Koncepcja przebudowy i rozbudowy oczyszczalni ścieków Wschód zlokalizowanej przy ulicy Południowej w Łaziskach Górnych

Transkrypt

1 Biuro Projektowo - Handlowe EKOPROJEKT Zabrze, ul. śurawia 1, Regon , NIP Tel/fax (032) , tel (0603) , ekoprojekt@ekoprojekt.com.pl Zamawiający: Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. ul. Energetyków 5, Łaziska Górne Stadium dokumentacji: Koncepcja programowo-przestrzenna Temat opracowania: Koncepcja przebudowy i rozbudowy oczyszczalni ścieków Wschód zlokalizowanej przy ulicy Południowej w Łaziskach Górnych Wykonał zespół w składzie: dr inŝ. Jan Sikora mgr inŝ. Witold Sikora Uprawnienia nr: 316/94 i Ek-VI-7210/588/94 mgr inŝ. Agata Sikora Uprawnienia nr: 620/92 Data opracowania: sierpień 2007

2 2 SPIS TREŚCI 1. Część ogólna Dane ogólne Podstawy opracowania Cel i zakres opracowania Opis stanu istniejącego oczyszczalni i jej zlewni Lokalizacja oczyszczalni Istniejąca zlewnia oczyszczalni Aktualna ilość i jakość ścieków Aktualny układ procesowy oczyszczalni Aktualne parametry pracy urządzeń technologicznych Osiągane efekty oczyszczania ścieków Stan techniczny obiektów oczyszczalni Docelowe warunki pracy oczyszczalni Planowany, docelowy rozwój zlewni oczyszczalni Docelowa ilość i jakość ścieków Wymagana jakość ścieków oczyszczonych Zakres przebudowy i rozbudowy oczyszczalni Technologiczna koncepcja przebudowy i rozbudowy oczyszczalni Wariant 1 technologiczny Wariant 2 technologiczny Parametry technologiczne istniejących i projektowanych obiektów czyszczalni w wariancie 1 i Analiza porównawcza wariantów 1 i 2 technologicznych Lokalizacyjna koncepcja przebudowy i rozbudowy oczyszczalni - usytuowanie nowych obiektów wraz z ich powiązaniem z obiektami istniejącymi Wariant 1L lokalizacyjny Wariant 2L lokalizacyjny Wybór wariantu optymalnego Wpływ przebudowy i rozbudowy oczyszczalni na środowisko Proponowany sposób zagospodarowania osadów i odpadów Charakterystyka obiektów technologicznych przebudowanej i rozbudowanej oczyszczalni Wytyczne dla przebudowywanych i nowych obiektów oczyszczalni Zakres technicznych i technologicznych zmian w istniejących obiektach Wymagania techniczne i technologiczne dla nowych obiektów Wstępny dobór instalacji, maszyn i urządzeń dla oczyszczalni Bilans mocy i jej zuŝycie dla oczyszczalni Zestawienie zapotrzebowania na media, reagenty i inne materiały dla oczyszczalni Harmonogramy przebudowy i rozbudowy oczyszczalni Proponowany podział przebudowy i rozbudowy oczyszczalni na etapy Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji poszczególnych etapów przebudowy i rozbudowy oczyszczalni Szacunkowe koszty przebudowy i rozbudowy oczyszczalni Zbiorcze zestawienie kosztów inwestycyjnych

3 Zestawienie kosztów eksploatacyjnych Synteza Załączniki i rysunki Załącznik 01 Załącznik 02 Załącznik 03 Załącznik 04 Załącznik 05 Notatka słuŝbowa z dnia roku w sprawie przekazania zaktualizowanych danych niezbędnych do sporządzenia bilansu ścieków dopływających do oczyszczalni ścieków przy ulicy Południowej Pismo PGKiM z dnia w sprawie bilansu ścieków Wyrys i wypis z własności gruntów Oświadczenie Pana Stefana Szopy Oświadczenie Pani Heleny Szołtysek Załącznik 06 Decyzja pozwolenia wodnoprawnego z dnia Załącznik A Załącznik B Koncepcyjna plansza zagospodarowania terenu dla wariantu 2/1L. Koncepcyjna plansza zagospodarowania terenu dla wariantu 1/2L.

4 4 1. Część ogólna 1.1. Dane ogólne Zamawiający: Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. ul. Energetyków 5, Łaziska Górne. Autor opracowania: Biuro Projektowo-Handlowe EKOPROJEKT, ul. śurawia 1, Zabrze Podstawy opracowania Formalną podstawą opracowania jest umowa zawarta pomiędzy Przedsiębiorstwem Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w Łaziskach Górnych, a Biurem Projektowo-Handlowym Ekoprojekt z Zabrza. Do wykonania koncepcji wykorzystano następujące opracowania, materiały i informacje: Archiwalną dokumentację projektową oczyszczalni ścieków. Koncepcję gospodarki wodno-ściekowej dla miasta Łaziska Górne opracowaną przez BPH Ekoprojekt z Zabrza w 1999 roku. Aktualizację koncepcji uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej dla miasta Łaziska Górne opracowanej w 1999 roku. Dane bilansowe (ilościowe i jakościowe) oraz opis stanu istniejącego oczyszczalni materiały udostępnione przez PGKiM Sp. z o. o. w Łaziskach Górnych. Informacje uzyskane w trakcie spotkań i wizji lokalnych na terenie oczyszczalni. Wyniki badania kaloryczności osadu i biogazu - opracowanie Politechniki Śląskiej z lipca 2005 roku (badania osadu), opracowanie Politechniki Wrocławskiej (2000, 2002, 2004 roku - badania biogazu). Opracowanie pn.: Komunalne osady ściekowe - podział, kierunki zastosowań oraz technologie przetwarzania, odzysku i unieszkodliwiania (wyciąg z pracy zrealizowanej w Instytucie InŜynierii Środowiska pod kierunkiem Marty Janosz-Rajczyk, sfinansowanej ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na zamówienie Ministra Środowiska), Częstochowa, kwiecień Artykuł Pawła Waluga i Krzysztofa Barbusińskiego (Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Dąbrowie Górniczej, Politechnika Śląska w Gliwicach) zamieszczony na stronie Obowiązujące przepisy Cel i zakres opracowania Celem opracowania jest przeprowadzenie analizy technologiczno-technicznej w zakresie moŝliwych sposobów przebudowy i rozbudowy części ściekowej

5 5 i osadowej istniejącej oczyszczalni Wschód zlokalizowanej w Łaziskach przy ulicy Południowej wraz z końcowym wskazaniem preferowanego kierunku modernizacji tej oczyszczalni. Poza oczyszczalnią Wschód na terenie Łazisk Górnych jest eksploatowana druga oczyszczalnia, która obsługuje zabudowę mieszkaniowo-usługową i drobny przemysł tworzący Osiedle Kościuszki. Oczyszczalnia ta, nie wchodzi w zakres niniejszej koncepcji. W koncepcji określono równieŝ szacunkowe koszty inwestycyjne i eksploatacyjne wybranych rozwiązań dla oczyszczalni. W kosztach, poza środkami koniecznymi do realizacji podstawowego zakresu przebudowy i rozbudowy oczyszczalni, ujęto równieŝ działania wynikające z obecnych niedomagań lub kłopotów eksploatacyjnych zgłaszanych przez eksploatatora. Koncepcja, po ostatecznej akceptacji kierunku działań przez Zamawiającego, moŝe stanowić materiał wyjściowy do wykonania Projektu Budowlanego i Projektów Wykonawczych.

6 BIURO AUTORSKIE: 6 2. Opis stanu istniejącego oczyszczalni i jej zlewni 2.1. Lokalizacja oczyszczalni Oczyszczalnia ścieków Wschód zlokalizowana jest na granicy Łazisk Średnich i Wyr7 przy ulicy Południowej. Orientacyjna lokalizacja oczyszczalni przy ulicy Południowej Rys Orientacyjna lokalizacja oczyszczalni ścieków Wschód przy ulicy Południowej.

7 Istniejąca zlewnia oczyszczalni W chwili obecnej do oczyszczalni przy ulicy Południowej dopływają ścieki z północnej części Łazisk Górnych, z terenów Osiedla Leśne i z ulicy Zacisze (Zlewnia IV) oraz z terenów Łazisk Dolnych i Średnich (Zlewnia V), w tym ścieki socjalno-bytowe z KWK Bolesław Śmiały. Opierając się na materiałach załoŝeniowych do bilansu zawartych w Aktualizacji koncepcji uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej dla Miasta Łaziska Górne i samej Koncepcji gospodarki wodno-ściekowej dla miasta Łaziska Górne, jak równieŝ udostępnionych materiałach przez Urząd Miejski (załącznik 01), w tabeli poniŝej zebrano dane statystyczne dotyczące aktualnego stanu skanalizowania miasta Łaziska Górne w zlewniach ciąŝących do oczyszczalni Wschód. Tabela Dane statystyczne dotyczące aktualnego stanu skanalizowania miasta Łaziska Górne w zlewniach ciąŝących do oczyszczalni Wschód Źródło ścieków Wskaźnik Zlewnia IV: Ilość mieszkańców podłączonych do istniejącej kanalizacji sanitarnej 3286 M Zlewnia V: Ilość mieszkańców podłączonych do istniejącej kanalizacji sanitarnej 9413 M Zlewnia V: Ścieki socjalno-bytowe z KWK Bolesław Śmiały 800 m 3 /d Zlewnia IV i V: Ilość mieszkańców objętych indywidualnymi systemami gromadzenia ścieków (ścieki dowoŝone do 139 oczyszczalni) 2.3. Aktualna ilość i jakość ścieków Dla oceny aktualnego obciąŝenia hydraulicznego oczyszczalni Wschód wykorzystano dane obejmujące ilości ścieków dopływających do oczyszczalni w poszczególnych dniach roku Wstępna analiza tych danych, przedstawiona w tabeli wskazuję, Ŝe średnia ilość ścieków dopływających do oczyszczalni w roku 2006 wynosiła około 2100 m 3 /d i wahała się w granicach od 1258 do 6507 m 3 /d. Szczególnie duŝe dopływy wystąpiły w miesiącach: marzec, kwiecień, sierpień i listopad, co było spowodowane intensywnymi i długotrwałymi opadami atmosferycznymi. W celu wyeliminowania wpływu wód deszczowych na analizowany bilans ścieków oczyszczalni Wschód, zbiór dobowych ilości ścieków podzielono na dwa podzbiory obejmujące dopływy dla okresu bezopadowego suchego) oraz dopływy dla okresu z opadem (mokrego). Granicą podziału, która rozdzielała obydwa podzbiory była wartość percentyla 0,90. Uporządkowane według tej zasady dane, przedstawione w tabeli wskazują, Ŝe średnia ilość ścieków dopływających do oczyszczalni Wschód w okresie suchym wynosiła 1957 m 3 /d, a maksymalny dopływ w tym okresie wynosił 2793 m 3 /d. W okresie deszczowym dopływy do oczyszczalni wynosiły średnio 3769 m 3 /d, a dopływ maksymalny wynosił aŝ 6507 m 3 /d.

8 8 Tabela Charakterystyczne ilości ścieków dopływających do oczyszczalni Wschód w poszczególnych miesiącach roku 2006 Okres Wartość [m 3 /d] średnia maks. min. Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień Rok Tabela Charakterystyczne ilości ścieków dopływających w okresie suchym i mokrym do oczyszczalni Wschód w roku 2006 Parametr Wartości w m 3 /d dla "okresu suchego" "okresu mokrego" Średnia roczna Maksymalna roczna Liczba dni w analizowanym okresie W tabeli przedstawiono średnią ilość i jakość ścieków dopływających w okresie suchym 2006 do oczyszczalni Wschód ustaloną na podstawie danych pomiarowych uzyskanych od Inwestora. Wynika stąd, Ŝe do oczyszczalni dopływają ładunki zanieczyszczeń od około RLM, a jednostkowa ilość ścieków brutto w zlewni oczyszczalni (wraz z wodami infiltracyjnymi) wynosi około 0,13 m 3 /M d. MoŜna zauwaŝyć, Ŝe wartości te są zbliŝone do wartości statystycznych określonych dla zlewni oczyszczalni Wschód.

9 9 Tabela Średnia ilość i jakość ścieków dopływających w okresie suchym 2006 do oczyszczalni "Wschód" ustalona na podstawie danych pomiarowych Parametr Jedn. Średnia Qdsr m 3 /d Qdmax m 3 /d Współczynnik Nd StęŜenie zanieczyszczeń: - ChZT go 2 /m BZT 5 go 2 /m zawiesina g/m BZT 5 /ChZT Ładunki zanieczyszczeń: - ChZT kgo 2 /d BZT 5 kgo 2 /d zawiesina kg/d 759 Jedn. ładunki zanieczyszczeń: - ChZT go 2 /Md BZT 5 go 2 /Md 60 - zawiesina g/md 51 Równ. liczba mieszkańców RLM Jedn. ilość ścieków (brutto) m 3 /M d 0.13 Wykorzystując, przedstawione wyŝej dane pomiarowe opracowano aktualny bilans ścieków dla oczyszczalni, uwzględniający podstawowe elementy składowe, tj. ścieki od mieszkańców skanalizowanych, ścieki dowoŝone z szamb oraz ścieki przemysłowe z KWK Bolesław Śmiały. Wyniki obliczeń bilansowych, przedstawione w tabeli 2.3-4, uzyskano dla następujących załoŝeń: Średnia ilość dopływających ścieków oraz zawarte w nich ładunki podstawowych zanieczyszczeń odpowiadają danym pomiarowym z tabeli Dane te pozwalają równieŝ ustalić równowaŝną liczbę mieszkańców oraz jednostkowe ładunki zanieczyszczeń w zlewni oczyszczalni. W celu określenia wskaźników azotu ogólnego i fosforu ogólnego w ściekach surowych przyjęto, Ŝe jednostkowe ładunki tych zanieczyszczeń wynoszą odpowiednio: 12,0 gn/m d i 2,0 gp/m d. Są to wielkości typowe dla ścieków komunalnych, przyjmowane dla średnich i duŝych oczyszczalni ścieków. Dopływ deszczowy (Qdeszcz) obliczono na podstawie maksymalnego dopływu dobowego dla okresu mokrego, przyjmując współczynnik nierównomierności spływu godzinowego 1,4. Przy bilansowaniu ścieków dowoŝonych z szamb przyjęto, Ŝe z tej formy kanalizacji korzysta 139 mieszkańców, a jednostkowa ilość ścieków wynosi

10 10 0,05 m 3 /Md. Przyjęto równieŝ, Ŝe ładunki zanieczyszczeń zawarte w tych ściekach będą obliczane na podstawie średnich ładunków jednostkowych obliczonych dla całej zlewni. Przy bilansowaniu ścieków z KWK Bolesław Śmiały przyjęto dane przekazane przez Inwestora, z których wynika, Ŝe ilość tych ścieków wynosi około 800 m 3 /d i są to ścieki pochodzące w głównej części z łaźni zakładowej. Na podstawie wcześniejszych opracowań przyjęto współczynniki nierównomierności spływu tych ścieków oraz zawarte w nich ładunki zanieczyszczeń w postaci RLM. Tabela Aktualny bilans ścieków dla oczyszczalni Wschód Parametr Jedn. Wartość Ścieki sanitarne - kanalizacja Ilość mieszk. podłączonych do kanalizacji M Jednostkowa ilość ścieków (brutto) m 3 /M d Dopływ ścieków: - średni dobowy (Qdsr) m 3 /d maksymalny dobowy (Qdmax) m 3 /d maksymalny godzinowy (Qhmax) m 3 /h 174 Współczynnik Nd Współczynnik Nhmax Ładunki jednostkowe od mieszkańców: - ChZT go 2 /M d BZT 5 go 2 /M d 60 - zawiesina g/m d 51 - azot ogólny gn/m d fosfor ogólny gp/m d 2.0 Ładunki całkowite: - ChZT kgo 2 /d BZT 5 kgo 2 /d zawiesina kg/d azot ogólny kgn/d fosfor ogólny kgp/d 28 Ścieki sanitarne z szamb Ilość mieszkańców M 139 Jednostkowa ilość ścieków m 3 /Md Dopływ ścieków: - średni dobowy (Qdsr) m 3 /d maksymalny dobowy (Qdmax) m 3 /d maksymalny godzinowy (Qhmax) m 3 /h 3.5 Współczynnik Nd Współczynnik Nhmax Ładunki jednostkowe: - ChZT go 2 /Md BZT 5 go 2 /Md 60 - zawiesina g/md 51 - azot ogólny gn/md fosfor ogólny gp/md 2.0

11 11 Parametr Jedn. Wartość Ładunki całkowite: - ChZT kgo 2 /d BZT 5 kgo 2 /d zawiesina kg/d azot ogólny kgn/d fosfor ogólny kgp/d 0.3 Ścieki przemysłowe w zlewni Dopływ ścieków (KWK "B.Śmiały"): - średni dobowy (Qdsr) m 3 /d maksymalny dobowy (Qdmax) m 3 /d maksymalny godzinowy (Qhmax) m 3 /h 63 Współczynnik Nd Współczynnik Nhmax RównowaŜna liczba mieszkańców RLM 750 Ładunki jednostkowe: - ChZT go 2 /Md BZT 5 go 2 /Md 60 - zawiesina g/md 51 - azot ogólny gn/md fosfor ogólny gp/md 2.0 Ładunki całkowite: - ChZT kgo 2 /d BZT 5 kgo 2 /d zawiesina kg/d azot ogólny kgn/d fosfor ogólny kgp/d 1.5 StęŜenie ścieków - ChZT go 2 /m BZT 5 go 2 /m zawiesina g/m azot ogólny gn/m fosfor ogólny gp/m Ścieki ogółem RównowaŜna liczna mieszkańców RLM Dopływ ścieków: - średni dobowy (Qdsr) m 3 /d maksymalny dobowy (Qdmax) m 3 /d maksymalny godzinowy (Qhmax) m 3 /h deszczowy (Qdeszcz) m 3 /h 380 Współczynniki nierównomierności: - Nd Nhamx Qdeszcz / Qhmax Ładunki całkowite: - ChZT kgo 2 /d BZT 5 kgo 2 /d zawiesina kg/d azot ogólny kgn/d fosfor ogólny kgp/d 29

12 12 Parametr Jedn. Wartość StęŜenie ścieków - ChZT go 2 /m BZT 5 go 2 /m zawiesina g/m azot ogólny gn/m fosfor ogólny gp/m Wskaźniki podatności na biodegradację: - BZT 5 /ChZT BZT 5 :N BZT 5 :P Aktualny układ procesowy oczyszczalni Oczyszczalnia Wschód została zaprojektowana na przyjęcie ścieków bytowogospodarczych oraz ścieków sanitarnych i wód kąpielowych z KWK Bolesław Śmiały, których ilość i jakość przedstawiono w tabeli Tabela Projektowana ilość i jakość ścieków doprowadzanych do istniejącej oczyszczalni Wschód Parametr Jedn. Wartość RównowaŜna liczba mieszkańców RLM 8100 Ilość ścieków: - średnia dobowa (Qdsr) m 3 /d średnia dzienna (Qsrd) m 3 /h maksymalna godzinowa (Qhmax) m 3 /h 290 StęŜenie ścieków: - BZT 5 go 2 /m zawiesina g/m azot ogólny gn/m fosfor ogólny gp/m Układ procesowy oczyszczalni, przedstawiony na rysunku 2.4-1, obejmuje następujące operacje technologiczne: w części ściekowej: usuwanie grubszych zanieczyszczeń na kracie koszowej, pompowanie ścieków, usuwanie zawiesin mineralnych (piasku) w piaskownikach pionowych, usuwanie zawiesin łatwoopadalnych (głównie organicznych) w osadnikach wstępnych pionowych, usuwanie zanieczyszczeń organicznych i związków biogennych w wielofunkcyjnych reaktorach osadu czynnego (komory beztlenowe, denitryfikacji i nitryfikacji) oraz końcowe klarowanie ścieków w pionowych osadnikach wtórnych.

13 13 w części osadowej: wstępna fermentacja kwaśna i zagęszczanie osadu surowego w komorze fermentacji kwaśnej, fermentacja metanowa osadu surowego, odwadnianie przefermentowanego osadu surowego i ustabilizowanego osadu nadmiernego na prasie taśmowej lub awaryjne magazynowanie tych osadów w lagunie osadowej. Przedstawione operacje technologiczne realizowane są w podstawowych obiektach i urządzeniach oczyszczalni, których charakterystykę techniczną zamieszczono w tabelach do Ścieki surowe dopływają grawitacyjnie do komory krat, z kratą koszową, w której są zatrzymywane grubsze zanieczyszczenia pływające lub wleczone o średnicy powyŝej 20 mm. Skratki z kosza odciekowego są magazynowane w pojemniku i przesypywane wapnem chlorowanym. Partie skratek są okresowo wywoŝone na składowisko odpadów komunalnych. Po kracie, ścieki są pompowane do dwóch piaskowników pionowych, w których zachodzi wytrącanie duŝych cząstek mineralnych (piasku). Pojedynczy piaskownik ma kształt cylindra, w którym zamontowane są trzy współosiowe pierścienie, umoŝliwiające wyrównanie prędkości przepływu przy zmianie ilości dopływających ścieków. Wydzielony piasek jest usuwany pompą na poletko ociekowe zlokalizowane obok piaskowników. Ścieki przepływają następnie do dwóch pionowych osadników wstępnych o przekroju kwadratowym, w których wytrącana jest zawiesina łatwoopadalna. Mechanicznie oczyszczone ścieki odpływają grawitacyjnie do dwóch reaktorów biologicznych, z których kaŝdy składa się z dwóch komór beztlenowych, komory denitryfikacji i komory nitryfikacji. Ścieki oraz osad recyrkulowany z osadników wtórnych doprowadzane są do komory beztlenowej kaŝdego reaktora, a następnie przepływają szeregowo przez pozostałe komory, w których zachodzą kolejne etapy biologicznego oczyszczania, tj.: wstępna faza biologicznej defosfatacji (wydzielanie fosforanów oraz pobór łatworozkładalnych substratów organicznych przez mikroorganizmy posiadające zdolność do akumulacji polifosforanów), denitryfikacja azotanów (zawracanych z komory tlenowej), utlenienie związków organicznych oraz nitryfikacja i końcowa faza procesu biologicznej defosfatacji (pobór fosforanów ze ścieków przez mikroorganizmy posiadające zdolność do akumulacji polifosforanów). We wszystkich komorach zainstalowane są zatopione mieszadła, które wytwarzając odpowiednią turbulencję środowiska, utrzymują osad czynny w zawieszeniu i ułatwiają jego kontakt z doprowadzanymi zanieczyszczeniami. W komorach nitryfikacji reaktorów zainstalowane są dodatkowo systemy dyfuzorów drobnopęcherzykowych (płyty Messnera) zasilane spręŝonym powietrzem ze stacji dmuchaw. Z komory nitryfikacji do komory denitryfikacji prowadzona jest recyrkulacja wewnętrzna wymuszona pracą mieszadeł oraz odpowiednio ukształtowanymi szczelinami w ścianie działowej pomiędzy komorami. Biologicznie oczyszczone ścieki odpływają z reaktorów biologicznych do czterech pionowych osadników wtórnych o identycznej konstrukcji, jak osadniki wstępne. Do ścieków przed osadnikami wtórnymi dozowany jest roztwór siarczanu Ŝelazowego (koagulanta PIX) w celu wytrącenia nadmiaru fosforanów. Po oddzieleniu osadu czynnego w osadnikach wtórnych, ścieki oczyszczone odpływają przez komorę ze zwęŝką pomiarową do rowu S-2, a następnie do rzeki Gostynki w km 21.

14 14 Separator piasku skratki Piaskownik pionowy ścieki dopływające kanalizacją Krata koszowa Pompownia ścieków Piaskownik pionowy ścieki dowoŝone z szamb Punkt zlewny Oczyszczalnia "Wschód" Aktualny schemat procesowy ścieki osad recyrkulowany osad nadmierny osad surowy osad mieszany pozostałe odpady koagulant (PIX) wody osadowe spręŝone powietrze obiekty części ściekowej obiekty części osadowej piasek Osadnik wstępny Osadnik wstępny Kom. ferm. kwaśnej Biofiltr powietrza Komora beztlenowa Komora beztlenowa Pompownia osadu sur. Komora denitryfikacji Komora denitryfikacji Pompownia osadu recyrk. Kom. ferm. metanowej Komora nitryfikacji Komora nitryfikacji Zbiornik osadu Pomp. osadu ustabiliz. Osadnik wtórny Osadnik wtórny Stacja dmuchaw Prasa taśmowa Osadnik wtórny Osadnik wtórny Stacja koagulanta Laguna osadowa ścieki oczyszczone osad odwodniony Rys Schemat procesowy istniejącej oczyszczalni ścieków Wschód

15 15 Tabela Charakterystyka podstawowych urządzeń technologicznych w części mechanicznej oczyszczalni Wschód Parametr Jedn. Wartość Krata koszowa (KRK) Ilość krat (KK-500/5000) szt. 1 Prześwit kraty mm 20 Pompownia ścieków (PSC) Ilość pomp (AFP M60/4-22 firmy ABS) szt. 4 Wydajność pomp m 3 /h 100 Wysokość podnoszenia m 11.0 Moc silnika kw 6.0 Objętość zbiornika czerpalnego m 3 36 Piaskownik pionowy (PPN) Ilość piaskowników szt. 2 Średnica piaskownika m 2.2 Wysokość czynna części cylindrycznej m 2.45 Głębokość części stoŝkowej m 1.0 Pompa do usuwania piasku firmy ABS: - ilość pomp (MF 604D) szt. 1 - wydajność pomp m 3 /h 32 - wysokość podnoszenia m 14 - moc silnika kw 1.21 Osadnik wstępny pionowy (OWS) Ilość osadników szt. 2 Długość osadnika m 9.0 Szerokość osadnika m 9.0 Głębokość czynna osadnika m 2.8 Powierzchnia osadnika m 2 80 Objętość czynna osadnika m Objętość części osadowej m 3 74 Tabela Charakterystyka podstawowych urządzeń technologicznych w części biologicznej oczyszczalni Wschód Parametr Jedn. Wartość Reaktory biologiczne (RBL) Ilość reaktorów szt. 2 Komora beztlenowa (KB): - ilość komór szt. 4 - szerokość komory m długość komory m głębokość czynna komory m objętość czynna komory m ilość mieszadeł w komorze (ABS) szt. 1 - moc mieszadła (typ RW2022MF10/4) kw 1.0 Komora denitryfikacji (KD): - ilość komór szt. 2

16 16 Parametr Jedn. Wartość - szerokość komory m długość komory m głębokość czynna komory m objętość czynna komory m ilość mieszadeł w komorze (ABS) szt moc mieszadła (typ RW4024A30/8EC) kw 3.0 Komora nitryfikacji (KN): - ilość komór szt. 2 - szerokość komory m długość komory m głębokość czynna komory m objętość czynna komory m ilość mieszadeł w komorze (ABS) szt. 1 - moc mieszadła (typ RW15.4/2500S2) kw ilość dyfuzorów w kom. (płyty Messnera T4) szt. 12 Stacja dmuchaw (STD) Ilość dmuchaw (HAFI) szt. 3 Wydajność dmuchawy m 3 /h 540 Ciśnienie dmuchawy mbar 540 Moc silnika dmuchawy kw 16.5 Stacja dozowania koagulanta (SDK) Objętość czynna zbiornika magazynowego m 3 20 Ilość pomp dozujących (Concept PP) szt. 1 Wydajność pompy dozującej l/h 11.5 Osadniki wtórne (OWT) Ilość osadników szt. 4 Szerokość osadnika 9.0 Długość osadnika m 9.0 Średnia głębokość czynna m 2.8 Powierzchnia osadnika m 2 80 Objętość czynna osadnika m Pompownia osadu recyrkulowanego (POR) Ilość pomp (ABS typ AFP1032.2M40/4-21) szt. 2 Wydajność pompy m 3 /h 72 Wysokość podnoszenia pompy m 8.0 Moc silnika kw 4.0 Tabela Charakterystyka podstawowych urządzeń technologicznych w części osadowej oczyszczalni Wschód Parametr Jedn. Wartość Komora ferment. kwaśnej (KFK) Ilość komór szt. 1 Średnica komory m 9.0 Głębokość czynna komory m 3.0 Objętość czynna komory m 3 191

17 17 Parametr Jedn. Wartość Ilość mieszadeł (ABS typ RW4021) szt. 1 Moc mieszadła kw 3.0 Pompownia osadu surowego (POS) Ilość pomp (ABS MF604D) szt. 1 Wydajność pompy m 3 /h 32 Wysokość podnoszenia pompy m 14.0 Moc silnika kw 1.21 Komora fermentacji osadu (KFO) Ilość komór szt. 1 Średnica zbiornika m 9.0 Głębokość czynna zbiornika m 3.0 Objętość czynna zbiornika m Ilość mieszadeł (ABS typ RW4021) szt. 1 Moc mieszadła kw 3.0 Pompownia osadu ustabiliz. (POU) Ilość pomp (ABS MF604D) szt. 1 Wydajność pompy m 3 /h 32 Wysokość podnoszenia pompy m 14.0 Moc silnika kw 1.21 Stacja odwadniania osadu (STO) Ilość pras (SkiD-0.8) szt. 1 Wydajność prasy m 3 /h 5.0 Laguna osadowa (LGO) Ilość lagun szt. 1 Objętość czynna laguny m Biofiltr powietrza z KFK Szerokość filtra m 1.0 Długość filtra m 4.0 Ilość usuwanego kierowanego na filtr m 3 /h 150 Powierzchnia filtra m W trakcie oczyszczania ścieków powstaje osad surowy wytrącany w osadnikach wstępnych oraz ustabilizowany w warunkach tlenowych, osad nadmierny odprowadzany ze stopnia biologicznego. Osad surowy doprowadzany jest grawitacyjnie do komory fermentacji kwaśnej (w której zachodzi równieŝ jego zagęszczanie), a następnie jest pompowany do komory fermentacji metanowej. Ze względu na emisję uciąŝliwych zapachów, komora fermentacji kwaśnej jest przykryta szczelną obudową, a usuwane powietrze jest oczyszczane w biofiltrze. Przefermentowany osad surowy oraz ustabilizowany osad nadmierny są wspólnie odwadniane na prasie taśmowej. W przypadku awarii prasy osad moŝe być awaryjnie gromadzony w lagunie osadowej. Poszczególne partie odwodnionych osadów będą poddawane badaniom i wykorzystywane przyrodniczo po uzyskaniu odpowiednich zezwoleń. Oprócz wymienionych wyŝej obiektów technologicznych na terenie oczyszczalni znajduje się równieŝ budynek dyspozytorni i laboratorium. Do kontroli pracy

18 18 oczyszczalni wykorzystywane są pomiary ciągłe (pomiar ilości ścieków i pomiary stęŝenia tlenu, temperatury i potencjału redoks w reaktorach biologicznych) oraz badania analityczne. W tabelach i zestawiono projektowe parametry technologiczne oczyszczalni Wschód, obliczone na podstawie danych zawartych w opracowaniu Biura Konsultacyjnego Ambiente z 1993 roku (Projekt technologiczny oczyszczalni ścieków w Łaziskach Średnich) oraz w opracowaniu Przedsiębiorstwa Ochrony Środowiska Halson z 1996 roku (Zmiana systemu napowietrzania i dozowania PIX-u w oczyszczalni ścieków dla Łazisk Średnich i Dolnych). Analiza przedstawionych danych prowadzi do wniosku, Ŝe procesy technologiczne przyjęte w części ściekowej i części osadowej oczyszczalni będą przebiegały w optymalnym zakresie parametrów technologicznych, co pozwoli osiągnąć załoŝone w projekcie efekty oczyszczania ścieków. Tabela Projektowe parametry podstawowych urządzeń technologicznych w części ściekowej oczyszczalni Wschód Parametr Jedn. Wartość Krata koszowa Jednostkowa ilość skratek l/m d Ogólna ilość skratek m 3 /d 0.20 Piaskownik pionowy Jednostkowa ilość piasku l/m d Ogólna ilość piasku m 3 /d 0.28 Osadnik wstępny pionowy Czas zatrzymania (Qdsr) h 3.0 Czas zatrzymania (Qhmax) h 1.5 Usunięcie zanieczyszczeń: - BZT 5 % zawiesina % azot ogólny % fosfor ogólny % 0.0 Strącanie fosforu Ilość fosforu do strącania gp/m Dawka Ŝelaza gfe/m Dawka PIX cm 3 /m 3 23 Reaktory biologiczne Ładunek BZT 5 do usunięcia kgo 2 /d 305 StęŜenie osadu kg/m Czas zatrzymania ścieków dla Qdsr h 15.9 ObciąŜenie osadu g/gd Przyrost osadu kg/d 259 Wiek osadu d 28 Komora beztlenowa: - czas zatrzymania ścieków dla Qdsr h jednostkowa moc mieszania W/m

19 19 Parametr Jedn. Wartość Komora denitryfikacji: - czas zatrzymania ścieków dla Qdsr h jednostkowa moc mieszania W/m Komora tlenowa: - czas zatrzymania ścieków dla Qdsr h średnie ilość dostarczanego tlenu kgo 2 /h maksymalna ilość dostarcz. tlenu kgo 2 /h średnia ilość powietrza m 3 /h maksymalna ilość powietrza m 3 /h 1104 Osadniki wtórne StęŜenie osadu recyrkulowanego kg/m Stopień recyrkulacji osadu % 46 ObciąŜenie objętością osadu (Qhmax) l/m 2 h 339 ObciąŜenie powierzchniowe (Qhmax) m/h 0.94 Czas zatrzymania (Qhmax) h 3.0 Tabela Projektowe parametry podstawowych urządzeń technologicznych w części osadowej oczyszczalni "Wschód" Parametr Jedn. Wartość Nadmiar osadu do przeróbki Osad surowy: - ilość osadu surowego kg/d stęŝenie osadu surowego kg/m objętość osadu surowego m 3 /d 31.0 Osad nadmierny: - ilość osadu nadmiernego kg/d stęŝenie osadu nadmiernego kg/m objętość osadu nadmiernego m 3 /d 22 Komora ferm. kwaśnej (KFK) Czas zatrzymania osadu d 6.1 StęŜenie osadu zagęszczonego kg/m Objętość osadu zagęszczonego m 3 /d 6.2 Komora fermentacji osadu (KFO) Czas zatrzymania osadu d 30.7 Średnie stęŝenie osadu kg/m ObciąŜenie komory ładunkiem osadu kg/m 3 d 1.6 Prasa filtracyjna Średni czas pracy urządzenia h/d 5.5 Sucha masa osadu odwodnionego % 20.0 Objętość osadu odwodnionego m 3 /d 2.6

