Pomoc społeczna. Polityka Gospodarcza i Społeczna Semestr zimowy dr Agnieszka Chłoń-Domińczak prof. Marek Góra

Transkrypt

1 Pomoc społeczna Polityka Gospodarcza i Społeczna Semestr zimowy dr Agnieszka Chłoń-Domińczak prof. Marek Góra

2 Plan wykładu Pomoc w polityce społecznej: potrzeba a rozwiązanie problemu Ubóstwo jako problem społeczny Pomoc w przypadku ubóstwa Pomoc społeczna organizowana przez państwo: zasady, cele, kryteria interwencji 2

3 Potrzeba pomocy Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

4 Droga do rozwiązania problemu Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

5 Od uświadomienia do rozwiązywania Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

6 Co powoduje problemy Przyczyny poza kontrolą tego, kto ma problem: Wewnętrzne, np. wady genetyczne, choroby Zewnętrzne, spowodowane przez innych: zaniedbanie, przemoc Zewnętrzne, nie spowodowane przez ludzi, np. powódź Przyczyny problemów pod częściową lub całkowitą kontrolą tego, kto ma problem, np. nadużywanie substancji psychoaktywnych (zachowania ryzykowne) Bezrobocie a ubóstwo Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

7 Uproszczone wyjaśnienie ubóstwa Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

8 Polska granice ubóstwa Ubóstwo relatywne W Polsce: 50% średnich wydatków W UE: 60% mediany dochodów na osobę w gospodarstwie domowym Minimum socjalne Minimum egzystencji/biologiczne Najniższa emerytura - urzędowa granica ubóstwa Próg interwencji socjalnej Próg uprawniający do świadczeń rodzinnych Dla różnych typów gospodarstw: używanie skal ekwiwalentnych

9 Granice ubóstwa w 2010 i w 2011 r. 9

10 10

11 Źródło: GUS

12 12

13 13

14 14

15 15

16 16

17 Skutki ubóstwa ekonomiczne: rynkowa wartość warstw ubogich, niski popyt społeczne bariery awansu, wyuczona bezradność Zjawiska towarzyszące ubóstwu bezrobocie bezdomność

18 Charakterystyka pomocy Kto pomaga? Cechy pomagającego Komu pomaga? Cechy wspomaganego Dlaczego pomaga? Motywy i cele pomocy Gdzie pomaga? Miejsce pomocy Jak pomaga? Cechy działań pomagającego (instrumenty, techniki, metody pomagania) Pomaga jakim kosztem? Koszty pomocy Pomaga z jakim skutkiem? w krótkim, średnim i długim okresie? Skutki pomocy Pomaga jak efektywnie? Efektywność pomocy skutki pomocy do jej kosztów Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

19 Kto może, chce, powinien mi pomóc? Rodzina nuklearna (bliscy krewni) Rodzina dalsza (dalsi krewni) Przyjaciele (bliscy niespokrewnieni) Znajomi (bliscy niespokrewnieni, mniej bliscy niż przyjaciele) Sąsiedzi (bliscy już tylko przestrzennie) Obcy współwyznawcy tej samej religii Obcy należący do tej samej grupy etniczno-narodowej (rodacy) Obcy -ani współwyznawcy, ani rodacy (np. pomoc od obcych z innych państw, z innych grup etnicznokulturowych) Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

20 Dlaczego ludzie pomagają innym? Z poczucia obowiązku pomagam, bo należy pomagać innym w potrzebie, w szczególności innym bliskim. Pomaganie bezinteresowne Odwzajemniając pomoc ze strony innych pomagam, bo ktoś mi pomógł, gdy tego potrzebowałem. Pomaganie z wzajemności Dla pieniędzy lub innych korzyści pomagam, bo mam w tym interes, dzięki temu odniosę wymierną korzyść. Pomaganie interesowne Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

21 Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

22 Ubóstwo a potrzeba pomocy Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

23 Cele pomocy 1. Zmniejszenie ubóstwa poprzez pomoc (łagodzenie ubóstwa) 2. Uniezależnienie od pomocy, usamodzielnienie (pomoc dla samopomocy) Potencjalna sprzeczność o ile założymy, że osiąganie celu 1 może przeszkadzać w osiąganiu celu 2 i odwrotnie Dlaczego? Np. pomoc zmniejszając ubóstwo zmniejsza też przykrości z nim związane, a więc zmniejsza bodźce do samodzielności Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

24 Dwa cele pomocy ubogim Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

25 Realizacja celów pomocy Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

26 Pomoc reakcje społeczne Indywidualna dobroczynność z własnego dochodu Indywidualna dobroczynność w postaci własnego czasu (wolontariat) Pomoc ubogim finansowana i organizowana przez grupy wyznaniowe (kościoły, zakony) Pomoc ubogim finansowana i organizowana przez grupy świeckie (fundacje, stowarzyszenia, organizacje charytatywne) Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

27 Problem z reakcjami społecznymi Dobroczynność jako dobro publiczne (efekt gapowicza) => za mało darczyńców i wolontariuszy Brak profesjonalizmu w pomocy Pomoc niepewna, przerywana, akcyjność Pomoc tylko dla współwyznawców Nierówności w przydzielanej pomocy, np. większa dla dzieci, zwierząt Nierównomierne rozmieszczenie pomocy Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

