Przyszłość węgla prawdy i fałsze!

Transkrypt

1 ISSN X Luty 2015, wydanie 5., cena 25 zł (w tym VAT) Polski supersamochód s.4 Przyszłość węgla prawdy i fałsze! s.84 s.14 Bhutan wyprawa w nieznane Reklama Międzynarodowa Konferencja INDEX nt. bezpieczeństwa wybuchowego i procesowego w przemyśle. Zarezerwuj miejsce już dziś (bez obowiązku późniejszego wykupu) i zaoszczędź 20% ceny. Więcej na Zatrzymać wybuch systemy odsprzęgania wybuchu. Kompendium wiedzy ukazujące wady i zalety poszczególnych systemów. s.38

2 SAFETY AND INNOVATIONS WYZWANIA ROZWÓJ Każdego dnia poszukujemy ludzi, którzy pragną wyzwań. Ludzi odważnych i nieugiętych w dążeniu do celu, dla których ważna jest pasja do tego, co robią. Wierzymy, że to właśnie Oni tworzą Naszą wartość. Aplikuj na:

3 Express Przemysłowy kilka słów od redakcji... Dziś te kilka słów wstępu chciałbym rozpocząć od... końca, tj. od znajdującego się na 84. stronie artykułu pt. "Przyszłość węgla prawdy i fałsze!" Jest to niezwykle interesująca praca zbiorowa, poparta licznymi danymi, która, niezależnie od Twojego podejścia do kwestii ekologii i wykorzystywania węgla jako paliwa, nie pozwoli Ci przejść nad tym zagadnieniem obojętnie. Nie chcę jednak w tym miejscu zdradzać zbyt wiele. Przechodzę więc natychmiast to kolejnych ciekawych tematów poruszanych w Expressie. Czy Polskę stać na stworzenie globalnej marki będącej ambasadorem nas wszystkich? Marki, która udowodni światu, a przede wszystkim nam samym, że jesteśmy narodem niebagatelnym, zdolnym do tworzenia innowacyjnych i przełomowych produktów? Przez ostatnie 25 lat uczyliśmy się biznesu. Tworzyliśmy coraz lepsze, wydajniejsze firmy, jednak ciągle brakowało nam odwagi, aby konkurować z najlepszymi na świecie i w Europie. Nieustannie stawialiśmy na produkty tańsze, których wytworzenie nie wymagało skomplikowanych procesów. Dziś jednak coś się zmienia, przełamujemy obawy, tworzymy coraz bardziej innowacyjne firmy, które działają z coraz większym rozmachem. Firmy, które nie boją się stawać w szranki ze światowymi potęgami. Autobusy Solarisa jeżdżą po najdalszych zakątkach świata od Niemiec po Dubaj. Pociągi Pesy czy Newagu zdobywają kolejne, wymagające rynki. KGHM otwiera kopalnię w Sierra Gorda w pobliży Atakamy najsuchszej pustyni świata (o czym piszemy na stronie 82.). Teraz planuje stworzenie pierwszej na świecie inteligentnej kopalni opartej na sieci neuronowej. To wszystko pokazuje, że po latach marazmu znów budzi się w nas odwaga. Ktoś mógłby powiedzieć, że dużym jest łatwiej realizować odważne, przełomowe projekty. Trudno się z tym nie zgodzić. Zarówno zasoby ludzkie, jak i finansowe z pewnością im w tym pomagają. My jednak pragniemy pisać w Expressie także o projektach realizowanych przez zwykłych marzycieli. Ludzi, którzy mają odwagę, aby podejmować ogromne wyzwania. Nie tak dawno pisaliśmy o FLARIS LAR01 polskim lekkim odrzutowcu dla każdego. Dziś przedstawiamy Hussaryę polski supersamochód, którego osiągi przyprawiają o prawdziwy zawrót głowy. Wystarczy powiedzieć, że silnik V8 o mocy 800 km rozpędza tę niewiarygodną maszynę od 0 do 100 km/h w zaledwie 3,2 s (więcej na stronie 4.). Niebawem auto ma ukazać się w sprzedaży. Czy ma szansę zdobyć sławę na miarę Lamborghini lub Porsche? Miejmy nadzieję, że tak. Dużą część 5. wydania Expressu poświęciliśmy tematyce bezpieczeństwa wybuchowego. W artykule pt. "Pył drzewny kilka problemów z bezpieczeństwem wybuchowym" (strona 10.) omówione zostały najważniejsze trudności napotykane w zakładach stosujących w produkcji materiały drewniane i drewnopochodne. Z kolei w swego rodzaju kompendium wiedzy pt. "Zatrzymać wybuch" przedstawione zostały wady i zalety wszystkich istotnych systemów przeciwwybuchowych. To obowiązkowa lektura dla każdego inżyniera, który w swej codziennej pracy spotyka się z tematyką bezpieczeństwa wybuchowego. Jest to przedsmak organizowanej w tym roku Międzynarodowej Konferencji INDEX nt. bezpieczeństwa wybuchowego i procesowego w przemyśle, której jesteśmy patronem medialnym. W tym roku GRUPA WOLFF, będąca organizatorem konferencji (z ramienia Międzykontynentalnego Stowarzyszenia Ekspertów ds. Bezpieczeństwa Wybuchowego), oraz firma PwC, która stanowi wsparcie merytoryczne wydarzenia, ponownie spodziewają się blisko dwustu gości ze wszystkich najważniejszych branż począwszy od przemysłu energetycznego i chemicznego, przez przemysł spożywczy, na drzewnym i cementowym skończywszy. Więcej informacji na temat konferencji jest dostępnych na dedykowanej stronie internetowej Co ważne, rezerwując miejsce na konferencji już dzisiaj (bez obowiązku późniejszego wykupu), zaoszczędzisz 20% pierwotnej ceny. Sebastian Gruszka, Redaktor Naczelny Zareklamuj się w Expressie Przemysłowym! Prześlij już dziś zapytanie o cennik na adres biuro@ex-p.eu, wpisując w tytule EXP1, a otrzymasz specjalną ofertę z 15% rabatem. Nie zwlekaj, liczba reklam w promocyjnej cenie jest ograniczona. Promocja trwa do lub do wyczerpania puli pięciu reklam w promocyjnej cenie. Promocja nie łączy się z innymi promocjami. Stopka redakcyjna + kontakt Wydawca: TESSA Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. K., ul. Pasternik 94A, Kraków, tel , biuro@grupa-wol.eu. Redaktor naczelny: Sebastian Gruszka. Skład i oprawa graficzna: Sebastian Gruszka. Wydruk: AARA & DRUKPLAST Sp. z o.o. luty 2015 PRESS 1