20 Aktualne parametry pracy urządzeń technologicznych Uwzględniając aktualne obciąŝenie oczyszczalni obliczono podstawowe parametry procesów prowadzonych w urządzeniach w części ściekowej i osadowej oczyszczalni. Obliczenia wykonano według powszechnie stosowanego algorytmu ATV A-131. Wyniki obliczeń przedstawione w tabeli i wskazują, Ŝe większość urządzeń technologicznych (kraty, piaskowniki, osadniki wstępne, reaktory biologiczne, osadniki wtórne i prasa taśmowa) pracuje w dopuszczalnym obszarze parametrów technologicznych. Niektóre urządzenia takie, jak: komora fermentacji kwaśnej (KFK) i komora fermenetacji osadu (KFO) są znacznie przeciąŝone, co wpływa na pogorszenie jakości odwodnionego osadu. Obliczenia wskazują równieŝ na niedobór tlenu, który moŝe występować okresowo w komorach nitryfikacji reaktorów biologicznych ze względu na ograniczoną wydajność stacji dmuchaw. Tabela Zestawienie podstawowych parametrów technologicznych obliczonych dla części ściekowej oczyszczalni dla okresu aktualnego (2006) Parametr Jedn. Wartość Krata koszowa (KRK) Jednostkowa ilość skratek l/m d Ogólna ilość skratek m 3 /d 0.29 CięŜar właściwy skratek t/m CięŜar całkowity skratek t/d 0.22 Pompownia ścieków (PSC) Ilość pomp szt. 4 Sumaryczna wydajność pomp m 3 /h 400 Maksymalny przepływ (Qhmax) m 3 /h 240 Piaskownik pionowy (PPN) Ilość piaskowników szt. 2 Ilość czynnych piaskowników szt. 2 Prędkość przepływu ścieków (Qhmax) m/s Jednostkowa ilość piasku l/m d Ogólna ilość piasku m 3 /d 0.27 CięŜar właściwy t/m Całkowity cięŝar piasku m 3 /d 0.33 Osadnik wstępny (OWS) Ilość osadników szt. 2 Ilość czynnych osadników szt. 2 Czas zatrzymania dla Qdsr h 5.5 Czas zatrzymania dla Qhmax h 1.9 ObciąŜenie hydrauliczne dla Qdsr m/h 0.5 ObciąŜenie hydrauliczne dla Qhmax m/h 1.5 Ścieki oczyszczone mechanicznie Wzrost zanieczyszczeń - wody osadowe: - ChZT % BZT 5 % zawiesina % azot ogólny % fosfor ogólny % 0.05

21 21 Parametr Jedn. Wartość Usunięcie zanieczyszczeń: - ChZT % BZT 5 % zawiesina % azot ogólny % fosfor ogólny % 0.11 StęŜenie ścieków - ChZT go 2 /m BZT 5 go 2 /m zawiesina g/m azot ogólny gn/m fosfor ogólny gp/m Ładunki całkowite: - ChZT kgo 2 /d BZT 5 kgo 2 /d zawiesina kg/d azot ogólny kgn/d fosfor ogólny kgp/d 28 Wskaźniki podatności na usuwanie N i P: - BZT 5 /ChZT BZT 5 /N BZT 5 /P Reaktor biologiczny (RBL) Ilość reaktorów istniejących szt. 2 Ilość czynnych reaktorów szt. 2 Całkowita objętość reaktorów: m objętość czynna komór beztlenowych m objętość czynna komór denitryfikacji m objętość czynna komór nitryfikacji m Stosunek Vd/Vr Ładunek BZT 5 do usunięcia kgo 2 /d 594 StęŜenie osadu kg/m Czas zatrzymania ścieków dla Qdsr h 29.1 Czas zatrzymania ścieków dla Qhmax h 10.0 ObciąŜenie osadu g/gd Temperatura obliczeniowa C 10 Wymagany wiek osadu dla nitryfikacji d 10.0 Wymagany wiek osadu dla całego reaktora d 15.0 Przyrost osadu kg/d 367 Rzeczywisty wiek osadu d 26.2 Komory beztlenowe (KB): - objętość czynna komór m czas zatrzymania dla Qhmax+Qrec h czas zatrzymania ścieków dla Qhmax h jednostkowa moc mieszania W/m Komory denitryfikacji (KD): - objętość czynna komór m czas zatrzymania ścieków dla Qhmax h wydajność denitryfikacji gn/gbzt maksymalny stopień recyrk. wewnętrznej % stopień denitryfikacji symultanicznej w KN % 5

22 22 Parametr Jedn. Wartość - ilość zdenitryfikowanych azotanów gn/m jednostkowa moc mieszania W/m Komory nitryfikacji (KN): - objętość czynna komór m czas zatrzymania ścieków dla Qhmax h stęŝenie tlenu w stanie nasycenia go 2 /m stęŝenie tlenu w komorze go 2 /m współczynnik alfa średnia ilość dostarczanego tlenu kgo 2 /h maksymalna ilość dostarcz. tlenu kgo 2 /h procentowe wykorzystanie tlenu średnie zapotrzebowanie powietrza m 3 /h maksymalne zapotrzebowanie powietrza m 3 /h 1792 Stacja dmuchaw (STD) Ilość dmuchaw szt. 3 Sumaryczna wydajność dmuchaw m 3 /h 1620 Maksymalna ilość powietrza m 3 /h 1792 Osadnik wtórny (OWT) Ilość osadników szt. 4 Ilość czynnych osadników szt. 4 Osadniki ogółem: - powierzchnia osadników m objętość czynna osadników m średnia głębokość czynna m 2.8 Indeks objętościowy osadu cm 3 /g 120 StęŜenie osadu recyrkulowanego kg/m Stopień recyrkulacji osadu % 72 ObciąŜenie ilością osadu (Qhmax) l/m 2 h 361 ObciąŜenie powierzchniowe (Qhmax) m/h 0.75 Czas zatrzymania (Qhmax) h 3.8 Pompownia osadu recyrk. (POR) Ilość pomp szt. 2 MoŜliwy stopień recyrkulacji (Qdsr) % Wymagany stopień recyrkulacji % 72.2 Tabela Zestawienie podstawowych parametrów technologicznych obliczonych dla części osadowej oczyszczalni dla okresu aktualnego (2006) Parametr Jedn. Wartość Nadmiar osadu do przeróbki Osad surowy: - ilość osadu surowego kg/d stęŝenie osadu surowego kg/m objętość osadu surowego m 3 /d 19.3 Osad nadmierny: - ilość osadu nadmiernego kg/d stęŝenie osadu nadmiernego kg/m objętość osadu nadmiernego m 3 /d 34

23 23 Parametr Jedn. Wartość Komora fermentacji kwaśnej (KFK) Ilość komór szt. 1 Średnica komory m 9.0 Głębokość czynna komory m 3.0 Objętość czynna komory m Czas zatrzymania osadu d 9.9 StęŜenie osadu zagęszczonego kg/m Ilość osadu zagęszczonego kg/d 483 Objętość osadu zagęszczonego m 3 /d 9.7 Jednostkowa moc mieszania W/m Pompownia osadu surowego (POS) Ilość pomp szt. 1 Wydajność pompy m 3 /h 32 Wysokość podnoszenia pompy m 14.0 Moc silnika kw 1.21 Średni czas pracy 1 pompy h/d 0.2 Komora fermentacji osadu (KFO) Ilość komór szt. 1 Średnica zbiornika m 9.0 Głębokość czynna zbiornika m 3.0 Objętość czynna zbiornika m Średnie stęŝenie osadu kg/m Stopień rozkładu osadu Ilość osadu przefermentowanego kg/d 387 Dobowa objętość osadu przeferment. m 3 /d 7.7 Czas zatrzymania osadu d 24.7 ObciąŜenie komory ładunkiem osadu kg/m 3 d 2.53 Jednostkowa moc mieszania W/m Pompownia osadu ustabiliz. (POU) Ilość pomp szt. 1 Wydajność pompy m 3 /h 32 Wysokość podnoszenia pompy m 14.0 Moc silnika kw 1.21 Średni czas pracy 1 pompy h/d 0.2 Osad do odwadniania Ilość osadu kg/d 714 StęŜenie osadu kg/m Objętość osadu m 3 /d 42.1 Stacja odwadniania osadu (STO) Ilość pras SKiD-0.8 szt. 1 Wydajność prasy m 3 /h 5.0 Czas pracy urządzenia (5 dni/tydzień) h/d 11.8 Sucha masa osadu odwodnionego % 20.0 Objętość osadu odwodnionego m 3 /d 3.6 Ilość wód osadowych m 3 /d 38.5 Osad odwodniony Ilość osadu kg/d 714 Sucha masa osadu % 20.0 Całkowita masa osadu (z wodą) kg/d 3571 Laguna osadowa (LGO) Ilość lagun szt. 1

24 24 Parametr Jedn. Wartość Objętość czynna laguny m StęŜenie osadu w lagunie kg/m 3 25 Dobowa objętość osadu m 3 /d 28.1 Czas magazynowania osadu d Osiągane efekty oczyszczania ścieków Oczyszczalnia Wschód posiada pozwolenie wodnoprawne nr WS /03 wydane przez Starostę Mikołowskiego w dniu (załącznik 06). W pozwoleniu określono wielkość oczyszczalni na 9230 RLM i ustalono dopuszczalne wskaźniki zanieczyszczeń w odpływie, które wynoszą dla ChZT, BZT 5 i zawiesiny odpowiednio: 125 go 2 /m 3, 25 go 2 /m 3 i 35 g/m 3. Porównując te dane ze stęŝeniami wskaźników zanieczyszczeń obliczonymi na podstawie aktualnego obciąŝenia oczyszczalni (tabela 2.6-1) moŝna zauwaŝyć, Ŝe oczyszczalnia moŝe spełnić wszystkie obowiązujące aktualnie wymagania. Przy planowanym zwiększeniu obciąŝenia oczyszczalni znajdzie się ona jednak w innej, wyŝszej grupie wymagań obejmujących równieŝ związki biogenne. Tabela Porównanie jakości ścieków odprowadzanych z oczyszczalni ustalonej na podstawie obliczeń teoretycznych z obowiązującymi wymaganiami określonymi w pozwoleniu wodnoprawnym. Wskaźnik Wartości Jedn. zanieczyszczeń wymagane obliczone ChZT go 2 /m BZT 5 go 2 /m Zawiesina g/m Azot amonowy gn/m Azot organiczny gn/m Azot azotanowy gn/m Azot całkowity gn/m Fosfor ogólny gp/m Stan techniczny obiektów oczyszczalni PoniŜej opisano istniejące obiekty na oczyszczalni pod kątem ich stanu technicznego oraz uciąŝliwości, które ujawniły się podczas eksploatacji obiektów. Poglądową planszę rozmieszczenia obiektów na terenie oczyszczalni zamieszczono poniŝej (rysunek 2.7-1).

25 a / Stacja zlewna 01a Zbiornik buforowy 02 Odtłuszczacz 03 Krata koszowa 04 Pompownia ścieków surowych 05 Piaskowniki pionowe 06 Osadniki wstępne pionowe 07 Reaktory biologiczne 08 Osadniki wtórne 09 Stacja dmuchaw 10 Stacja dozowania koagulanta 11 Pompownia osadu recyrkulowanego 12 Komora fermentacji kwaśnej 13 Komora fermentacji osadu 14 Pompownia osadów 15 Stacja odwadniania osadu 16 Laguna osadowa 17 ZwęŜka pomiarowa 18 Budynek biurowy 19 GaraŜe 20 Stacja TRAFO Rys Poglądowy plan sytuacyjny istniejącej oczyszczalni ścieków Wschód Stacja zlewna (STZ, ob. 01). Aktualnie występują problemy z eksploatacją istniejącej stacji zlewnej. W szczególności brak jest współpracującego ze stacją zbiornika retencyjnego o objętości, która pozwalałaby na gromadzenie zawartości minimum czterech wozów asenizacyjnych i okresowe, kontrolowane dozowanie ścieków do zasadniczego układu technologicznego. Problemem są równieŝ większe zanieczyszczenia stałe przedostające się do stacji wraz z dowoŝonymi ściekami. Ponadto występuje znaczna uciąŝliwość zapachowa stacji. Sam moduł stacji zlewnej firmy ENCO jest obiektem pracującym poprawnie. Dla opisanego powyŝej obiektu naleŝy: DoposaŜyć stację w sito skratek zintegrowane z praską i przenośnikiem spiralnym, którym skratki będą odprowadzane do wspólnej z kratą mechaniczną instalacji higienizacji skratek. Sito skratek naleŝy zainstalować przed wlotem ścieków do zbiornika buforowego. Dokonać remontu i adaptacji istniejącego zbiornika buforowego na bezodpływowy zbiornik retencyjny oraz posadowić obok szczelny, dostosowany do warunków gruntowych nowy zbiornik prefabrykowany. Zbiorniki naleŝy połączyć rurą przydenną (zasada naczyń połączonych)

26 26 i w jednym z nich zainstalować pompę zatapialną, która pozwoli na kontrolowane dozowanie ścieków dowoŝonych do zasadniczego ciągu technologicznego (przed kratę mechaniczną). Zbiorniki, od góry, naleŝy wykonać jako szczelne tak, aby moŝliwe było skierowanie odorów za pomocą rur odciągowych do biofiltra wspólnego dla stacji zlewnej i kraty mechanicznej. Zdjęcie Stacja zlewna Zdjęcie Stacja zlewna

27 27 Zdjęcie Zbiornik buforowy Odtłuszczacz (ob. 02). UŜytkowany obecnie odtłuszczacz naleŝy wyłączyć z eksploatacji. Zdjęcie Odtłuszczacz Krata koszowa (KRK, ob. 03). Obecnie eksploatowana krata mechaniczna sprawia duŝe problemy eksploatacyjne. W ramach koncepcji przebudowy i rozbudowy oczyszczalni przewidziano: Wymianę istniejącej kraty na nową jednostkę (krata lub sito spiralne) dostosowaną do wielkości przepływu i o prześwicie 6 mm.

28 28 DoposaŜenie kraty (sita) o zintegrowaną z kratą (sitem) instalację płukania, prasowania i higienizacji skratek. Zdjęcie Krata koszowa Zdjęcie Krata koszowa Pompownia ścieków (PSC, ob. 04). Dla pomp zainstalowanych w pompowni występuje problem z ich zasprzęglaniem. Sama pompownia, szczególnie w zakresie elementów konstrukcyjnych stalowych, wymaga remontu. W ramach prac modernizacyjnych przewiduje się: Wymianę prowadnic i stóp zasprzęglających dla istniejących 4 pomp. Remont skorodowanych elementów stalowych na nowe, z metali szlachetnych lub tworzyw sztucznych.

29 29 Ogólne prace remontowo-budowlane dla części istniejącej obiektu. Wykonanie hermetyzującej konstrukcji nadziemnej z układem wentylacyjnym oraz odprowadzaniem zuŝytego powietrza do projektowanego biofiltra. Zdjęcie Pompownia ścieków Piaskowniki pionowe (PPN, ob. 05). Piaskowniki, z punktu widzenia technologicznego spełniają swoje zadanie. Podobnie wygląda sprawa z współpracującym z piaskownikami separatorem piasku. W ramach remontu obiektów przewiduje się tylko (zgodnie z odnotowanym stanem faktycznym i sugestiami eksploatatora) wymianę barierek na nowe z metali szlachetnych. Zdjęcie Piaskownik pionowy (jeden z dwóch)

30 30 Zdjęcie Separator piasku) Osadnik wstępny pionowy (OWS, ob. 06). Aktualnie osadniki nie są obiektami, które wymagają znaczących prac remontowych. Osadniki wstępne, w ramach zaproponowanych wariantów przebudowy i rozbudowy oczyszczalni zostaną przekształcone w inne obiekty technologiczne i w ramach tych działań podlegać będą przeobraŝeniom. Zdjęcie Osadniki wstępne pionowe (jeden z dwóch) Reaktory biologiczne (RBL, ob. 07). Komory reaktorów wymagają remontu w zakresie elementów konstrukcyjnych stalowych oraz części uzbrojenia technologicznego. W ramach prac remontowych przewiduje się: Wymianę istniejących barierek na nowe, segmentowe wykonane z metali szlachetnych.

31 31 Wymianę istniejących pomostów. Zainstalowanie, dla kaŝdego z mieszadeł gniazda słupowego oraz doposaŝenie oczyszczalni o współpracujący z tymi gniazdami Ŝurawik przenośny z wciągarką. Wymianę zastawek. Wykonanie ogólnych prac remontowo-budowlanych dla konstrukcji Ŝelbetowych reaktorów. Pozostałe prace w reaktorach będą związane z wdraŝaniem wybranego wariantu przebudowy i rozbudowy oczyszczalni. Zdjęcie Reaktory biologiczne komora beztlenowa (jedna z dwóch) Zdjęcie Reaktory biologiczne komora beztlenowa i niedotleniona (jedna z dwóch)

32 32 Zdjęcie Reaktory biologiczne komora niedotleniona (jedna z dwóch) Zdjęcie Reaktory biologiczne komora aeracji (jedna z dwóch) Stacja dmuchaw (STD, ob. 09). Z uwagi na zwiększone zuŝycie powietrza, które będzie miało miejsce po przebudowie i rozbudowie oczyszczalni zakłada się, Ŝe obecne dmuchawy zostaną zdemontowane (zlikwidowane), a w ich miejsce zostaną zainstalowane zupełnie nowe jednostki (przystosowane do potrzeb docelowych oczyszczalni) wraz z nowym układem rurociągów spręŝonego powietrza ze stali nierdzewnej.

33 33 Zdjęcie Stacja dmuchaw) Zdjęcie Rozdzielacz powietrza ze stacji dmuchaw Stacja dozowania koagulanta (SDK, ob. 10). Dla stacji PIX-u konieczna jest wymiana pomp dozujących wraz z układami tłocznymi. Generalnie obiekt jest w dobrym stanie technicznym.

34 34 Zdjęcie Stacja dozowania koagulanta (PIX-u) Osadniki wtórne (OWT, ob. 08). Na osadnikach wtórnych dokonano w ostatnim okresie wymiany koryt odbiorczych z tworzywowych na stalowe (ze stali nierdzewnej). W zakresie prac remontowych dla obiektów przewiduje się: Wymianę rur centralnych. Wymianę barierek ochronnych. Wykonanie ogólnych prac remontowo-budowlanych dla konstrukcji Ŝelbetowych osadników. Zdjęcie Osadnik wtórny (jeden z czterech)

35 35 Pompownia osadu recyrkulowanego (POR, ob. 11). Z uwagi na znaczne wyeksploatowanie istniejących pomp oraz mając na uwadze nowe warunki eksploatacji wynikające z zaproponowanych rozwiązań koncepcyjnych, wymianie na nowe ulegną wszystkie istniejące pompy wraz z armaturą i częściowo przewodami technologicznymi. Komora fermentacji kwaśnej (KFK, 12). Komora aktualnie przykryta jest dachem z laminatu (lekka konstrukcja przekrywająca). Powietrze z komory kierowane jest do istniejącego biofiltra. Obiekt nie wymaga remontu. Zdjęcie Komora fermentacji kwaśnej Pompownia osadu surowego i ustabilizowanego (POS, POU, ob. 14). Ewentualne wykorzystanie docelowe obiektu będzie wynikać z potrzeb nowych technologii. Aktualnie w znacznym stopniu są wyeksploatowane istniejące pompy. Zdjęcie Pompownia osadu surowego i ustabilizowanego

36 36 Komora fermentacji osadu (KFO, ob. 13). Obiekt nie wymaga remontu jego remont został wykonany niedawno. Zdjęcie Komora fermentacji osadu Stacja mechanicznego odwadniania osadu (SOO, ob. 15). Zainstalowana i eksploatowana obecnie prasa do odwadniania osadu typu MONOBELT NP 08 (wydajność 2 6 m 3 /h, dostawca EKOFINN-POL) wraz z współpracującą z nią stacją roztwarzania i dozowania polielektrolitu wymaga wymiany. Prasa nie dotrzymuje parametrów eksploatacyjnych i jest mocno wyeksploatowana. W złym stanie techniczno-budowlanym znajduje się równieŝ sam budynek (ściany wewnętrzne, podłogi, instalacje istniejące, brak ogrzewania, elewacja zewnętrzna). Dla opisanego powyŝej stanu obiektu naleŝy: Dokonać demontaŝu istniejącej prasy wraz z instalacjami przynaleŝnymi i zainstalować nową kompletną instalacje prasy osadowej lub wirówki. Wykonać kompleksowy remont wewnątrz budyku (podłoga, ściany, strop, wymiana instalacji wodociągowej, kanalizacyjnej i elektrycznej). Wykonać nową instalację wentylacji oraz ogrzewania budynku (proponuje się nagrzewnice naścienne zasilane elektrycznie). Wykonać remont elewacji zewnętrznej z uwzględnieniem stolarki okiennej i drzwiowej oraz dachu i obróbek dekarskich. W ramach istniejącego węzła obróbki osadu konieczne jest równieŝ wykonanie nowego obiektu stacji higienizacji (nawapniania) osadu odwodnionego.

37 37 Zdjęcie Prasa w stacji mechanicznego odwadniania osadu Zdjęcie Kontener osadu odwodnionego w stacji mechanicznego odwadniania osadu Laguna osadowa (LGO, ob. 16). W lagunach źle funkcjonuje system drenaŝowy odcieków. W bardzo złym stanie znajdują się równieŝ barierki ochronne zamontowane wokół lagun. Ewentualne wykorzystanie docelowe obiektu będzie wynikać z potrzeb nowych technologii.

38 38 Zdjęcie Laguna osadowa Zdjęcie Laguna osadowa ZwęŜka pomiarowa (ob. 17). W istniejącym kanale pomiarowym wymieniona zostanie sonda mierząca napełnienie w kanale oraz wymienione zostaną istniejące skorodowane barierki na nowe z metali szlachetnych. Budynek biurowy (ob. 18). W budynku przeprowadzone zostaną, w niewielkim zakresie, prace remontowe. Proponuje się równieŝ doposaŝenie budynku w sprzęt biurowy i laboratoryjny. Z uwagi na przewidywaną przebudowę i rozbudowę oczyszczalni przeobraŝeniom ulegnie równieŝ istniejąca sterownia.

39 39 Zdjęcie Budynek biurowy GaraŜe (ob. 19). Istniejące garaŝe zostaną wyremontowane. Przewiduje się wybudowanie dodatkowych garaŝy. Zdjęcie GaraŜe Stacja TRAFO (ob. 20). Stacja TRAFO dalej będzie spełniać swoją dotychczasową funkcję. Jej rozbudowa będzie wynikać ze zwiększonego zapotrzebowania mocy przez nowe obiekty, maszyny i urządzenia docelowej rozbudowy i przebudowy oczyszczalni.

40 40 3. Docelowe warunki pracy oczyszczalni 3.1. Planowany, docelowy rozwój zlewni oczyszczalni Teren miasta Łaziska Górne podzielony jest na siedem zlewni sanitarnych, które zostały opisane i wyodrębnione w opracowaniach koncepcyjnych z lat Są to: Zlewnia I: zlewnia Łaziska Górne Brada obejmująca tereny centralnej części Łazisk Górnych i Brady. Zlewnia II: zlewnia Łaziska Górne Osiedle Centrum obejmująca tereny osiedla Centrum i przyległych. Zlewnia III: zlewnia Łaziska Górne Kąty obejmująca tereny południowej części Łazisk Górnych i Kąty. Zlewnia IV: zlewnia Łaziska Górne Mokre obejmująca tereny północnej części Łazisk Górnych, tereny na osiedlu Leśnym i ulicy Zacisze, jak równieŝ niewielką zabudowę mieszkaniową (ewentualnie 7 domów jednorodzinnych) połoŝoną po stronie Mikołowa. Zlewnia V: zlewnia Łaziska Dolne Łaziska Średnie obejmująca tereny Łazisk Dolnych i Średnich. Zlewnia VI: zlewnia Osiedla Kościuszki obejmująca tereny Osiedla Kościuszki i przyległe. Zlewnia VII: zlewnia Kopanina obejmująca tereny Kopaniny. Tabela Dane statystyczne dotyczące docelowego stanu skanalizowania miasta Łaziska Górne w zlewniach ciąŝących do oczyszczalni Wschód przy ulicy Południowej Źródło ścieków Parametr Zlewnia IV: Ilość mieszk. podłączonych do istniejącej kanalizacji sanitarnej 3286 M Zlewnia IV: Dodatkowa ilość mieszkańców przewidywanych do podłączenia do istniejącej kanalizacji sanitarnej w związku z budową 720 M nowego osiedla mieszkalnego (180 domków jednorodzinnych) Zlewnia V: Ilość mieszk. podłączonych do istniejącej kanalizacji sanitarnej 9413 M Zlewnia V: Ścieki socjalno-bytowe z KWK Bolesław Śmiały 800 m 3 /d Zlewnia I: Ilość mieszk. przewidzianych do podłączenia do kanalizacji sanitarnej 6941 M Zlewnia I: Dodatkowa ilość mieszkańców przewidywanych do podłączenia do kanalizacji sanitarnej w związku z budową nowego osiedla 280 M mieszkalnego (70 domków jednorodzinnych) Zlewnia II: Ilość mieszkańców przewidzianych do podłączenia do kanal. sanitarnej 1034 M Zlewnia III: Ilość mieszkańców przewidzianych do podłączenia do kan. sanitarnej 920 M

41 41 Źródło ścieków Zlewnia III: Dodatkowa ilość mieszkańców przewidywanych do podłączenia do kanalizacji sanitarnej w związku z budową nowego osiedla mieszkalnego (30 domków jednorodzinnych) Zlewnia VII: Ilość mieszkańców przewidzianych do podłączenia do kanal. sanitarnej Zlewnia I, II, III, IV, V i VII: Ilość mieszkańców objętych indywidualnymi systemami gromadzenia ścieków (ścieki dowoŝone do oczyszczalni) Parametr 120 M 290 M 340 M Aktualnie w Łaziskach Górnych prowadzone są inwestycje, których efektem końcowym będzie całkowite skanalizowanie miasta. Przyjęty program realizacji inwestycji obejmuje łączne skierowanie ścieków sanitarnych ze zlewni I, II, III, IV, V i VII Łazisk na istniejącą oczyszczalnię Wschód zlokalizowaną przy ulicy Południowej oraz osobne oczyszczanie ścieków ze zlewni VI na istniejącej oczyszczalni dla Osiedla Kościuszki. Procesy związane z budową nowej i porządkowaniem istniejącej kanalizacji oraz związane z tym zmiany w dopływie ścieków do oczyszczalni miały swój początek juŝ w latach 1997 i trwają do dnia dzisiejszego. W chwili obecnej zrealizowano kanalizację sanitarną rozdzielczą w zlewniach VI (oczyszczalnia przy Osiedlu Kościuszki, poza zakresem niniejszej koncepcji) oraz zlewni IV (aktualnie bez rozdziału kanalizacji ogólnospławnej na Osiedlu Ameryka ) i zlewni V. W trakcie realizacji są obecnie zlewnie I, II, III i VII Łazisk Górnych. Opierając się na materiałach załoŝeniowych do bilansu zawartych w Aktualizacji koncepcji uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej dla Miasta Łaziska Górne i samej Koncepcji gospodarki wodno-ściekowej dla miasta Łaziska Górne, jak równieŝ udostępnionych materiałach przez Urząd Miejski (załącznik 01), w tabeli zebrano dane dotyczące docelowego stanu skanalizowania miasta Łaziska Górne Docelowa ilość i jakość ścieków Podstawą dla sporządzenia bilansu ścieków dla okresu docelowego były wskaźniki wynikające z analizy aktualnego bilansu ścieków oraz informacje o planowanej rozbudowie zlewni oczyszczalni przekazane przez Gminę Łaziska Górne i Inwestora (załącznik 01). W sumie do obliczeń bilansowych przyjęto następujące załoŝenia: W okresie docelowym do kanalizacji sanitarnej oczyszczalni będą wprowadzane ścieki bytowo-gospodarcze od mieszkańców. Z tej liczby mieszkańców będzie odprowadzało ścieki bezpośrednio do kanalizacji, natomiast pozostali (około 340 mieszkańców) będą korzystali z szamb. Jednostkowa ilość ścieków nie zmieni się w okresie docelowym i będzie wynosiła 0,085 m 3 /M d dla mieszkańców podłączonych do kanalizacji i 0,050 m 3 /M d dla mieszkańców korzystających z szamb. ZałoŜenie to jest

42 42 zgodne z obserwacjami praktycznymi, które potwierdzają spadek tego wskaźnika w okresie ostatnich kilkunastu lat w większości miast Polski. W okresie docelowym nie zmieni się ilość i jakość ścieków odprowadzanych do kanalizacji z KWK Bolesław Śmiały. Obliczając charakterystyczne dopływy do oczyszczalni przyjęto te same (lub zbliŝone) wartości współczynników nierównomierności, jak dla stanu aktualnego. Ze względu na planowaną rozbudowę i porządkowanie sieci kanalizacyjnej przyjęto, Ŝe w okresie docelowym do kanalizacji sanitarnej nie będą dopływały wody deszczowe. Obliczając ładunki zanieczyszczeń w ściekach surowych przyjęto, jak dla stanu aktualnego, Ŝe statystyczny mieszkaniec wprowadza do kanalizacji jednostkowe ładunki zanieczyszczeń w postaci ChZT, BZT 5, zawiesiny, azotu i fosforu ogólnego, które wynoszą odpowiednio: 134 go 2 /M d, 60 go 2 /M d, 51 g/m d, 12.0 gn/m d i 2.0 gp/m d. Ze względu na szacunkowy charakter załoŝonych danych bilansowych oraz ze względu na zapewnienie moŝliwości przyjęcia dodatkowych partii ścieków do oczyszczalni w okresie docelowym (np. ścieków przemysłowych z lokalnych zakładów), zwiększono obliczoną teoretycznie ilość ścieków o 10%. PoniewaŜ nie zmieniano stęŝeń wskaźników zanieczyszczeń w ściekach, to załoŝony wzrost dotyczy równieŝ wzrostu ładunków zanieczyszczeń kierowanych do oczyszczalni w okresie docelowym. Uwzględniając przedstawione załoŝenia wykonano obliczenia ilości i jakości ścieków dopływających do oczyszczalni Wschód w okresie docelowym. Wyniki obliczeń bilansowych, przedstawione w tabeli wskazują, Ŝe ilość ścieków dopływających do oczyszczalni wzrośnie do m 3 /d i będzie większa o około 54 % od ilości aktualnej. Ze względu na spadek udziału rozcieńczonych ścieków przemysłowych w ogólnej ilości ścieków zwiększy się stęŝenie podstawowych wskaźników zanieczyszczeń. Otrzymane wyniki wykorzystano w dalszej części opracowania do określenia warunków pracy urządzeń w części ściekowej i osadowej oczyszczalni dla róŝnych wariantów modernizacyjnych. Bilans został przedłoŝony Inwestorowi i uzyskał jego akceptację (załącznik 02). Tabela Docelowy bilans ścieków dla oczyszczalni Wschód Parametr Jedn. Wartość Ścieki sanitarne - kanalizacja Ilość mieszkańców łącznie: M zlewnia I M zlewnia II M zlewnia III M zlewnia IV M 4006

43 43 Parametr Jedn. Wartość - zlewnia V M zlewnia VII M 290 Jednostkowa ilość ścieków (brutto) m 3 /M d Dopływ ścieków: - średni dobowy (Qdsr) m 3 /d maksymalny dobowy (Qdmax) m 3 /d maksymalny godzinowy (Qhmax) m 3 /h 260 Współczynnik Nd Współczynnik Nhmax Ładunki jednostkowe od mieszkańców: - ChZT go 2 /M d BZT 5 go 2 /M d 60 - zawiesina g/m d 51 - azot ogólny gn/m d fosfor ogólny gp/m d 2.0 Ładunki całkowite: - ChZT kgo 2 /d BZT 5 kgo 2 /d zawiesina kg/d azot ogólny kgn/d fosfor ogólny kgp/d 46 Ścieki sanitarne z szamb Ilość mieszkańców M 340 Jednostkowa ilość ścieków m 3 /Md Dopływ ścieków: - średni dobowy (Qdsr) m 3 /d maksymalny dobowy (Qdmax) m 3 /d maksymalny godzinowy (Qhmax) m 3 /h 8.5 Współczynnik Nd Współczynnik Nhmax Ładunki jednostkowe: - ChZT go 2 /Md BZT 5 go 2 /Md 60 - zawiesina g/md 51 - azot ogólny gn/md fosfor ogólny gp/md 2.0 Ładunki całkowite: - ChZT kgo 2 /d BZT 5 kgo 2 /d zawiesina kg/d azot ogólny kgn/d fosfor ogólny kgp/d 0.7 Ścieki przemysłowe w zlewni Dopływ ścieków (KWK "B.Śmiały"): - średni dobowy (Qdsr) m 3 /d maksymalny dobowy (Qdmax) m 3 /d maksymalny godzinowy (Qhmax) m 3 /h 63 Współczynnik Nd Współczynnik Nhmax

