłatę (art. 87 kodeksu postępowania cywilnego w zw. z art. 353 w zw. z art. 354, w zw. z art. 363 kodeksu cywilnego) 40. Jeżeli wierzyciel wygra spór przed sądem i uzyska wyrok czy nakaz zapłaty przeciwko dłużnikowi, ma prawo złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji do komornika sądowego (po uzyskaniu tytułu egzekucyjnego). Zadaniem komornika jest przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego oraz egzekucji, w celu zaspokojenia wierzyciela. Firma windykacyjna ma także prawo wszcząć postępowanie sądowe, gdy doszło do cesji wierzytelności. Zgodnie bowiem z art kodeksu cywilnego, wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (firmę 39 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku kodeks karny, Dz. U. 1997, Nr. 88, poz. 553 z późn. zm. 40 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku kodeks postepowania cywilnego, Dz. U. 1964, Nr 43, poz. 296 z późn. zm. 8

9 windykacyjną) 41. Należy podkreślić, iż wówczas to firma windykacyjna staje się wierzycielem dłużnika. 8. Wpisanie dłużnika do Krajowego Rejestru Długów Krajowy Rejestr Długów Biuro Informacji Gospodarczej S.A. to pierwsze polskie biuro informacji gospodarczej działające od 4 sierpnia 2003 roku. Zostało powołane na podstawie ustawy z dnia 14 lutego 2003 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych 42. Funkcjonuje pod nadzorem Ministerstwa Gospodarki. Do jego zadań należy gromadzenie, przechowywanie i udostępnianie informacji o dłużnikach. Zgodnie z najnowszą ustawą z dnia 9 kwietnia 2010 r. mogą je przekazywać i pobierać osoby fizyczne i przedsiębiorcy, którzy podpiszą z KRD umowę. Celem uchwalenia ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i powołania Krajowego Rejestru Długów była chęć ograniczenia szkodliwego dla gospodarki zjawiska zatorów płatniczych. Biuro Informacji Gospodarczej InfoMonitor SA to jednostka w której znajdują się informacje gospodarcze o wszelkich przeterminowanych zadłużeniach osób i firm, to, jak się słusznie podkreśla, platforma informacyjna, która spełnia funkcję łącznika pomiędzy sektorem bankowym oraz pozostałymi sektorami polskiej gospodarki 43. Rejestr Dłużników ERIF BIG SA to kolejne z trzech działający w Polsce biur informacji gospodarczej. Jego zadaniem jest przyjmowanie, przechowywanie oraz ujawnianie informacji gospodarczych o dłużnikach posiadających zaległe zobowiązania, a także o osobach, które terminowo regulują zobowiązania. Dzięki zamieszczeniu informacji w ERIF rzetelni płatnicy mają możliwość potwierdzenia swojej wiarygodności finansowej 44. Wpisanie dłużnika do KRD może prowadzić do utrudnienia mu zaciągnięcia nowego kredytu lub pożyczki, ale przede wszystkim, dane w nim umieszczone są jawne dla wszystkich podmiotów, co jest motywujące dla dłużnika, aby spłacił zaległe zobowiązanie jak najszybciej. Ponadto, informacja o zadłużeniu dłużnika staje się widoczna dla firm i instytucji współpracujących z danym BIG-iem. Pobierają one raporty w celu oszacowania ryzyka finansowego, związanego ze współpracą z nowym lub obecnym kontrahentem. W ramach swojej działalności powyższe firmy przyjmują przechowują i udostępniają Informacje Gospodarcze o zadłużeniu przedsiębiorców i konsumentów. Ponadto jeden z BIGów BIG InfoMonitor współpracuje z Biurem Informacji Kredytowej i Związkiem Banków Polskich, dzięki czemu udostępnia również dane gospodarcze, znajdujące się w zasobach jego partnerów. Informacje do których ma wgląd stanowią łącznie 5,9 mln danych o zadłużeniu. 41 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny, Dz. U. 1964, Nr 16, poz. 93 z póżn. zm. 42 Ustawa z dnia 14 lutego 2003 roku o udostępnianiu informacji gospodarczych, Dz. U. 2003, Nr 50, poz. 424 z późn. zm