4 hussarya polski supersamochód s.4 Pył drzewny kilka problemów z bezpieczeństwem wybuchowym Niebiański szlak tysiąca zakrętów, czyli motocyklem s.10 przez Bhutan s.14 Elektryczność statyczna Eliminowanie potencjalnych źródeł zagrożeń spowodowanych wyładowaniem elektrostatycznym s.24 Zatrzymać wybuch systemy odsprzęgania wybuchu s.38 Jak prawidłowo porównywać oprawy oświetleniowe LED różnych producentów i uniknąć porównywania jabłek z gruszkami? s.30 Dobór przerywaczy płomienia na przykładzie majstra Kleciółki cz. 2. s.44 Na tej stronie znajdziesz artykuły polecane przez redakcję Expressu Przemysłowego - zapraszamy do lektury. 2 PRESS luty 2015

5 SPIS TREŚCI HUSSARYA polski supersamochód Inwestycje w Polsce Pył drzewny kilka problemów z bezpieczeństwem wybuchowym Niebiański szlak tysiąca zakrętów, czyli motocyklem przez Bhutan Spotkania typu users meeting na przykładzie seminarium zorganizowanego przez firmy Turck oraz Emerson Elektryczność statyczna. Eliminowanie potencjalnych źródeł zagrożeń spowodowanych wyładowaniem elektrostatycznym Poradnik Jak prawidłowo porównywać oprawy oświetleniowe LED różnych producentów Dziesięć kroków do zapewnienia wydajnego systemu sprężonego powietrza Zatrzymać wybuch systemy odsprzęgania wybuchu Dobór przerywaczy płomienia na przykładzie majstra Kleciółki cz. 2. Wskaźniki EZ-LIGHT do pracy w świetle dziennym Elektromagnetyczne i pneumatyczne blokady bezpieczeństwa steute Nie kupuj kota w worku, poznaj swoje prawa Prawie 0,5 mld zł czeka na inwestycje w polskie innowacyjne firmy Innowacyjny jak Polak! Wyniki badania opinii dotyczącego innowacyjności Polaków Czy utrzymanie ruchu wpływa na efektywność w procesach wytwarzania? Systemy ochrony i opaski mocujące dla kabli instalowanych w trudnych warunkach oraz strefach zagrożenia wybuchem Nauka w Polsce Domieszka Master X-Seed do betonu konstrukcyjnego prace budowlane w warunkach zimowych Grupa Azoty rozpoczyna realizację nowej inwestycji wartej 320 mln zł Police zwiększą opłacalność produkcji amoniaku przy współpracy z Instytutem Nowych Syntez Chemicznych Precyzyjny przesiew drobnych materiałów sypkich czyli co powinieneś wiedzieć o przesiewaczach z bezpośrednio wzbudzanymi sitami Inwestycje w Polsce Sierra Gorda Ignacy Domeyko byłby dumny 84 Przyszłość węgla prawdy i fałsze! Czemu za emisję CO odpowiedzialna jest tylko polska energetyka? 2

6 hussarya polski supersamochód Z Łukaszem Tomkiewiczem pomysłodawcą i liderem projektu polskiego supersamochodu rozmawia Sebastian Gruszka. Pomysłodawcą zbudowania polskiego supersamochodu i liderem projektu jest prezes spółki Arrinera Automotive Łukasz Tomkiewicz. W 2009 roku Arrinera nawiązała współpracę z Lee Noble em. Tym samym stała się pierwszą z Polski i jedną z niewielu spółek na świecie, która współpracuje z tym uznanym konstruktorem z Wielkiej Brytanii. W następnych latach podjęto współpracę z kolejnymi inżynierami z Austrii, Włoch i Wielkiej Brytanii. Obecnie projekt jest w stadium głębokiego zaawansowania, a prezes Tomkiewicz twierdzi, że pierwszy egzemplarz Hussarii trafi do właściciela w roku PRESS luty 2015

7 HUSSARYA pierwszy polski supersamochód Silnik V8, ponad 800 KM mocy, od 0 do 100 km/h w 3,2 s Silnik V8 o mocy ponad 800 KM Start-stop km: 14,3 s Przyspieszenie km/h: 3,2 s luty 2015 PRESS 5

8 POLSKI SUPERSAMOCHÓD Pomysł, który zrodził się w Pana głowie, aby zbudować polski supersamochód, zdaje się iście szalony. Kto był tak wielkim optymistą, aby sądzić, iż ma on szansę powodzenia, a tym samym wyłożył odpowiednią sumę pieniędzy? Głównym inwestorem jest spółka Veno S.A. oraz prywatne osoby, w tym także ja. W roku 2014 spółka Arrinera Automotive zadebiutowała na giełdzie GXG w Londynie. Powstała także spółka Arrinera Automotive Holding PLC, która będzie odpowiedzialna za sprzedaż supersamochodu na całym świecie. Czy może Pan więc zdradzić, jakim należy dysponować budżetem, aby móc myśleć o realizacji podobnego projektu? Na chwilę obecną projekt pochłonął budżet 10 mln zł. Kolejne kilka milionów zostanie wydanych na testy prototypów i ulepszenie konstrukcji. W dzisiejszych czasach auta konstruuje się, wykorzystując istniejące na rynku komponenty. Proszę powiedzieć, czy Hussarya kryje w sobie rozwiązania opracowane przez polskich inżynierów? Jeśli tak, to jakie i dlaczego w przypadku tych konkretnych rozwiązań nie zdecydowano się na gotowe komponenty? Oczywiście opieranie się na istniejących na rynku komponentach jest nieuniknione. Wszyscy małoseryjni producenci korzystają z takich rozwiązań ze względu na koszty, które trzeba by było ponieść, chcąc wyprodukować własne części. Najczęściej dotyczy to takich komponentów, których opracowanie od podstaw byłoby zbyt kosztowne, np. silnik i skrzynia biegów. Hussarya składa się z wielu podzespołów, które są zaprojektowane przez polskich inżynierów, w sumie jest to kilkaset części. Zaczynając od kompletnej hybrydowej ramy (z włóknem węglowym i kevlarem), paneli nadwozia i wnętrza z włókna węglowego, przez takie elementy jak obudowa sprzęgła, stabilizatory i półosie napędowe, po nowatorski system aktywnej aerodynamiki. Co wyróżnia Hussarię na tle innych supersamochodów? Przyjdzie Wam przecież konkurować z gigantami światowej motoryzacji, w jaki sposób chcecie przekonać klientów do wyboru Hussarii? Arrinera Hussarya wyróżni się jakością wykonania oraz tym, że będzie dosyć egzotycznym supersamochodem. Prawdopodobnie głównymi klientami będą kolekcjonerzy, którzy w swoich garażach trzymają już kilka egzemplarzy supersamochodów znanych firm i będą szukali czegoś nowego, oryginalnego. Za Arrinerą przemawiają również świeża stylistyka oraz bogate wyposażenie, uwzględniające m.in. zaawansowany system multimedialny z nawigacją, system wykrywania pieszych i zwierząt na drodze, kamerę termowizyjną. Arrinera Hussarya otrzymała system aktywnej aerodynamiki. Takie rozwiązania stosowane są tylko w hipersamochodach, które kosztują od miliona dolarów w górę. Materiały użyte do produkcji samochodu to także nowatorskie rozwiązania panele nadwozia i lakier z dodatkiem grafenu, czyli węglowej struktury, są bardziej odporne na uszkodzenia i zarysowania. Wyjątkowe wnętrze, które powstaje we współpracy z firmą Luc & Andre, będzie miało dodatki wykończone m.in. przy użyciu napylanego na zimno tytanu. Całkowitą nowością będzie konfigurator auta dostępny w wirtualnej rzeczywistości. Arrinera Automotive jako pierwszy na świecie producent supersamochodów zaoferuje tego typu rozwiązanie. Program pozwoli na skomponowanie unikalnego wnętrza Arrinery według własnego pomysłu. Konfigurator szczegółowo odwzorowuje każdy detal kabiny, co sprawia, że można się poczuć, jakby się faktycznie siedziało w supersamochodzie. Kontynuując powyższy wątek, czy Hussarya, na tle innych supersamochdów produkowanych przez znane marki, wyróżnia się nietypowymi, ciekawymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi? Jeśli tak, to jakimi? Arrinera Hussarya, jako jedyny na świecie supersamochód w cenie poniżej 1 miliona Fot.: Arrinera Automotive S.A. 6 PRESS luty 2015