44 44 Parametr Jedn. Wartość RównowaŜna liczba mieszkańców RLM 750 Ładunki jednostkowe: - ChZT go 2 /Md BZT 5 go 2 /Md 60 - zawiesina g/md 51 - azot ogólny gn/md fosfor ogólny gp/md 2.0 Ładunki całkowite: - ChZT kgo 2 /d BZT 5 kgo 2 /d zawiesina kg/d azot ogólny kgn/d fosfor ogólny kgp/d 1.5 StęŜenie ścieków - ChZT go 2 /m BZT 5 go 2 /m zawiesina g/m azot ogólny gn/m fosfor ogólny gp/m Ścieki ogółem Przyjęta rezerwa przepustowości % 10 RównowaŜna liczna mieszkańców RLM Dopływ ścieków: - średni dobowy (Qdsr) m 3 /d maksymalny dobowy (Qdmax) m 3 /d maksymalny godzinowy (Qhmax) m 3 /h 364 Współczynniki nierównomierności: - Nd Nhmax Ładunki całkowite: - ChZT kgo 2 /d BZT 5 kgo 2 /d zawiesina kg/d azot ogólny kgn/d fosfor ogólny kgp/d 53 StęŜenie ścieków - ChZT go 2 /m BZT 5 go 2 /m zawiesina g/m azot ogólny gn/m fosfor ogólny gp/m Wskaźniki podatności na biodegradację: - BZT 5 /ChZT BZT 5 :N BZT 5 :P

45 Wymagana jakość ścieków oczyszczonych W wyniku planowej rozbudowy sieci kanalizacyjnej obciąŝenie oczyszczalni wzrośnie z aktualnych 14.7 tys. RLM do około 26,5 tys. RLM (tabela 3.2-2). Biorąc pod uwagę obowiązujące Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie naleŝy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. Nr 137 poz. 984), zmodernizowana oczyszczalnia Wschód będzie musiała uzyskać wyŝsze efekty oczyszczania ścieków niŝ wynika to z aktualnie posiadanego pozwolenia wodnoprawnego. W tabeli przedstawiono wymaganą jakość odpływu określoną poprzez dopuszczalne stęŝenie wskaźników zanieczyszczeń lub minimalny procent ich redukcji, ustaloną dla grupy wielkości obiektów RLM, do której naleŝy oczyszczalnia Wschód w Łaziskach. Do dalszych obliczeń technologicznych przyjęto wymagania określone przez dopuszczalne stęŝenia wskaźników zanieczyszczeń w odpływie. ChociaŜ wartości wymagane, określone na podstawie dopuszczalnego procentu redukcji, są znacznie wyŝsze, a więc korzystniejsze dla oczyszczalni, to jednak wykorzystanie ich do projektowania jest ryzykowne (np. w przypadku rozcieńczenia ścieków) i niekorzystne dla środowiska (wyŝsze stęŝenia zanieczyszczeń w odbiorniku). Tabela Wymagana jakość ścieków odprowadzanych z oczyszczalni Wschód dla obciąŝenia docelowego Wskaźnik Dopuszczalne stęŝenie [g/m 3 ] Minimalny procent redukcji wskaźnika [%] [g/m 3 ] ChZTcr BZT Zawiesina Azot całkowity Fosfor ogólny

46 46 4. Zakres przebudowy i rozbudowy oczyszczalni Uwzględniając potrzebę rozbudowy i modernizacji oczyszczalni wynikającą z planowanego wzrostu jej obciąŝenia w okresie docelowym, przedstawiono dwa konkurencyjne warianty technologiczne, które omówiono i przeanalizowano w dalszej części opracowania. Przyjęte do rozpatrzenia warianty technologiczne są ściśle skorelowane z dodatkowym zapotrzebowaniem terenu pod ich realizację. Dla oczyszczalni przy ulicy Południowej istnieje natomiast znaczna bariera w zakresie pozyskania takich dodatkowych trenów (poza obecnym ogrodzeniem oczyszczalni). Jedyne dyspozycyjne, nowe tereny przylegające do aktualnie zagospodarowanej działki oczyszczalni znajdują się po jej południowej stronie i administracyjnie naleŝą juŝ do Gminy Wyry. Stąd dokonano dodatkowo analizy wariantowej uwzględniając problem lokalizacji projektowanych obiektów. Końcowo, dla potrzeb analizy finansowej, przyjęto dwa preferencyjne warianty, dla których podstawowym kryterium jest ich stosunkowo najprostsza wykonalność techniczna. Jeden z przyjętych do analizy wariantów zamyka się lokalizacyjnie na terenie aktualnej działki oczyszczalni, a drugi pokazuje rozbudowę i przebudowę oczyszczalni z uwzględnieniem terenów znajdujących się aktualnie poza ogrodzeniem oczyszczalni po stroni Gminy Wyry Technologiczna koncepcja przebudowy i rozbudowy oczyszczalni Wariant 1 technologiczny Wariant 1 zakłada rozbudowę części biologicznej oczyszczalni połączonej z likwidacją osadników wstępnych. Zakres modernizacji reaktorów uwzględnia uzyskanie wymaganych efektów oczyszczania ścieków oraz pełną stabilizację tlenową osadu nadmiernego, co uprości technologię w części osadowej oczyszczalni. Zgodnie z proponowanymi zmianami schemat technologiczny oczyszczalni w okresie docelowym będzie obejmował następujące procesy jednostkowe (rysunek 4.1-1): przyjmowanie ścieków dowoŝonych z szamb przez istniejący punkt zlewny, wstępne oczyszczanie mechaniczne ścieków na nowej projektowanej gęstej kracie mechanicznej (KRK) o prześwicie 6 mm, pompowanie ścieków przez pompownię (PSC), usuwanie zawiesin mineralnych (piasku) ze ścieków w dwóch istniejących piaskownikach pionowych (PPN), odwadnianie piasku w istniejącym separatorze piasku (SPR), odrębne gromadzenie odwodnionych skratek i piasku w kontenerach (z moŝliwością dozowania wapna chlorowanego) i okresowy wywóz tych odpadów do miejsca unieszkodliwiania lub wykorzystania, biologiczne oczyszczanie ścieków metodą osadu czynnego w dwóch modernizowanych i jednym projektowanym reaktorze biologicznym (RBL).

47 47 Utworzony system biologicznego oczyszczania będzie się składał z komór defosfatacji (KB), denitryfikacji (KD) i nitryfikacji (KN), których wielkość i wzajemne proporcję będą zmienione tak, aby uzyskać efektywne usuwanie związków organicznych, biologiczne usuwanie azotu i fosforu oraz pełną stabilizację osadu, alternatywne wspomaganie biologicznego usuwania fosforu poprzez symultaniczne strącanie fosforanów przy pomocy siarczanu Ŝelazowego (PIX-u), dozowanego do ścieków przed osadnikami wtórnymi, w oparciu o istniejącą instalację do magazynowania i dozowania płynnych reagentów (SDK), końcowe klarowanie ścieków w istniejących osadnikach oraz jednym projektowanym osadniku wtórnych (OWT), skąd zostaną odprowadzone do odbiornika, usuwanie części pływających (tłuszczy, piany) z powierzchni komór beztlenowych oraz nowego osadnika wtórnego i kierowanie ich do zbiornika osadu nadmiernego, skąd zostaną przetłoczone do zagęszczacza mechanicznego, wstępne magazynowanie osadu nadmiernego w zbiorniku osadu nadmiernego dostosowanego do tej funkcji poprzez modernizację istniejącej komory fermentacji kwaśnej (KFK), zagęszczanie osadu nadmiernego w nowym zagęszczaczu mechanicznym (ZGM) do około 50 kg/m 3 (5.0 % sm), magazynowanie osadu w zbiorniku osadu zagęszczonego dostosowanego do tej funkcji poprzez modernizację istniejącej komory fermentacji osadu (KFO), końcowe odwadnianie osadu na nowej prasie taśmowej (STO) do około 20 % sm., alternatywne wapnowanie osadu odwodnionego (IWO) w przypadku wykorzystania danej partii osadu do zagospodarowania przyrodniczego, alternatywne składowanie osadu wapnowanego w magazynie osadu (MOD) przed jego ostatecznym (np. przyrodniczym) wykorzystaniem, alternatywne, suszenie osadu (ISU) w nowej instalacji do 90 % sm., alternatywne spalanie osadu w nowej instalacji fluidalnego spalania (ISP), z wykorzystaniem wytworzonego ciepła w instalacji suszenia osadu. Zaproponowane zmiany modernizacyjne układu technologicznego oczyszczalni w ramach wariantu 1 będą zatem obejmowały: Zainstalowanie nowej kraty mechanicznej (KRK) o prześwicie 6 mm w miejsce istniejącej kraty koszowej. Nowa krata będzie wyposaŝona w praskę skratek i podnośnik ślimakowy umoŝliwiający transport odwodnionych skratek do kontenera.

48 48 piasek Separator piasku skratki Piaskownik pionowy ścieki dopływające kanalizacją Krata mechaniczna Pompownia ścieków Piaskownik pionowy ścieki dowoŝone z szamb Punkt zlewny Oczyszczalnia "Wschód" Zmodernizowany schemat procesowy - Wariant 1 ścieki osad recyrkulowany osad nadmierny pozostałe odpady reagenty wody osadowe części pływające spręŝone powietrze obiekty istniejące obiekty modernizowane obiekty projektowane Komora beztlenowa Komora beztlenowa Pompownia osadu recyrk. Zbiornik osadu nadmiernego Komory denitryfikacji Komory denitryfikacji Zagęszczacz mechaniczny CaO Komora denitryfikacji Komora nitryfikacji Komora denitryfikacji Komora nitryfikacji Komora denitryfikacji Komora nitryfikacji Zbiornik osadu zagęszcz. Stacja wapnowania osadu Stacja odwadniania Suszenie osadu Osadnik wtórny Osadnik wtórny Osadnik wtórny Stacja dmuchaw Spalanie osadu Osadnik wtórny Osadnik wtórny Stacja koagul. PIX Magazyn osadu ścieki oczyszczone odpad do zagospodarowania Rys Schemat procesowy zmodernizowanej oczyszczalni ścieków Wschód według wariantu 1.

49 49 Modernizację istniejących osadników wstępnych (OWS) do funkcji komór beztlenowych poprzez demontaŝ rury centralnej i części koryt odpływowych oraz montaŝ nowych mieszadeł o mocy 3.5 w kaŝdej komorze. W ramach modernizacji tych obiektów przewiduje się równieŝ zainstalowanie w kaŝdej komorze pomp pływających o wydajności około 10 m 3 /h umoŝliwiających okresowe odpompowanie powstającej piany do zbiornika osadu nadmiernego (KFK). Modernizację istniejących reaktorów biologicznych (RBL) polegającą na zainstalowaniu nowych pomp do recyrkulacji wewnętrznej o wydajności 150 m 3 /h w kaŝdej komorze nitryfikacji (KN) i skierowanie pompowanych ścieków przed komory beztlenowe (KB), przekształcając je w ten sposób w dodatkowe komory denitryfikacji (KD). Budowę nowego reaktora biologicznego (RBL) o objętości czynnej około 4590 m 3, składającego się z komory denitryfikacji (1740 m 3 ) wyposaŝonej w cztery mieszadła o mocy 3.0 kw kaŝde oraz komory nitryfikacji (2850 m 3 ) wyposaŝonej w system napowietrzania drobnopęcherzykowego oraz pompę recyrkulacji wewnętrznej o wydajności 500 m 3 /h, przetłaczającą ścieki do komory denitryfikacji. Modernizację istniejącej stacji dmuchaw (STD) polegającą na wymianie istniejących dmuchaw i zainstalowaniu dwóch dodatkowych dmuchaw o wydajności 1000 m 3 /h kaŝda. Budowę nowego osadnika wtórnego (OWT) o średnicy 18 m i objętości czynnej około 970 m 3, wyposaŝonego w system zgarniania osadu i system powierzchniowego usuwania części pływających, kierowanych do zbiornika osadu nadmiernego. Modernizację istniejącej pompowni osadu recyrkulowanego (POR) polegającej na wymianie istniejących pomp na dwie nowe pompy o wydajności 100 m 3 /h kaŝda. Modernizację istniejącej komory fermentacji kwaśnej (KFK) polegającej na usunięciu zadaszenia i zmianie układu rurociągów umoŝliwiających wykorzystanie komory jako zbiornika osadu nadmiernego. Zainstalowanie nowego zagęszczacza mechanicznego (ZGM) o wydajności m 3 /h wraz z pompą osadową i instalacją przygotowania i dozowani polielektrolitu, w powiększonym budynku prasy osadowej (STO). Modernizację stacji odwadniania osadu (STO) polegającej na wymianie istniejącej prasy MONOBELT NP 08 o wydajności 6 m 3 /h. Budowę nowej instalacji do wapnowania osadu składającej się z silosa wapna palonego o objętości około 25 m 3 oraz dozownika i mieszacza wapna z osadem. Budowę nowego, zadaszonego magazynu osadu (MOD) o powierzchni około 100 m 2. Budowę instalacji suszenia osadu (ISU) odwodnionego (wydajność 450kg/h osadu o uwodnieniu 20% sm) oraz instalacji do fluidalnego

50 50 spalania osadu (ISP) wysuszonego (wydajność 100 kg/h osadu o uwodnieniu 90 % sm). Rozwiązanie to moŝe być traktowane jako rozwiązanie perspektywiczne przewidziane w drugim etapie modernizacji oczyszczalni. W wyniku proponowanej modernizacji przepustowość hydrauliczna oczyszczalni będzie zbliŝona do wartości projektowej, jednak wzrośnie wyraźnie jej obciąŝenie ładunkiem zanieczyszczeń z 8 tys. RLM do około 26 tys. RLM (o około 220%). Poza tym wprowadzone zmiany umoŝliwią uzyskanie wyŝszych efektów oczyszczania ścieków i wyŝszego stopnia przetworzenia osadów oraz zwiększą elastyczność działania i uproszczą obsługę oczyszczalni Wariant 2 technologiczny Wariant 2 jest w znacznym stopniu identyczny z wariantem 1 z tą róŝnicą, Ŝe zakładana jest mniejsza wielkość nowego reaktora biologicznego (zapewniająca uzyskanie wymaganych efektów oczyszczania bez pełnej stabilizacji osadu) oraz budowa nowej komory wydzielonej stabilizacji osadu. Podobnie jak w wariancie 1 proponowany zakres modernizacji umoŝliwi uzyskanie wymaganych efektów usuwania związków biogennych i uprości technologię w części osadowej oczyszczalni. Zgodnie z proponowanymi zmianami schemat technologiczny oczyszczalni w okresie docelowym będzie obejmował następujące procesy jednostkowe (rysunek 4.1-2): przyjmowanie ścieków dowoŝonych z szamb przez istniejący punkt zlewny, jak w wariancie 1, wstępne oczyszczanie mechaniczne ścieków na nowej projektowanej gęstej kracie mechanicznej (KRK) o prześwicie 6 mm, jak w wariancie 1, pompowanie ścieków przez pompownię (PSC), jak w wariancie 1, usuwanie zawiesin mineralnych (piasku) ze ścieków w dwóch istniejących piaskownikach pionowych (PPN), jak w wariancie 1, odwadnianie piasku w istniejącym separatorze piasku (SPR), jak w wariancie 1, odrębne gromadzenie odwodnionych skratek i piasku w kontenerach (z moŝliwością dozowania wapna chlorowanego) i okresowy wywóz tych odpadów do miejsca utylizacji lub wykorzystania, jak w wariancie 1, biologiczne oczyszczanie ścieków metodą osadu czynnego w dwóch modernizowanych i jednym projektowanym reaktorze biologicznym (RBL). Utworzony system biologicznego oczyszczania będzie się składał z komór defosfatacji (KB), denitryfikacji (KD) i nitryfikacji (KN), których wielkość i wzajemne proporcję będą zmienione tak, aby uzyskać efektywne usuwanie związków organicznych oraz biologiczne usuwanie azotu i fosforu,

51 51 alternatywne wspomaganie biologicznego usuwania fosforu poprzez symultaniczne strącanie fosforanów przy pomocy siarczanu Ŝelazowego (PIX-u), dozowanego do ścieków przed osadnikami wtórnymi, w oparciu o istniejącą instalację do magazynowania i dozowania płynnych reagentów (SDK), jak w wariancie 1, końcowe klarowanie ścieków w istniejących osadnikach oraz jednym projektowanym osadniku wtórnych (OWT), skąd zostaną odprowadzone do odbiornika, jak w wariancie 1, usuwanie części pływających (tłuszczy, piany) z powierzchni komór beztlenowych oraz nowego osadnika wtórnego i kierowanie ich do zbiornika osadu nadmiernego, skąd zostaną przetłoczone do zagęszczacza mechanicznego, jak w wariancie 1, dalsza stabilizacja osadu nadmiernego w projektowanej, wydzielonej komorze stabilizacji tlenowej (WKS), wstępne magazynowanie ustabilizowanego osadu nadmiernego w zbiorniku osadu nadmiernego dostosowanego do tej funkcji poprzez modernizację istniejącej komory fermentacji kwaśnej (KFK), jak w wariancie 1, zagęszczanie osadu nadmiernego w nowym zagęszczaczu mechanicznym (ZGM) do około 50 kg/m 3 (5.0 % sm), jak w wariancie 1, magazynowanie osadu w zbiorniku osadu zagęszczonego dostosowanego do tej funkcji poprzez modernizację istniejącej komory fermentacji osadu (KFO), jak w wariancie 1, końcowe odwadnianie osadu na nowej prasie taśmowej (STO) do około 20 % sm., jak w wariancie 1, alternatywne wapnowanie osadu odwodnionego w przypadku wykorzystania danej partii osadu do zagospodarowania przyrodniczego (IWO), jak w wariancie 1, alternatywne składowanie osadu wapnowanego w magazynie osadu (MOD) przed jego ostatecznym (np. przyrodniczym) wykorzystaniem, jak w wariancie 1, alternatywne, wysokotemperaturowe suszenie osadu w nowej instalacji (ISU) do około 90 % sm., jak w wariancie 1, alternatywne spalanie osadu w nowej instalacji fluidalnego spalania (ISP), z wykorzystaniem wytworzonego ciepła w instalacji suszenia osadu, jak w wariancie 1.

52 52 skratki ścieki dopływające kanalizacją Krata mechaniczna Pompownia ścieków ścieki dowoŝone z szamb Punkt zlewny Oczyszczalnia "Wschód" Zmodernizowany schemat procesowy - Wariant 2 ścieki osad recyrkulowany osad nadmierny pozostałe odpady reagenty wody osadowe części pływające spręŝone powietrze Piaskownik pionowy Piaskownik pionowy obiekty istniejące obiekty modernizowane obiekty projektowane piasek Separator piasku Pompownia osadu recyrk. Komora beztlenowa Komora beztlenowa Komora stabil. osadu Stacja dmuchaw Komora denitryfikacji Komory denitryfikacji Komora denitryfikacji Komory denitryfikacji Komora denitryfikacji Zbiornik osadu nadmiernego Zagęszczacz mechaniczny CaO Komora nitryfikacji Komora nitryfikacji Komora nitryfikacji Zbiornik osadu zagęszcz. Stacja wapnowania osadu Stacja odwadniania Suszenie osadu Osadnik wtórny Osadnik wtórny Osadnik wtórny Stacja dmuchaw Spalanie osadu Osadnik wtórny Osadnik wtórny Stacja koagul. PIX Magazyn osadu ścieki oczyszczone odpad do zagospodarowania Rys Schemat procesowy zmodernizowanej oczyszczalni ścieków Wschód według wariantu 2.

53 53 Wariant 2 będzie zatem obejmował w większości działania przewidziane w wariancie 1. PoniŜej przedstawiono jedynie te zmiany, które odróŝniają wariant 2 od wariantu 1: Modernizacja istniejących reaktorów biologicznych (RBL) polegającą na zainstalowaniu nowych pomp do recyrkulacji wewnętrznej o wydajności 200 m 3 /h w kaŝdej komorze nitryfikacji (KN) i skierowanie pompowanych ścieków przed komory beztlenowe (KB), przekształcając je w ten sposób w dodatkowe komory denitryfikacji (KD). Budowa nowego reaktora biologicznego (RBL) o objętości czynnej około 2410 m 3, składającego się z komory denitryfikacji (910 m 3 ) wyposaŝonej w dwa mieszadła o mocy 3.0 kw kaŝde oraz komory nitryfikacji (1500 m 3 ) wyposaŝonej w system napowietrzania drobnopęcherzykowego oraz pompę recyrkulacji wewnętrznej o wydajności 400 m 3 /h, przetłaczającą ścieki do komory denitryfikacji. Modernizacja istniejącej stacji dmuchaw (STD) polegającą na wymianie istniejących dmuchaw i zainstalowaniu dwóch dodatkowych dmuchaw o wydajności 1000 m 3 /h kaŝda. Budowa nowej komory wydzielonej stabilizacji osadu (WKS), składającej się z dwóch zbiorników o objętości czynnej około 650 m 3 kaŝdy. KaŜdy zbiornik będzie wyposaŝony w mieszadło o mocy 3.7 kw oraz w system napowietrzania drobnopęcherzykowego. Dodatkowym elementem będzie dmuchawa o wydajności 800 m 3 /h zainstalowana w obudowie pod zadaszeniem w sąsiedztwie komory stabilizacji. W wyniku proponowanej modernizacji przepustowość hydrauliczna oczyszczalni i jej zdolność do rozkładu określonego ładunku zanieczyszczeń będzie identyczna jak w wariancie 1. Poza tym wprowadzone zmiany umoŝliwią uzyskanie wyŝszych efektów oczyszczania ścieków i wyŝszego stopnia przetworzenia osadów podobnie, jak w poprzednim wariancie Parametry technologiczne istniejących i projektowanych obiektów oczyszczalni w wariancie 1 i 2 W tabeli i przedstawiono informacje o parametrach technicznych i technologicznych części ściekowej i osadowej oczyszczalni "Wschód" w okresie docelowym dla dwóch omawianych wariantów. Obliczenia parametrów technologicznych istniejących urządzeń oraz obliczenia wielkości urządzeń i obiektów projektowanych w okresie docelowym, wykonano według zmodyfikowanego algorytmu ATV A-131. Przedstawione wyniki wskazują, Ŝe wszystkie obiekty części ściekowej i osadowej będą pracowały w dopuszczalnym zakresie parametrów technologicznych. Potwierdzają to równieŝ oszacowane stęŝenia wskaźników zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych w wariancie 1 i 2, które kształtują się znacznie poniŝej wartości dopuszczalnych określonych w tabeli

54 54 Tabela Zestawienie podstawowych parametrów technicznych i technologicznych obliczonych dla oczyszczalni "Wschód" dla okresu docelowego (Wariant 1) Parametr Jedn. Wartości dla zimy lata Krata mechaniczna (KRK) Nowa Ilość krat szt 1 1 Prześwit kraty mm 6 6 Jednostkowa ilość skratek (prasowane) l/m d Ogólna ilość skratek m 3 /d CięŜar właściwy skratek t/m CięŜar całkowity skratek t/d Pompownia ścieków (PSC) Pompy: - ilość pomp szt wydajność pomp m 3 /h wysokość podnoszenia m moc silnika kw Sumaryczna wydajność pomp m 3 /h Maksymalny przepływ (Qhmax) m 3 /h Piaskownik pionowy (PPN) Ilość piaskowników szt. 2 2 Ilość czynnych piaskowników szt. 2 2 Prędkość przepływu ścieków (Qhmax) m/s Jednostkowa ilość piasku l/m d Ogólna ilość piasku m 3 /d CięŜar właściwy t/m Całkowity cięŝar piasku t/d Ścieki oczyszczone mechanicznie Wzrost zanieczyszczeń - wody osadowe: - ChZT % BZT 5 % zawiesina % azot ogólny % fosfor ogólny % Usunięcie zanieczyszczeń: - ChZT % BZT 5 % zawiesina % azot ogólny % fosfor ogólny % StęŜenie ścieków - ChZT go 2 /m BZT 5 go 2 /m zawiesina g/m azot ogólny gn/m fosfor ogólny gp/m Ładunki całkowite: - ChZT kgo 2 /d BZT 5 kgo 2 /d zawiesina kg/d

55 55 Parametr Jedn. Wartości dla zimy lata - azot ogólny kgn/d fosfor ogólny kgp/d Wskaźniki podatności na usuwanie N i P: - BZT 5 /ChZT BZT 5 /N BZT 5 /P Stacja dozowania koagulanta (SDK) Ilość fosforu do strącania gp/m Dawka Ŝelaza gfe/m Dawka PIX cm 3 /m Dobowe zuŝycie PIX dm 3 /d Miesięczne zuŝycie PIX m 3 /mc Reaktor biologiczny ogółem (RBL) Ilość reaktorów istniejących szt. 2 2 Ilość czynnych reaktorów szt. 2 2 Szerokość reaktora m Długość reaktora m Głębokość czynna reaktora m Komory beztlenowe modern. (OWS): - całkowita ilość komór szt głębokość czynna komory m objętość czynna komory m ilość mieszadeł w komorze szt moc mieszadła kw jednostkowa moc mieszania W/m Komory denitryfikacji istniejące (KD): - całkowita ilość komór szt szerokość komory m długość komory m głębokość czynna komory m objętość czynna komory m ilość mieszadeł w komorze szt moc mieszadła kw jednostkowa moc mieszania W/m Komory denitryfikacji modern. (KB): - całkowita ilość komór szt głębokość czynna komory m objętość czynna komory m ilość mieszadeł w komorze szt moc mieszadła kw jednostkowa moc mieszania W/m Komory denitryfikacji nowe (KD): - całkowita ilość komór szt głębokość czynna komory m objętość czynna komory m ilość mieszadeł w komorze szt moc mieszadła kw jednostkowa moc mieszania W/m Komory nitryfikacji istniejące (KN): - całkowita ilość komór szt. 2 2

56 56 Parametr Jedn. Wartości dla zimy lata - szerokość komory m długość komory m głębokość czynna komory m objętość czynna komory m ilość mieszadeł w komorze szt moc mieszadła kw jednostkowa moc mieszania W/m ilość pomp recyrk. wewn. w komorze szt wydajność pompy m 3 /h wysokość podnoszenia pompy m moc pompy kw Komory nitryfikacji nowe: - całkowita ilość komór szt głębokość czynna komory m objętość czynna komory m ilość pomp recyrk. wewn. w komorze szt wydajność pompy m 3 /h wysokość podnoszenia pompy m moc pompy kw Reaktory istniejące: - objętość komór beztlenowych m objętość komór denitryfikacji m objętość komór nitryfikacji m Reaktory modernizowane: - objętość komór beztlenowych m objętość komór denitryfikacji m objętość komór nitryfikacji m Reaktory projektowane: - objętość komór beztlenowych m objętość komór denitryfikacji m objętość komór nitryfikacji m Całkowita objętość reaktorów: - objętość czynna komór beztlenowych m objętość czynna komór denitryfikacji m objętość czynna komór nitryfikacji m Stosunek Vd/Vr Ładunek BZT 5 do usunięcia kgo 2 /d StęŜenie osadu kg/m Czas zatrzymania ścieków dla Qdsr h Czas zatrzymania ścieków dla Qhmax h ObciąŜenie osadu g/gd Temperatura obliczeniowa C Wymagany wiek osadu dla nitryfikacji d Wymagany wiek osadu dla całego reaktora d Przyrost osadu kg/d Rzeczywisty wiek osadu d Komory beztlenowe (KB) Objętość czynna komór m Czas zatrzymania dla Qhmax+Qrec h Czas zatrzymania ścieków dla Qhmax h

57 57 Parametr Jedn. Wartości dla zimy lata Komory denitryfikacji (KD) Objętość czynna komór m Czas zatrzymania ścieków dla Qhmax h Wydajność denitryfikacji gn/gbzt Stopień recyrkulacji wewnętrznej % Stopień denitryfikacji symultanicznej w KN % 5 5 Ilość zdenitryfikowanych azotanów gn/m Komory nitryfikacji (KN): Sumaryczna objętość komór m Czas zatrzymania ścieków dla Qhmax h StęŜenie tlenu w stanie nasycenia go 2 /m StęŜenie tlenu w komorze go 2 /m Współczynnik alfa Średnia ilość dostarczanego tlenu kgo 2 /h Maksymalna ilość dostarcz. tlenu kgo 2 /h Procentowe wykorzystanie tlenu Średnia ilość powietrza m 3 /h Maksymalne zapotrzebowanie powietrza m 3 /h Stacja dmuchaw (STD) Dmuchawy istniejące: - ilość dmuchaw szt wydajność dmuchawy m 3 /h ciśnienie dmuchawy mbar moc silnika dmuchawy kw Dmuchawy projektowane: - ilość dmuchaw szt wydajność dmuchawy m 3 /h ciśnienie dmuchawy mbar moc silnika dmuchawy kw Sumaryczna wydajność dmuchaw m 3 /h Maksymalna ilość powietrza m 3 /h Osadnik wtórny (OWT) Osadniki istniejące: - ilość osadników szt szerokość osadnika m długość osadnika m średnia głębokość czynna m powierzchnia osadnika m objętość czynna osadnika m Osadniki projektowane: - ilość osadników szt średnica osadnika m średnia głębokość czynna m powierzchnia osadnika m objętość czynna osadnika m Osadniki ogółem: - powierzchnia osadników m objętość czynna osadników m średnia głębokość czynna m Indeks objętościowy osadu cm 3 /g

58 58 Parametr Jedn. Wartości dla zimy lata Czas zagęszczania osadu h StęŜenie osadu recyrkulowanego kg/m Stopień recyrkulacji osadu % ObciąŜenie ilością osadu (Qhmax) l/m 2 h ObciąŜenie powierzchniowe (Qhmax) m/h Czas zatrzymania (Qhmax) h Pompownia osadu recyrk. (POR) Ilość pomp szt 2 2 Wydajność pompy m 3 /h Wysokość podnoszenia pompy m Moc silnika kw MoŜliwy stopień recyrkulacji (Qdsr) % Wymagany stopień recyrkulacji % Nadmiar osadu do przeróbki Osad nadmierny: - ilość osadu nadmiernego kg/d stęŝenie osadu nadmiernego kg/m objętość osadu nadmiernego m 3 /d Komora osadu nadmiernego (KFK) Ilość komór szt 1 1 Średnica komory m Głębokość czynna komory m Objętość czynna komory m Mieszadło: - ilość mieszadeł szt moc mieszadła kw Jednostkowa moc mieszania W/m Czas zatrzymania osadu d Ilość osadu kg/d StęŜenie osadu zagęszczonego kg/m Objętość osadu m 3 /d Zagęszczacz mechaniczny (ZGM) Ilość zagęszczaczy szt Wydajność zagęszczacza m 3 /h Czas pracy zagęszczacza (5 dni/tydzień) h/d Ilość osadu kg/d StęŜenie osadu zagęszczonego kg/m Objętość osadu zagęszczonego m 3 /d Komora osadu zagęszczonego (KFO) (KFO) Ilość komór szt. 1 1 Średnica zbiornika m 9 9 Głębokość czynna zbiornika m Objętość czynna zbiornika m Mieszadło EMU TRS /16: - ilość mieszadeł szt moc mieszadła kw Jednostkowa moc mieszania W/m Czas zatrzymania osadu d Osad do odwadniania Ilość osadu kg/d

59 59 Parametr Jedn. Wartości dla zimy lata StęŜenie osadu kg/m Objętość osadu m 3 /d Stacja odwadniania osadu (STO) Ilość pras szt. 1 1 Wydajność prasy m 3 /h Czas pracy urządzenia (5 dni/tydzień) h/d Sucha masa osadu odwodnionego % Objętość osadu odwodnionego m 3 /d Ilość wód osadowych m 3 /d Osad odwodniony Ilość osadu kg/d Sucha masa osadu % Całkowita masa osadu (z wodą) kg/d Magazyn osadu odwodnionego (MOD) Powierzchnia magazynu m Wysokość warstwy składowania m Czas magazynowania osadu d Instalacja wapnowania osadu (IWO) Jednostkowa dawka wapna (CaO) kgcao/kgsm Dobowe zuŝycie wapna kgcao/d Osad po higienizacji: - ilość suchej masy osadu kg/d całkowita masa osadu po wapnowaniu t/d Objętość zbiornika wapna m Zapas wapna d Instalacja suszenia osadu (ISU) Ilość linii technologicznych szt. 1 1 Ilość czynnych linii technologicznych szt. 1 1 Wydajność instalacji (1 linia) kg/h Procent osadu poddawanego suszeniu % Średni dobowy czas pracy h/d Czas pracy instalacji w roku h/rok Parametry osadu do suszenia: - ilość mokrego osadu kg/d średni udział suchej masy w osadzie % sm średni udział części organicznych % sm średnia ilość suchej masy w osadzie kg/d średnia ilość wody w osadzie kg/d średnia temperatura osadu ºC Parametry osadu wysuszonego: - średni udział suchej masy w osadzie % sm średnia ilość suchej masy w osadzie kg/d średnia ilość wody w osadzie kg/d ilość wysuszonego osadu kg/d temperatura wysuszonego osadu ºC Jedn. zuŝycie energii do odparowania 1 kg H 2O kwh/kgh2o Ciepło właściwe osadu kwh/m 3 C Ilość odparowanej wody kg/d Dobowe zuŝycie ciepła w suszarni: kwh/d zuŝycie ciepła do odparowania wody kwh/d zuŝycie ciepła do podgrzania osadu kwh/d