28 Reakcje państwa Polityka ogólnorozwojowa (wzrost gospodarczy z pełnym zatrudnieniem) Regulacja wysokości dochodu rynkowego (np. płaca minimalna, ulgi podatkowe) Dofinansowanie wyznaniowej i świeckiej działalności pomocowej Ustalenie standardów pomocy publicznej i prywatnej Państwowa inspekcja przestrzegania standardów usług pomocowych Samorządowa (miejska) pomoc dla ubogich Rządowa pomoc dla ubogich (np. zasiłki z pomocy społecznej) Wprowadzenie obowiązku ubezpieczeniowego od zdarzeń losowych, które zagrażają ubóstwem (np. ubezpieczenie społeczne) Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

29 Walka z ubóstwem Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

30 Łagodzenie ubóstwa Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

31 Łagodzenie ubóstwa przez transfery Źródło: Ryszard Szarfenberg, materiały elektroniczne

32 Podstawy prawne pomocy i integracji społecznej w Polsce Ustawa o pomocy społecznej (2004 r.) Ustawa o zatrudnieniu socjalnym (2003 r.) Ustawa o spółdzielniach socjalnych (2006 r.) Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (2004 r.) Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (2004 r.) dotyczy bezrobotnych ogólnie, ale również bezrobotnych i ubogich

33 Zasady pomocy społecznej

34 Zasada aktywnego udziału Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej

35 Główne cele pomocy społecznej wsparcie osób i rodzin w przezwyciężeniu trudnej sytuacji życiowej zapewnienie dochodu na poziomie interwencji socjalnej zapewnienie dochodu do wysokości poziomu interwencji socjalnej osobom i rodzinom o niskich dochodach, które wymagają okresowego wsparcia zapewnienie profesjonalnej pomocy rodzinom dotkniętym skutkami patologii społecznej, w tym przemocą w rodzinie, integracja ze środowiskiem osób wykluczonych społecznie, stworzenie sieci usług socjalnych adekwatnych do potrzeb w tym zakresie

36 Polska - próg interwencji socjalnej Prawo do świadczeń przysługuje osobom i rodzinom, których posiadane dochody nie przekraczają kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu o próg interwencji socjalnej. Od dnia 1 października 2006 r. kryterium dochodowym dla osoby samotnie gospodarującej jest dochód nie przekraczający kwoty 477 zł, natomiast dla osoby w rodzinie kwota 351 zł. Rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć kwoty uprawniające do zasiłków okresowego i celowego.

37 Korzystający z pomocy społecznej

38 Zróżnicowanie regionalne skali potrzeb (zadania własne gmin) Źródło: GUS

39 39

40 Formy świadczeń Pomoc pieniężna Świadczenia niepieniężne Źródło: GUS

41 Pomoc pieniężna Zasiłek stały Zasiłek okresowy Zasiłek celowy Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie

42 Zasiłek stały Jest to świadczenie obligatoryjne (obowiązkowe) przysługujące na podstawie art. 37 ustawy o pomocy społecznej osobom całkowicie niezdolnym do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, spełniającym kryterium dochodowe

43 Zasiłek okresowy Świadczenie przysługuje na podstawie art. 38 ustawy o pomocy społecznej i adresowane jest do osób i rodzin bez dochodów lub o dochodach niższych niż ustawowe kryterium oraz zasobach pieniężnych nie wystarczających na zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych, zwłaszcza ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego

44 Zasiłek celowy Jest to świadczenie fakultatywne przyznawane na podstawie art. 39 ustawy o pomocy społecznej na zaspokojenie niezbędnej potrzeby życiowej, a w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu Zasiłek celowy na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego

45 Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie w formie pieniężnej w formie jednorazowego zasiłku celowego lub nieoprocentowanej pożyczki w formie rzeczowej - polega na udostępnieniu maszyn i narzędzi pracy stwarzających możliwość zorganizowania własnego warsztatu pracy oraz urządzeń ułatwiających niepełnosprawnym pracę - użyczenie

46 Świadczenia niepieniężne Pomoc w postaci schronienia, posiłku, odzieży Sprawienie pogrzebu Poradnictwo i pomoc instytucjonalna Pomoc w usługach Pomoc instytucjonalna

47 Poradnictwo i pomoc instytucjonalna Ośrodek Pomocy Społecznej oferuje osobom i rodzinom pomoc w formie pracy socjalnej, poradnictwa specjalistycznego w szczególności prawnego, psychologicznego, pedagogicznego. Pracownicy socjalni udzielają również pomocy w załatwianiu spraw urzędowych oraz w utrzymaniu kontaktów z otoczeniem. Niezależnie od kryterium dochodowego osobom i rodzinom udzielana jest pomoc w postaci pracy socjalnej, poradnictwa specjalistycznego, w szczególności prawnego i psychologicznego. Są to świadczenia fakultatywne

48 Pomoc w usługach Jeżeli wymaga tego indywidualna sytuacja, osobom samotnym, które z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymagają pomocy innych, a są jej pozbawione, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych - w miejscu zamieszkania

49 Pomoc instytucjonalna osoba wymagająca opieki całodobowej może ubiegać się o skierowanie do domu pomocy społecznej W ramach systemu pomocy społecznej funkcjonują także placówki zapewniające środowiskową opiekę półstacjonarną. Są to ośrodki wsparcia, które zapewniają całodzienny pobyt, posiłki, podstawowe świadczenia opiekuńcze, rekreacyjno kulturalne, edukacyjne, rehabilitacyjne.

50 Przykładowa organizacja pomocy społecznej

51 Zasoby pomocy społecznej w Polsce

52 Rola organizacji pozarządowych w polityce społecznej Źródło: GUS

53 WPŁYWY Z PODATKU 1% Źródło: GUS