9 POLSKI SUPERSAMOCHÓD Fot.: Arrinera Automotive S.A. dolarów, będzie wyposażony w system aktywnej aerodynamiki. W jego skład wchodzi m.in. tylny spoiler, który wysuwa się po przekroczeniu 120 km/h i ustawia płat pod odpowiednim kątem, aby zapewnić jak najlepszy docisk tylnej osi do podłoża. Pełni on również funkcję hamulca aerodynamicznego, który skutecznie skraca drogę hamowania (z prędkości 300 km/h do zatrzymania o kilkadziesiąt metrów). W przedniej sekcji Arrinery znajduje się spoiler, który będzie kierować powietrze tak, aby zapewnić prawidłowy opływ powietrza pod pojazdem. Współczynnik oporu wynosi 0,29, co jest wyjątkowo dobrym wynikiem w świecie supersamochodów. System aktywnej aerodynamiki rozwijany jest wspólnie z Politechniką Warszawską (zawiązane konsorcjum). Projekt otrzymał rekomendację Narodowego Centrum Badań i Rozwoju do otrzymania dotacji w kwocie zł. Badanie aerodynamiki zostało przeprowadzone przez Politechnikę Warszawską (Wydział MEiL) pod kierownictwem dr. hab. prof. Janusza Piechny. Optymalizowanie konstrukcji tak, aby uzyskać idealną aerodynamikę, zajęło 3 lata. Aby zapewnić jak najwyższe bezpieczeństwo pasażerów, Arrinera Hussarya będzie wyposażona w struktury pochłaniające energię zderzenia wykonane m.in. z aluminiowego plastra miodu i kevlaru. Rozwiązania te są zoptymalizowane pod względem faktycznej poprawy bezpieczeństwa, z uwzględnieniem zderzeń z powierzchnią 25% szerokości samochodu (small overlap crash test). Bezpieczeństwo Arrinery jest W supersamochodach, które osiągają duże prędkości, nie może być przypadkowych kształtów i elementów nadwozia. Tu wszystko ma wpływ na stabilność jazdy, na zachowanie w zakrętach czy długość drogi hamowania. Sprawdzamy, na ile nasze modele teoretyczne mają odwzorowania w rzeczywistości. Na tym etapie badamy między innymi kąty natarcia tylnego, ruchomego elementu aerodynamicznego oraz przepływy w dyfuzorze powiedział dr hab. Janusz Piechna, Wydział MEL Politechniki Warszawskiej. badane za pomocą zaawansowanego oprogramowania we współpracy z Politechniką Warszawską i naukowcami z dwóch amerykańskich uniwersytetów. Rama Arrinery Hussarya charakteryzuje się sztywnością Nm/st. oraz jest w stanie wytrzymać nacisk równy wadze 15 samochodów kompaktowych, czyli aż 22,5 t. Rama była badana przez wiele miesięcy przez Politechnikę Warszawską. Przeprowadzono w tym czasie kilkanaście różnorodnych testów, aby kompleksowo przetestować parametry ramy i zoptymalizować jej konstrukcję. Oprócz tego została przetestowana na specjalnie zaprojektowanym przez naszych inżynierów stanowisku badawczym oraz w czasie jazdy z prędkościami do 300 km/h (w przyszłym roku odbędą się testy z wyższymi prędkościami). Jak wiemy z mediów, chętnych, którzy chcą kupić Hussaryę, jest znacznie więcej aniżeli aut, które zostaną wyprodukowane w pierwszej transzy. Skąd wynika ograniczenie produkcji do 33 sztuk? Czy jest to czysto marketingowy zabieg, który ma wzbudzić poczucie niedostępności auta? Czy też wynika to z innych powodów? Co potem, czy zamierzacie kontynuować produkcję? Arrinera Hussarya 33 to limitowana edycja, która będzie celebracją rozpoczęcia seryjnej produkcji supersamochodu. Te egzemplarze będą najlepiej wyposażone i otrzymają zmodyfikowany, znacznie mocniejszy silnik wolnossący, który został opracowany na potrzeby tego projektu przez zagraniczną firmę. W czasie testów na hamowni silnik osiągnął moc ok. 850 KM, luty 2015 PRESS 7