60 60 Parametr Jedn. Wartości dla zimy lata Godzinowe zuŝycie ciepła w suszarni kwh/h Instalacja spalania osadu (ISP) Ilość linii technologicznych szt. 1 1 Ilość czynnych linii technologicznych szt. 1 1 Wydajność instalacji kg/h Procent osadu poddawanego spalaniu % Średni dobowy czas pracy h/d Czas pracy instalacji w roku h/rok Ilość osadu do spalenia kg/d Ilość suchej masy osadu do spalenia kg/d Średnia ilość wody w osadzie kg/d Jedn. ilość ciepła ze spalania MJ/kgsm kg sm osadu kwh/kgsm Średnia ilość ciepła netto ze spalania osadu kwh/d ilość ciepła ze spalania osadu kwh/d zuŝycie ciepła do odparow. wody w osadzie kwh/d Godzinowa ilość ciepła netto ze spalania kwh/h Osad po spaleniu: - udział popiołu w osadzie % udział części organicznych w osadzie % ilość osadu po spaleniu (popiołu) kg/d Końcowy bilans ciepła Niedobór ilości ciepła (spalanie-suszenie) kwh/d Wartość opałowa dodatkowego paliwa: - np. oleju kwh/kg np. gazu ziemnego kwh/m ZuŜycie dodatkowego paliwa: - np. oleju kg/d np. gazu ziemnego m 3 /d Tabela Zestawienie podstawowych parametrów technicznych i technologicznych obliczonych dla oczyszczalni "Wschód" dla okresu docelowego (Wariant 2) Parametr Jedn. Wartości dla zimy lata Krata mechaniczna (KRK) Nowa Ilość krat szt. 1 1 Prześwit kraty mm 6 6 Jednostkowa ilość skratek (prasowane) l/m d Ogólna ilość skratek m 3 /d CięŜar właściwy skratek t/m CięŜar całkowity skratek t/d Pompownia ścieków (PSC) Pompy: - ilość pomp szt wydajność pomp m 3 /h wysokość podnoszenia m

61 61 Parametr Jedn. Wartości dla zimy lata - moc silnika kw Sumaryczna wydajność pomp m 3 /h Maksymalny przepływ (Qdeszcz) m 3 /h Piaskownik pionowy (PPN) Ilość piaskowników szt. 2 2 Ilość czynnych piaskowników szt. 2 2 Prędkość przepływu ścieków (Qhmax) m/s Jednostkowa ilość piasku l/m d Ogólna ilość piasku m 3 /d CięŜar właściwy t/m Całkowity cięŝar piasku m 3 /d Ścieki oczyszczone mechanicznie Wzrost zanieczyszczeń - wody osadowe: - ChZT % BZT 5 % zawiesina % azot ogólny % fosfor ogólny % Usunięcie zanieczyszczeń: - ChZT % BZT 5 % zawiesina % azot ogólny % fosfor ogólny % StęŜenie ścieków - ChZT go 2 /m BZT 5 go 2 /m zawiesina g/m azot ogólny gn/m fosfor ogólny gp/m Ładunki całkowite: - ChZT kgo 2 /d BZT 5 kgo 2 /d zawiesina kg/d azot ogólny kgn/d fosfor ogólny kgp/d Wskaźniki podatności na usuwanie N i P: - BZT 5 /ChZT BZT 5 /N BZT 5 /P Stacja dozowania koagulanta (SDK) Ilość fosforu do strącania gp/m Dawka Ŝelaza gfe/m Dawka PIX cm 3 /m Dobowe zuŝycie PIX dm 3 /d Miesięczne zuŝycie PIX m 3 /mc Reaktor biologiczny ogółem (RBL) Ilość reaktorów istniejących szt. 2 2 Ilość czynnych reaktorów szt. 2 2 Szerokość reaktora m

62 62 Parametr Jedn. Wartości dla zimy lata Długość reaktora m Głębokość czynna reaktora m Komory beztlenowe modern. (OWS): - całkowita ilość komór szt głębokość czynna komory m objętość czynna komory m ilość mieszadeł w komorze szt moc mieszadła kw jednostkowa moc mieszania W/m Komory denitryfikacji istniejące (KD): - całkowita ilość komór szt szerokość komory m długość komory m głębokość czynna komory m objętość czynna komory m ilość mieszadeł w komorze szt moc mieszadła kw jednostkowa moc mieszania W/m Komory denitryfikacji modern. (KB): - całkowita ilość komór szt głębokość czynna komory m objętość czynna komory m ilość mieszadeł w komorze szt moc mieszadła kw jednostkowa moc mieszania W/m Komory denitryfikacji nowe: - całkowita ilość komór szt głębokość czynna komory m objętość czynna komory m ilość mieszadeł w komorze szt moc mieszadła kw jednostkowa moc mieszania W/m Komory nitryfikacji istniejące (KN): - całkowita ilość komór szt szerokość komory m długość komory m głębokość czynna komory m objętość czynna komory m ilość mieszadeł w komorze szt moc mieszadła kw jednostkowa moc mieszania W/m ilość pomp recyrkulacji wewnętrznej w komorze szt wydajność pompy m 3 /h wysokość podnoszenia pompy m moc pompy kw Komory nitryfikacji nowe: - całkowita ilość komór szt głębokość czynna komory m objętość czynna komory m ilość pomp recyrkulacji wewnętrznej w komorze szt. 1 1

63 63 Parametr Jedn. Wartości dla zimy lata - wydajność pompy m 3 /h wysokość podnoszenia pompy m moc pompy kw Reaktory istniejące: - objętość komór beztlenowych m objętość komór denitryfikacji m objętość komór nitryfikacji m Reaktory modernizowane: - objętość komór beztlenowych m objętość komór denitryfikacji m objętość komór nitryfikacji m Reaktory projektowane: - objętość komór beztlenowych m objętość komór denitryfikacji m objętość komór nitryfikacji m Całkowita objętość reaktorów: - objętość czynna komór beztlenowych m objętość czynna komór denitryfikacji m objętość czynna komór nitryfikacji m Stosunek Vd/Vr Ładunek BZT 5 do usunięcia kgo 2 /d StęŜenie osadu kg/m Czas zatrzymania ścieków dla Qdsr h Czas zatrzymania ścieków dla Qhmax h ObciąŜenie osadu g/gd Temperatura obliczeniowa C Wymagany wiek osadu dla nitryfikacji d Wymagany wiek osadu dla całego reaktora d Przyrost osadu kg/d Rzeczywisty wiek osadu d Komory beztlenowe (KB) Objętość czynna komór m Czas zatrzymania dla Qhmax+Qrec h Czas zatrzymania ścieków dla Qhmax h Komory denitryfikacji (KD) Objętość czynna komór m Czas zatrzymania ścieków dla Qhmax h Wydajność denitryfikacji gn/gbzt Stopień recyrkulacji wewnętrznej % Stopień denitryfikacji symultanicznej w KN % 5 5 Ilość zdenitryfikowanych azotanów gn/m Komory nitryfikacji (KN): Sumaryczna objętość komór m Czas zatrzymania ścieków dla Qhmax h StęŜenie tlenu w stanie nasycenia go 2 /m StęŜenie tlenu w komorze go 2 /m Współczynnik alfa Średnia ilość dostarczanego tlenu kgo 2 /h Maksymalna ilość dostarcz. tlenu kgo 2 /h Procentowe wykorzystanie tlenu

64 64 Parametr Jedn. Wartości dla zimy lata Średnia ilość powietrza m 3 /h Maksymalne zapotrzebowanie powietrza m 3 /h Stacja dmuchaw (STD) Dmuchawy istniejące: - ilość dmuchaw szt wydajność dmuchawy m 3 /h ciśnienie dmuchawy mbar moc silnika dmuchawy kw Dmuchawy projektowane: - ilość dmuchaw szt wydajność dmuchawy m 3 /h ciśnienie dmuchawy mbar moc silnika dmuchawy kw Sumaryczna wydajność dmuchaw m 3 /h Maksymalna ilość powietrza m 3 /h Osadnik wtórny (OWT) Osadniki istniejące: - ilość osadników szt szerokość osadnika m długość osadnika m średnia głębokość czynna m powierzchnia osadnika m objętość czynna osadnika m Osadniki projektowane: - ilość osadników szt średnica osadnika m średnia głębokość czynna m powierzchnia osadnika m objętość czynna osadnika m Osadniki ogółem: - powierzchnia osadników m objętość czynna osadników m średnia głębokość czynna m Indeks objętościowy osadu cm 3 /g Czas zagęszczania osadu h StęŜenie osadu recyrkulowanego kg/m Stopień recyrkulacji osadu % ObciąŜenie ilością osadu (Qhmax) l/m 2 h ObciąŜenie powierzchniowe (Qhmax) m/h Czas zatrzymania (Qhmax) h Pompownia osadu recyrk. (POR) Ilość pomp szt. 2 2 Wydajność pompy m 3 /h Wysokość podnoszenia pompy m Moc silnika kw MoŜliwy stopień recyrkulacji (Qdsr) % Wymagany stopień recyrkulacji % Nadmiar osadu do przeróbki Osad nadmierny: - ilość osadu nadmiernego kg/d

65 65 Parametr Jedn. Wartości dla zimy lata - stęŝenie osadu nadmiernego kg/m objętość osadu nadmiernego m 3 /d Wydzielona komora stab.osadu (WKS) Ilość komór szt. 2 2 Objętość czynna komory m Głębokość czynna komory m Powierzchnia komory m Całkowita objętość komór stabilizacji m Czas stabilizacji osadu d Mieszadło wolnoobrotowe: - ilość mieszadeł w komorze szt moc mieszadła kw Jednostkowa moc mieszania W/m ZuŜycie tlenu na stabilizację kgo 2 /d Współczynnik nierównomierności Współczynnik alfa Maksymalna ilość tlenu kgo 2 /h StęŜenie tlenu rozpuszczonego go 2 /m Stopień wykorzystania tlenu z powietrza Wymagana ilość powietrza m 3 /h Wymaga ilość powietrza do mieszania m 3 /h Wymagana maksymalna ilość powietrza m 3 /h Parametry dmuchawy: - ilość dmuchaw szt wydajność dmuchawy m 3 /h ciśnienie dmuchawy mbar moc silnika dmuchawy kw Osad ustabilizowany Ilość osadu kg/d StęŜenie osadu kg/m Objętość osadu m 3 /d Komora osadu nadmiernego (KFK) (KFK) Ilość komór szt 1 1 Średnica komory m Głębokość czynna komory m Objętość czynna komory m Mieszadło: - ilość mieszadeł szt moc mieszadła kw Jednostkowa moc mieszania W/m Czas zatrzymania osadu d Ilość osadu kg/d StęŜenie osadu zagęszczonego kg/m Objętość osadu m 3 /d Zagęszczacz mechaniczny (ZGM) Ilość zagęszczaczy szt Wydajność zagęszczacza m 3 /h Czas pracy zagęszczacza (5 dni/tydzień) h/d Ilość osadu kg/d StęŜenie osadu zagęszczonego kg/m

66 66 Parametr Jedn. Wartości dla zimy lata Objętość osadu zagęszczonego m 3 /d Komora osadu zagęszczonego (KFO) Ilość komór szt 1 1 Średnica zbiornika m 9 9 Głębokość czynna zbiornika m Objętość czynna zbiornika m Mieszadło: - ilość mieszadeł szt moc mieszadła kw Jednostkowa moc mieszania W/m Czas zatrzymania osadu d Osad do odwadniania Ilość osadu kg/d StęŜenie osadu kg/m Objętość osadu m 3 /d Stacja odwadniania osadu (STO) Ilość pras szt. 1 1 Wydajność prasy m 3 /h Czas pracy urządzenia (5 dni/tydzień) h/d Sucha masa osadu odwodnionego % Objętość osadu odwodnionego m 3 /d Ilość wód osadowych m 3 /d Osad odwodniony Ilość osadu kg/d Sucha masa osadu % Całkowita masa osadu (z wodą) kg/d Magazyn osadu odwodnionego (MOD) Powierzchnia magazynu m Wysokość warstwy składowania m Czas magazynowania osadu d Instalacja wapnowania osadu (IWO) Jednostkowa dawka wapna (CaO) kgcao/kgsm Dobowe zuŝycie wapna kgcao/d Osad po higienizacji: - ilość suchej masy osadu kg/d całkowita masa osadu po wapnowaniu t/d Objętość zbiornika wapna m Zapas wapna d Instalacja suszenia osadu (ISU) Ilość linii technologicznych szt. 1 1 Ilość czynnych linii technologicznych szt. 1 1 Wydajność instalacji (1 linia) kg/h Procent osadu poddawanego suszeniu % Średni dobowy czas pracy h/d Czas pracy instalacji w roku h/rok Parametry osadu do suszenia: - ilość mokrego osadu kg/d średni udział suchej masy w osadzie % sm średni udział części organicznych % sm średnia ilość suchej masy w osadzie kg/d średnia ilość wody w osadzie kg/d

67 67 Parametr Jedn. Wartości dla zimy lata - średnia temperatura osadu ºC Parametry osadu wysuszonego: - średni udział suchej masy w osadzie % sm średnia ilość suchej masy w osadzie kg/d średnia ilość wody w osadzie kg/d ilość wysuszonego osadu kg/d temperatura wysuszonego osadu ºC Jedn. zuŝycie energii do odparowania 1 kg H 2O kwh/kgh2o Ciepło właściwe osadu kwh/m 3 C Ilość odparowanej wody kg/d Dobowe zuŝycie ciepła w suszarni: kwh/d zuŝycie ciepła do odparowania wody kwh/d zuŝycie ciepła do podgrzania osadu kwh/d Godzinowe zuŝycie ciepła w suszarni kwh/h Instalacja spalania osadu (ISP) Ilość linii technologicznych szt. 1 1 Ilość czynnych linii technologicznych szt. 1 1 Wydajność instalacji kg/h Procent osadu poddawanego spalaniu % Średni dobowy czas pracy h/d Czas pracy instalacji w roku h/rok Ilość osadu do spalenia kg/d Ilość suchej masy osadu do spalenia kg/d Średnia ilość wody w osadzie kg/d Jedn. ilość ciepła ze spalania MJ/kgsm kg sm osadu kwh/kgsm Średnia ilość ciepła netto ze spalania osadu kwh/d ilość ciepła ze spalania osadu kwh/d zuŝycie ciepła do odparow. wody w osadzie kwh/d Godzinowa ilość ciepła netto ze spalania kwh/h Osad po spaleniu: - udział popiołu w osadzie % udział części organicznych w osadzie % ilość osadu po spaleniu (popiołu) kg/d Końcowy bilans ciepła Niedobór ilości ciepła (spalanie-suszenie) kwh/d Wartość opałowa dodatkowego paliwa: - np. oleju kwh/kg np. gazu ziemnego kwh/m ZuŜycie dodatkowego paliwa: - np. oleju kg/d np. gazu ziemnego m 3 /d Analiza porównawcza wariantów technologicznych 1 i 2 Wykorzystując ustalone wcześniej parametry techniczno-technologiczne dla poszczególnych wariantów modernizacyjnych dokonano ich porównania w zakresie kubatury i powierzchni podstawowych obiektów technologicznych oraz

68 68 zuŝytej energii elektrycznej na cele technologiczne (tabela ). Przedstawione zestawienia wskazują, Ŝe całkowita powierzchnia i objętość podstawowych obiektów technologicznych jest zbliŝona w obydwu wariantach. Nieco mniejszą wielkość wykazują obiekty w wariancie 2 - w przypadku objętości jest to róŝnica o 8.6 % w stosunku do wariantu 1, a w przypadku powierzchni róŝnica ta wynosi 7.6 % w stosunku do wariantu 1. Nieco większa róŝnica występuje w przypadku zuŝycia energii elektrycznej, które jest o 11.2 % mniejsze w wariancie 1. Biorąc pod uwagę przedstawione wyniki porównania ostatecznie zdecydowano się wskazać wariant 1, jako wariant optymalny technologicznie dla przebudowywanej i rozbudowywanej oczyszczalni Wschód. Za takim wyborem przemawiają równieŝ inne argumenty, jak np.: bardziej prosty układ technologiczny oczyszczalni oraz większa odporność na przeciąŝenia hydrauliczne i obciąŝenia ładunkiem zanieczyszczeń. Wariant 2 technologiczny ma za to przewagę nad wariantem 1 w zakresie mniejszego zapotrzebowania terenu dla projektowanych obiektów oraz większą moŝliwość ich rozczłonkowania na terenie, co ma zasadnicze znaczenie, w przypadku konieczności budowy nowych obiektów oczyszczalni tylko w obrębie jej aktualnego ogrodzenia. Ostatecznie naleŝy dodać, Ŝe oba warianty, z punktu widzenia podstawowych wymagań technologicznych dla stanu docelowego, spełniają te wymagania jednakowo. Tabela Porównanie objętości podstawowych obiektów technologicznych zmodernizowanej oczyszczalni "Wschód" dla wariantu 1 i 2 Obiekt Objętość [m 3 ] Wariant 1 Wariant 2 Podstawowe obiekty technologiczne: - komory beztlenowe modernizowane (OWS) komory denitryfikacji istniejące (KD) komory denitryfikacji modernizowane (KB) komora denitryfikacji nowa (KD) komory nitryfikacji istniejące (KN) komora nitryfikacji nowa (KN) osadniki wtórne istniejące (OWT) osadnik wtórny nowy (OWT) wydzielone komory stabilizacji osadu (WKS) komora osadu nadmiernego (KFK) komora osadu zagęszczonego (KFO) magazyn osadu odwodnionego (MOD) Całkowita objętość obiektów Objętość istniejących obiektów Objętość nowych obiektów

69 69 Tabela Porównanie powierzchni podstawowych obiektów technologicznych zmodernizowanej oczyszczalni "Wschód" dla wariantu 1 i 2 Obiekt Powierzchnia [m 2 ] Wariant 1 Wariant 2 Podstawowe obiekty technologiczne: - komory beztlenowe modernizowane (OWS) komory denitryfikacji istniejące (KD) komory denitryfikacji modernizowane (KB) komora denitryfikacji nowa (KD) komory nitryfikacji istniejące (KN) komora nitryfikacji nowa (KN) osadniki wtórne istniejące (OWT) osadnik wtórny nowy (OWT) wydzielone komory stabilizacji osadu (WKS) komora osadu nadmiernego (KFK) komora osadu zagęszczonego (KFO) magazyn osadu odwodnionego (MOD) Powierzchnia całkowita obiektów Powierzchnia istniejących obiektów Powierzchnia nowych obiektów Tabela Porównanie zuŝycia energii elektrycznej w zmodernizowanej oczyszczalni "Wschód" dla wariantu 1 i 2 ZuŜycie energii Obiekt [kwh/d] Wariant 1 Wariant 2 ZuŜycie energii elektrycznej (cele technol.) - krata mechaniczna (KRK) pompownia ścieków (PSC) piaskownik pionowy (PPN) komory beztlenowe modernizowane (OWS) komory denitryfikacji istniejące (KD) komory denitryfikacji modernizowane (KB) komory denitryfikacji nowe (KD) komora nitryfikacji istniejąca (KN) komora nitryfikacji nowa (KN) stacja dozowania koagulanta (SDK) stacja dmuchaw (STD) osadniki wtórne nowe (OWT) pompownia osadu recyrk. (POR) wydzielona komora stabilizacji osadu (WKS) komora osadu nadmiernego (KFK) zagęszczacz mechaniczny (ZGM) komora osadu zagęszczonego (KOZ) stacja odwadniania osadu (STO) instalacja wapnowania osadu (IWO) Całkowite zuŝycie energii (cele technol.) Jednostkowe zuŝycie energii elektrycznej: - w stosunku do objętości ścieków [kwh/m 3 ] w stosunku do usuniętego BZT 5 [kwh/kgbzt]

70 Lokalizacyjna koncepcja przebudowy i rozbudowy oczyszczalni - usytuowanie nowych obiektów wraz z ich powiązaniem z obiektami istniejącymi Jak juŝ wspomniano w punkcie 4. niniejszej koncepcji poza zapewnieniem właściwej technologii pracy przebudowanej i rozbudowanej oczyszczalni przy ulicy Południowej konieczne jest równieŝ takie zlokalizowanie projektowanych obiektów, aby moŝliwa była wykonalność czysto techniczna zaproponowanych rozwiązań. W tym celu dokonano analizy moŝliwości lokalizacji nowych obiektów dla dwóch wariantów: na aktualnej działce oczyszczalni (wariant 1L), z uwzględnieniem nowych terenów po stronie południowego ogrodzenia oczyszczalni na terenach Gminy Wyry (wariant 2L). Wyniki analizy opisano w punktach poniŝej Wariant 1L lokalizacyjny Wariant ten nie jest moŝliwy do realizacji w przypadku skojarzenia go z wariantem 2 technologicznym. Wynika to z braku miejsca na aktualnym terenie oczyszczalni wymaganym do rozlokowania wszystkich projektowanych w wariancie 1 technologicznym obiektów. Tak więc wariant 1L lokalizacyjny ogranicza się do analizy moŝliwości posadowienia obiektów projektowanych w ramach wariantu 2 technologicznego. Ten skojarzony wariant nazwano wariantem 2/1L. Proponowaną lokalizację obiektów dla wariantu 2/1L pokazano w załączniku A zamieszczonym na końcu niniejszej koncepcji. Pomimo mniejszego zapotrzebowania terenu w wariancie 2 technologicznym (w stosunku do wariantu 1 technologicznego), równieŝ w przypadku tego wariantu występuje znaczny niedobór powierzchni pod lokalizację projektowanych obiektów. Spowodowało to konieczność znacznego pogłębiania obiektów co daje zysk w postaci mniejszej ich powierzchni w rzucie, natomiast znacząco wpłynie na wzrost kosztów budowy obiektów. Wzrost kosztów wynika z bardzo złych warunków geotechnicznych i wysokiego poziomu wód gruntowych, co zostało ujawnione podczas budowy aktualnie istniejących obiektów oczyszczalni Wariant 2L lokalizacyjny W wariancie tym moŝliwa jest realizacja obu wariantów technologicznych (wariantu 1 i 2). Jest to moŝliwe dzięki załoŝeniu, Ŝe uda się pozyskać tereny połoŝone po południowej stronie ogrodzenia oczyszczalni. PoniŜej opisano poczynione w ramach koncepcji rozpoznanie w zakresie statusu tych terenów. Zgodnie z wyrysem i wypisem z własności gruntów (załącznik 03), działki które mogą zostać przeznaczone pod przebudowę i rozbudowę oczyszczalni Wschód

71 71 zlokalizowane są juŝ poza granicami Łazisk Górnych w gminie Wyry (obręb Gostyń) i posiadają następujące numery: 40/26 i 38/27. Działka numer 38/27 została zidentyfikowana w Starostwie Powiatowym w Mikołowie jako własność Pana Stefana Szopy, Zawodzie 24, Wyry. Działka numer 40/26 nie została jednoznacznie zidentyfikowana w Starostwie, jednak w wyniku przeprowadzonego przez PGKiM rozpoznania ustalono, Ŝe działka ta jest własnością Pani Heleny Szołtysek, ul. Motyla 34, Gostyń. Zarówno Pan Stefan Szopa jak i Pani Helena Szołtysek są zainteresowani sprzedaŝą swoich działek na rzecz PGKiM (załączniki 04 i 05). Pozyskanie przedmiotowych działek wymaga dodatkowo przeprowadzenia zmian w Planie Ogólnym Zagospodarowania Gminy Wyry i przekwalifikowanie ich na cele związane z budową i eksploatację komunalnych oczyszczalni ścieków. W chwili obecnej PGKiM przedłoŝył stosowny wniosek w tej sprawie w Urzędzie Gminy Wyry i uzyskał zapewnienie o jego pozytywnym rozpatrzeniu. W związku z tym jedynym zagroŝeniem realizacji inwestycji na rozpatrywanych terenach jest mogący wystąpić długi czas oczekiwania na formalne wprowadzenie zmian do Planu Ogólnego Zagospodarowania Gminy Wyry. Jakkolwiek na początku niniejszego punktu wspomniano, Ŝe dla wariantu lokalizacyjnego 2L moŝliwa jest realizacja obu wariantów technologicznych, to jednak z uwagi na wykazaną w punkcie 4.3 wyŝszość wariantu 1 technologicznego zadecydowano o przeprowadzeniu pełnej analizy dla wariantu skojarzonego 1/2L. Proponowaną lokalizację obiektów dla wariantu 1/2L pokazano w załączniku B zamieszczonym na końcu niniejszej koncepcji Wybór wariantu optymalnego Dla potrzeb dokonania oceny wybranych do analiz wariantów 1/2L i 2/1L wykorzystano dane z następujących rozdziałów niniejszej koncepcji: 4.3. Analiza porównawcza wariantów 1 i 2 technologicznych Lokalizacyjna koncepcja przebudowy i rozbudowy oczyszczalni - usytuowanie nowych obiektów wraz z ich powiązaniem z obiektami istniejącymi (w tym w szczególności koncepcyjne plansze zagospodarowania terenu dla wariantu 2/1L i 1/2L Bilans mocy i jej zuŝycie dla oczyszczalni Zestawienie zapotrzebowania na media, reagenty i inne materiały dla oczyszczalni Zbiorcze zestawienie kosztów inwestycyjnych Zestawienie kosztów eksploatacyjnych. Jednoznaczny wybór wariantu optymalnego dla przebudowy i rozbudowy oczyszczalni ścieków Wschód przy ulicy Południowej nie jest moŝliwe. Wynika to z faktu, Ŝe niewątpliwie korzystniejszy wariant 1/2L moŝe napotkać na problemy realizacyjne związane z procedurą przekwalifikowania w POZT nowych terenów

72 72 potrzebnych pod rozbudowę i przebudowę oczyszczalni. W takim wypadku realizacja wariantu 2/1L będzie korzystniejsza. Jeśli jednak uda się przeprowadzić pozytywnie i w realnym czasie procedurę przekwalifikowania terenów, to autorzy koncepcji rekomendują do realizacji wariant 1/2L Wpływ przebudowy i rozbudowy oczyszczalni na środowisko Przewidywane oddziaływania na środowisko Przeprowadzona wstępna analiza oddziaływania na środowisko realizacji inwestycji wykazała, Ŝe: W zakresie oddziaływania na jakość sanitarną powietrza atmosferycznego przebudowana i rozbudowana oczyszczalnia ścieków będzie emitować substancje zanieczyszczające powietrze atmosferyczne (gazy, odory, bioaerozole). W warunkach prawidłowej eksploatacji oczyszczalni standardy ochrony powietrza atmosferycznego będą dotrzymane poza terenem oczyszczalni. Nie przewiduje się zmian w sposobie dotychczasowego ogrzewania obiektów oczyszczalni. Projektowany proces technologiczny oczyszczania ścieków uwzględnia docelowe ilości i jakość dopływających do oczyszczalni ścieków, a zaproponowane urządzenia i rozwiązania obiektowe zapewniają znaczny stopień ochrony przed nierównomiernościami w dopływie ścieków surowych. Procesy najbardziej uciąŝliwe zostały ulokowane w obiektach zamkniętych lub przykrytych. Dodatkowo, część terenu oczyszczalni (w wariancie z pozyskaniem terenów poza obecnym ogrodzeniem oczyszczalni) zagospodarowana zostanie pasem zieleni całorocznej, ograniczającej przedostawanie się hałasu i mikroorganizmów z oczyszczalni. W zakresie oddziaływania na klimat akustyczny otoczenia oczyszczalni jej przebudowa i rozbudowa powinna spowodować zmniejszenie zasięgu potencjalnego oddziaływania. Przebudowa nie moŝe spowodować przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu na granicy terenów chronionych (zabudowy mieszkaniowej). W sąsiedztwie oczyszczalni nie zinwentaryzowano obszarów i obiektów chronionych w aspekcie ustawy o ochronie przyrody, ochronie gatunkowej roślin i ochronie gatunkowej zwierząt. W sąsiedztwie oczyszczalni nie zinwentaryzowano równieŝ występowania obiektów archeologicznych. Przebudowa oczyszczalni ścieków nie będzie w związku z tym powodować zagroŝenia dla zabytków architektonicznych. Rozbudowa, przebudowa i eksploatacja oczyszczalni ścieków powodować będzie powstawanie odpadów zarówno w czasie prowadzenia prac budowlanych oraz w czasie jej eksploatacji. Przewidywane działania zapobiegawcze ograniczające negatywny wpływ oczyszczalni na środowisko Zaproponowana technologia oczyszczania ścieków sanitarnych, dopływających do oczyszczalni ma za zadanie dostosowanie odprowadzanych do środowiska

73 73 oczyszczonych ścieków do wielkości równych lub mniejszych od wymaganych standardów. Niniejsza koncepcja przebudowy oczyszczalni ścieków uwzględnia następujące działania, zmierzające do maksymalizacji działań, ograniczających negatywne oddziaływanie na środowisko: Działania zapobiegawcze: Zapewnienie dopływu odpowiedniej ilości ścieków z obszaru miasta Łaziska Górne do oczyszczalni. Poprawa, a docelowo zmiana sposobu gospodarowania osadami. Hermetyzacja części uciąŝliwych procesów oczyszczania ścieków. Działania ograniczające negatywny wpływ na środowisko: Unowocześnienie wyposaŝenia stacji mechanicznego odwadniania osadów oraz docelowa rozbudowa ciągu osadowego (suszarnia i spalarnia osadów). Wyeliminowanie sytuacji awaryjnych dla wyeksploatowanych lub źle działających obiektów oczyszczalni. Przewidywane oddziaływania oczyszczalni na środowisko w fazie budowy i eksploatacji Przedsięwzięcie będzie najbardziej uciąŝliwe dla środowiska na etapie eksploatacji oczyszczalni. Na etapie wykonywania prac budowlanych nie naleŝy spodziewać się oddziaływania na środowisko, wykraczającego poza teren oczyszczalni. Faza realizacji. NaleŜy dąŝyć do spełnienia następujących warunków wykorzystania terenu oczyszczalni ścieków w fazie realizacji: Ograniczenia skali robót ziemnych. Zapewnienia odpowiedniego stanu utwardzenia dróg dojazdowych dla uniknięcia pylenia, hałasu, drgań i odkształceń terenu. Zapewnienia odpowiedniego zagęszczenia warstw gruntu i właściwe odprowadzenie wody z wykopów i powierzchni roboczych. Dla terenów oczyszczalni przy ulicy Południowej naleŝy w sposób szczególny potraktować kwestię istniejących warunków gruntowo-wodnych występujących na jej terenach. Prowadzenia prawidłowej gospodarki odpadami. Zabezpieczenia środowiska przed ewentualnymi wyciekami z maszyn i urządzeń, przeznaczonych do prac budowlanych. Faza budowy. Warunki wykorzystania terenu oczyszczalni w fazie eksploatacji będą następujące: Powinna być zorganizowana stała kontrola stanu szczelności przewodów ściekowych i technologicznych. Powinna być zorganizowana stała konserwacja urządzeń oczyszczających

74 74 oraz przygotowany plan ich remontów eksploatacyjnych. Biorąc pod uwagę kryterium odległości, jak i kryterium związku funkcjonalnego obejmującego przenoszenia oddziaływań na dalsze odległości w obiegu wodnym, atmosferycznym lub denudacyjnym (grawitacyjnym) po powierzchni terenu, nie przewiduje się transgranicznego oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko. Po przebudowie i rozbudowie oczyszczalni i zastosowaniu zaproponowanych rozwiązań, powinna ulec zmniejszeniu strefa bezpośredniego oddziaływania obiektów na otoczenie. Biorąc pod uwagę, Ŝe na terenie oczyszczalni dominują wiatry z południowegozachodu potencjalnie największe zanieczyszczenie będzie występować w części północno-wschodniej. Przy niekorzystnych warunkach meteorologicznych (silnym wietrze, wysokiej temperaturze powietrza) zasięg oddziaływania od reaktora biologicznego (zapachowe, mikrobiologiczne) moŝe wystąpić do m. Przewidywany monitoring oddziaływania oczyszczalni na środowisko w fazie budowy i eksploatacji Dla etapu realizacji przedsięwzięcia prawdopodobnie nie będzie konieczności prowadzenia monitoringu. Wynika to z faktu, Ŝe prace budowlane realizowane będą na terenie istniejącej oczyszczalni i oddziaływania, związane z wykonywaniem prac budowlanych nie będą wykraczać poza teren oczyszczalni. Monitoring oddziaływania oczyszczalni ścieków na środowisko w fazie eksploatacji obejmować będzie głównie stałą kontrolę ilości i jakości ścieków surowych oraz oczyszczonych, odprowadzanych do odbiornika. Przewidywany efekt ekologiczny po realizacji rozbudowy i przebudowy oczyszczalni ścieków Realizacja przedsięwzięcia przyniesie min. następujące wymierne efekty ekologiczne: Prawie całkowitą eliminację emisji substancji zanieczyszczających powietrze atmosferyczne, co związane jest z oddziaływaniem na środowisko ścieków surowych dopływających. Eliminację odorów. Eliminację zagroŝeń aerosanitarnych. Eliminację potencjalnych zagroŝeń związanych z roznoszeniem zarazków i bakterii chorobotwórczych emitowanych ze ścieków sanitarnych. Przewidywane oddziaływania oczyszczalni na klimat akustyczny Ze względu na połoŝenie oczyszczalni ścieków w terenie zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego miasta Łaziska Górne, naleŝy przyjąć następujące wymagania dla klimatu akustycznego (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku): pora dzienna (6 oo - 22 oo ): 55 db.