10 BIG-i pomagają zarówno odzyskiwać należności poprzez tzw. miękką windykację 45, jak i dokonywać oceny wiarygodności kontrahentów, dzięki raportom, które udostępniają. Warto dodać, iż dniu 14 czerwca 2010 roku weszła w życie nowa Ustawa o BIG i dzięki niej z usług BIG mogą korzystać praktycznie wszystkie podmioty, w tym również osoby fizyczne. 46 Firmy korzystające z usług BIG mogą wpisywać niemal wszystkich dłużników na podstawie określonego stosunku prawnego (np. umowy) lub tytułu wykonawczego (wyroku sądowego lub ugody zawartej przed sądem, opatrzonych klauzulą wykonalności). Konsumenci korzystający z usług BIG mogą: wpisać na czarną listę wszystkich dłużników, jeśli posiadają tytuł wykonawczy stwierdzający zaległość (wyroku sądowy lub ugodę zawartą przed sądem, opatrzone klauzulą wykonalności), w tym wypadku kwota i okres zaległości nie ma znaczenia, a wezwanie powinno być wysłane listem poleconym lub dostarczone osobiście do dłużnika na 14 dni przed wpisem do BIG. mogą pobrać raport o przedsiębiorcy Zgłoszenie podejrzenia popełnienia przestępstwa oszustwa Wydaje się także, iż w niektórych przypadkach, windykator ma prawo do zgłoszenia podejrzenia popełnienia przestępstwa oszustwa, określonego w art kodeksu karnego 48. Zgodnie z nim, Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (dłużnik), doprowadza inna osobę (pożyczkodawca) do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat Skorzystanie z usług detektwistyczych Firma windykacyjna może zająć się również (tak jak i wierzyciel) poszukiwaniem dłużnika, tzn. ustaleniem jego miejsca zamieszkania, czy też zwłaszcza majątku. 45 Miękka windykacja jest nazywana windykacją przedsądową lub polubowną Ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 roku o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych, Dz. U. Nr 81, poz Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku kodeks karny, Dz. U. 1997, Nr. 88, poz. 553 z późn. zm. 10

11 Może to zrobić osobiście lub przez firmę zajmująca się tą działalnością a więc wywiadownię, czy też może zadanie to zlecić komornikowi sądowemu poszukiwanie majątku (za wynagrodzeniem). Wywiad gospodarczy i wywiadownia gospodarcza nie są pojęciami tożsamymi. Wywiadem gospodarczym może, między innymi, zajmować się detektyw, jednakże, do prowadzenia swojej działalności potrzebuje licencji na prowadzenie usług detektywistycznych. W ramach takiej działalności detektyw jest uprawniony do poszukiwania majątku dłużnika, z którego może być przeprowadzona skuteczna egzekucja. 49 Pod pojęciem wywiadowni gospodarczej, do której uprawnione są firmy windykacyjne, należy rozumieć ustalanie i potwierdzanie danych dlużnika, takich jak dane telefoniczne czy adresowe. 50 A zatem, w ramach własnych kompetencji, firma windykacyjna nie może poszukiwać majątku dłużnika, nadającego się do egzekucji, jednakże może zlecić to detektywowi. Dlatego też, bardzo często firmy windykacyjne współpracują z agencjami detektywistycznymi (art. 2 ust 2 pkt 5 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych 51 ), aby mieć pełen wachlarz możliwości szybkiego znalezienia dłużnika i jego majątku, z którego można skutecznie przeprowadzić egzekucję. Pomimo faktu, iż firmom windykacyjnych przysługuje szereg uprawnień: negocjacje, wezwania do zapłaty, ostateczne wszęcie postępowania sądowego i egzekucyjnego, zatrudnianie agencji detektywistycznych do poszukiwania mienia, zgłoszenie podejrzenia popełnienia przestępstwa oszustwa) mających na celu skuteczne wyegzekwowanie zaległych należności, może się zdarzyć, iż podmioty te wybiorą metody, do których wykorzystywania nie mają uprawnień i które z reguły są sprzeczne z prawem. 52 Dlatego też tak ważne jest, aby dłużnicy wiedzieli, jak daleko, w swoich działaniach, mogą posunąć się firmy windykacyjne. 49 Ustawa z dnia 6 lipca 2001 roku o usługach detektywistycznych, Dz. U r. Nr 12, poz. 110 z późn. zm Ustawa z dnia 6 lipca 2001 roky o usługach detektywistycznych, Dz. U r. Nr 12, poz. 110 z późn. zm