10 POLSKI SUPERSAMOCHÓD choć możliwości tej jednostki napędowej są znacznie większe i być może w przyszłości będziemy mogli zaoferować supersamochód z mocą przekraczającą 1000 KM. Innym wyróżnikiem Arrinery Hussarya 33 jest kolorystyka, która została opracowana we współpracy z firmą PPG Industries i składa się z trzech kolorów, dedykowanych naszemu supersamochodowi: miedziany z dodatkiem fioletu, mleczno- -srebrny z dodatkiem fioletu i czarny z dodatkiem fioletu. Po skończeniu produkcji limitowanej edycji Hussarya 33 rozpocznie się produkcja standardowej Arrinery Hussarya oraz limitowanej edycji ze zdejmowanymi połówkami dachu. Skoro jesteśmy przy kwestii sprzedaży aut, proszę powiedzieć, w jakiej fazie znajduje się obecnie projekt budowy polskiego supersamochodu, a tym samym kiedy pierwszy klient będzie mógł cieszyć się potęgą polskiej Hussarii? Konstrukcja hybrydowej ramy wykonanej z włókna węglowego i kevlaru jest już skończona, z naniesionymi wszystkimi poprawkami. Mamy również gotowe panele nadwozia i system aktywnej aerodynamiki. Na chwilę obecną trwają prace nad wnętrzem i detalami. Pierwszy klient odbierze auto w 2016 roku, choć ostateczna wersja produkcyjna Arrinery Hussarya będzie gotowa w przyszłym roku. Najważniejsze jest to, że klienci i dealerzy z wielu krajów czekają na ten supersamochód i chcą wpłacać zaliczki, nawet bez oglądania samochodu. Zapewne wielu z nich to kolekcjonerzy, tak więc jest szansa, że w momencie kiedy zaczniemy przyjmować zaliczki, wszystkie trzydzieści trzy sztuki rozejdą się tak szybko, że podczas publicznej prezentacji Arrinery Hussarya nie będzie możliwości nabycia supersamochodu z limitowanej edycji. Ile będzie kosztować Hussarya? Arrinera Hussarya 33 będzie kosztowała znacznie ponad 300 tys. euro, choć ostateczna cena nie jest jeszcze ustalona. Wiele rozwiązań, które posiada Hussarya, nie występuje jeszcze w świecie supersamochodów, a inne są typowe dla świata hipersamochodów. Cena tych ostatnich zaczyna się zazwyczaj od miliona euro (w Europie). Gdzie będzie produkowana Hussarya? W Polsce w firmie SILS Gliwice. Firma ta charakteryzuje się wybitnie wysoką precyzją wykonywanych prac, posiada doświadczony zespół inżynierów i znajduje się w dobrej lokalizacji pod względem logistyki. Jakie są najważniejsze parametry i osiągi Arrinery Hussarya? Silnik V8 o mocy ponad 800 KM, przyspieszenie km/h: 3,2 s, przyspieszenie km/h: 8,9 s, km: 14,3 s, czas na 1/4 mili: 11,0 s, droga hamowania km/h: 133 m, prędkość maksymalna elektronicznie ograniczona: 340 km/h, masa: 1350 kg, przeciążenie w zakręcie: 1,4 g. Na koniec proszę zdradzić, jak czują się ludzie, którzy na nowo tworzą historię polskiej motoryzacji? Praca przy takim projekcie jak Arrinera Hussarya jest dużym wyzwaniem i przygodą. Łączy przyjemne z pożytecznym, bo rozwija nasze pasje. Oczywiście proces projektowania auta wymaga cierpliwości, wytrwałości i zorganizowania. Jesteśmy wyjątkowo dumni z naszej pracy i chcielibyśmy, aby Arrinera Automotive mogła przyczynić się do lepszej rozpoznawalności Polski na arenie światowej oraz żeby ten projekt był tym impulsem, który spowoduje odrodzenie polskiej motoryzacji, choćby nawet i w małej skali. 8 PRESS luty 2015

11 INWESTYCJE W POLSCE Legnicka SSE w inwestycjach podsumowanie 2014 roku Suwalska SSE w inwestycjach W ciągu dwunastu miesięcy Legnicka SSE wydała 18 pozwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej. Inwestorzy zadeklarowali poniesienie nakładów inwestycyjnych w wysokości 1,028 mld zł oraz utworzenie 543 nowych miejsc pracy. Ponadto strefa powiększyła się o dodatkowe tereny inwestycyjne ponad 15 ha. Największe inwestycje w LSSE to: Volkswagen Motor Polska, który rozbuduje swój zakład w Podstrefie Polkowice (nakłady inwestycyjne ok. 246 mln zł, zatrudnienie 18 osób), Winkelmann, produkująca m.in. pojemnościowe podgrzewacze wody (nakłady 150 mln zł, 10 nowych miejsc pracy), przedsiębiorstwo Pittsburgh Glass Works (nakłady 120 mln zł, zatrudnienie 70 nowych pracowników). Dla Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej ważnym wydarzeniem 2014 roku było rozpoczęcie działalności międzynarodowego koncernu BASF. W zakładzie firmy w Środzie Śląskiej, największym tego typu w Europie, produkowane będą katalizatory emisji dla samochodów. BASF działa w strefie od lipca 2014 r. Do końca roku będzie zatrudniał łącznie 260 osób, a docelowo zatrudnienie znajdzie tu 400 osób. Nakłady inwestycyjne szacowane są na ok. 150 mln euro. (LSSE) Grupa Armatura kolejny projekt PAIiIZ Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna podsumowała 2014 rok. W ciągu 12 miesięcy wydano 16 pozwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej. Łącznie firmy zadeklarowały utworzenie 220 nowych miejsc pracy. Pod koniec listopada złożono do Ministerstwa Gospodarki wniosek o powiększenie strefy. 15 firm spośród 16, które otrzymały pozwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej, to firmy z kapitałem polskim, natomiast jedna, która rozpoczęła działalność w ubiegłym roku reprezentuje kapitał duński. Największe pod względem wartości inwestycje to High Tech Projekt z branży elektronicznej (nakłady inwestycyjne 195 mln zł), Impress Decor Polska, reprezentująca sektor poligraficzny (wartość inwestycji blisko 150 mln zł) oraz Porta KMI Poland z branży stolarskiej (nakłady inwestycyjne 52 mln zł). Pod koniec ubiegłego roku rozpoczęto procedurę poszerzenia strefy, dzięki której Suwalska SSE powiększy się do ponad 583 ha. Pozwoli to na rozwinięcie trzech już istniejących podstref Suwałki, Białystok i Grajewo, a także utworzenie ośmiu nowych na terenie województwa podlaskiego. Obecnie teren objęty strefą wynosi 375,6 ha, natomiast po powiększeniu obszar Suwalskiej SSE ma wynieść ponad 583 ha. W strefie działa 91 firm, które zatrudniają 6,5 tys. osób. Podmioty te zainwestowały do tej pory ponad 2,1 mld zł. (SSSE) W grudniu br. Grupa Armatura przejęła kontrolę nad Grupą Aquaform, nabywając większościowy pakiet akcji Aquaform SA wraz ze spółkami córkami w Niemczech, Rumunii i na Ukrainie. Aquaform SA jest bezpośrednim producentem szerokiego asortymentu m.in.: wanien i brodzików akrylowych, pryszniców i parawanów nawannowych oraz mebli łazienkowych. Spółka zatrudnia około 200 osób. Blisko połowę z ponad 69 mln zł rocznych przychodów Aquaform SA uzyskuje na rynku niemieckim, gdzie z powodzeniem działa od 20 lat. Dotychczas Aquaform SA stanowiła część niemieckiej grupy Dusar, sprzedającej wysokiej jakości produkty sanitarne na rynkach Europy Zachodniej, w tym przede wszystkim na rynku niemieckim. Projekt był prowadzony przez PAIiIZ. (Armatura SA/PAIiIZ) Pierwsze zezwolenie w Pomorskiej SSE W połowie stycznia Zarząd Pomorskiej Strefy wydał pierwsze w tym roku zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej, które otrzymała firma Prima-KL Polska sp. z o.o. Firma deklaruje utworzenie co najmniej 30 nowych miejsc pracy oraz poniesienie wydatków inwestycyjnych w wysokości co najmniej 17,8 mln zł. Projekt dotyczy budowy zakładu produkcyjnego drzwi stalowych i aluminiowych. (PSSE/PAIiIZ) LS Tech-Homes w Pomorskiej SSE LS Tech-Homes, która otrzymała pozwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej w Podstrefie Sztum, zainwestuje 23 mln zł oraz zatrudni 35 osób. Przedsiębiorca wybuduje zakład produkujący innowacyjne ekologiczne materiały budowlane. To drugie zezwolenie wydane LS Tech- -Homes w 2014 r. W całym 2014 roku Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna wydała 36 pozwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej. Dzięki tym inwestycjom powstanie blisko 1055 nowych miejsc pracy, natomiast zadeklarowane nakłady wyniosą ok. 2,5 mld zł. (PSSE) Nowe tereny Słupskiej SSE Decyzją Rady Ministrów o 82 ha powiększyła się Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna. W związku z tym strefą zostaną objęte grunty położone w Darłowie, Koszalinie i Lęborku. Szacuje się, że na nowym obszarze powstanie ok nowych miejsc pracy, a nakłady inwestycyjne wyniosą blisko 637 mln zł. W wyniku wprowadzonych zmian powierzchnia strefy zwiększy się do prawie 900 ha. (SSSE) luty 2015 PRESS 9