75 75 pora nocna (22 oo - 6 oo ): 45 db. Obiekty oczyszczalni ścieków mogą stanowić potencjalne zagroŝenie dla klimatu akustycznego otoczenia oczyszczalni poprzez emisję z bezpośrednich i wtórnych źródeł hałasu do środowiska. Analizowana oczyszczalnia moŝe potencjalnie powodować wzmoŝoną emisję hałasu do środowiska poprzez eksploatację: Urządzeń technologicznych zlokalizowanych wewnątrz obiektów (źródła budynki) pomp, dmuchaw, urządzeń do odwadniania, mieszadeł, Urządzeń technologicznych zlokalizowanych na zewnątrz piaskowników z urządzeniem do separacji, reaktorów, stacji dmuchaw, wentylatorów na obiektach. Czerpni powietrza, wentylatorów ściennych źródła punktowe (kierunkowe), umieszczone na ścianie obiektów będących częścią systemu nawiewu lub wywiewu powietrza. Operacji manewrowych pojazdów mechanicznych poruszających się po terenie oczyszczalni źródła wszechkierunkowe (ruchome), poruszających się po istniejącej infrastrukturze drogowej (przejazd beczkowozów, samochodów z osadem). Przewidywane oddziaływania oczyszczalni na klimat mikrobiologiczny Obecnie, brak jest odniesienia liczby drobnoustrojów w powietrzu do epidemiologicznych skutków zanieczyszczenia powietrza. Zwiększona liczebność mikroorganizmów w powietrzu nie musi oznaczać zwiększonego zagroŝenia dla przebywających w danym obszarze osób. W niektórych przypadkach osoby przebywające stale w zanieczyszczonym mikrobiologicznie środowisku, ulegają uodpornieniu. Emisja mikroorganizmów z terenu oczyszczalni ścieków moŝe potencjalnie stanowić przyczynę zakaŝenia ludzi i zwierząt, do których moŝe dochodzić za pośrednictwem: Układu oddechowego - wdychane bioaerozole osiadają na błonach śluzowych dróg oddechowych oraz wnikają do pęcherzyków płucnych. Układu pokarmowego - skraplające się bioaerozole zakaŝają wodę pitną, osiadają na pokarmach i roślinach, które spoŝywane na surowo mogą stać się źródłem zakaŝenia. Uszkodzonych powłok skórnych - przez otwarte rany mikroorganizmy przedostają się bezpośrednio do krwioobiegu lub infekują je wywołując ropne stany zapalne. Proces oczyszczania ścieków opiera się na reakcjach utleniania (mokrego spalania) przeprowadzanych przez mikroorganizmy. Główną rolę w tych procesach odgrywają bakterie tlenowe. W sytuacji, gdy tlen zostaje wyczerpany ustępują one miejsca bakteriom beztlenowym, którym do procesów Ŝyciowych wystarczy tlen związany (np. w azotanach, siarczanach). Szkodliwość bioaerozoli powstających w procesie oczyszczania ścieków jest znacznie większa w pomieszczeniach zamkniętych niŝ na otwartej przestrzeni.

76 76 Przemiana materii w komórkach trwa nieprzerwanie. Przebiega ona najlepiej przy ciągłym doprowadzeniu pokarmu (np. w komorach osadu czynnego). Największą jednak rolę odgrywają procesy transportu aktywnego - przez specjalne przenośniki z nakładem energii. U niektórych bakterii jest moŝliwe pobieranie pokarmu przez pinocytozę. W większości bakterie pobierają związki drobnocząsteczkowe. Z tego powodu makromolekuły (białka, wielocukry, tłuszcze, kwasy tłuszczowe) muszą zostać rozłoŝone do związków prostych na zewnątrz komórki. Bakterie dokonują tego wydzielając enzymy przeprowadzając hydrolizę makromolekuł poza organizmem. Proste cząsteczki są rozkładane na drodze fermentacji. Oderwane w tym procesie wodory i elektrony są przenoszone na związek organiczny pełniący rolę ostatecznego ich akceptora. Procesy emisji bioaerozolu z procesów parowania związane są ze zmianami temperatury i/lub ciśnienia. Częstym zjawiskiem jest parowanie ścieków w obszarze wstępnego oczyszczania ścieków, krat, pompowni, piaskowników. W naszej strefie klimatycznej okresy, kiedy temperatura powietrza jest mniejsza od 15 o C występują w przewaŝającej części roku. Stąd teŝ, przy przeciętnej temperaturze ścieków komunalnych 15 o C zjawisko emisji bioaerozoli moŝe występować codziennie, chociaŝ nie całodobowo. Wraz ze zmianami temperatury ścieków intensywność parowania ulega zwiększeniu. W analizowanej oczyszczalni, procesy parowania ścieków występują w obiektach zamkniętych i otwartych. Tak, więc uciąŝliwość emisji bioaerozoli do środowiska z oczyszczalni ścieków moŝe występować. Wysoka wilgotność powietrza, niska temperatura i wiatr sprzyjają rozprzestrzenianiu się bioaerozoli oraz zwiększają przeŝywalność patogenów. Równocześnie wysoka wilgotność sprzyja sedymentacji cząstek, dzięki czemu maleje koncentracja drobnoustrojów w fazie kropelkowej, a silny wiatr przyśpiesza ich rozprzestrzenianie. Ogólnie przyjmuje się, Ŝe powietrze nie stanowi dogodnych warunków do podtrzymywania Ŝycia mikroorganizmów. Badania bakteriologiczne prowadzone w otoczeniu oczyszczalni ścieków wykazały duŝą zmienność wielkości bioaerozolu w zaleŝności od: pory roku, siły i kierunku wiatrów oraz pogody. Stwierdzono, Ŝe w okresie zimowym ogólna liczba mikroorganizmów jest około 5-krotnie mniejsza niŝ w okresie letnim. Nasilenie zwiększonej emisji mikroorganizmów latem jest spowodowane teŝ masowym występowaniem much w tym okresie. Analiza technologiczna procesu oczyszczania ścieków komunalnych w oczyszczalni ścieków oraz urządzeń słuŝących do realizacji tego procesu wskazuje, Ŝe uciąŝliwość ta w największej postaci występuje w miejscu usytuowania węzła biologicznego. Przepisy prawne nie regulują dopuszczalnego zanieczyszczenia powietrza mikroorganizmami. Normy Polskie PN /02 przewidują dla odnowy czystości powietrza następującą ocenę stopnia zanieczyszczenia: Ogólna ilość bakterii w 1 m 3 poniŝej 1000 i brak Pseudomonas Fluoresceus - powietrze niezanieczyszczone.

77 77 Ogólna ilość bakterii w 1 m 3 od 1000 do 3000, Pseudomonas Fluoresceus - 50 i poniŝej - powietrze zanieczyszczone. Ogólna ilość bakterii w 1 m 3 powyŝej 3000, Pseudomonas Fluoresceus powyŝej 50 - powietrze silnie zanieczyszczone. Na emisje bioaerozoli do powietrza maja wpływ: Wielkość i wysokość źródła emisji. Odległość od źródła emisji. Warunki technologiczne: typ i ilość urządzeń napowietrzających, rodzaj systemu napowietrzającego, skład ścieków. Koncentracja mikroorganizmów, faza wzrostu komórek. Warunki mikroklimatyczne, prędkość wiatru, temperatura, wilgotność względna, promieniowanie słoneczne, opady atmosferyczne. W oczyszczalni ścieków potencjalnymi źródłami zanieczyszczeń bioaerozolem są: Krata mechaniczna. Reaktory biologiczne (nitryfikacja). Stacja mechanicznego odwadniania osadu. Powietrze jest głównym środowiskiem przenoszenia mikroorganizmów w postaci bioaerozoli. Po dostaniu się do powietrza cześć bioaerozoli (o wielkości µm) opada prawie natychmiast na powierzchnię ziemi w pobliŝu źródeł emisji, część komórek zawartych w kroplach średniej wielkości zamiera pod wpływem czynników naturalnych (parowanie, wpływ warunków meteorologicznych), pozostałe około 2-10% (na ogół bioaerozole o wielkości 0,5-10 µm) są biernie przenoszone z wiatrem pogarszając stan aerosanitarny. Zazwyczaj ilość drobnoustrojów w powietrzu atmosferycznym kształtuje się w zaleŝności od pory roku. Ścieki mogą być takŝe drogą przenoszenia dla wirusów. Potencjalna moŝliwość skaŝenia środowiska poza terenem oczyszczalni moŝe wystąpić z obszaru oczyszczania biologicznego. Z punktu widzenia ochrony przed zanieczyszczeniami mikrobiologicznymi lokalizacja zieleni w duŝym zakresie ogranicza przenoszenia bioaerozolu na dalsze odległości. Emisja pyłów i gazów W istniejącej oczyszczalni ścieków potencjalnymi źródłami zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego są: Krata mechaniczna. Reaktory biologiczne (nitryfikacja). Laguna osadowa. Miejsca gromadzenia odpadów (osad odwodniony, skratki). Emisja siarkowodoru moŝe incydentalnie pojawiać się z komory kraty lub pompowni ścieków surowych. Na terenie oczyszczalni ścieków występuje takŝe niezorganizowana emisja innych gazów, będących efektem beztlenowego rozkładu węglowodorów i białek, obecnych

78 78 w ściekach: metan, siarkowodór, amoniak, tiole, ketony i inne. NiepoŜądana emisja moŝe wystąpić przy niewłaściwie prowadzonej eksploatacji oczyszczalni, przy procesach zagniwania ścieków w oczyszczalni. Emisja odorów Istotnym i nierozwiązanym problemem kaŝdej oczyszczalni ścieków jest ocena uciąŝliwości zapachowej. Ocena ta jest zdecydowanie łatwiej zauwaŝalna od szeregu innych jednoznacznie mierzalnych efektów. W tej dziedzinie brak jest prawnie uznawanej jednostki zapachu, normy dopuszczalnej intensywności zjawiska oraz obiektywnej metody oceny. Powszechnie stosowane metody oceny organoleptycznej są dość subiektywne. Pomiary stęŝeń zapachowo-czynnych są na obecnym poziomie technik analitycznych moŝliwe, jednak nie odzwierciedlają one faktycznej uciąŝliwości, zwłaszcza w przypadku występowania mieszanin substancji zapachowych, a takŝe wymagają zastosowania kosztownej aparatury. Zapachowa uciąŝliwość oczyszczalni ścieków komunalnych jest spowodowana emisją gazów o jakościowym składzie zbliŝonym do składu biogazu wysypiskowego. W duŝych ilościach występuje ditlenek węgla i metan, a odoranymi są takie produkty biodegradacji biomasy, jak: siarkowodór, amoniak, tiole, sulfidy i disulfidy alkilowe, aminy alifatyczne, indol, aldehydy i ketony, kwasy tłuszczowe. Skład i zapach mieszaniny zaleŝy przede wszystkim od warunków biodegradacji, decydujących o rodzaju bakterii uczestniczących w procesie. Do najwaŝniejszych parametrów naleŝy stopień napowietrzenia ścieków - konieczne jest zapobieganie wystąpieniu niedoborów tlenu. Właściwie prowadzona oczyszczalnia ścieków jest wolna od zapachów. Dane monitoringowe wskazują, Ŝe pod względem zapachowym najbardziej uciąŝliwe są urządzenia oczyszczalni mechanicznej tj. wlot kolektora doprowadzającego ścieki, krata ze skratkami, stacja zlewna oraz urządzenia do przeróbki osadu. Gospodarka odpadami w fazie wykonywania prac budowlanych Na etapie przebudowy i rozbudowy oczyszczalni ścieków będą wytwarzane odpady, związane z likwidacją istniejących na oczyszczalni obiektów, maszyn i urządzeń oraz przebudową urządzeń kolidujących z projektowanymi. Będą to odpady z następujących grup: odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów gruz ceglany Ŝelazo i stal asfalt inny niŝ wymieniony w drewno tworzywa sztuczne gleba i ziemia, w tym kamienie, inne niŝ wymienione w W trakcie wykonywania robót budowlanych ponadto mogą być wytwarzane odpady z eksploatacji środków transportu.

79 79 Za odpady wytwarzane w czasie wykonywania robót odpowiada Wykonawca robót budowlanych. Wykonawca robót budowlanych winien odpowiednio zorganizować plac budowy w sposób minimalizujący zanieczyszczenie środowiska. Wytwarzane w trakcie prac budowlanych odpady komunalne winny być magazynowane w wyznaczonym przez Wykonawcę miejscu i przekazywane podmiotowi posiadającemu zezwolenie na ich odbiór zgodnie z obowiązującym systemem gospodarowania odpadów. Po zakończeniu prac budowlanych Wykonawca winien uporządkować teren baz zaplecza i przekazać Inwestorowi teren zaplecza bez odpadów, które przekaŝe wcześniej odbiorcom posiadającym zezwolenia na odbiór odpadów. Sposób tymczasowego magazynowania odpadów w przypadku ich przeznaczenia do ponownego wykorzystania powinien być selektywny. Pociąga to za sobą konieczność wydzielenia miejsc, w których deponowane będą oddzielnie. W związku z tym Inwestor powinien posiadać odpowiednie miejsca na ich gromadzenie. Miejsce tymczasowego gromadzenie odpadów powinno być zlokalizowane w jak najbliŝszej odległości od miejsca prowadzonych prac. Miejsce tymczasowego magazynowania odpadów powinno być: odpowiednio oznakowane, zabezpieczone przed moŝliwością mieszania się odpadów z macierzystą glebą, posiadać oznakowane sektory, na których będzie prowadzona selektywna zbiórka odpadów. Gospodarka odpadami w fazie eksploatacji oczyszczalni Eksploatacja oczyszczalni powodować będzie powstawanie min. następujących odpadów: 1. Odpady technologiczne: Odpady z oczyszczalni ścieków nie ujęte w innych grupach w tym: skratki, 98,55 Mg/rok zawartość piaskowników, 219,00 Mg/rok ustabilizowane komunalne osady ściekowe: w przypadku braku realizacji suszarni i spalarni osadu 634,7 Mg/rok, w przypadku realizacji suszarni 542,6 Mg/rok, w przypadku realizacji spalarni 217,2 Mg/rok. 2. Odpadów eksploatacyjne wynikające z utrzymania ruchu oczyszczalni, remontów i konserwacji: * - mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe niezawierające związków chlorowcoorganicznych, około 0,05 Mg/rok * filtry olejowe, około 0,01 Mg/rok * zuŝyte urządzenia zawierające niebezpieczne elementy inne niŝ wymienione w do , około 0,01 Mg/rok * - baterie i akumulatory ołowiowe, około 0,001 Mg/rok.

80 niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, około 1,0 Mg/rok mieszaniny metali, około 0,05 Mg/rok baterie, około 0,0005 mg/rok zuŝyte opony, około 0,01 Mg/rok odpadowa masa roślinna, około 0,4 Mg/rok. Docelowe zastosowanie praski do skratek z płukaniem spowoduje, Ŝe skratki zostaną pozbawione duŝej części substancji organicznych, co pozwoli na zmniejszenie ich objętości po sprasowaniu. Z piaskownika części mineralne przenośnikiem ślimakowym są transportowane do separatora (płuczki) piasku. Oczyszczony piasek jest podawany transporterem ukośnym do kontenera. Po jego napełnieniu zawartość jest wywoŝona poza teren oczyszczalni. Osad nadmierny będzie zagęszczany w nowych urządzeniach (zagęszczacz mechaniczny) a następnie kierowany na nową prasę. Wody odciekowe i płuczące z zagęszczacza i prasy będą zawracane do ciągu technologicznego oczyszczania ścieków. Odwodniony osad będzie gromadzony w kontenerach lub naczepach i wywoŝony poza teren oczyszczalni. Jeśli Inwestor zdecyduje się na dalszą rozbudowę ciągu osadowego, to na terenie oczyszczalni moŝliwa będzie realizacja suszarni i spalarni osadów. Taka inwestycja przyczyni się do maksymalnego, moŝliwego w chwili obecnej, zmniejszenia objętości osadu nadmiernego. Wydzielone w poszczególnych procesach technologicznych osady poddawane będą przeróbce w zaleŝności od ich rodzaju: Skratki i części stałe zatrzymywane na sicie i kracie będą odwadniane i dezynfekowane oraz gromadzone w kontenerach na terenie oczyszczalni (w pobliŝu komory kraty) skąd będą okresowo wywoŝone poza teren oczyszczalni na składowisko odpadów komunalnych lub odbierane przez podmioty gospodarcze (moŝliwy jest np. odbiór skratek przez PPH Komart Sp. z o.o. z Knurowa). Wydzielony z piaskowników piasek po przejściu przez separator piasku wywoŝony jest poza teren oczyszczalni na składowisko odpadów komunalnych. Istnieją równieŝ firmy odbierające piasek z oczyszczalni (np. firma MUSTANG Usługi WielobranŜowe Marek Pierzchała z Gliwic). Osad nadmierny będzie odwadniany na nowych urządzeniach: zagęszczaczu i nowej prasie. Po odwodnieniu, w miarę potrzeb, osad będzie higienizowany wapnem. W ramach koncepcji przewiduje się równieŝ budowę suszarni i spalarni osadów, co moŝe być wydzielonym zadaniem na kolejny etap inwestycyjny. Obecnie odwodniony osad gromadzony jest w kontenerach lub naczepach i wywoŝony poza teren oczyszczalni (odbierany przez rolników). Wskazane jest przeprowadzenie rozpoznania w zakresie moŝliwości przekazywania odwodnionych lub wysuszonych osadów do

81 81 Południowego Koncernu Energetycznego S.A. Elektrowni Łaziska, ul. Wyzwolenia 30, Łaziska Górne. Odpady stałe komunalne składowane są w zamkniętych pojemnikach i okresowo wywoŝone poza teren oczyszczalni w ramach wewnętrznych działań PGKiM Sp. z o.o. Łaziska Górne. Powstające na terenie oczyszczalni ścieków metale składowane są w wydzielonym miejscu a następnie sprzedawane do składnicy złomu. Wszystkie rodzaje odpadów niewykorzystanych we własnym zakresie przekazywane są podmiotom, które uzyskały zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie gospodarowania odpadami. Transgraniczne oddziaływanie oczyszczalni oraz oddziaływanie na obszary Natura 2000 Uwzględniając kryterium odległości, jak i kryterium związku funkcjonalnego, obejmującego przenoszenie oddziaływań na dalsze odległości w obiegu wodnym, atmosferycznym lub denudacyjnym (grawitacyjnym) po powierzchni terenu nie przewiduje się oddziaływania transgranicznego. Zakres robót, związanych analizowanym przedsięwzięciem nie koliduje w sposób bezpośredni z obszarami proponowanymi do objęcia ochroną w ramach systemu NATURA NajbliŜsze zidentyfikowane obszary NATURA 2000 to: Kościół w Górkach Wielkich. Kościół w Radziechowach. Podziemie Tarnogórsko-Bytomskie. KaŜdy z tych obszarów znajduje się kilkadziesiąt kilometrów do oczyszczalni przy ulicy Południowej, stąd inwestycja nie spowoduje pogorszenia uwarunkowań przyrodniczych dla tych obszarów. W związku z tym, uwzględniając kryterium odległości, jak i kryterium związku funkcjonalnego obejmującego przenoszenia oddziaływań na dalsze odległości w obiegu wodnym, atmosferycznym lub denudacyjnym (grawitacyjnym) po powierzchni terenu nie przewiduje się bezpośredniego i pośredniego oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na obszary NATURA Proponowany sposób zagospodarowania osadów i odpadów Obecnie moŝna wyróŝnić trzy zasadnicze kierunki zagospodarowania osadów ściekowych: bezpieczne składowanie, gospodarcze wykorzystanie łącznie z przyrodniczym i rolniczym zagospodarowaniem, spalanie. MoŜliwości zagospodarowania osadów ściekowych przedstawia rysunek

82 82 Osady odwodnione Kompostowanie Składowanie Spalanie, zgazowanie Wapnowanie Suszenie Wykorzystanie przyrodnicze Współspalanie W cementowniach Z węglem Z odpadami Rys Metody końcowego unieszkodliwiania osadów odwodnionych PoniŜej opisano potencjalne moŝliwości zagospodarowania lub przetwarzania końcowego osadów z oczyszczalni w Łaziskach Górnych po ich odwodnieniu. Zagospodarowanie rolnicze Ze względu na zawartość azotu i fosforu oraz wapna wytwarzany osad moŝe stanowić doskonały nawóz na potrzeby rolnicze. Ustawa mówi, Ŝe komunalne osady ściekowe mogą być stosowane w rolnictwie, rozumianym jako uprawa wszystkich płodów rolnych wprowadzonych do obrotu handlowego, włączając w to uprawy przeznaczone do produkcji pasz, do rekultywacji gruntów na cele rolne, a takŝe do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu oraz roślin nie przeznaczonych do spoŝycia i do produkcji pasz. Wymienione sposoby stosowania osadów nazywamy przyrodniczym uŝytkowaniem. W ustawie określono ponadto wymogi ich stosowania. Komunalne osady ściekowe mogą być stosowane, jeŝeli są ustabilizowane oraz przygotowane odpowiednio do celu i sposobu ich stosowania, a w szczególności przez poddanie ich obróbce biologicznej, chemicznej, termicznej lub innemu procesowi, który obniŝa podatność komunalnego osadu ściekowego na zagniwanie i eliminuje zagroŝenie dla środowiska lub zdrowia ludzi. W przypadku spełnienia przez osady ściekowe wymagań jakościowych (min. w zakresie zawartości metali cięŝkich, zawartości bakterii chorobotwórczych) moŝna je uŝytkować rolniczo. Zakazuje się stosowania komunalnych osadów ściekowych na terenie: parków narodowych i rezerwatów przyrody, wewnętrznych terenów ochrony pośredniej

83 83 stref ochronnych źródeł i ujęć wody, pasa gruntu o szerokości 50 m bezpośrednio przylegającego do brzegów, jezior i cieków, terenów zalewowych, czasowo podtopionych i bagiennych, terenów czasowo zamarzniętych i pokrytych śniegiem, gruntów o duŝej przepuszczalności, tj. piasków luźnych i słabo gliniastych oraz piasków gliniastych lekkich, jeŝeli poziom wód gruntowych sięga do 1,5 m od powierzchni gruntu, gruntów rolnych o spadku przekraczającym 10 %, terenów wychodni warstw wodonośnych, terenów objętych pozostałymi szczególnymi formami ochrony przyrody nie wymienionymi w pkt. l, jeŝeli osady ściekowe zostały wytworzone poza tymi terenami, terenów połoŝonych w odległości mniejszej niŝ 100 m od ujęcia wody, domu mieszkalnego lub zakładu produkcji Ŝywności, gruntów, na których rosną rośliny sadownicze i warzywa, z wyjątkiem drzew owocowych, gruntów przeznaczonych pod uprawę roślin jagodowych i warzyw, których części jadalne bezpośrednio stykają się z ziemią i są spoŝywane w stanie surowym w ciągu 18 miesięcy poprzedzających zbiory i w czasie zbiorów, gruntów wykorzystywanych na pastwiska i łąki, gruntów wykorzystywanych do upraw pod osłonami. KaŜdorazowo po wykonaniu badań, naleŝy poinformować odbiorcę komunalnych osadów ściekowych o wynikach i przekazać zalecenia dotyczące ilości stosowanych osadów. Komunalne osady ściekowe przez okres zimy i lata powinny być składowane w wydzielonych miejscach a w okresie wiosny i jesieni uŝytkowany poprzez rozprowadzenie na powierzchniach gruntów. Przed zastosowaniem komunalnych osadów ściekowych w rolnictwie, powinna być spisana stosowna umowa zawierająca zaznajomienie się z powyŝszą technologią, oświadczenia o sposobie zagospodarowania osadów, wielkości areałów i ilości stosowania osadów w oparciu o wyniki badań gruntu i osadów ściekowych. Z kolei rolnik jest obowiązany do posiadania wyników analizy zarówno osadu ściekowego, jak i gleby przed zastosowaniem osadu ściekowego oraz informacji o dawkach tego osadu, które moŝna stosować na poszczególnych gruntach. Dokumenty te, oprócz analizy gleby, otrzymuje od wytwórcy osadów ściekowych. W gospodarstwach wykorzystujących osady ściekowe naleŝy sporządzić plan nawoŝenia, w którym uwzględnia się ilość składników pokarmowych zawartą w dawkach osadów ściekowych przeznaczonych do rolniczego wykorzystania oraz analizę gleby. Przewiduje się, Ŝe docelowo jakość osadów powstających na oczyszczalni w Łaziskach Górnych pozwoli na ich wykorzystywanie: w rolnictwie oraz do rekultywacji gruntów na cele rolne, do rekultywacji terenów na cele nierolne, do dostosowania gruntów do określonych potrzeb wynikających z planów gospodarki odpadami, planów zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu, do uprawy roślin nieprzeznaczonych do spoŝycia i produkcji pasz.

84 84 W przypadku przyrodniczego zagospodarowania osadów konieczne będzie prowadzenie procesu higienizacji osadów. W związku z tym zaprojektowano taką instalację dla zmodernizowanej oczyszczalni. Z uwagi na moŝliwe sezonowe przerwy w odbiorze osadu, w okresach zimowych lub letnich zaistnieje konieczność magazynowania osadu odwodnionego na terenie oczyszczalni lub poza nią. Składowanie na składowisku odpadów Jednym z wariantów unieszkodliwiania osadów jest ich deponowanie na składowisku odpadów komunalnych. Z uwagi na systematycznie wzrastające obostrzenia prawne dotyczące tej moŝliwości unieszkodliwiania osadów oraz szkodliwość tej metody dla środowiska naturalnego nie moŝna przyjąć tej metody jako rozwiązania perspektywicznego, gwarantującego docelowe zagospodarowanie osadów dla oczyszczalni w Łaziskach Górnych. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe wymagania prawne odnośnie stopnia uwodnienia osadu, które będą obowiązywać osady pościekowe składowane na składowiskach i tak wymuszają konieczność budowy instalacji do głębokiego odwadniania osadów lub ich suszenia. Stąd docelowe składowanie osadów na składowiskach będzie wymagać zbliŝonych nakładów inwestycyjnych jak w przypadku zastosowania suszarni. Kompostowanie osadów Kompostowaniu moŝna poddawać min. osady ustabilizowane po fermentacji lub tlenowej stabilizacji. Kompostowanie wymaga zawsze odwadniania osadów. Kompostowanie zapewnia: stabilizację związków organicznych, dezynfekcję naturalną (wysoka temperatura w czasie procesu), redukcję masy i uwodnienia osadów, produkcję stabilnego produktu końcowego. Kompostowaniu poddaje się osady po zmieszaniu np. ze słomą lub trocinami, w których zawartość ciał stałych waha się w granicach 40% do 50%, a uwodnienie odpowiednio od 60% do 50%. Wymagane jest osiągnięcie wartości stosunku węgla organicznego do azotu 26:1. W warunkach tlenowych mieszanina ogrzewa się samorzutnie do temperatury od 50 do 70 stopni Celsjusza. Proces kompostowania moŝna prowadzić w układzie pryzmowym lub w specjalnych reaktorach (kontenerach kompostujących). W czasie eksploatacji kompostowni kontroli podlega: uwodnienie mieszaniny (min. 40% i max. 60%), stosunek węgla organicznego do azotu w mieszaninie (C/N 20/32) temperatura w pryzmach (około 60 ºC i wyŝej), intensywność napowietrzania (20-50 m 3 powietrza/h na 1000 kg s.m. osadu) oraz jakość wyprodukowanego kompostu. Kompostowanie jest procesem długotrwałym. Sumaryczny czas kompostowania i dalej dojrzewania kompostu w systemie pryzmowym wynosi około 6 miesięcy. NaleŜy zwrócić uwagę, iŝ do prawidłowego prowadzenia procesu kompostowania niezbędne jest dodatkowe dostarczenie organicznego materiału strukturotwórczego (zrąbki, słoma, liście, itp.) Eksploatacja kompostowni wymaga takŝe zwiększenia personelu oczyszczalni oraz prowadzenia szeregu działań niezwiązanych z normalną działalnością przedsiębiorstwa wodociągowokanalizacyjnego (pozyskanie materiałów organicznych, nadzór technologiczny kompostowania, działania marketingowe związane ze zbytem wytworzonego kompostu, itp.).

85 85 Łączna ilość kompostu (z uwagi na dodatki strukturalne) jest większa niŝ samego osadu. W celu przeprowadzenia procesu kompostowania dla powstającego na oczyszczalni osadu odwodnionego potrzebny byłby, oprócz osadu, materiał strukturotwórczy w ilości około 35% objętości osadu. Dodatkowo wymagany jest jeszcze plac składowy kompostu gotowego. W przypadku detalicznego prowadzenia sprzedaŝy kompostu wskazany jest równieŝ zakup linii do jego workowania. Kompostownia wymaga wyposaŝenia min. w następujące urządzenia podstawowe: ładowarkę, rozdrabniarkę, przerzucarkę, przesiewacz. Generalnie prowadzenie procesu kompostowania wymaga bardzo duŝych powierzchni. Biorąc pod uwagę warunki terenowe oczyszczalni w Łaziskach wydaje się, Ŝe zastosowanie kompostowania jako sposobu końcowej utylizacji osadu nie jest moŝliwe do zrealizowania. Suszenie i spalanie osadów na oczyszczalni ścieków lub w instalacjach zewnętrznych do spalania Suszenie termiczne wykorzystywane jest do przyspieszenia usuwania wody z osadów poprzez kontakt z gorącym powietrzem lub gorącymi gazami spalinowymi. Suszenie termiczne jest uzupełniającym stopniem odwadniania osadów przed ich spaleniem. Generalnie urządzenia do suszenia osadów moŝemy umownie podzielić na niskotemperaturowe, wysokotemperaturowe i naturalne. Termiczna obróbka osadów jest to wykorzystanie procesów cieplnych w celu ostatecznego unieszkodliwienia osadów. Spalanie osadów jest moŝliwe do przeprowadzenia zarówno w wyspecjalizowanej instalacji, przeznaczonej do utylizacji wyłącznie osadów ściekowych i zlokalizowanej na terenie oczyszczalni lub przekazanie osadów do przedsiębiorstw eksploatujących takie instalacje. Wykonanie instalacji utylizacji termicznej osadów na terenie oczyszczalni nastręcza pewne problemy. NaleŜy liczyć się z oporem społecznym okolicznej ludności i koniecznością przekonania jej do tego rozwiązania podczas konsultacji społecznych. Analogicznie, jak dla wariantu z wybudowaniem kompostowni, eksploatacja spalarni wymaga zwiększenia personelu (o wysokich kwalifikacjach). Znacznie zwiększy się obciąŝenie przedsiębiorstwa działaniami niezwiązanymi z normalną działalnością przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. MoŜliwa jest równieŝ utylizacja termiczna osadów m.in. w piecach ciepłowniczych, cementowych czy energetycznych. Obecnie na rynku znajdują się równieŝ firmy (np. SITA Polska) zajmujące się odbiorem osadów i przetwarzaniem ich na paliwa alternatywne (do współspalania w piecach przemysłowych). PoniŜej opisano technologiczno-techniczne podstawy prowadzenia procesów suszenia i spalania osadów.

86 86 SUSZENIE OSADÓW RozróŜnia się proces suszenia całkowitego, w którym uzyskiwana zawartość s.m. wynosi powyŝej 85% oraz suszenie częściowe, w którym zawartość s.m. jest niŝsza niŝ 85%. Kryterium rozróŝniającym proces suszenia jest rodzaj stosowanej suszarni: do suszenia wyłącznie częściowego, do suszenia w zakresie od częściowego do całkowitego bez mieszania produktu wysuszonego z mokrym, do suszenia całkowitego z mieszaniem produktu wysuszonego z mokrym. Przebieg procesu suszenia zaleŝy od: przewodności cieplnej wysuszonego materiału na powierzchni, przesuwającej się do środka suszonego materiału powierzchni parowania, moŝliwości dyfuzji pary powstającej na wewnętrznej powierzchni parowania. Prędkość suszenia zaleŝna jest od wielu czynników: temperatury, wilgotności, prędkości i kierunku przepływu nośnika ciepła, wielkości odkrytej powierzchni osadu, mieszania osadów, czasu przetrzymania w suszarni, sposobu utrzymania osadów w kontakcie z czynnikiem grzewczym. Proces suszenia przebiega zgodnie z podanymi poniŝej etapami: suszenie wstępne - temperatura osadów wzrasta do stałej wartości, suszenie zasadnicze - stan ustalony (suszenie ze stałą prędkością), prędkość odparowania wody z powierzchni cząstek jest w zasadzie niezaleŝna od rodzaju osadów, jest to najdłuŝej trwające stadium, jego czas zaleŝy od róŝnicy wilgotności panującej na powierzchni mokrej cząstki i w fazie gazowej oraz ilości wody niezwiązanej, zawartej wewnątrz cząstki, suszenie końcowe - okres, w którym rozpoczyna się suszenie ze zmniejszającą się prędkością prowadzącą do osiągnięcia uwodnienia równowagowego, zaleŝnego od temperatury suszenia oraz wilgotności powietrza. Termiczne suszenie osadów jest kosztowne i energochłonne i wymaga dostarczenia znacznej ilości energii. Energochłonność procesu zaleŝy w największym stopniu od uwodnienia osadów. Zapotrzebowanie energii cieplnej do suszenia w zaleŝności od zawartości suchej masy w osadzie odwodnionym - osady powinny być odwodnione do co najmniej 20% s.m., czyli konieczne staje się ich odwadnianie z wykorzystaniem urządzeń mechanicznych, przy czym im więcej suchej masy zawierają osady po

87 87 odwadnianiu tym lepiej. Przykładowo do wysuszenia 1 tony osadów o zawartości 20% s.m. potrzeba dostarczyć od 60-70% więcej energii niŝ do wysuszenia do 90% s.m. osadu o zawartości 35% s.m. Istnieje wiele rozwiązań technicznych stosowanych w suszarniach osadów. Instalacje te róŝnią się układem dostarczenia ciepła, przygotowania osadów do suszenia i systemem oczyszczania gazów. Główny podział suszarek oparty jest na sposobie przenoszenia ciepła do cząstek suszonego osadu. W oparciu o ten aspekt dokonano podziału suszarek na dwa podstawowe typy: konwekcyjne (bezpośrednie), w których czynnik grzewczy styka się bezpośrednio z materiałem poddawanym suszeniu oraz kontaktowe, w których substancja transportująca ciepło jest oddzielona ogrzewaną powierzchnią od suszonego materiału. WyróŜnia się równieŝ suszarnie promiennikowe wykorzystujące proces przenoszenia ciepła bez uŝycia paliwa, za pomocą promieniowania elektromagnetycznego lub promieniowania podczerwonego. Suszarki pośrednie, charakteryzuje rozdział osadu od czynnika grzewczego. Niestety suszarnie z pośrednim ogrzewaniem zuŝywają więcej energii, lecz za to emisja zanieczyszczeń jest znacznie mniejsza, szczególnie w suszarkach z zamkniętym obiegiem gazów. Do najbardziej znanych rozwiązań w zakresie suszarek pośrednich naleŝą: suszarki cienkowarstwowe, suszarki obrotowe (bębnowe), suszarki komorowe łopatkowe, suszarki komorowe łańcuchowe łopatkowe, suszarki komorowe tarczowe, suszarki wielopółkowe, suszarki fluidalne. Opis działania suszarni niskotemperaturowej taśmowej. Odwodniony osad ściekowy zespołem przenośników jest transportowany do zbiornika buforowego przed suszarnią. Z tego zbiornika osad pobierany jest przez specjalną pompą do cieczy gęstych i tłoczony do urządzenia pozwalającego na równomierne rozłoŝenie osadu na całej szerokości górnej taśmy suszarni. Rozkładany tym urządzeniem na górnej taśmie osad ma strukturę przestrzenną umoŝliwiającą równomierny przepływ powietrza przez dwie jego warstwy wewnątrz suszarni. Tak rozłoŝony osad wprowadzany jest przez pierwszą śluzę do wnętrza suszarni. Po czym bardzo wolno wraz z taśmą przemieszcza się wzdłuŝ suszarni. Przed końcem suszarni przechodzi przez kolejną śluzę, a potem przerzucany jest na taśmę dolną suszarni, na której przemieszcza się w odwrotnym kierunku tzn. do początku suszarni. W czasie przemieszczania na drugiej taśmie przechodzi równieŝ przez dwie śluzy. W końcowej części dolnej taśmy suszony osad przechodzi przez wydzieloną strefę chłodzenia, gdzie zostaje on schłodzony świeŝym powietrzem do temperatury poniŝej 50 C. Następnie schłodzony, wysuszony osad zostaje zrzucony na przenośnik(i) transportujący(e) go do miejsca składowania.

88 88 Energia termiczna dla potrzeb suszenia do suszarni taśmowej dostarczana jest przez obieg wody gorącej, która dostarczana jest z zewnętrznego źródła (obieg CO oczyszczalni, agregat prądotwórczy, piec, itp.) Pompa cyrkulacyjna tłoczy wodę gorącą do rozdzielacza przed wymiennikami ciepła. Za rozdzielaczem są zabudowane dodatkowe pompy do wymuszania cyrkulacji w obiegach wymienników ciepła. Cyrkulująca w tych obiegach woda gorąca dostarcza energię do podgrzewania powietrza krąŝącego wewnątrz suszarni, obniŝając w nim współczynnik wilgotności względnej. Powietrze przed wprowadzeniem pod taśmy suszarni i znajdujący się na nich osad przeznaczony do suszenia, podgrzewane jest najpierw wodą gorącą do około 80 C. Od 90% do 95% powietrza jest po ponowny m podgrzaniu zawracane do suszarni. Tylko 5% do 10 % ilości powietrza recyrkulowanego jest odsysane za pomocą wentylatora powietrza odlotowego. Odessane nawilŝone powietrze po oczyszczeniu jest wyrzucone do atmosfery. Powietrze odlotowe wprowadzane jest do specjalnej płuczki: powietrze od dołu, od góry natryskuje się wodę, (ściek oczyszczony). Dzięki temu następuje obniŝenie temperatury powietrza i wykroplenie zawartej w nim pary wodnej. Wykroplony kondensat opada wraz z wodą chłodzącą na dno płuczki. Powietrze przed przekazaniem do otoczenia powinno być oczyszczone na biofiltrze lub UV-filtrze. Preferowane są rozwiązania z filtrem UV, w którym powietrze zostaje naświetlone promieniami UV. Dzięki temu molekuły zapachowe i molekuły środków szkodliwych zostają rozbite. Jednocześnie wytwarzane są rodniki tlenu (ozon) i rodniki hydroksylowe jako środki utleniania UV. W procesie utleniania (spalania) związki organiczne jak np. alkohole, glikole, eter, ketony i aromatyczne węglowodory, ulegają rozkładowi na nieszkodliwe dla środowiska H 2 O i CO 2. WyŜej opisane reakcje chemiczne są inicjowane przez światło krótkofalowe na bazie promieniowania UV. W dołączonej do kanału reakcyjnego jednostce katalizatora rozkładane zostają trudno utlenialne związki organiczne i nadmiarowy ozon. Jako materiał katalizatora stosuje się, w zaleŝności od charakterystyki powietrza odlotowego, niepowlekane, lub powlekane węgle aktywne (nie mają tu zastosowania działania adsorpcyjne) oraz tlenki metalu. Następnie oczyszczone i pozbawione zapachu powietrze jest wyprowadzone do otoczenia. Proces suszenia osadu prowadzony jest przy stałym podciśnieniu wewnątrz układu. Podciśnienie uzyskuje się dzięki pracy wentylatora powietrza odlotowego, którego obroty sterowane są za pomocą falownika w zaleŝności od mierzonej wartości podciśnienia. Jeśli praca suszarni zostanie przerwana przez brak dostawy odwodnionego osadu, nastąpi redukcja poboru ciepła, a suszarnia zostanie schłodzona do stanu bezpiecznego i wyłączona po upływie zaprogramowanego czasu opóźnienia. Dla szybkiego awaryjnego schłodzenia przewidziano wtrysk wody (wtryskacz) i doprowadzenie świeŝego powietrza. Prędkość przesuwu taśmy górnej nastawiana jest na podstawie wymaganej przepustowości suszarni. Regulacja posuwu realizowana jest w zaleŝności od pomiaru stanu napełnienia na wejściu suszarni. Jeśli miałoby nastąpić przepełnienie, dostarczanie osadu zostanie przerwane. Średnia prędkość taśmy wyliczana jest z pomiarów bieŝących. Jest to szczególnie waŝne przy rozruchu ze stanu pustego, w tym przypadku przed

89 89 rozruchem wentylatorów i doprowadzeniem ciepła, taśma górna powinna zostać całkowicie pokryta odwodnionym osadem. Prędkość taśmy dolnej sterowana jest na podstawie napełnienia w strefie przerzutu suszonego osadu między obydwiema taśmami. Jeśli napełnienie zwiększa się zbyt szybko, przy maksymalnej prędkości taśmy dolnej, wstrzymane zostaje dostarczanie osadu na taśmę górną. Jeśli stan napełnienia spada zbyt szybko to zostaje zatrzymana taśma dolna. Średnią prędkość taśmy wyliczana jest z pomiarów bieŝących. Ostatni odcinek taśmy dolnej słuŝy do schłodzenia wysuszonego osadu świeŝym powietrzem. W tym obszarze mierzy się za pomocą odpowiedniej sondy temperaturę i wilgotność końcową wysuszonego osadu. Pomiarowi podlega równieŝ temperatura powietrza chłodzącego doprowadzanego z zewnątrz. Rozkład osadu ustawiany jest na Ŝądaną wydajność suszenia. Jeśli w trakcie bieŝącej eksploatacji kilkakrotnie zanikałby i ponownie pojawiał się meldunek o spiętrzaniu osadu, wydany zostanie komunikat o błędzie nastawy i konieczności skontrolowania ustawionej wydajności, oraz dalszej eksploatacji suszarni na mniejszej wydajności suszenia. Do instalacji płuczącej suszarnię moŝna stosować wodę przemysłową, studzienną, czy teŝ pitną. Uruchomienie płukania polega na ręcznym otwarciu odpowiedniego czyszczenie zaworu, lub przestawieniu na inne zasilanie podczas eksploatacji. Ze względów bezpieczeństwa naleŝy w regularnych odstępach czasu przeprowadzać płukanie wanien suszarni z pyłów osadowych. Czyszczenie taśm suszarni moŝna uruchomić tylko w obsłudze ręcznej. Po upływie nastawionego czasu lub po jednym przejściu taśmy, wyłączy się ono automatycznie. Bez zakłóceniowy obieg wody płuczącej i kondensatu wewnątrz suszarni nadzorowany jest przy pomocy sond stanu napełnienia. Funkcjonowanie urządzeń transportujących, rozkładających, górnej i dolnej taśmy suszarni, oraz przenośników odbierających osad wysuszony regulowane jest na podstawie wyliczeń z pomiarów bieŝących. Instalacja natryskowa do nawilŝania osadu na taśmie suszarni, bądź teŝ do zapobiegania niebezpieczeństwu powstania zapłonu, otwiera się przy wzroście temperatury powietrza wylotowego z suszarni i nadmiernej temperaturze suszonego osadu. Opis działania suszarni bębnowej konwekcyjnej. Powietrze suszące, pozostające w kontakcie z osadem, jest podgrzewane pośrednio, z wykorzystaniem zamkniętego obiegu. Proces suszenia moŝna podzielić na trzy główne obiegi: Obieg osadu. Zanim osad odwodniony mechanicznie zostanie podany do bębna suszącego, zostaje wymieszany w mieszarce dwuwałowej z osadem wysuszonym, zawróconym do obiegu z silosu osadu zawracanego, tworząc homogeniczną strukturę o zawartości suchej masy w zakresie 55-75%. Tym sposobem przekracza się fazę kleistości odwodnionego osadu w celu uniknięcia nawarstwiania się osadu w bębnie i uzyskania struktury granulek. Materiał zostaje następnie przetransportowany przy pomocy przenośnika śrubowego do bębna.

90 90 Bęben suszący został zaprojektowany specjalnie dla obróbki osadu. Dzięki ruchowi obrotowemu i ukształtowaniu wnętrza bębna granulat jest podnoszony i stopniowo transportowany pneumatycznie wzdłuŝ bębna przez strumień gorącego powietrza. Proces ten reguluje się samoczynnie i zapewnia równomierne suszenie i minimalne uszkodzenie produktu. Gorące powietrze, krąŝące w obiegu zamkniętym, ma na wlocie do bębna temperaturę C. Przepływając przez bęben, powoduje odparowanie wody z osadu. Temperatura na wylocie z bębna jest utrzymywana w zakresie C w celu zapewnienia wysuszenia do poziom u > 90% zawartości suchej masy. Po przejściu przez bęben suszący wysuszony produkt o temperaturze około 90 C zostaje odseparowany w zespole cyklona i filtrów. Wysuszony produkt jest przekazywany przez śluzę obrotową i przenośnik śrubowy do przenośnika chłodzącego, gdzie następuje częściowe schłodzenie granulek do około 70 C, a następnie delikatnie przetransportowany przy pomocy powolnego przenośnika kubełkowego na sita wibracyjne. Na sicie wibracyjnym następuje rozdzielenie wysuszonego produktu na trzy frakcje: grubą, średnią i drobną. Frakcja średnia jako produkt końcowy zostaje skierowana do końcowego przenośnika chłodzącego, gdzie temperatura jest obniŝana do maksymalnie 50 C, a następnie do końcowego silosu lub stanowiska workowania. Pozostały produkt jest zawracany do silosu pośredniego w celu wymieszania z osadem odwodnionym mechanicznie. Dozowanie osadu wysuszonego do mieszarki jest precyzyjnie regulowane przy pomocy prędkości pracy podajnika śrubowego. Powietrze zasilające, wytwarzanie ciepła i powietrze wylotowe. Elementy systemu, z których mogą wydobywać się nieprzyjemne zapachy lub pył, pracują pod niewielkim podciśnieniem wytwarzanym przez wentylator powietrza zasilającego piec. Dzięki temu instalacja pozbawiona jest nieprzyjemnych zapachów i pyłu a takŝe unika się kondensacji oparów w urządzeniach transportujących. Zasysane powietrze jest oczyszczane w filtrze workowym i dodawane do powietrza zasilającego palniki. Odseparowany w filtrze workowym pył jest transportowany przenośnikiem śrubowym do mieszarki wstępnej. Potrzebna w procesie suszenia energia cieplna jest uzyskiwana w piecu opalanym gazem ziemnym, biogazem lub olejem opałowym. Powietrze zasilające składa się z powietrza atmosferycznego zmieszanego z powietrzem oczyszczonym w filtrze. Nieskondensowane gazy po kondenserze są wdmuchiwane do komory spalania jak powietrze dodatkowe. Dzięki spalaniu w temperaturze około 800 C zapewniony jest całkowit y rozkład nieprzyjemnych zapachów. Gorące gazy wylotowe przepływają przez wymiennik ciepła, w którym większość energii cieplnej zostaje przekazana mieszaninie suszącej powietrzno-parowej krąŝącej w obiegu zamkniętym.

91 91 Schłodzone gazy wylotowe po wymienniku ciepła są wyrzucane przez wentylator do atmosfery przez komin, w temperaturze C. Obieg powietrza suszącego. Energia cieplna potrzebna do suszenia jest w wymienniku ciepła typu powietrze-powietrze przed wlotem do bębna przekazywana mieszaninie gazowej krąŝącej w zamkniętym obiegu suszącym. Dzięki obiegowi zamkniętemu odzyskuje się część energii cieplnej wykorzystywanej do suszenia. Ponadto, poniewaŝ pierwotne źródło ciepła jest oddzielone i nie ma bezpośredniego kontaktu z suszonym osadem, wyeliminowane jest niebezpieczeństwo przeniesienia powstających w komorze spalania iskier czy innych gorących cząstek do części procesowej, gdzie nagromadzona jest duŝa ilość materiału potencjalnie łatwopalnego i wybuchowego. Przepływając przez bęben, powietrze suszące powoduje odparowanie wody z osadu i unosi powstającą parę poza bęben. Mieszanina parowo-powietrzna jest następnie kierowana do zespołu cyklon-filtr, gdzie oddzielany jest wysuszony osad, i zawracana do wymiennika ciepła, w którym jej temperatura jest podnoszona od 120 C do około C. Część mieszaniny parowo-powietrznej jest stale oddzielana z zamkniętego obiegu powietrza suszącego i kierowana do kondensera, gdzie następuje kondensacja pary wodnej w kontakcie z wtryskiwanym do urządzenia strumieniem zimnej wody. Po kondensacji powietrze wydzielone z obiegu suszącego wraz z resztkami gazów nieskondensowanych przepływa przez dmuchawę powietrza wtórnego i zawracane jest do komory spalania w celu utlenienia termicznego w temperaturze około 800 C. Kondensat, w ilości zbliŝonej do objętości wody odparowanej z osadu, jest odprowadzany z kondensera razem z wodą chłodzącą. System z obiegiem zamkniętym zapewnia niską koncentrację tlenu w strefie suszenia, w zakresie 5% do 10% objętościowo, co gwarantuje duŝy margines bezpieczeństwa. W obiegu powietrza suszącego, pomiędzy wymiennikiem ciepła a wlotem do bębna, zabudowany jest moduł wtryskiwaczy wody (inertyzacji). Zapewnia on uzyskanie atmosfery obojętnej w kaŝdych warunkach pracy dzięki temu, Ŝe zawartość tlenu w obiegu powietrza suszącego moŝe zostać zredukowana do poziomu operacyjnego juŝ podczas rozruchu, przed wprowadzeniem osadu. MoŜna takŝe za jego pomocą obniŝyć temperaturę powietrza chłodzącego i utrzymać zawartość tlenu na poziomie bezpiecznym podczas wygaszania instalacji, dopóki gorący wysuszony materiał nie zostanie usunięty z bębna i filtra powietrza suszącego. Opis działania suszarni bębnowej z suszeniem pośrednim. Technologia suszenia osadów opiera się na wytworzeniu cienkiej burzliwej warstewki materiału na powierzchni obracającego się bębna (wewnątrz). Osad ten jest w sposób ciągły przesuwany i suszony wewnątrz bębna suszarni pod wpływem silnych turbulencji wytwarzanych przez obracającą się turbinę, jednocześnie przylegając do wewnętrznych ścian suszarni. Osad opuszcza suszarnię po kilkudziesięciu sekundach, bez recyrkulacji i mieszania wysuszonego osadu z mokrym.

92 92 Proces suszenia jest realizowany w bardzo krótkim czasie, ilość osadu obecnego w danym momencie w suszarni jest bardzo mała (tj. suszarnia pracuje prawie pusta z około kg osadu wewnątrz), a wymiana ciepła pomiędzy układem, a mokrym osadem jest niezwykle wydajna. Jako medium grzewcze uŝywany jest najczęściej olej termiczny, podgrzewany jest wcześniej w piecu. Ciepło przenika głównie na sposób przewodzenia od płaszcza grzejnego pokrywającego całkowicie cylinder suszarni, a takŝe częściowo na skutek konwekcji od gazu procesowego, podgrzanego wcześniej w wymienniku ciepła olej termiczny/gaz procesowy. W procesie suszenia temperatura suszonego osadu wzrasta w sposób kontrolowany dzięki wystąpieniu zjawiska termometru wilgotnego i nie przekracza około O C. Osad dzięki temu nie jest przegrzewany, co mogłoby doprowadzić do wystąpienia zjawiska samozapłonu. Osad po suszeniu jest w pełni zhigienizowany. Wewnątrz suszarni wymiana ciepła pomiędzy wszystkimi cząstkami osadu i rozgrzaną ścianką jest sumą wielokrotnych i bardzo częstych kontaktów tych cząstek ze ścianką, zabójczych dla ładunku mikrobiologicznego. Dodatkowo instalacja pracuje w atmosferze obojętnej z zawartością tlenu poniŝej 4%, zgodnie z Dyrektywą Unii Europejskiej 94/9/CE ATEX odnośnie spełnienia warunków antywybuchowych. Suszarnia moŝe pracować, jako bezobsługowa i wymaga tylko niewielkiej obsługi serwisowej, a takŝe ma dobry wpływ na środowisko zarówno pod kątem braku emisji substancji gazowych do atmosfery, jak równieŝ ma zredukowany poziom emisji hałasu. Technologia gwarantuje wysoką wydajność energetyczną odparowanej wody, w zaleŝności od charakterystyk osadu. Taka wydajność osiągana jest dzięki następującym zaletom: cienka warstwa osadu, intensywne mieszanie, zredukowany przepływ gazu, dobry współczynnik przenikania ciepła, krótki czas zatrzymania (kilkadziesiąt sekund), duŝa powierzchnia właściwa odparowania. Układ pracuje, wykorzystując jedną z najbardziej ekonomicznych technologii przy bardzo niskich kosztach eksploatacyjnych: Wysuszenie osadu jest osiągane tylko w jednym stopniu (jednokrotne przejście osadu przez suszarnię). Nie potrzeba dodatkowych przygotowań osadu przed wprowadzeniem do suszarni np. wstępnego mieszania osadu w róŝnego rodzaju mieszalnikach, czy innych zbiornikach. Po wysuszeniu uzyskuje się jednorodny osad o stałej charakterystyce. Do turbosuszarni nie musi być dostarczany osad, ani o niskiej lepkości, ani o wysokiej zawartości suchej masy. ZałoŜony stopień wysuszenia na wylocie

93 93 z suszarni moŝna łatwo uzyskać w róŝnych warunkach pracy dla osadów o róŝnym stopniu wilgotności. Osad podlega całkowitemu i jednorodnemu wysuszeniu dzięki wytworzeniu cienkiej warstewki osadu przesuwającego się w suszarni w warunkach wyjątkowo burzliwego ruchu przez okres 2-3 minut. Nie ma zalegania resztek osadu wewnątrz suszarki, dzięki czemu osad nie jest naraŝony na długie i niebezpieczne działanie wysokiej temperatury. Zarówno przesuwanie się osadu poddawanego suszeniu, jak i przepływ gazu procesowego odbywa się we współprądzie. Gwarantuje to równomierne przesuwanie się osadu wewnątrz suszarni. Biorąc pod uwagę kontrolowane warunki suszenia osadu naleŝy zaznaczyć, Ŝe system całkowicie unieszkodliwia ładunek mikrobiologiczny zawarty w osadzie. W rzeczywistości, kontakt pomiędzy cienkim filmem osadu, a gorącą ścianą suszarki, pracującej w wysokich turbulencjach, powoduje w konsekwencji szokowe termiczne zabicie mikroorganizmów. W taki sposób jest moŝliwe magazynowanie suchego osadu bez ryzyka rozwoju patogenów. System charakteryzuje się prostotą działania. W rzeczywistości istnieje moŝliwość dostosowania instalacji do róŝnych rodzajów osadu (o róŝnej zawartości suchej masy po odwodnieniu mechanicznym). Instalacja ma równieŝ moŝliwość suszenia osadu do zawartości suchej masy na wylocie zakresie 65-95% suchej masy, w zaleŝności od dalszego wykorzystania. Instalacja jest przystosowana do ciągłej pracy przez 365 dni w roku z planowymi przerwami na rutynową konserwację. W przypadku nieregularnej pracy suszarni uruchomienie całej instalacji wymaga krótkiego czasu (20-30 min.). Istnieje moŝliwość pracy instalacji tylko przez jedną lub dwie zmiany w ciągu doby. Suszarnia jest projektowana i realizowana zapewniając bezpieczeństwo personelu obsługowego i pracy instalacji. Instalacje suszące pracują przy stęŝeniu tlenu poniŝej 4% w obiegu naturalnie zobojętnionym, zgodnie z dyrektywą 94/9/CE ATEX. Obieg powietrza suszącego jest zamknięty i instalacja pracuje w podciśnieniu, w związku z tym Ŝadne gazowe produkty nie są emitowane do atmosfery, co oznacza, Ŝe w przypadku tej instalacji nie ma ryzyka zanieczyszczenia środowiska. Krótki czas procesu pozwala na natychmiastową reakcję systemu samokontroli warunków działania, gdyŝ instalacja posiada automatyczne systemy zabezpieczające w przypadku awarii. Cała instalacja sterowana jest przy pomocy PLC, więc w przypadku wykrycia rozbieŝności pomiędzy wartością nastawy i rzeczywistą, włącza się automatyczna procedura pomocnicza, która przywraca bezpieczne warunki pracy instalacji. SPALANIE OSADÓW Do technologii realizujących w sposób bezpośredni proces spalania osadów ściekowych zalicza się: Spalanie w złoŝu fluidalnym. Technologie te naleŝą do najbardziej technicznie zaawansowanych rozwiązań konstrukcyjnych, najczęściej

94 94 stosowane są technologie spalania w złoŝu stacjonarnym, coraz częściej w złoŝu cyrkulacyjnym oraz w tzw. złoŝu wirowym. Technologie te są bardzo dobrze opanowane pod względem technicznym, są wysokoefektywne energetycznie, posiadają szereg potwierdzonych aplikacji w energetyce zawodowej, opartej na paliwach węglowych. UmoŜliwiają spalanie osadu odpowiednio odwodnionego mechanicznie (tam, gdzie transport uwodnionych osadów nie stanowi zbyt duŝych kosztów), jak równieŝ częściowo osuszonego czy teŝ w postaci granulatu lub kombinacji osadu odwodnionego jedynie mechanicznie i osadu granulowanego. Spalanie w piecach z mechanicznym rusztem ruchomym. Technologie te są dobrze rozwinięte technicznie, czerpiące doświadczenia z konwencjonalnych instalacji do spalania stałych odpadów komunalnych. Charakteryzują się prostotą konstrukcji i dobrą efektywnością energetyczną. Spalanie w piecu obrotowym, do którego osady wprowadzane są najczęściej przeciwprądowo, co zapewnia wstępne ich osuszenie przed zasadniczym procesem spalania. Spalanie w róŝnych odmianach pieców półkowych, połączone najczęściej z procesem suszenia osadów. Technika fluidalna. Zastosowana została w zakresie spalania juŝ w latach sześćdziesiątych i stworzyła następujące moŝliwości poprawy tego procesu: intensyfikację wymiany ciepła między warstwą fluidalną, a powierzchnią ogrzewalną w niej zanurzoną, co prowadzi do znacznego zmniejszenia powierzchni ogrzewalnych i całkowitych gabarytów kotła, spalania paliw o znacznej zawartości balastu, palenisko fluidyzacyjne moŝe spalać paliwo o duŝej rozpiętości frakcyjnej paliw (0-10 mm), obniŝenie temperatury spalania C, w zaleŝności od temperatury mięknięcia popiołu, powoduje z jednej strony znaczne zmniejszenie strat materiału rur powstałych na skutek działania korozji, z drugiej zaś strony zmniejsza w znacznym stopniu emisję do otoczenia tlenków azotu, utrzymanie stałego profilu temperatury w całej objętości komory. Piec fluidalny jest zasadniczo cylindryczną lub prostokątną komorą. W dolnej części znajduje się ruszt, a nad nim piaskowe złoŝe fluidalne. Osady poddawane procesowi spalania wprowadza się do złoŝa fluidalnego. Tu, zawarte w osadach składniki organiczne zaczynają się palić i w postaci drobnych cząstek unoszone są przez mieszaninę parowo-spalinową ze złoŝa fluidalnego i ponad nim wypalają się do końca. Wymagania dotyczące całkowitej likwidacji substancji organicznych zostają praktycznie spełnione w 100%. Na skutek mechanicznego działania ziaren złoŝa fluidalnego powstające aglomeraty popiołu zostają rozdrobnione. Szybkie, wyrównanie się temperatury i wysoki współczynnik wymiany ciepła powoduje, Ŝe spalanie przebiega intensywnie i równomiernie. Czas przebywania w przestrzeni dopalania jest dostatecznie długi i wystarcza do całkowitego wypalania. DuŜa intensywność spalania powoduje, Ŝe wartość opałowa paliwa zostaje całkowicie wykorzystana, a objętość pozostałości zredukowana do minimum.

95 95 Spalanie osadów w kotle rusztowym. Spalaniu takiemu mogą być poddane osady z komunalnych i przemysłowych oczyszczalni ścieków wysuszone do około 90% s.m. Komora spalania wyposaŝona jest w trzy punkty podawania powietrza oraz ruszt ruchomy chłodzony wodą. Spaliny ulegają dopalaniu w komorze dopalającej, w temperaturze ponad 850ºC i przy czasie zatrzymania 2 sekund. Spaliny mogą być oczyszczane metoda suchą, półsuchą lub mokrą i opuszczają instalację przez komin. Popiół i ŜuŜel paleniskowy usuwany jest okresowo zdolnej części pieca przez specjalne pochyłe dno. Proces spalania odpowiada wymaganiom dyrektywy 2000/76/EC. W wyniku spalania uzyskuje się maksymalną redukcję objętości osadów. Pozostałość po spaleniu pozbawiona jest związków organicznych i moŝe być składowana lub wykorzystywana jako komponent do produkcji pewnych rodzajów materiałów budowlanych. Ciepło wydzielone w procesie spalania osadów moŝe być wykorzystane do zasilania suszarki osadów. Przy odpowiednim stosunku wartości kalorycznej osadu oraz stopnia jego odwodnienia, proces moŝe być autotermiczny, tzn. nie wymagane jest dostarczenie dodatkowego paliwa. Alternatywnie do kotłów fluidalnych spotyka się instalacje do spalania osadów, w których elementem bazowym są piece obrotowe. Obrotowy piec bębnowy zbudowany jest z zewnętrznego stalowego bębna wyłoŝonego materiałem ceramicznym. Piec pochylony jest pod określonym kątem i obraca się z nieznaczną prędkością. Poprzez rotację osady ściekowe podlegają mieszaniu i stopniowo przechodzą przez kolejne strefy podlegające suszeniu, odgazowaniu, spalaniu i schładzaniu popiołu. Proces spalania przebiega w temperaturze C. Osady i spaliny prowadzone mogą być współprądowo lub przeciwprądowo. JednakŜe w praktyce stosuje się system pracy we współprądzie, z uwagi na mniejsze niebezpieczeństwo wydmuchów lub wybuchów. Zaletą procesu spalania w piecach obrotowych jest stabilność cieplna w stosunku do zmian obciąŝenia i wielkości podawanego materiału. Wadą natomiast, z uwagi na duŝe rozmiary części ruchomych jest ich wraŝliwość na zmianę obciąŝenia cieplnego. Ponadto dotkliwą wadą jest równieŝ niekorzystny bilans energetyczny, bowiem oprócz znacznych strat na skutek promieniowania występują straty ciepła unoszone z duŝymi ilościami spalin, z uwagi na konieczność pracy tego typu instalacji ze znacznym nadmiarem powietrza wymaganym do całkowitego spalania. Instalacja z piecem półkowym. Jednym z wariantów spalania jest instalacja z piecem półkowym. Osady w instalacjach półkowych są dostarczane na najwyŝsze paleniska, gdzie przebiega proces suszenia, a następnie przesuwane są na niŝsze półki, na których zachodzi proces pirolizy i spalania. KaŜda półka wyposaŝona jest w zgrzebła (od 2-4) zamontowane na wirniku, chłodzone powietrzem, transportujące osady na coraz niŝszą półkę. Wirnik obraca się ze stałą prędkością, dzięki czemu osady wprawiane są w ciągły ruch. Ponadto jego zadaniem jest dostarczanie zimnego powietrza do zgrzebeł. Proces spalania rozpoczyna się za pomocą palników wbudowanych w strukturę pieca. Główna zaleta pieców półkowych to dobre wykorzystanie energii, a wada koszt dodatkowego paliwa niezbędnego do prowadzenia procesu. W instalacji istnieje ryzyko palenia się osadów na górnych paleniskach przeznaczonych do suszenia osadów.

96 96 Problemem, który zawsze towarzyszy procesom spalania jest uwalnianie szkodliwych substancji do atmosfery. Emisja dioksyn towarzyszy wszystkim procesom spalania, w których występuje substancja organiczna oraz związki chloru. Dlatego spalanie osadów ściekowych podlega takim samym ograniczeniom w zakresie emisji zanieczyszczeń jak spalanie odpadów przemysłowych i komunalnych, i dlatego spalarnia musi być wyposaŝona w bardzo wysokoskuteczny i wielostopniowy system oczyszczania spalin zawierający układ SCR (bądź SNCR - niekatalityczna redukcja tlenków azotu) oraz adsorbery z węglem aktywnym. Oprócz dioksyn do atmosfery w procesach spalania uwalniane są: SO2, NOx, HCl, HF, metale cięŝkie oraz związki organiczne. Determinuje to stosowanie sprawnego systemu oczyszczania spalin obejmującego: układ odpylania (elektrofiltr lub/i filtry tkaninowe), układ mokrego oczyszczania gazów. dwustopniowy, płuczka kwaśna i alkaliczna, układ redukcji tlenków azotu (SCR lub SNCR), który będzie redukował emisję dioksyn, układ adsorberów z węglem aktywnym. Oprócz gazów w procesach spalania powstają jeszcze stałe produkty poprocesowe: popioły oraz placki filtracyjne po mokrym oczyszczaniu spalin, w których kumulują się substancje niebezpieczne zawarte w odpadach, które traktowane są jak odpady niebezpieczne i wymagają odpowiedniego postępowania. Popioły powstające w procesie spalania osadów mogą być utylizowane w następujący sposób: składowane na składowiskach odpadów przemysłowych, wykorzystywane jako dodatek materiałowy do wykonania podbudowy dróg i autostrad, jako dodatek do betonów, jako jeden z kontrolowanych składników materiałów budowlanych, po przetworzeniu w instalacjach krystalizacyjnych, wykorzystywane jako jeden z komponentów rekultywacji terenów poeksploatacyjnych, przemysłowych. Wymienione powyŝej sposoby końcowego zagospodarowania popiołów nie wymagają zwiększenia kosztów inwestycyjnych budowy spalarni, poza przetwarzaniem popiołu w instalacji krystalizacyjnej, która stanowi dodatkowy koszt inwestycyjny w przypadku jej zastosowania. INNE METODY UTYLIZACJI OSADÓW Mokre utlenianie. Mokre utlenianie jest procesem stosowanym do unieszkodliwiania nadmiernego osadu czynnego. Metoda ta polega na utlenianiu zawiesiny nadmiernego osadu czynnego w temperaturze ºC, pod ciśnieniem 2,0-8,0 MPa. W warunkach tych

97 97 komórki osadu czynnego i ich aglomeraty ulegają termicznej destrukcji i rozpadowi, a związki organiczne zawarte w roztworze utleniają się przede wszystkim do CO 2 i wody. Osad czynny w takich warunkach ulega całkowitemu spopieleniu. Skuteczność tej metody opiera się na dwóch korzystnych cechach tego systemu reakcyjnego: po pierwsze wraz ze wzrostem temperatury powyŝej 393 K rośnie w znaczący sposób rozpuszczalność tlenu w roztworach wodnych, a po drugie podwyŝszanie temperatury zwiększa szybkość reakcji chemicznych i poprawia efektywność wytwarzania wolnych rodników w układzie. Proces mokrego utleniania moŝe stać się atrakcyjną alternatywą dla klasycznego, wysokotemperaturowego spalania osadów, nie wymagającą odwadniania i suszenia. Wytworzone w procesie ciepło moŝe mieć zastosowanie do ogrzewania wejściowego strumienia oczyszczanej zawiesiny. Mokre utlenianie moŝe być prowadzone przy niskich temperaturach ( K) jak i w wysokich powyŝej 523 K. W niskich temperaturach stopień usunięcia OWO jest jednak niewielki i wynosi 10-20%. Wraz ze wzrostem temperatury szybkość reakcji i stopień usunięcia węgla organicznego wzrasta osiągając wartość 80% w temperaturach K. Piroliza. Piroliza jest metodą transformacji termicznej substancji organicznych w środowisku całkowicie pozbawionym tlenu bądź przy niewielkiej jego obecności, w podwyŝszonej temperaturze. Proces ten prowadzi do wydzielania produktów, takich jak: gaz, olej i koks pirolityczny, ma charakter endotermiczny. W zaleŝności od temperatury prowadzenia procesu wyróŝnia się pirolizę niskotemperaturową ( C) i wysokotemperaturową ( C). Proces pirolizy moŝna podzielić równieŝ na: Slow pyrolysis - proces prowadzony w niskich temperaturach z duŝym uzyskiem fazy stałej. Fast pyrolysis - proces optymalizowany pod kątem uzysku duŝej ilości ciekłych i gazowych produktów. W procesie pirolizy uzyskuje się: fazę gazową, tzw. gaz pirolityczny, który zawiera przede wszystkim parę wodną, wodór, metan, etan i ich homologi, wyŝsze węglowodry alifatyczne (C 2 -C 4 ), tlenek i dwutlenek węgla oraz inne związki gazowe jak: H 2 S, NH 3, HCl, HF, HCN. fazę stałą, tzw. koks pirolityczny, substancje obojętne oraz pyły ze znaczną zawartością metali cięŝkich itp. fazę płynną, którą stanowią kondensaty wodne i oleiste, składające się z mieszaniny olejów i smół, wody oraz składników organicznych. Produkty ciekłe są złoŝoną miksturą węglowodorów i wymagają dalszego przetwarzania przed wykorzystaniem. Z kolei wytwarzany gaz charakteryzuje się wyŝszą wartością kaloryczną niŝ ten uzyskiwany w procesie zgazowania. Wartość ta kształtuje się na poziomie MJ/Nm 3. Składniki te mogą być przeznaczone do dalszego wykorzystania. Ilość i skład powstających produktów zaleŝy głównie

98 98 od rodzaju i składu odpadów, górnego zakresu stosowanych temperatur oraz czasu przebywania w reaktorze pirolitycznym. Piroliza moŝe być prowadzona w: reaktorach szybowych i ze złoŝem fluidalnym, w których ruch masy odbywa się pionowo, reaktorach obrotowych oraz piecach przepychowych i innych piecach dwukomorowych z kontrolowanym powietrzem, w których ruch masy odbywa się poziomo lub wsad się nie przemieszcza. Zgazowanie. Zgazowanie polega na przekształceniu w wysokich temperaturach węgla zawartego w danym surowcu lub paliwie stałym w paliwo gazowe, składające się głównie z tlenku i dwutlenku węgla, wodoru, metanu, azotu i pary wodnej. W odróŝnieniu od procesu odgazowania, zgazowanie odbywa się najczęściej przy pewnym udziale tlenu (dostarczającego energię) i wody. Procesy pirolizy i zgazowania znajdują powszechne zastosowanie w róŝnych gałęziach przemysłu. Procesem zgazowania obejmuje się głównie paliwa stałe (węgiel kamienny, lub brunatny) w celu wytworzenia niskokalorycznego gazu opałowego, gazu syntezowego wykorzystywanego w przemyśle chemicznym lub gazu wysokometanowego (po dodatkowej metanizacji katalitycznej), który moŝe być skierowany bezpośrednio do sieci gazociągowej. Zgazowanie moŝna prowadzić róŝnymi metodami oraz w róŝnych warunkach ciśnienia i temperatury, ale przewaŝnie odbywa się to z udziałem określonych ilości tlenu i pary wodnej. W procesie tym zachodzą głównie reakcje węgla z parą wodną i tlenem oraz z powstającym dwutlenkiem węgla i wodorem, a takŝe reakcje wtórne pomiędzy wytwarzającym się tlenkiem węgla, a para wodną. Ostatnio stosowanym rozwiązaniem w zakresie unieszkodliwiania osadów ściekowych spotykanym na oczyszczalniach ścieków jest budowa własnych kotłowni zbudowanych na bazie kotłów c.o. opalanych osadem ściekowym. Tego typu rozwiązanie zostało zastosowane m.in. w Polsce na oczyszczalni ścieków w Swarzewie, gdzie osady ściekowe poddaje się procesowi zgazowywania. W przypadku Swarzewa zainstalowano kocioł grzewczy wodny niskotemperaturowy opalany paliwem, które stanowią osady z domieszką miału węglowego w stosunku masowym 2/3 osady i 1/3 węgiel. Mieszanka ta ma ciepło spalania około 12 MJ/kg. Ciepło spalania jest około dwukrotnie niŝsze niŝ przy miale węglowym, natomiast wilgotność mieszanki jest ponad 2,5-krotnie wyŝsza. Kocioł ma konstrukcję stalową w kształcie prostopadłościanu, stojącą, wyposaŝoną w dyszę i regulację powietrza do spalania lotnych części osadów oraz w aparaturę sterująco-zabezpieczającą. Kocioł spawany jest z blach o grubości 4 i 6 mm, ocieplony wełną mineralną i obudowany blachą 1 mm. Główne zespoły kotła to: komora zgazowania, komora spalania, wymiennik ciepła, stabilizator spalin oraz zespół sterująco-zabezpieczający. Spaliny uzyskane w trakcie procesu wykorzystywane są do ogrzewania komory paleniskowej oraz wodnych ścian płaszcza kotła. Ruszt wykonany jest ze stalowych rur, przez które przepływa woda chłodząca. Powietrze do spalania doprowadzane jest wentylatorem, który jest sterowany automatycznie dwoma regulatorami temperatury. Czujnik temperatury wody umieszczony jest w króćcu wody gorącej. Czujnik temperatury spalin umieszczony jest w kominie.