12 Pył drzewny kilka problemów z bezpieczeństwem wybuchowym TEKST Bartosz Wol Prezes zarządu GRUPY WOLFF biuro@grupa-wol.eu W wielu zakładach stosujących w produkcji materiały drewniane i drewnopochodne wciąż nie docenia się problemu bezpieczeństwa wybuchowego. Dowiedz się, jakie błędy są tam najczęściej popełniane. Fot.: Fotolia 10 PRESS luty 2015

13 W zakładach, gdzie w dużych ilościach wykorzystywane są produkty pochodzenia drzewnego mowa tu o dużych stolarniach, producentach brykietu, wytwórniach płyt wiórowych, MDF i HDF, a także zakładach, które do produkcji energii stosują biomasę występuje poważne ryzyko pożaru i wybuchu. O ile zjawisko pożaru jest stosunkowo dobrze rozpoznane przez zakładowe służby BHP, o tyle już w przypadku zagrożenia wybuchowego ich świadomość jest stosunkowo niska. Dowiedz się, jakie błędy są najczęściej popełniane w tym obszarze przez wspomniane zakłady. Bartosz Wol czytaj dalej luty 2015 PRESS 11

14 Większość zakładów przetwarzających drewno lub jego pochodne skupia się jedynie na ochronie zbiorników magazynowych. To poważny błąd. Podstawowym problemem, który obserwujemy w zakładach wytwarzających i magazynujących pyły drzewne, jest pomijanie kwestii zagrożenia wybuchem lub też traktowanie go jako tematu mało istotnego. Jeśli zakłady te w ogóle podejmują temat bezpieczeństwa wybuchowego, to najczęściej w sposób wyrywkowy i niezgodny z obowiązującymi przepisami i normami. Przykładowo w wielu zakładach tego typu można spotkać niecertyfikowane, samodzielnie wykonane zabezpieczenia przeciwwybuchowe, które nie spełniają podstawowych wymogów. Oznacza to, iż ich użycie jest niezgodne z obowiązującymi przepisami. NIE TYLKO ZBIORNIKI Innym błędem jest skupianie się tylko i wyłącznie na ochronie zbiorników magazynowych, które choć są istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa wybuchowego, to stanowią jednak tylko mały wycinek całej instalacji produkcyjnej. Przykładowo poważne zagrożenie wybuchem dotyczy również podnośników kubełkowych oraz instalacji odpylających. Niestety ich zakup najczęściej jest realizowany jedynie w oparciu o parametr najniższej ceny. Oznacza to, iż pozbawione są one jakichkolwiek środków zabezpieczających. Co gorsza, wymuszona niską ceną, bardzo mała odporność tych urządzeń na nadciśnienie uniemożliwia ich późniejsze zabezpieczenia przed skutkami wybuchu. W konsekwencji konieczne jest wprowadzenie kosztownych wzmocnień, a w skrajnych przypadkach zakup nowych urządzeń. Osoby zarządzające zakładami zagrożonymi wybuchem pyłu drzewnego powinny również pamiętać, że linia produkcyjna jest złożonym układem połączonych ze sobą urządzeń. Oznacza to, że wybuch na jednym odcinku instalacji może przenieść się na pozostałe jej elementy, doprowadzając do tzw. wtórnych wybuchów. PIERWSZY KROK OCENA RYZYKA WYBUCHU Jak można temu stanowi rzeczy przeciwdziałać? Pierwszym najważniejszym krokiem jest wykonywanie oceny ryzyka wybuchu. W przypadku nowo powstających instalacji ocenę należy wykonać jeszcze na etapie projektowania instalacji. Takie działanie pozwala określić i wyeliminować newralgiczne punkty instalacji jeszcze przed przystąpieniem do zakupu maszyn i urządzeń oraz przed rozpoczęciem budowy. Na tym etapie możliwe jest również wdrożenie nowych rozwiązań. I tak np. jednym z kluczowych rozwiązań zapobiegających powstawaniu stref zagrożonych wybuchem są prawidłowo zaprojektowane, wykonane i zabezpieczone instalacje odpylania oraz centralnego odkurzania. Rozwiązania te nie tylko zwiększają bezpieczeństwo pracy, ale również ograniczają koszty związane z zakupem urządzeń przeznaczonych dla odpowiednich stref zagrożenia wybuchem. ODSPRZĘGANIE WYBUCHU W tym miejscu warto zwrócić uwagę, że nawet najlepsze systemy przeciwwybuchowe nie spełnią swojego zadania, jeśli nie będą uzupełnione o układy tzw. odsprzęgania/odcinania wybuchu. Jak wspomniano wcześniej, rozwiązania te mają za zadanie powstrzymać rozprzestrzenianie się wybuchu na pozostałą część instalacji. JAK TO ROBIĄ INNI W niektórych zakładach borykających się z zagrożeniem wybuchu pyłu drzewnego obserwujemy stopniową zmianę podejścia do problemu bezpieczeństwa. Przykładowo, obecnie GRUPA WOLFF realizuje zlecenie na rzecz jednego z największych producentów autobusów. W zakresie złożonego zamówienia jest wymiana starej instalacji odpylającej na nową, spełniającą rygorystyczne wymagania wewnętrzne inwestora, jak i Dyrektywy ATEX. Warto nadmienić, że dotychczasowo użytkowany filtr zabezpieczony został za pomocą paneli dekompresyjnych, pomimo iż urządzenie było zlokalizowane pośrodku hali produkcyjnej. W przypadku eksplozji dekompresja ciśnienia oraz wyrzut kuli ognia nastąpiłyby do wnętrza hali produkcyjnej. Efekt takiego zdarzenia jest trudny do przewidzenia. Proces wymiany przedmiotowej instalacji odpylającej nie będzie zadaniem łatwym. Wynika to z faktu, iż prace demontażowe oraz montażowe odbywać się będą w czasie normalnej pracy zakładu. Jednostka filtracyjna będzie posiadać wydajność m 3 /h, co pozwoli obsłużyć kilkanaście stanowisk roboczych przeznaczonych do cięcia i dalszej obróbki elementów drewnianych, jak i pokrytych różnego typu tworzywami. Ze względu na miejsce montażu jednostki odpylającej (środek zakładu), jak i różnorodność pyłów stwarzających zagrożenie wybuchowe, projekt i wykonanie nowej instalacji odpylającej zostały zrealizowane w ramach Dedykowanego Systemu Bezpieczeństwa Wybuchowego autorskiego programu GRUPY WOLFF, umożliwiającego dostosowanie urządzeń, instalacji oraz zakładów produkcyjnych do wymogów bezpieczeństwa wybuchowego. W celu zapewniania właściwego poziomu bezpieczeństwa w ramach nowej instalacji zastosowano następujące rozwiązania: 1. Jednostka filtracyjna, jak również instalacja rurowa (do punktu montażu układu odsprzęgającego) zostały dostarczone w wykonaniu odpornym na zredukowane ciśnienie wybuchu. 2. Instalacja odpylania została wyposażona w system przeciwwybuchowy oparty na następujących rozwiązaniach: system detekcji i gaszenia iskier, suchy pion, system tłumienia wybuchu, układy odsprzęgania wybuchu w postaci dozownika celkowego w wykonaniu odpornym na zredukowane ciśnienie wybuchu (wylot z filtra) oraz butli HRD (kanał brudnego powietrza). W trakcie realizacji prac na obiekcie zebraliśmy materiały, na podstawie których zostanie opracowany artykuł prezentujący nowe, kompleksowe podejście do kwestii bezpieczeństwa wybuchowego w przemyśle. Wierzymy, że będzie miał on istotny wpływ na zmianę świadomości użytkowników instalacji procesowych w zakresie bezpieczeństwa wybuchowego i procesowego. 12 PRESS luty 2015