99 99 Zamknięty cykl spalania trwa do 12 godzin i polega na zgazowaniu i spaleniu substancji organicznych zawartych w osadach ściekowych wzbogaconych miałem węglowym. Po zamknięciu pieca spalanie przeprowadza się warstwowo od góry ku dołowi. Równomierne spalanie uzyskuje się poprzez strefowo nadmuchiwane powietrze na obwodzie komory spalania. Powstające w procesie wytlewania gazy gromadzą się w górnej części komory spalania, mieszają się tu z doprowadzanym powietrzem, a następnie przeprowadza się je przez ceramiczny stabilizator, przez co osiąga się całkowite spalanie wszystkich gazów i dezodoryzację spalin. Temperatura stabilizatora kształtuje się na poziomie C. System Krepro. Innym sposobem termicznego unieszkodliwiania osadów ściekowych moŝe być system Krepro proponowany przez szwedzką korporację Kemira Group. Proponowana metoda prowadzi do otrzymania z osadów ściekowych: frakcji fosforowych w formie nawozu fosforowego, biopaliwa, wytrąconych chemikali, węgla organicznego. Zasada działania procesu Krepro polega na prowadzeniu zagęszczonego osadu przez zbiornik mieszania wstępnego, do którego dostarczany jest kwas siarkowy w celu utrzymania stałego odczynu ph=1,5-2. Jest to zbiornik hydrolizujący. Po procesie hydrolizy osad jest podgrzewany w wymienniku ciepła do temperatury około C, skąd prowadzony jest do reaktora. W reaktorze w temperaturze C i przy ciśnieniu 4 barów następuje reakcja rozkładu (degradacji) w czasie minut. Po upływie tego czasu osad schładzany jest do temperatury około 50 0 C, a następnie podawany do zbiornika rozpręŝającego. Po zbiorniku osad przepływa na wirówkę dekantacyjną, w której następuje oddzielenie masy organicznej od rozpuszczonych w cieczy metali i fosforanów. Otrzymana masa organiczna stanowi produkt o wysokich walorach energetycznych, zaś filtrat podawany jest procesowi alkalizacji z udziałem soli Ŝelaza i w efekcie wytrącone zostają związki fosforu w postaci fosforanu Ŝelazowego. Otrzymany fosforan Ŝelazowy podawany jest do odwadniania do wartości suchej masy około 35%. Frakcja ta zawiera niskie stęŝenie metali cięŝkich i moŝe być uŝyta wprost jako nawóz, zaś filtrat z tej wirówki, którego zawartość stanowi głównie odzyskany koagulant jest zawracany do procesu oczyszczania ścieków. Po zbiorniku osad przepływa na wirówkę dekantacyjną, w której następuje oddzielenie masy organicznej od rozpuszczonych w cieczy metali i fosforanów. Otrzymana masa organiczna stanowi produkt o wysokich walorach energetycznych, zaś filtrat podawany jest procesowi alkalizacji z udziałem soli Ŝelaza i w efekcie wytrącone zostają związki fosforu w postaci fosforanu Ŝelazowego.

100 100 Otrzymany fosforan Ŝelazowy podawany jest do odwadniania do wartości suchej masy około 35%. Frakcja ta zawiera niskie stęŝenie metali cięŝkich i moŝe być uŝyta wprost jako nawóz, zaś filtrat z tej wirówki, którego zawartość stanowi głównie odzyskany koagulant jest zawracany do procesu oczyszczania ścieków. Podsumowując informacje zawarte w niniejszym rozdziale moŝna stwierdzić, Ŝe z uwagi na brak moŝliwości technicznych (niedobór terenu) naleŝy odrzucić wariant utylizacji osadu z wykorzystaniem kompostowania. NaleŜy jednak podkreślić, Ŝe wariant ten, przy niŝszych kosztach inwestycyjnych do suszarni osadów, odznacza się najlepszą efektywnością w zakresie kosztów eksploatacyjnych. Niewątpliwą wadą wariantu, która moŝe przekreślić uzyskiwanie dobrych wyników eksploatacyjnych, jest natomiast konieczność znalezienia rynków zbytu dla wytworzonego kompostu. Jednoznaczne naleŝy natomiast zarekomendować zagospodarowanie rolnicze osadu, a w przypadku okresowego lub ciągłego braku moŝliwości korzystania z tego rozwiązania, suszenie osadu w suszarni zlokalizowanej na terenie oczyszczalni i jego składowanie na składowisku lub spalanie w instalacjach zewnętrznych. Taki scenariusz działań odznacza się bardzo wysokim stopniem bezpieczeństwa i elastyczności i pozwala na wielokierunkowe postępowanie z osadem odwodnionym, w zaleŝności od bieŝącej koniunktury lub uwarunkowań formalno-prawnych. Wariant z utylizacją osadu polegającą na suszeniu i spalaniu osadu na terenie oczyszczalni jest najbardziej uniwersalny ze wszystkich rozwiązań. Największą wadą tego wariantu jest oczywiście konieczność szybkiego wydatkowania znacznie większych nakładów inwestycyjnych w stosunku do rozwiązania z suszarnią. NaleŜy jednak podkreślić, Ŝe spalarnia moŝe zostać wyodrębniona jako kolejny etap realizacyjny, którego wykonanie moŝe nastąpić w terminie późniejszym. W tym wypadku naleŝy pamiętać o takim zaprojektowaniu suszarni (lokalizacyjnym i technicznym), aby moŝliwe było w kolejnym etapie bezproblemowe dobudowanie spalarni osadów.

101 Charakterystyka obiektów technologicznych przebudowanej i rozbudowanej oczyszczalni 5.1. Wytyczne dla przebudowywanych i nowych obiektów oczyszczalni PoniŜej przedstawiono ogólne wymagania dla przebudowywanych i nowych obiektów oczyszczalni: wszystkie urządzenia winny zostać zintegrowane z istniejącymi systemami oczyszczalni, zasilanie nowych i modernizowanych urządzeń ma zostać zrealizowane z istniejących stacji transformatorowych na terenie oczyszczalni i rozdzielni, po ich ewentualnej rozbudowie i modyfikacji, naleŝy zastosować materiały odporne na warunki środowiskowe oczyszczalni, naleŝy uwzględnić konieczność dostarczenia zestawu części zamiennych na okres 3 lat pracy układu, całość nowych urządzeń i układów pomiarowych ma być podłączona do nadrzędnego systemu sterowania i wizualizacji, z moŝliwością zdalnego ręcznego i automatycznego sterowania ze stanowiska głównego dyspozytora, wszystkie prace związane z wykonywaniem otworów, przejść przez ściany, itp. mają zostać wykonane w technice nieudarowej, zastosowane zasuwy winny być w wykonaniu noŝowym, z noŝem całkowicie wysuwanym poza światło przewodu, a ponadto w większości przypadków naleŝy stosować napędy elektryczne dla armatury, do wykonania elementów stykających się ze ściekami, osadami, gazami i środowiskiem agresywnym naleŝy uŝyć tworzyw sztucznych (w ziemi) lub stali nierdzewnej kwasoodpornej, naleŝy uwzględnić zabezpieczenia obiektów zagłębionych pod terenem wynikające z wysokiego poziomu wód gruntowych i ich agresywności, przy lokalizowaniu nowych obiektów na terenie (w projekcie budowlanym i wykonawczym) naleŝy stosować zasadę ich maksymalnego wypiętrzania w terenie rodzimym, z uwagi na istniejące, bardzo niekorzystne warunki gruntowe, naleŝy zabezpieczyć obiekty kubaturowe na okoliczność moŝliwości wystąpienia szkód górniczych. naleŝy stosować wyroby produkcji krajowej lub zagranicznej posiadające aprobaty techniczne wydane przez odpowiednie instytucje, nowe i zawsze najwyŝszej jakości. Zaleca się, o ile jest to moŝliwe, stosowanie maszyn i urządzeń technologicznych tej samej grupy pochodzących od jednego producenta.

102 102 Wszystkie urządzenia napędzane elektrycznie muszą być dostarczone przez producenta razem z silnikami i skrzynkami przyłączeniowo-sterowniczymi, w obudowach z tworzywa izolacyjnego, w których znajdują się odpowiednie zabezpieczenia zapewniające bezpieczeństwo. Wszystkie urządzenia naleŝy dostosować do pracy z mediami o temperaturze minimum +40 C. NaleŜy stosować urządzenia o łatwo dostępnych częściach zamiennych. Do kaŝdego dostarczanego urządzenia musi być dostarczony równieŝ stosowny atest. PoniŜej opisano wymagania szczegółowe dla podstawowych maszyn i urządzeń, które będą zastosowane przy modernizacji i rozbudowie oczyszczalni, a które mogą być pozyskiwane od wielu róŝnych producentów. Dla pozostałych maszyn i urządzeń, wymagania techniczne nie zostały określone z uwagi na ich autorski, specyficzny charakter nadany im przez wytwórcę. Pompy zatapialne. Zastosowane pompy muszą odpowiadać wymaganiom technicznym dla pomp odśrodkowych klasy I, według PN-ISO Pod pojęciem pompy rozumie się kompletny sprawnie funkcjonujący układ składający się z agregatu pompowego zespolonego z silnikiem elektrycznym wraz z kompletem prowadnic rurowych, zamocowań i z kolanem ze stopką. Podstawowe wymagania dla pomp są następujące: pompy muszą być przystosowane do przetłaczania ścieków z zawartością ciał stałych oraz osadów ściekowych, pompy muszą być demontowalne, natomiast kolana ze stopką i prowadnice rurowe muszą być zamontowane na stałe w zbiorniku i posiadać amortyzator, górna część prowadnic musi sięgać do wysokości umoŝliwiającej bezpieczną manipulację obsługi, pompy będą wciągane/opuszczane za pomocą przenośnej wciągarki ręcznej lub elektrycznej, pompy muszą posiadać uchwyt sprzęgający pozwalający na przyłączenie odłączalnej pompy z trwale zamocowanym do dna kolanem ze stopką, pompy i ich silniki muszą zostać wywaŝone dynamicznie, kabel elektryczny zasilający silnik pompy musi być w wykonaniu wodoszczelnym i o takiej długości, aby umoŝliwił podłączenie silnika pompy do skrzynki zasilającej elektrycznej, w pompie musi być zamontowany fabrycznie czujnik zawilgocenia komory silnika i zabezpieczenie termiczne - bimetal, wszystkie elementy składowe układów pompowych (agregat pompowy, silnik, prowadnice rurowe, zamocowania, kolano ze stopką, itp.) muszą być wykonane z materiałów odpornych na korozję i tam gdzie jest to wymagane na zewnątrz zabezpieczone powłoką lakierniczą, pompy muszą mieć stabilną charakterystykę pracy, zgodną z projektem.

103 103 Pompy osadowe. Dla pompowania osadów naleŝy stosować pompy rotacyjne i rozdrabniacze zamawiane jako zespół pompowy/rozdrabniający na ramie, z zabezpieczeniem przed suchobiegiem i przeciąŝeniem. Pompy osadu zagęszczonego oraz osadu ustabilizowanego (nadawa pras) winny być jednego typoszeregu umoŝliwiając uŝytkownikowi (w sytuacji awarii) zamienne ich wykorzystanie. RównieŜ ramy podstaw wszystkich pomp winny być identyczne. Pompy muszą posiadać całkowite wyłoŝenie wnętrza korpusu elementami ochronnymi wymiennymi (wkładki osiowe i wkładki obwodowe) w celu zredukowania kosztów eksploatacji oraz skrócenia przeprowadzanych działań serwisowych. Wały pomp oraz rdzenie tłoków nie mogą mieć kontaktu z pompowanym medium. Konstrukcja tłoka, wraz z nadlanymi o-ring ami musi całkowicie odseparowywać wały oraz rdzenie tłoków od medium umoŝliwiając łatwe i szybkie przeprowadzenie serwisu (bez moŝliwości zapieczenia się tłoka na wale pompy). Pompy zasilające stację zagęszczania osadu mają posiadać wymienne nakładki tłoków lub tłoki regulowane celem zredukowania kosztów eksploatacji podczas ich wymiany. Rdzeń tłoka pozostanie na wale. Pompy osadu zagęszczonego i osadu ustabilizowanego (nadawa pras komorowych) muszą posiadać tłoki o geometrii zapewniającej przyleganie tłoka na duŝej powierzchni do korpusu gwarantując im długą Ŝywotność. Tłoki muszą posiadać moŝliwość ponownego nastawienia. Uszczelnienia mechaniczne musi cechować prostota konstrukcji i wymiany przy zachowaniu niskiej ceny. Prędkości obrotowe pomp, przy nominalnych parametrach eksploatacji, mają zawierać się w zakresie /min. Rekomendowana prędkość wynosi 200 1/min. Pompy mają cechować duŝe jednostkowe pojemności korpusu części pompowej gwarantujące długą Ŝywotność. Wymagany jest jeden producent urządzeń (ujednolicenie serwisu i zamienność urządzeń). Mieszadła. Zastosowane mieszadła będą mieszadłami zatapialnymi o osi poziomej. Mieszadła powinny być przystosowane do pracy w całkowitym zanurzeniu w ściekach lub osadach ściekowych. Pod pojęciem mieszadła zatapialnego rozumie się kompletny sprawnie funkcjonujący układ składający się ze śmigła i motoreduktora wraz z kompletem prowadnic i zamocowań oraz Ŝurawikiem ręcznym lub elektrycznym słuŝącym do montaŝu/demontaŝu mieszadła. Podstawowe wymagania dla mieszadeł zanurzalnych są następujące: prowadnice do opuszczania/podnoszenia i mocowania mieszadeł muszą mieć moŝliwość ustawienia kątów w płaszczyźnie pionowej w zakresie ± 15 o, muszą posiadać ogranicznik dolny zabezpieczający śmigła przed uszkodzeniem (uderzeniem o dno), amortyzator, oraz muszą zapewniać moŝliwość instalacji mieszadła w ściekach na dowolnej głębokości powyŝej ogranicznika,

104 104 górna część prowadnic musi sięgać do wysokości umoŝliwiającej bezpieczną manipulację obsługi, kabel elektryczny zasilający mieszadło musi być w wykonaniu wodoszczelnym i o takiej długości, aby umoŝliwił podłączenie mieszadła do skrzynki zasilającej elektrycznej, w mieszadle musi być zamontowany fabrycznie czujnik zawilgocenia komory silnika i zabezpieczenie termiczne - bimetal, mieszadła muszą być wyposaŝone w łańcuch do jego wyciągania/opuszczania wraz z zaczepem, mieszadła muszą zostać wywaŝone dynamicznie (dla mieszadeł powyŝej 100 obr/min), wszystkie elementy składowe mieszadeł (śmigło, motoreduktor, prowadnice, zamocowania, Ŝurawik, itp.) muszą być wykonane z materiałów odpornych na korozję i tam gdzie jest to wymagane na zewnątrz zabezpieczone powłoką lakierniczą, mieszadła muszą mieć stabilną charakterystykę pracy, zgodną z projektem, mieszadła muszą cechować się moŝliwością zamiany miejscami pracy na dowolnej konstrukcji w dowolnej komorze oraz budową modułową z moŝliwością konfiguracji parametrów typu: średnica śmigła, prędkość obrotowa, moc silnika. śmigło: monolityczne, dwuramienne, z moŝliwością łatwego montaŝu na wale mieszadła, typu lekkiego (max 30 kg) wykonane z tworzywa sztucznego. Ramiona profilowane o zmiennym kącie natarcia i szerokości łopat, zakończone wingletami. motoreduktor: wykonany z Ŝeliwa, posiadający moŝliwość łatwej zmiany prędkości obrotowej w zakresie oferowanych parametrów pozostałych mieszadeł (na zasadzie zmiany przełoŝenia). oraz posiadający podwójne uszczelnienie przedzielone komorą olejową (pierwsze uszczelnienie zewnętrzne chronione przed napływem ciał włóknistych), kaŝde mieszadło wyposaŝone w indywidualną konstrukcją nośną wykonaną ze stali nierdzewnej oraz własnymi urządzeniami do transportu pionowego i poziomego (indywidualny Ŝurawik dla kaŝdego mieszadła). Wymagany jest jeden producent urządzeń (ujednolicenie serwisu i zamienność urządzeń). Prowadnice i uchwyty. Prowadnice i uchwyty oraz inny osprzęt naleŝy wykonać ze stali nierdzewnej min. 0H18N9. Prowadnice w kaŝdym przypadku muszą być wykonane jako rurowe. śurawie słupowe i urządzenia dźwigowe. NaleŜy stosować Ŝurawie słupowe obrotowe przenośne z wciągarką linową ze stali nierdzewnej i stopą ze stali nierdzewnej, wykonanie ze stali nierdzewnej, linka z szaklą ze stali nierdzewnej min. 0H18N9. Dla transportu urządzeń przewidziano równieŝ wciągniki łańcuchowe ręczne zawieszone na belkach dwuteowych.

105 105 Urządzenia te jako urządzenia dźwigowe muszą posiadać atest Urzędu Dozoru Technicznego. Dmuchawy. Dmuchawy powinny być promieniowe, odśrodkowe wyposaŝone we własny układ chłodzenia i dostarczane jako kompletne urządzenia słuŝące do wytwarzania określonej objętości powietrza w jednostce czasu o określonym spręŝu. Wymagane parametry techniczne dmuchaw: wydajność jednego agregatu będzie pokrywała średnie zapotrzebowanie powietrza w warunkach zimowych, dmuchawy przepływowe z płynną regulacją przepływu powietrza (45-100%), wydajność całkowita systemu dmuchaw w reŝimie n+1, spręŝ: 1,1 1,3 x wysokość całkowitych strat ciśnienia w układzie tłocznym w warunkach krytycznych, z uwzględnieniem wartości strat ciśnienia dla dostarczonego rodzaju dyfuzorów napowietrzających z uwzględnieniem ich naturalnego zuŝycia, wskaźnik energetyczny systemu dmuchaw: max. 0,025 kwh/nm 3, poziom hałasu obudowa/bez obudowy: max. 70/90 (± 3 db(a)), napęd urządzenia musi stanowić silnik elektryczny na prąd trójfazowy do pracy ciągłej, o klasie izolacji min. F; i stopniu ochrony min. IP 54. Dodatkowe minimalne wymagane wyposaŝenie dmuchaw: obudowa filtra wlotowego, tłumik wlotowy, separator zanieczyszczeń, zawór bezpieczeństwa/wydmuchowy z tłumikiem, tłumik powietrza chłodzącego, kompensator, tłumik wylotowy, dyfuzor stoŝkowy, umieszczone w obudowach dźwiękochłonnych redukujących hałas do wymaganego w projekcie poziomu, zawór zwrotny, zawór/system rozruchowy, oprzyrządowanie dmuchaw musi być zlokalizowane na zewnątrz obudowy, dmuchawy muszą mieć stabilną charakterystykę pracy, zgodną z projektem. Dmuchawy pracować będą w automatyce regulacyjnej.

106 106 Wszystkie dmuchawy musza współdziałać z układem sterowania ilością powietrza wydawanego, w skład którego wchodzą sondy tlenowe oraz Redox, przepustnice powietrzne i falownik (jeŝeli dany typ dmuchawy wymaga go do regulacji). Dmuchawy musza posiadać układ sterowniczy z rejestracją poboru mocy i czasu pracy dmuchawy. Napowietrzanie. Dopuszcza się zastosowanie wyłącznie napowietrzania drobnopęcherzykowego realizowanego za pomocą dyfuzorów. Pod pojęciem układu napowietrzającego rozumie się system pionowych, szczelnych rurociągów powietrznych montowanych do pionowych ścian zbiorników oraz poziomych rurociągów przytwierdzanych do dna zbiorników, do których montowane są dyfuzory. NaleŜy podkreślić, Ŝe układ napowietrzający stanowi integralną całość z zewnętrznymi rurociągami doprowadzającymi spręŝone powietrze, przepustnicami, dmuchawami i układami zasilająco-sterującymi do dmuchaw. Podstawowe wymagania dla układów napowietrzających są następujące: pionowe rurociągi powietrzne (tzw. gałęzie) muszą być zaopatrzone w zawory odcinające montowane ponad zwierciadłem ścieków, zastosowanie takiego sposobu montaŝu rusztów napowietrzających (poziomych odcinków rurociągów powietrznych wraz z zamontowanymi dyfuzorami), aby istniała moŝliwość ich prostego demontaŝu/montaŝu bez potrzeby opróŝniania zbiornika ze ścieków, układ napowietrzający powinien mieć zapewnioną moŝliwość odwodnienia, układ napowietrzania musi posiadać wydajność wymaganą w projekcie, układ rusztów musi być podzielony w następujący sposób: kaŝda komora nitryfikacji musi być zasilana poprzez elektryczną przepustnicę regulacyjną; dodatkowo ruszt napowietrzający w kaŝdej komorze nitryfikacji musi być podzielony na sekcje odcinane za pomocą indywidualnych zaworów z moŝliwością regulacji ich połoŝenia. NaleŜy zastosować dyfuzory drobnopęcherzykowe: wydajność jednostkowa dysku q = 1,0 3,5 Nm 3 /szt*h, systemy odwadniania i zamocowań, dyfuzory łatwo wymienialne i zabezpieczone przed wyporem, elementy stalowe wykonane ze stali nierdzewnej, dopuszczalna strata ciśnienia 300 mm H 2 O, wymagane minimalne parametry systemu napowietrzania w zakresie wydajności jednostkowej przepływu powietrza q = 1,5 10 Nm 3 /m 2 h wynoszą: - współczynnik napowietrzania k L a = 5 14 h -1, - współczynnik sprawności OC% (OA) = %, - ekonomia natleniania w warunkach standardowych, dla standardowych warunków (H=5,0 m): 3,5 5,0 kgo 2 /kwh, - minimalny gradient prędkości mieszania 90 s -1.

107 107 Zgarniacz na osadniku wtórnym. PoniŜej opisano wymagane wyposaŝenie. Zgarniacz osadu dennego: medium: ścieki oczyszczone biologicznie, typ zgarniacza: podnoszony ponad ścieki, rodzaj: listwowy ciągły z dogarnianiem, dostosowany do pracy w zbiorniku z lejem osadowym. Pomost zgarniacza: szerokość: 1200 mm, wysokość barier i rodzaj materiału: 1100 mm/oh18n9, obciąŝenie barierek: 1,5 kn/mb, obciąŝenie pomostu dodatkowe: 1,5 kn/m 2, wysokość bortnic: 150 mm, rodzaj pokrycia: kratka z tworzywa sztucznego, konstrukcja pomostu oraz obarierowanie ze stali nierdzewnej. Napęd jazdy zgarniacza: typ napędu: podwójny, obwodowy, dodatkowy napęd na drugą oś kaŝdego z wózków zgarniacza, motoreduktor przystosowany do pracy ciągłej, rodzaj materiału: guma, szybkość jazdy: 1,4 2,0 m/min., stopień szczelności silnika: IP 55(56). Zgarniacz flotatu: regulacja krawędzi przelewu: ±40 mm (ręczna), materiał: 1H18N9T. Szczotka do czyszczenia koryt przelewowych: średnica szczotki: min. 450 mm, wysokość szczotki: dostosowana do wysokości przelewu, obroty silnika: maks min -1, stopień szczelności silnika: IP56, typ przekładni: dwustopniowa, podnoszenie i opuszczanie szczotki regulowane: ręczne, wciągarką, docisk szczotki do dna koryta pod własnym cięŝarem, docisk szczotki do ścian koryta spręŝynowy przestawny, materiały na szczotkę: PP, PE, Poliamid, 1H18N9T.

108 108 WyposaŜenie stacji zagęszczania i odwadniania osadu. Wymagana jest maksymalna unifikacja wyposaŝenia stacji zagęszczania osadu nadmiernego i odwadniania osadu w odniesieniu do pomp, stacji przygotowania i dozowania polielektrolitu i innych elementów, które mogą być wykorzystywane zamiennie. Stacje przygotowania i dozowania polielektrolitu muszą być jednakowe. Wymagane jest zastosowanie materiałów o szczególnej odporności na środowisko silnie korozyjne; konieczna stal nierdzewna gatunku min. 0H18N9, o ile wymagania producenta nie stanowią inaczej (dopuszczalne tylko podwyŝszone wymagania jakości materiałów), tworzywa sztuczne, malowanie zestawami powłokowymi o trwałości min. średniej, do eksploatacji w środowiskach o specjalnych naraŝeniach korozyjnych wg normy ISO Wymagania dla zagęszczaczy. Wymagania opisano poniŝej: wydajność nom. 40 m 3 /h i 400 kg s.m.o./h (W=99,00%), wydajność obl. 35 m 3 /h, dla uzyskania osadu zagęszczonego o zaw. s.m. 6%: - wydajność gwarantowana 80m 3 /h osadu o uwodnieniu 99,20% dla uzyskania osadu zagęszczonego o zaw. s.m. 7%, - zuŝycie polielektrolitu 3-8 g/kg s.m. osadu, - jakość odcieku: zawiesina <250mg/l, uŝycie do płukania zagęszczaczy podczas ich pracy wody technologicznej pobieranej z odpływu urządzeń, z moŝliwością pracy na wodzie technologicznej pobieranej z odpływu z oczyszczalni (automatyczne uzupełnianie z istniejącego zbiornika wody technologicznej), czyszczenie instalacji płukania zagęszczaczy (wtryskiwaczy) woda technologiczną bez rozmontowywania i rozszczelniania instalacji (szczotka zabudowana wewnątrz przewodu dysz), moŝliwość pracy bezobsługowej (obsługa niezbędna jedynie do rozpoczęcia pracy, regulacji oraz zakończenia, ewentualnego okresowego czyszczenia) automatyzacja procesu, pomiar objętości podawanego osadu (przepływomierz elektromagnetyczny dla kaŝdego urządzenia), polimeru (przepływomierz elektromagnetyczny dla kaŝdego urządzenia), wody do bieŝącego rozcieńczania polimeru, moŝliwość płynnej ręcznej regulacji (rozcieńczania) stęŝenia roztworu polimeru podczas pracy urządzenia (stacja dozowania polimeru winna przygotowywać roztwór o wyŝszym stęŝeniu niŝ roboczy, natomiast stęŝenie pracy będzie uzyskiwane przez domieszanie wody w ciągu tłoczenia polimeru), moŝliwość regulacji ilości podawanego osadu, ilości podawanego polimeru ze stacji roztwarzania oraz ilości dodawanej wody, pełna hermetyzacja układu zagęszczania. Wymagania dla stacji roztwarzania i dozowania polielektrolitu. Wymagania te są następujące:

109 109 pełna automatyzacja procesu, przystosowanie do pracy z polielektrolitem Ŝelowym i proszkowym, moŝliwość regulacji w zakresie % wydajności, wyposaŝenie w dwa zbiorniki (zarobowy i magazynowy) kaŝda, wyposaŝenie w indywidualne przepływomierze elektromagnetyczne ilości podawanego roztworu polielektrolitu oraz rotametry wody rozcieńczającej dla linii dozującej dla kaŝdego urządzenia oraz wodomierz (wspólny dla całego układu polimeru). Wymagania dla stacji nawapniania i przenośników ślimakowych. Wymagania te są następujące: dozownik wapna (pobór z silosu) wieloślimakowy: 3*prawo- i 2*lewozwojny, ze wskaźnikiem poziomu uruchamiającym system wzruszania wapna, z łatwo zdejmowaną pokrywą boczną i wylotową do przeglądu pracy urządzenia i napędem regulowanym, Parametry dozownika: przystosowany do pracy ciągłej (w tym motoreduktor), parametry napędu: N= ~0,45kW n= ~1-15min -1. Wykonanie materiałowe: obudowa - stal kwasoodporna 1H18N9T, spirale stal specjalna, motoreduktor wykonanie normalne, lakierowane. Mieszarka dwuwrzecionowa: napęd wałów mieszarki musi być uzyskiwany z dwóch niezaleŝnych silników, mieszarka wyposaŝona w system odprowadzenia gazów odlotowych. Wymagania dla szaf zasilająco-sterowniczych: wyposaŝenie w listwę umoŝliwiającą kontrolę pracy z przesyłaniem stanów pracy i wielkości mierzonych do nadrzędnego komputerowego systemu sterowania oczyszczalnią sygnały prądowe 4 20 ma jako wynik mierzonego natęŝenia przepływu, sygnały dwustanowe jako impulsy liczników przepływomierzy i sygnały dwustanowe sygnalizacji pracy, ostrzeŝeń i alarmów urządzeń, hermetyczna szafa zlokalizowana obok urządzeń wykonana z materiału odpornego na warunki o podwyŝszonej korozyjności (obecność gazów korozyjnych, w tym siarkowodoru oraz promieniowanie UV w miarę występowania): stal nierdzewna, tworzywa sztuczne, konstrukcja wsporcza ze stali nierdzewnej.