15 SAFETY AND INNOVATIONS Instalacje odpylania i centralnego odkurzania w wykonaniu przeciwwybuchowym zapytania ofertowe: biuro@grupa-wol.eu wiecej na: kontakt: Projekt instalacji - produkcja kluczowych elementów - dobór zabezpieczeń przeciwwybuchowych - dostawa i montaż - uruchomienie i serwis

16 Niebiański szlak tysiąca zakrętów, czyli motocyklem przez Bhutan TEKST Aleksandra Trzaskowska, Krzysztof Samborski Fot.: Krzysztof Samborski 14 PRESS luty 2015

17 Im więcej rozmawiam z Bhutańczykami, tym bardziej przestaje mnie dziwić, dlaczego właśnie tutaj powstała koncepcja Szczęścia Narodowego Brutto (Gross National Happiness GNP), niematerialny wkład czwartego króla Bhutanu w gospodarkę światową. Tak Krzysztof Samborski dziennikarz, współzałożyciel Adventure Motoracing, a przede wszystkim podróżnik (choć sam woli o sobie mówić skromnie: już nie turysta, ale jeszcze nie podróżnik) pisze o Królestwie Bhutanu niewielkim państwie położonym we wschodnich Himalajach między Indiami a Chinami. luty 2015 PRESS 15

18 ZAKAMARKI ŚWIATA BHUTAN Bhutan to ostatnie z buddyjskich królestw himalajskich. Ten w całości położony w górach kraj, o powierzchni tylko dwukrotnie większej od województwa warmińsko-mazurskiego, zamieszkały przez 750 tysięcy ludzi i wciśnięty między dwa światowe giganty Chiny i Indie, cały czas przeciwstawia się globalizacji i masowej turystyce. Świat jednak przyspiesza wszędzie, również w Bhutanie. Jeszcze dziesięć lat temu nie było tu komórek, a pierwsza transmisja TV miała miejsce dopiero w 1999 roku. Postęp wydaje się więc nieunikniony. Jaki będzie miał wpływ na tradycyjne życie bhutańskie? Czy szybko zmieni tę ostatnią krainę szczęśliwości, cały czas nazywaną ostatnim Shangri La? BHUTAN PROPAN, CZYLI GDZIE TO W OGÓLE JEST Bhutan Polakom zazwyczaj nie kojarzy się z niczym. Znajomi żartując, umiejscawiają go najczęściej obok... propanu. Jego nazwa rzadko pojawia się w prasie, jeszcze rzadziej w telewizji. Do początku lat 70. kraj był właściwie całkowicie zamknięty, tkwił zawieszony gdzieś w średniowieczu, bez infrastruktury, szkolnictwa, opieki medycznej, poczty. Od wieków za sąsiadów mając Indie i Tybet. W XX wieku zamiast Tybetu po północnej stronie pojawiły się Chiny. Wciśnięty między dwa mocarstwa, które nie przepadają za sobą, mając do wyboru dżumę albo cholerę, król Bhutanu wybrał mądrze: uchylił drzwi prowadzące do Indii. Granice z Chinami są zamknięte do dziś. Bhutan to pod wieloma względami wyjątkowy kraj. Również jeśli chodzi o koszty pobytu. Wprawdzie jest otoczony przez tanie kraje: tuż obok leżą Indie, Nepal, Bangladesz, jednak należy do tych najdroższych na świecie. Kto chce go zobaczyć, musi głęboko sięgnąć do portfela. Każdy dzień kosztuje w Bhutanie minimum 230 dolarów. Nie ma tu w ogóle indywidualnych turystów, każdy, kto chce przyjechać, musi skorzystać z pakietu: hotele, przewodnicy, transport, wyżywienie. W zamian otrzymuje się prawo wjazdu do ostatniego z buddyjskich królestw, nieskalaną przyrodę, towarzystwo uśmiechniętych ludzi, pokręcone drogi prowadzące od jednego dzongu do drugiego, od siedemdziesiątego klasztoru do osiemdziesiątego Czy warto tyle płacić? Na pewno tak. To prawdopodobnie najlepiej wydane 230 dolarów dziennie. TASHI DELEK, CZYLI JAK PIERWSZY RAZ PRZEKROCZYŁAM BRAMY KRÓLESTWA GRZMIĄCEGO SMOKA Do Bhutanu jeżdżę regularnie od dobrych kilku lat. Znam tę krainę już całkiem dobrze. Widzę zmiany, jakie tu następują, i z radością muszę przyznać, że kraj ten zmienia się jak na dzisiejsze standardy powoli. Tak samo trudno się tam dostać teraz jak i 6 lat temu, kiedy pierwszy raz przekraczam bramy tego magicznego królestwa. Plan wydaje się wtedy nierealny i właściwie nikt poza nami nie wierzy w jego powodzenie. A jednak się udaje! W 2009 roku po raz pierwszy wjeżdżam do Bhutanu na własnym motocyklu. Granicę przekraczamy na wschodzie kraju, przez mało uczęszczane przejście graniczne w Samdrup Jompur. Potem udaje się nam przejechać, i to bez przewodnika, przez cały kraj. Setki razy słyszę, że to niemożliwe, że samemu się nie da, i to jeszcze na motocyklach, że bujam w obłokach. Coś mnie tam jednak pcha. Stoję pod tajemniczą bramą z napisem Bhutan i czuję pod skórą, że się uda. Czy byli tu w ogóle przed nami inni Europejczycy na własnych motocyklach? Chyba nie. Zdziwieni strażnicy przyjaznym gestem kierują nas do pograniczników tutaj, w przeciwieństwie do Indii, to same kobiety. Od wieków bhutańskie 16 PRESS luty 2015

19 ZAKAMARKI ŚWIATA BHUTAN kobiety mają silną pozycję w społeczeństwie. Tradycyjnie zarządzają majątkami rodzinnymi, a pracę zawodową wykonują na takich samych zasadach jak mężczyźni. Bhutańskie urzędniczki patrzą na nas jak na ufoludki, ale witają szczerym, szerokim uśmiechem. Od razu pada jednak pytanie: Gdzie jest obowiązkowy bhutański przewodnik?. Pewni siebie odpowiadamy jak gdyby nigdy nic, że jesteśmy z nim umówieni później, na trasie, choć wiemy, że to nie do końca prawda. Papierkowa robota na posterunku granicznym trwa długo. Mam czas przyjrzeć się kręcącym się w pobliżu ludziom. Wszyscy bez wyjątku są ubrani w tradycyjne, bhutańskie stroje. Mężczyźni noszą gho, czyli szaty-płaszcze do kolan przewiązane w pasie szarfą, zwaną kera. Uzupełnienie gho stanowią podkolanówki i w większości przypadków zachodnio wyglądające buty. Tradycyjnego, wysokiego obuwia, dziś używa się jedynie przy okazji świąt i oficjalnych uroczystości. Strój kobiecy to kira, długa suknia do kostek spięta na ramieniu ozdobną broszką i przewiązana w talii. Na kirę Bhutanki narzucają ozdobne, krótkie marynarki. Bhutańskie stroje są niezwykle kolorowe, co dodaje im magicznego uroku. Europejskie współczesne ubrania motocyklowe zupełnie nie pasują do tego baśniowego świata. Po kilku godzinach urzędniczki oznajmiają nam, że nie mogą same podjąć decyzji w naszej sprawie. Mówią, że jest zbyt nietypowa. Dzwonią do szefa, który za kilka minut pojawia się na posterunku. Od razu wzbudza zaufanie. Najwyraźniej lubi takie niestandardowe przypadki. Rzuca okiem na dokumenty i po kilku minutach słyszymy: Tashi Delek (Witamy, powodzenia). Jeszcze tylko wbicie wiz do paszportów i magiczna brama do Podniebnego Królestwa zostaje otwarta. Pierwszy wjazd do Bhutanu sprawił mi najwięcej trudności. Był najbardziej nietypowy i w ogóle nie było wiadomo, czy skończy się sukcesem. Teraz mam przetarte szlaki i przekroczenie granicy nie stanowi już dla mnie żadnego problemu. Z uśmiechem wspominam tę niepewność towarzyszącą pierwszej próbie. KOLACJA U MNICHÓW TO SIĘ ZDARZA RAZ NA TYSIĄC LAT Jazda po Bhutanie to czysta przyjemność. Ze wschodu na zachód prowadzi jedna, wąska, asfaltowa droga nazywana niebiańskim traktem tysiąca zakrętów. Oddano ją do użytku dopiero pod koniec lat 60. Odległości, które na mapie wydają się małe, w rzeczywistości pokonuje się przez wiele godzin, jadąc przez tysiące serpentyn po stromych zboczach dolin i liczne przełęcze. Podróżowanie umilają mały ruch oraz wysoka kultura jazdy przeciwieństwo tego, czego można doświadczyć w sąsiadujących Indiach. Napotykani kierowcy ustępują drogi i przyjaźnie machają, tak samo jak inni mijani na drodze ludzie. Szczególnie głośne są dzieci, Dzięki Aleksandrze Trzaskowskiej i DHAR- MA ADVENTURES przeżyłem najpiękniejszy wyjazd mojego ponad 40-letniego życia. Po szczątkowym nakreśleniu przeze mnie zainteresowań i oczekiwań wobec tej wyprawy otrzymałem od Ekipy pełny plan pobytu w Bhutanie, obfitujący w cudowne i przygotowane pode mnie atrakcje. A były to głównie klasztory buddyjskie, do których często turyści nie trafiają, i wielokilometrowe wyprawy z plecakiem. Wspaniały opiekun Khaling Karma okazał się nauczycielem buddyjskim i obytym w świecie podróżnikiem. Dzięki jego ofiarnej pomocy i zwyczajnej życzliwości dostąpiłem zaszczytu osobistej audiencji u Padselling Rinpocze, nocowałem w kilku klasztorach na wysokości ponad 3000 m, medytowałem samotnie przed ołtarzami w zapomnianych przez świat świątyniach... Krzysztof Herdzin, kompozytor, pianista które krzycząc hello, wystawiają ręce, żeby w czasie jazdy przybić im piątkę. Radości z jazdy nie psuje nawet deszcz, który w Bhutanie potrafi się pojawić zupełnie niespodziewanie, właściwie o każdej porze roku. Gęste chmury mogą zakryć niebo w kilkanaście minut. Często pojawiają się ryki smoka, czyli grzmoty, typowe dla porywistych burz znad Himalajów. Właśnie takim grzmotom Bhutan zawdzięcza swoją nazwę. Według legendy w XII wieku przybył do Bhutanu tybetański mistrz buddyjski, Tsangpa Dorje. Miał on za zadanie założyć tu klasztor. Wędrując po Bhutanie w poszukiwaniu właściwego miejsca, nagle usłyszał potężny grzmot, nazywany przez lokalnych mieszkańców rykiem smoka druka. Nadał więc klasztorowi nazwę Druk, a założonej w nim szkole religijnej Drukpa. Szkoła buddyzmu tantrycznego Drukpa Kagyupa do dziś jest uznaną przez państwo, oficjalną religią Bhutanu. Jedna z takich szalonych burz jest początkiem ciągu niesamowitych wydarzeń, które doprowadzają mnie na nocleg i kolację do mnichów, do buddyjskiego klasztoru. Taka wizyta to coś zupełnie wyjątkowego: klasztory w Bhutanie można oczywiście zwiedzać, ale nie można się w nich zatrzymywać na noc. Miasteczko Kanglung. Ściana deszczu. W ciemnościach dojeżdżam do bram kolorowego klasztoru. Kolorowa, oświetlona brama zachęca do wjazdu do buddyjskiego klasztoru. Nie zastanawiając się długo, wjeżdżam na dziedziniec. Pomimo późnej pory cały klasztor tętni życiem. Ze świątyni rozlegają się śpiewy i głuchy łoskot bębnów. Wielu mnichów siedzi w rozstawionych dookoła świątyni podświetlonych namiotach, z których część pełni funkcję kuchni polowych. Mnisi ubrani w purpurowe habity i klapki machają przyjaźnie. Mam zamiar nieśmiało zapytać o nocleg, ale na szczęście nie muszę mnisi sami mi go proponują. Na stołach pojawia się kolacja i herbata z mlekiem i cukrem. Jem to, co stanowi zwykłą, codzienną dietę mnichów (za co oczywiście przepraszają). Dominuje czerwony ryż i hemadatsi, najbardziej rozpowszechniona potrawa w Bhutanie, składająca się z całych papryczek chilli (Bhutańczycy uwielbiają pikantną kuchnię) podawanych w rozpuszczonym serze. Jest też mięso. Bhutańscy mnisi, w przeciwieństwie do buddyjskich duchownych z innych krajów, jedzą mięso. Wieczór upływa na rozmowach z lamami, z których kilku mówi całkiem nieźle po angielsku. Są tak samo ciekawi naszych zwyczajów, religii i kultury jak ja ich. W Bhutanie zarówno kultura europejska, jak i religia katolicka nie są powszechnie znane, co pewnie zaskakuje niejednego Europejczyka. Największą niespodzianką dla mnichów jest to, że w religii katolickiej nie występuje paradygmat reinkarnacji, która jest jedną z podstawowych zasad w buddyzmie. Z niedowierzaniem pytają: jak to macie tylko jedno życie, jedną szansę na pójście właściwą drogą?. Dla mnie nowością jest informacja, że można wstępować do klasztorów w dowolnym wieku, i że najczęściej trafiają tam młodzi chłopcy (poniżej 10. roku życia). Wybór roli mnicha wiąże się zawsze z zawieszeniem kontaktów z rodziną i bliskimi, które, jak mi powiedziano, rozpraszają uwagę w dążeniu do luty 2015 PRESS 17