110 110 Przenośniki spiralne bezwałowe. Wykonanie materiałowe, włącznie z podporami: obudowa - stal nierdzewna 0H18N9, spirale stal specjalna, bezwałowa dwu- lub wielowstęgowa, motoreduktory wykonanie normalne, lakierowane, zespoły napędowe przystosowane do obciąŝenia pracą 24 h/d, wykonanie w wersji odpornej na warunki zimowe (umoŝliwiające pracę w temperaturach do 25 0 C), Ŝywotność wykładziny minimum 40 tysięcy motogodzin, Ŝywotność spirali minimum 40 tysięcy motogodzin, uszczelnienie przenośników: dławicowe, pokrycie koryta: odporne na ścieranie tworzywo sztuczne typ SPX, grubość wykładziny: 10 mm, zespół napędowy: 230/400, 50 Hz, IP 65, izolacja klasy IP55, przenośniki wyposaŝone w pakiet zima listwy grzejne + wełna mineralna + termostat. Przelewy i zastawki. Wymagania dla przelewów i zastawek: dostosowane do obecnych we wszystkich elementach, a szczególnie takich jak: system otwierania/ zamykania, sposób doszczelnienia, kształt, wygląd, wykonanie materiałowe stosować stal nierdzewną min. 0H18N9, itp., szczelność obustronna, brak elementów wystających kółek dociskowych, sworzni, itp.) mogących powodować obwieszanie się zanieczyszczeń, wymagany jest jeden producent urządzeń. Zasuwy noŝowe i z miękkim uszczelnieniem. Zasuwy noŝowe naleŝy przyjąć jako obustronnie szczelne do montaŝu między kołnierzami, z noŝem ze stali nierdzewnej min. 0H18N9, korpus z Ŝeliwa krytego farbą epoksydową, uszczelnienie NBR, śruby ze stali nierdzewnej, min. PN6, o ile dokumentacja nie wskazuje inaczej. Zasuwy z pełnym przelotem, konstrukcja umoŝliwiająca montaŝ niezaleŝny od kierunku przepływu medium i zapewniająca szczelność zasuwy w obu kierunkach: uszczelnienie poprzeczne zasuwy umoŝliwiające doszczelnienie podczas pracy zasuwy (bez potrzeby demontaŝu zasuwy), uszczelnienie obwodowe dolne wykonane w sposób eliminujący strefy martwe (zaleganie osadu),

111 111 dolna część płyty noŝa ukształtowana w sposób umoŝliwiający wypłukiwanie osadów pod koniec zamykania zasuwy, nóŝ, trzpień, nakrętki oraz śruby wykonane ze stali kwasoodpornej, korpus wykonany ze stali nierdzewnej lub Ŝeliwa sferoidalnego, połączenia kołnierzowe, wszystkie zasuwy noŝowe muszą być jednego producenta. Zasuwy z miękkim uszczelnieniem - wymagania: pełny przelot zasuwy (bez przewęŝeń) na wysokości klina, wykonanie z Ŝeliwa sferoidalnego, pokrycie zewnętrzne i wewnętrzne zasuwy, Ŝywica epoksydowa, grubość powłoki minimum 250 mm, śruby łączące korpus z pokrywą wykonane ze stali nierdzewnej, wpuszczane, trzpień ze stali nierdzewnej, uszczelnienie trzpienia gwarantujące szczelność i bezobsługową pracę, klin z Ŝeliwa sferoidalnego, wszystkie zasuwy muszą być jednego producenta. Wymagany jest jeden producent urządzeń (ujednolicenie serwisu i zamienność urządzeń). Zawory zwrotne. Zawory zwrotne naleŝy przyjąć kulowe z pokrywą, kołnierzowe, kula i uszczelnienie z NBR, korpus z Ŝeliwa krytego farbą epoksydową, śruby ze stali nierdzewnej, min. PN6. Wymagany jest jeden producent urządzeń (ujednolicenie serwisu i zamienność urządzeń). Napędy zasuw i przepustnic. Wymagania dla napędu elektrycznego pozycyjnego on/off zasuwy noŝowej odcinającej: rodzaj pracy: S2-10min, zasilanie: 400V/50Hz, zabezpieczenie IP67, klasa izolacji F, 2 tandemowe wyłączniki krańcowe, 2 wyłączniki momentowe, termiczne zabezpieczenie uzwojenia silnika, grzałka antykondensacyjna, awaryjny napęd ręczny. Wymagany jest jeden producent urządzeń (ujednolicenie serwisu i zamienność urządzeń).

112 112 Napędy elektryczne regulacyjne przepustnic (bezpośrednie) na rurociągu spręŝonego powietrza: rodzaj pracy: S4/S5 25% ED, zasilanie: 230V/50Hz, zabezpieczenie IP, klasa izolacji F, elektroniczny nadajnik połoŝenia armatury (sygnał 4-20 ma), 2 tandemowe wyłączniki krańcowe, 2 wyłączniki momentowe, mechaniczny wskaźnik połoŝenia zaworu, termiczne zabezpieczenie uzwojenia silnika, grzałka antykondensacyjna, awaryjny napęd ręczny, czas przesterowania s. Wymagany jest jeden producent urządzeń (ujednolicenie serwisu i zamienność urządzeń). Skrzynki przyłączeniowe i sterowania lokalnego. Wymagania dla skrzynek przyłączeniowych i sterowania lokalnego: hermetyczna skrzynka przyłączeniowa zlokalizowana obok urządzenia wykonana z materiału odpornego na lokalne warunki atmosferyczne oraz promieniowanie UV, w skrzynce zamontowany wyłącznik praca zdalna/lokalna/wyłączenie, umoŝliwiający przełączanie bez konieczności otwierania skrzynki, konstrukcja wsporcza ze stali nierdzewnej. Materiały (urządzenia, elementy prefabrykowane, armatura, rurociągi, kształtki, złączki, itp.) uŝyte do wymiany lub zabudowy w obiektach oczyszczalni ścieków muszą spełniać odpowiednie normy: ISO 9905; 1994 (PN-ISO 9905:1977), ISO 5199:1986 (PN-90/M-44150), ISO 9908:1993 (PN-ISO 9908:1996), ISO 7005 (PN-ISO-7005), ISO 9906:1999; ISO 3069:1974 (PN-91/M-44151, DIN 24960, IEC 529 (PN-92/E08106), IEC 34 PN-IEC-34 oraz posiadać odpowiedni atest, a takŝe zaleca się aby pochodziły z wytwórni posiadających certyfikat potwierdzający wdroŝenie systemu zapewnienia jakości na zgodność z normą ISO Zakres technicznych i technologicznych zmian w istniejących obiektach PoniŜej opisano zakres wymaganych technicznych i technologicznych zmian dla istniejących obiektów dla rozpatrywanych wariantów 1/2L i 2/1L.

113 113 Wariant 1/2L Stacja zlewna (STZ, ob. 01). Przewiduje się następujące działania: DoposaŜyć stację w sito skratek zintegrowane z praską i przenośnikiem spiralnym, którym skratki będą odprowadzane do wspólnej z kratą mechaniczną instalacji higienizacji skratek. Sito skratek zostanie zainstalowane przed wlotem ścieków z wozów asenizacyjnych do zbiornika buforowego (pomiędzy stacją zlewną a zbiornikiem). W tym celu wykonany zostanie 2 metrowy odcinek kanału betonowego, przykrytego, w którym zostanie zainstalowane sito. Proponuje się zastosować sito wraz z przenośnikiem firmy Huber (typ Ro) lub Noggerath (typ NSI). Wyremontować istniejący zbiornik buforowy na bezodpływowy zbiornik retencyjny oraz posadowić obok szczelny, dostosowany do warunków gruntowych nowy zbiornik prefabrykowany (dopuszcza się wykonanie zbiornika z tworzyw sztucznych odpowiednio zbalastowanych na wody gruntowe) o objętości około V = 36 m 3 (L x B x H = 6 m x 3 m x 2 m). Zbiorniki będą połączone rurą przydenną o średnicy minimum DN 400 mm. W nowym zbiorniku zainstalowana zostanie pompa zatapialna o wydajności Q = 5 l/s i wysokości podnoszenia 10 m sł. H 2 O (np. firmy KSB, EMU, ABS). Pompa, za pomocą rurociągu tłocznego z PE Dy 75 mm o długości około 4 m, przetłaczać będzie (w sposób kontrolowany) ścieki dowoŝone do zasadniczego ciągu technologicznego (przed kratę mechaniczną). Zbiorniki, zostaną przykryte szczelnymi płytami w taki sposób, aby moŝliwe było skierowanie odorów w nich się gromadzących za pomocą systemu rur do biofiltra. Przewiduje się wspólny biofiltr dla stacji zlewnej i kraty mechanicznej. Odtłuszczacz (ob. 02). UŜytkowany obecnie odtłuszczacz zostanie zlikwidowany. NaleŜy go przekształcić w studzienkę, do której włączona zostanie końcówka rurociągu tłocznego ścieków dowoŝonych. W studzience, wylot rurociągu tłocznego powinien zostać zabezpieczony deflektorem. Krata koszowa (KRK, ob. 03). Przewiduje się następujące działania: DemontaŜ istniejącej kraty. Prace adaptacyjne w obiekcie dla potrzeb zainstalowania nowej kraty mechanicznej lub sita spiralnego. MontaŜ nowej kraty hakowej, schodkowej lub sita spiralnego o przepustowości Q = 600 m 3 /h i o prześwicie 6 mm. MontaŜ zintegrowanej z kratą (sitem) instalacji płukania, prasowania i higienizacji skratek (higienizacja wspólna z odwodnionymi skratkami z punktu zlewnego). Proponuje się zastosować kratę wraz z instalację płukania i prasowania firmy L. van Raak (typ KLRV), Eko-Celkon (typu OZ) lub sito firmy Huber. Pompownia ścieków (PSC, ob. 04). Przewiduje się następujące działania: Wymianę prowadnic i stóp zasprzęglających dla istniejących 4 pomp oraz przebudowa rurociągów tłocznych w obrębie pompowni.

114 114 MontaŜ 2 nowych kompletnych pomp (mocowania, prowadnice, kolana zasprzęglające) o wydajności Q = 100 m 3 /h i wysokości podnoszenia H = 11 m sł. H 2 O. Pompy naleŝy dobrać jako kompatybilne z istniejącymi (typ FA ). Budowę nowego układu rurociągów tłocznych dla dwóch nowych pomp z rur PE Dy 250 mm i długości około L = 40 m. Wymiana skorodowanych elementów stalowych pompowni na nowe, z metali szlachetnych lub tworzyw sztucznych. Ogólne prace remontowo-budowlane dla obiektu. Wykonanie hermetyzującej konstrukcji nadziemnej z układem wentylacyjnym oraz odprowadzaniem zuŝytego powietrza do projektowanego biofiltra. Piaskowniki pionowe (PPN, ob. 05). Dla piaskowników wykonany zostanie remont polegający na wymianie barierek na nowe z metali szlachetnych. Istniejący separator piasku nie wymaga działań. Osadnik wstępny pionowy (OWS, ob. 06). Oba osadniki, kaŝdy dla przynaleŝnego do niego ciągu technologicznego, zostanie przekształcony w komorę beztlenową stając się tym samym częścią reaktora biologicznego. Przystosowanie osadników do funkcji komór beztlenowych polegać będzie na zainstalowaniu w ich wnętrzu mieszadła zanurzalnego o mocy 3,5 kw zamocowanego na konstrukcji słupowej. KaŜda komora wyposaŝona będzie w jedno takie mieszadło. Proponuje się zastosować mieszadła firmy KSB, EMU lub ABS. Instalacja mieszadeł i dostosowanie obiektów do nowej funkcji wymagać będzie demontaŝu części istniejącego wyposaŝenia oraz wykonania prac budowlanych adaptacyjnych (np. częściowe nadbetonowanie istniejących lejów osadowych). Reaktory biologiczne (RBL, ob. 07). Przebudowa istniejących reaktorów biologicznych polegać będzie na: Zamontowaniu, w kaŝdej z komór nitryfikacji reaktorów, nowej pompy do recyrkulacji wewnętrznej o wydajności Q = 200 m 3 /h i wysokości podnoszenia H = 8 m sł. H 2 O i skierowanie ścieków przed istniejace obecnie komory beztlenowe (rurociąg tłoczny z PE o długości L = 2 x 30 m i średnicy Dy 250 mm). Proponuje się zastosować pompy firmy KSB, EMU lub ABS. Dokonaniu przeglądu i ewentualnej wymianie zuŝytych dyfuzorów w komorach nitryfikacji. Przeglądowi naleŝy poddać równieŝ istniejące przewody spręŝonego powietrza i rozdzielacze (wraz z armaturą). Wymianę istniejących barierek na nowe, segmentowe wykonane z metali szlachetnych. Wymianę istniejących pomostów. Zainstalowanie, dla kaŝdego z istniejących mieszadeł (2 x 3 sztuki) gniazda słupowego oraz doposaŝenie oczyszczalni o współpracujący z tymi gniazdami Ŝurawik przenośny z wciągarką. W ramach tych działań naleŝy przewidzieć równieŝ konsultację z producentem mieszadeł, której celem

115 115 będzie ewentualna zmiana miejsca zainstalowania mieszadeł lub wymiana silnika/motoreduktora. Zainstalowanie dla kaŝdego z reaktorów systemu usuwania części pływających (tłuszczy, piany) metodą pompową z powierzchni komór beztlenowych wraz ze skierowaniem tych części do zbiornika osadu nadmiernego. Wymianę zastawek. Wykonanie ogólnych prac remontowo-budowlanych dla konstrukcji Ŝelbetowych reaktorów. Osadniki wtórne (OWT, ob. 08). Przewiduje się następujące działania: Wymianę rur centralnych (4 komplety). Zainstalowanie dla kaŝdego z osadników systemu usuwania części pływających (tłuszczy, piany) metodą pompową wraz ze skierowaniem tych części do zbiornika osadu nadmiernego. Wykonanie ogólnych prac remontowo-budowlanych dla konstrukcji Ŝelbetowych i stalowych osadników w tym wymiana barierek. Stacja dmuchaw (STD, ob. 09). Przewiduje się następujące działania: DemontaŜ obecnie eksploatowanych trzech dmuchaw. MontaŜ kompletnych (osłony dźwiękochłonne, przepustnice, falowniki, sondy tlenowe, itp.) nowych 3 dmuchaw o wydajności 550 m 3 /h kaŝda i nadciśnieniu 540 mbar. Przebudowa rurociągów spręŝonego powietrza ze stali nierdzewnej. Dla celów koszowych przyjęto średnicę zastępczą rurociągów DN 200 mm i długość L = 200 m. We wskaźniku uwzględniono rozdzielacze, zwory kulowe, itp. elementy przynaleŝne. Stacja dozowania koagulanta (SDK, ob. 10). Przewiduje się wymianę pomp dozujących wraz z układami tłocznymi. Pompownia osadu recyrkulowanego (POR, ob. 11). Przewiduje się następujące działania: DemontaŜ istniejących 2 pomp. MontaŜ 2 nowych kompletnych pomp (mocowania, prowadnice, kolana zasprzęglające) o wydajności Q = 100 m 3 /h i wysokości podnoszenia H = 8 m sł. H 2 O. Proponuje się zastosować pmpy firmy KSB, EMU lub ABS. Wykonanie ogólnych prac remontowo-budowlanych dla konstrukcji Ŝelbetowych i stalowych pompowni. Komora fermentacji kwaśnej (KFK, 12). Komora zostanie przekształcona w zbiornik ustabilizowanego osadu nadmiernego. W tym celu komora zostanie pozbawiona przykrycia z laminatu oraz ulegnie przebudowie system rurociągów doprowadzających i odprowadzających osad. Istniejące mieszadło będzie wykorzystywane w dalszym ciągu do mieszania osadu.

116 116 Komora fermentacji osadu (KFO, ob. 13). Komora zostanie przekształcona w zbiornik magazynowy osadu nadmiernego (po zagęszczeniu mechanicznym). W tym celu w komorze ulegnie przebudowie system rurociągów doprowadzających i odprowadzających osad. Istniejące mieszadło będzie wykorzystywane w dalszym ciągu do mieszania osadu. Pompownia osadu surowego i ustabilizowanego (POS, POU, ob. 14). Pompownie zostaną wyłączone z eksploatacji. Stacja mechanicznego odwadniania osadu (SOO, ob. 15). Przewiduje się następujące działania: DemontaŜ istniejącej prasy do odwadniania osadu typu MONOBELT NP 08 (wydajność 2 6 m 3 /h, dostawca EKOFINN-POL) wraz z współpracującą z nią stacją roztwarzania i dozowania polielektrolitu. MontaŜ nowej prasy wraz z współpracującą z nią stacją roztwarzania i dozowania polielektrolitu o wydajności minimum Q = 6 m 3 /h. Proponuje się zastosować prasę firmy Klein lub Roedigger. Kompleksowy remont wewnątrz budyku (podłoga, ściany, strop, wymiana instalacji wodociągowej, kanalizacyjnej i elektrycznej). Nową instalację wentylacji oraz ogrzewania budynku (proponuje się nagrzewnice naścienne zasilane elektrycznie). Remont elewacji zewnętrznej z uwzględnieniem stolarki okiennej i drzwiowej oraz dachu i obróbek dekarskich. Laguna osadowa (LGO, ob. 16). Laguna ulegnie likwidacji. ZwęŜka pomiarowa (ob. 17). W istniejącym kanale pomiarowym wymieniona zostanie sonda mierząca napełnienie w kanale oraz wymienione zostaną istniejące skorodowane barierki na nowe z metali szlachetnych. Budynek biurowy (ob. 18). W budynku przeprowadzone zostaną, w niewielkim zakresie, prace remontowe (malowanie, częściowa wymiana posadzek, itp.). Zaproponowano równieŝ doposaŝenie budynku w sprzęt biurowy i laboratoryjny. Z uwagi na przewidywaną przebudowę i rozbudowę oczyszczalni przeobraŝeniom ulegnie równieŝ istniejąca sterownia. GaraŜe (ob. 19). Istniejące garaŝe zostaną wyremontowane. Ponadto wybudowane zostaną nowe garaŝe o kubaturze około 600 m 3. Stacja TRAFO (ob. 20). Stacja TRAFO dalej będzie spełniać swoją dotychczasową funkcję. Przewiduje się rozbudowę stacji z uwagi na zwiększone zapotrzebowanie mocy po przebudowie i rozbudowie oczyszczalni. Wariant 2/1L Wariant 2/1L w zakresie przeobraŝeń obiektów istniejących jest identyczny jak wariant 1/2L, który scharakteryzowano powyŝej.

117 Wymagania techniczne i technologiczne dla nowych obiektów PoniŜej opisano zakres wymaganych technicznych i technologicznych zmian dla nowych obiektów dla rozpatrywanych wariantów 1/2L i 2/1L. Wariant 1/2L Komora proporcjonalnego rozdziału ścieków (ob. B). Z uwagi na nierównomierny rozkład ścieków na istniejące i projektowany ciąg technologiczny konieczne jest precyzyjne zaprojektowanie komory rozdziału. Komora będzie wybudowana za komorami beztlenowymi (dawne osadniki pionowe wstępne). W komorze naleŝy zaprojektować krawędzie przelewowe pozwalające na proporcjonalny rozdział ścieków w stosunku: po 17% na kaŝdy ze starych reaktorów i 66% na nowy reaktor. Z uwagi na załoŝone niezaleŝne współdziałanie osadników starych i nowego radialnego, nie trzeba będzie budować komory połączeniowo-rozdzielczej po bloku biologicznym. Reaktor biologiczny (ob. C1). Nowy reaktor będzie składał się z następujących komór cząstkowych: Komory denitryfikacji o objętości V = 1740 m 3. Komora wykonana zostanie jako Ŝelbetowa, częściowo wyniesiona ponad teren. W komorze zainstalowane zostaną 4 mieszadła zanurzalne o mocy 3,0 kw kaŝde. Proponuje się zastosować mieszadło firmy KSB, EMU lub ABS. Komory nitryfikacji o objętości V = 2850 m 3. W komorze zainstalowana zostanie nowa pompa do recyrkulacji wewnętrznej o wydajności Q = 500 m 3 /h i wysokości podnoszenia H = 8 m sł. H 2 O. Proponuje się zastosować pompę firmy KSB, EMU lub ABS. Recyrkulat skierowany zostanie przed komory beztlenowe za pomocą rurociągu tłocznego z PE o długości L = 30 m i średnicy Dy 400 mm. W komorze zainstalowany zostanie ruszt napowietrzający (dyfuzory talerzowe, płytowe lub rurowe) o łącznej wydajności maksymalnej powietrza Qmax = 2400 m 3 /h. W przypadku stosowania dyfuzorów talerzowych daje to około n = 2400 m 3 /h / 3,0 m 3 /dyf./h = 800 dyfuzorów. Dla potrzeb nowego reaktora powstanie nowa stacja dmuchaw (2). Dmuchawy będą posadowione na płycie Ŝelbetowej o wymiarach 12 x 9 m i będą zadaszone. Będą to kompletne (osłony dźwiękochłonne, przepustnice, falowniki, sondy tlenowe, itp.) 2 nowe dmuchawy o wydajności 1200 m 3 /h kaŝda i nadciśnieniu 550 mbar. Powietrze będzie doprowadzane do nowego reaktora poprzez rurociągi spręŝonego powietrza ze stali nierdzewnej. Dla celów koszowych przyjęto średnicę zastępczą rurociągów DN 200 mm i długość L = 150 m. We wskaźniku uwzględniono rozdzielacze, zwory kulowe, itp. elementy przynaleŝne. Osadnik wtórny (ob. D). Nowy osadnik wtórny będzie współpracował z nowym reaktorem biologicznym (ob. C). Będzie to klasyczny osadnik radialny o średnicy D = 18 m i objętości całkowitej około V = 1100 m 3 (czynna 900 m 3 ). Osadnik wyposaŝony będzie w system koryt odbioru sklarowanych ścieków oczyszczonych oraz system usuwania części pływających (tłuszczy, piany) metodą pompową wraz ze skierowaniem tych części do zbiornika osadu nadmiernego (analogiczny system jak dla osadników wtórnych istniejących).

118 118 Zagęszczacz mechaniczny (ZGM, ob. E). Projektowany zagęszczacz mechaniczny umieszczony zostanie w rozbudowanej części budynku stacji mechanicznego odwadniania osadu. Obliczono, Ŝe wymagana kubatura takiego tradycyjnego w wykonaniu, nowego budynku, wyniesie F x H = 81 m x 3,5 m = 283,5 m 3. Wewnątrz budynku umieszczony zostanie kompletnie wyposaŝony zagęszczacz mechaniczny o wydajności 30 m 3 /h. Proponuje się zastosować zagęszczacz firmy Klein. Obiekt wymagać będzie wykonania szeregu połączeń przewodowych, co pozwoli na jego włączenie w istniejący system oczyszczania ścieków. Magazyn osadu odwodnionego (MOD, ob. F). W miejscu obecnej laguny powstanie min. magazyn osadu odwodnionego. Będzie to odwodniony szczelny plac betonowy (lub asfaltobetonowy) przykryty wiatą i podzielony na boksy magazynowe o łącznej powierzchni 100 m 2. odwodnienie placu naleŝy skierować do wewnętrznej kanalizacji oczyszczalni. Instalacja wapnowania osadu (IWO, ob. G). Instalacja składać się będzie z silosu wapna o objętości V = 25 m 3 wyposaŝonego w zasuwę noŝową i elektrowibrator, czujniki zawartości wapna w silosie, wstrząsarkę pneumatyczną oraz filtr powietrza i przenośniki. Wapno dozowane będzie w sposób automatyczny z dozownika o zakresie regulacji dla obliczeniowej dawki wapna. Instalacja suszenia osadu (ISU, ob. H). Na etapie koncepcji sprawę doboru suszarni pozostawiono otwartą. MoŜliwe jest zastosowanie dowolnej technologicznie metody suszenia osadu od nisko do wysoko-temperaturowych metod. W wariancie1/2l istnieje dostateczna ilość miejsca do zastosowania np. suszarni słonecznych. Instalacja do spalania osadu (ISP, ob. I). Sprawa spalarni została potraktowana identycznie jak opisana powyŝej suszarnia. Wariant 2/1L Wariant róŝni się od przedstawionego powyŝej w zakresie zmniejszenia objętości projektowanego reaktora biologicznego i zmniejszenia wydajności współpracującej z nim stacji dmuchaw. W zamian za to w układzie pojawia się nowy obiekt wydzielona komora stabilizacji tlenowej osadu i współpracująca z tą komorą dodatkowa (trzecia na oczyszczalni) stacja dmuchaw. Pozostałe obiekty są identyczne jak w wariancie 1/2L. PoniŜej opisano obiekty, które są róŝne się w stosunku do wariantu 1/2L. Reaktor biologiczny (ob. C1). Nowy reaktor będzie składał się z następujących komór cząstkowych: Komory denitryfikacji o objętości V = 900 m 3. Komora wykonana zostanie jako Ŝelbetowa, częściowo wyniesiona ponad teren. W komorze zainstalowane zostaną 2 mieszadła zanurzalne o mocy 3,0 kw kaŝde. Komory nitryfikacji o objętości V = 1500 m 3. W komorze zainstalowana zostanie nowa pompa do recyrkulacji wewnętrznej o wydajności Q = 400 m 3 /h i wysokości podnoszenia H = 8 m sł. H 2 O. Proponuje się zastosować pompę firmy KSB, EMU lub ABS. Recyrkulat skierowany zostanie przed komory beztlenowe za pomocą rurociągu tłocznego z PE o długości L = 30 m i średnicy Dy 350 mm. W komorze zainstalowany

119 119 zostanie ruszt napowietrzający (dyfuzory talerzowe, płytowe lub rurowe) o łącznej wydajności maksymalnej powietrza Qmax = 2000 m 3 /h. W przypadku stosowania dyfuzorów talerzowych daje to około n = 2000 m 3 /h / 3,0 m 3 /dyf./h = 670 dyfuzorów. Dla potrzeb nowego reaktora powstanie nowa stacja dmuchaw (C2). Dmuchawy będą posadowione na płycie Ŝelbetowej o wymiarach 12 x 9 m i będą zadaszone. Będą to kompletne (osłony dźwiękochłonne, przepustnice, falowniki, sondy tlenowe, itp.) 2 nowe dmuchawy o wydajności 1000 m 3 /h kaŝda i nadciśnieniu 550 mbar. Powietrze będzie doprowadzane do nowego reaktora poprzez rurociągi spręŝonego powietrza ze stali nierdzewnej. Dla celów koszowych przyjęto średnicę zastępczą rurociągów DN 200 mm i długość L = 150 m. We wskaźniku uwzględniono rozdzielacze, zwory kulowe, itp. elementy przynaleŝne. Wydzielona komora stabilizacji osadu (WKS, ob. J1). Będzie to komora o objętości V = 1300 m 3. W komorze zainstalowane zostanie 1 mieszadło zanurzalne o mocy 3,7 kw. Proponuje się zastosować mieszadło firmy KSB, EMU lub ABS. W komorze zainstalowany zostanie ruszt napowietrzający (dyfuzory talerzowe, płytowe lub rurowe) o łącznej wydajności maksymalnej powietrza Qmax = 800 m 3 /h. W przypadku stosowania dyfuzorów talerzowych daje to około n = 800 m 3 /h / 3,0 m 3 /dyf./h = 270 dyfuzorów. Dla potrzeb nowego komory stabilizacji powstanie nowa stacja dmuchaw (J2). Dmuchawy będą posadowione na płycie Ŝelbetowej o wymiarach 9 x 7 m i będą zadaszone. Będą to kompletne (osłony dźwiękochłonne, przepustnice, itp.) 2 nowe dmuchawy o wydajności 800 m 3 /h kaŝda i nadciśnieniu 550 mbar. Powietrze będzie doprowadzane do komory stabilizacji poprzez rurociągi spręŝonego powietrza ze stali nierdzewnej. Dla celów koszowych przyjęto średnicę zastępczą rurociągów DN 200 mm i długość L = 150 m. We wskaźniku uwzględniono rozdzielacze, zwory kulowe, itp. elementy przynaleŝne Wstępny dobór instalacji, maszyn i urządzeń dla oczyszczalni PoniŜej opisano wstępny dobór najwaŝniejszych instalacji, maszyn i urządzeń dla przebudowy i rozbudowy oczyszczalni Wschód w Łazisakch Górnych przy ulicy Południowej. Zabudowa nowej kraty mechanicznej (sita spiralnego). Z uwagi na wymagania obsługi oraz unifikację systemu zaopatrzenia naleŝy zastosować kratę mechaniczną hakową, schodkową lub sito spiralne współpracujące z kompatybilnymi urządzeniami odwadniania i higienizacji skratek. Do kraty (sita) naleŝy podłączyć układ zasilania, sterowania, wentylacji odciągowej do biofiltra, transportu skratek, itp. Pompy w pompowniach. NaleŜy zabudować zespół pomp zatapialnych. Wszystkie pompy muszą być równocenne (zamienna rezerwa). Pompy powinny być wyposaŝone w układ regulacji szczeliny czołowej wirnika. Wymiana dmuchaw. NaleŜy wykonać wymianę wszystkich dmuchaw, wraz z orurowaniem, zasilaniem i sterowaniem Ilość dmuchaw: n+1, gdzie n określa liczbę jednostek potrzebnych do zapewnienia powietrza w okresie maksymalnego

120 120 zapotrzebowania. Szczegółowe parametry funkcjonalne dmuchaw opisano w podpunkcie dotyczących wymagań urządzeń. Zabudowa zagęszczacza mechanicznego osadu nadmiernego wraz z osprzętem. W rozbudowanym budynku stacji odwadniania osadu naleŝy zainstalować w wydzielonym pomieszczeniu zagęszczacz mechaniczny osadu nadmiernego. Zagęszczacz będzie posiadał wydajność rzeczywistą około 30 m 3 /h. Z urządzeniem współpracować będzie instalacja roztwarzania i dozowania flokulanta, która powinna stanowić integralną cześć dostawy. Standard wykończenia pomieszczenia powinien przewidywać wykładziny chemoodporne oraz glazurę. PoniŜej określono indywidualne wymagania maszyn: uŝycie do płukania zagęszczacza podczas jego pracy wody technologicznej pobieranej z odpływu urządzeń, z moŝliwością pracy na wodzie technologicznej pobieranej z odpływu z oczyszczalni, czyszczenie instalacji płukania zagęszczaczy (wtryskiwaczy) wodą technologiczną bez rozmontowywania i rozszczelniania instalacji (szczotka zabudowana wewnątrz przewodu dysz), moŝliwość pracy bezobsługowej (obsługa niezbędna jedynie do rozpoczęcia pracy, regulacji oraz zakończenia, ewentualnego okresowego czyszczenia), pomiar (bezpośredni z wykorzystaniem przepływomierzy) objętości podawanego osadu, polimeru, wody do bieŝącego rozcieńczania polimeru, moŝliwość płynnej ręcznej regulacji (rozcieńczania) stęŝenia roztworu polimeru podczas pracy urządzenia (stacja dozowania polimeru winna przygotowywać roztwór o wyŝszym stęŝeniu niŝ roboczy, natomiast stęŝenie pracy będzie uzyskiwane przez domieszanie wody w ciągu tłoczenia polimeru), moŝliwość regulacji ilości podawanego osadu, ilości podawanego polimeru ze stacji roztwarzania oraz ilości domieszywanej wody w zakresie %, pompy podające osad przy nominalnej wydajności urządzeń winny pracować w połowie zakresu obrotów, automatyczna kontrola pracy z przesyłaniem stanów pracy i wielkości mierzonych do nadrzędnego komputerowego systemu sterowania oczyszczalnią sygnały prądowe 4-20 ma jako wynik mierzonego natęŝenia przepływu, sygnały dwustanowe jako impulsy liczników przepływomierzy i sygnały dwustanowe sygnalizacji pracy, ostrzeŝeń i alarmów urządzeń, jakość odcieku: zawiesina <250 mg/l, stacja roztwarzania polimerów winna być przystosowana do pracy z polimerem Ŝelowym i proszkowym, proces roztwarzania polimeru ma być w pełni zautomatyzowany, stacja roztwarzania i dozowania polimerów winna posiadać moŝliwość regulacji w zakresie % wydajności,

121 121 stacja roztwarzania polimerów winna być wyposaŝona w co najmniej dwa zbiorniki: zarobowy i magazynowy. Układy biofiltracji powietrza. NaleŜy zastosować biofiltry typowe, w których proces oczyszczania powietrza polega na powolnym przepuszczaniu gazów przez warstwę materiału porowatego zasiedlonego przez mikroorganizmy. W określonych warunkach pracy biofiltra, zanieczyszczenia obecne w gazie wylotowym są absorbowane i ulegają stopniowemu rozkładowi na naturalne substancje takie jak woda i dwutlenek węgla. Początkowo zanieczyszczone powietrze powinno być poddane wstępnemu oczyszczaniu w zintegrowanym z biofiltrem wstępnym skruberze. We wstępnym skruberze zanieczyszczony gaz zostaje ochłodzony do odpowiedniej temperatury, odpowiednio nawilŝony oraz pozbawiony stałych cząsteczek. Wstępny skruber pełni równieŝ rolę buforu dla pojawiających się w powietrzu wysokich stęŝeń zanieczyszczeń. Wstępnie przygotowane powietrze rozprowadzane jest w kanale dystrybucyjnym a następnie przepływa z małą prędkością przez biologiczne złoŝe organiczne. Jako materiał filtrujący najczęściej stosuje się mieszaniny surowców pochodzenia organicznego, zawierające duŝy ładunek biomasy. Sposób ułoŝenia materiału filtrującego powinien zapewniać jego równomierne napowietrzenie i gwarantować kontakt całego strumienia gazu ze złoŝem. W celu zapewnienia odpowiednich warunków pracy biofiltra jest konieczne, aby materiał organiczny posiadał jednolitą strukturę oraz wystarczającą wilgotność. Zaleca się aby biofiltr miał budowę modularną, która pozwala na łatwy montaŝ na miejscu instalacji oraz budowanie biofiltrów o dowolnej wielkości filtrującej. Biofiltry wykonane z tworzywa wzmacnianego włóknem szklanym charakteryzują się wysoką odpornością na korozję oraz warunki pogodowe. Poglądowy schemat modułowego biofiltra pokazano poniŝej. Rysunek Biofiltr modułowy