20 ZAKAMARKI ŚWIATA BHUTAN nirwany. Z życia w habicie można w każdej chwili zrezygnować i nie jest to w żaden sposób piętnowane. Tacy mnisi w stanie spoczynku (getre) muszą jednak zapłacić karę pieniężną. To nieformalny zwrot subwencji rządowych, z których korzystają w Bhutanie mnisi. Tej nocy szczęście się nie tylko do mnie uśmiecha, ale szczerzy zęby. W klasztorze rozpoczyna się kilkudniowy, ważny buddyjski festiwal Drupchen. Obchody święta, czyli cały cykl modlitw, trwają całą noc, a ja mogę się wszystkiemu przyglądać. Siedząc w kolorowej świątyni, mam mnóstwo czasu na studiowanie wszystkich detali. Zgodnie ze zwyczajem liczne wizerunki Buddy, Guru Rinpocze i bóstw opiekuńczych (Peharr, Dordże Legpa, Paten Lhamo) zajmują centralne miejsce. Przy każdym ołtarzu stoi siedem miseczek napełnionych wodą, symbolizujących siedem ofiar, jakie składa się bogom: pożywienie, napój, wodę do mycia, lampę maślaną, kwiaty, substancję aromatyczną. Wszędzie palą się lampki maślane, choć nad głowami mantrujących mnichów porozwieszane są też świetlówki. Najbardziej interesujące, bo egzotyczne, są przygotowane specjalnie na obchody dzisiejszego święta barwne torma. Torma to ofiarne figurki o wymyślnych kształtach zrobione z masła (wyżej w górach masła jaka) i masy zbożowej albo ryżowej, pomalowane na kolorowo. Po tej wyjątkowej nocy dużo w nas pozytywnej energii, optymizmu i wiedzy o buddyzmie. Mam też nowych przyjaciół mnichów. Podczas mojej ostatniej wizyty w Bhutanie, w zeszłym roku, okazało się, że jeden z nich został zwierzchnikiem duchownych w całym wschodnim Bhutanie! Dzięki temu znowu miałam dostęp do zakamarków, zwyczajowo zamkniętych przed ciekawskimi przybyszami z Europy. WSZĘDOBYLSKIE FALLUSY I SZCZĘŚCIE NARODOWE BRUTTO, CZYLI BHUTAŃSKIE OSOBLIWOŚCI Kolorowe bhutańskie domy budowane są w całym kraju według tradycyjnego wzorca, na wschodzie i w centrum kraju z kamienia, a na zachodzie z glinobitki. Górne piętra są zawsze drewniane. Poszczególne pomieszczenia pokrywa się ręcznie plecionymi, bambusowymi matami. Zewnętrzne mury i drzwi wejściowe są bogato zdobione, więc nawet zwyczajne domy wyglądają jak prawdziwe dzieła sztuki. Motywy pojawiające się na murach są zróżnicowane, choć najczęściej powtarzają się wizerunki demonów i upiorów oraz fallusów w towarzystwie bhutańskiego druka (smoka). Potężnych rozmiarów fallusy trochę na początku szokują. Szczególnie, że widać je wszędzie: na domach, sklepach, restauracjach, urzędach, tablicach informacyjnych. Są malowane, rzeźbione lub wykonane z dowolnych dostępnych pod ręką materiałów. Bhutańczycy z przyjemnością i nieskrywaną dumą wyjaśniają zadziwionym obcokrajowcom, o co w tym wszystkim chodzi. Fallus to w Bhutanie symbol płodności i urodzajności. Bhutańczycy wierzą, że fallus nad wejściem albo na ścianie budowli odstrasza złe duchy i nie pozwala przeniknąć do środka negatywnej energii. Legenda głosi, że fallusy zaczęły być powszechnie stosowane pod wpływem dokonań tzw. Szalonego Mnicha (lamy Drukpa Kuenley), który w XV wieku w niekonwencjonalny sposób rozpowszechniał na ziemiach bhutańskich buddyzm: odwoływał się do żartów i anegdot z podtekstem seksualnym. Pomagały mu przy tym jego własne, podobno, niezwykłej wielkości atrybuty męskości. Bhutańczycy są dumni ze swojej fallusowej legendy, a nawet przekonani o powszechności zwyczaju. Kiedy próbuje się ich wyprowadzić z błędu, najczęściej słychać pytanie: to jak odstraszacie złe duchy?. W bhutańskich sklepikach zazwyczaj można kupić wszystko: jedzenie, ubrania (w większości pochodzące od chińskiego sąsiada), przyprawy, za- 18 PRESS luty 2015