6 (67) SWOBODA ŚWIADCZENIA USŁUG Podstawowe ograniczenia i wymagania

Transkrypt

1 6 (67) Czerwiec 2004 SWOBODA ŚWIADCZENIA USŁUG Podstawowe ograniczenia i wymagania JAK WYPEŁNIĆ WNIOSEK O DOTACJĘ Samodzielnie czy przy pomocy firmy doradczej rady Anny Tarnawy UŻYWANE SAMOCHODY Komu zapłacić VAT i w jakiej wysokości KREDYT Jak założyć i bezpiecznie prowadzić działalność gospodarczą w Rosji Biuletyn dla małych i średnich firm

2 wkładki CD, projekty nadruków na CD, podkładki pod mysz kartki świąteczne, okolicznościowe zaproszenia okolicznościowe, ślubne (duży wybór) kalendarzyki listkowe katalogi, foldery biuletyny, czasopisma, informatory ulotki reklamowe terminarze (różne formaty) druki akcydensowe, instrukcje, etykiety kalendarze trójdzielne (różne wzory) plakaty teczki firmowe gazetki promocyjne segregatory, wkłady do segregatorów MARLEX Sp. z o.o Stalowa Wola, ul. Spacerowa 2A tel./fax: (15) , -36, marlex@marlex.pl książki, publikacje etykiety samoprzylepne, kody kreskowe, bloczki firmowe papiery firmowe, wizytówki, koperty z nadrukiem

3 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Od redakcji Spis treści Szanowni Czytelnicy, Jak wypełnić wniosek o dotacje z funduszy przedakcesyjnych? Czego unikać? Czy wynająć prywatną firmę doradczą, czy może skorzystać z usług doradców akredytowanych? To pytania, które zadają Państwo naszym konsultantom niezwykle często. W tym numerze Anna Tarnawa ekspert Euro Info Centre z Warszawy, rozpoczyna cykl artykułów, w których podzieli się z Państwem swoją wiedzą i doświadczeniem na ten temat. Swoboda świadczenia usług na rynku wspólnotowym to jedna z czterech podstawowych swobód wolnego rynku, jednakże przedsiębiorcy stykają się w tej kwestii z wieloma przeszkodami. W związku z tym polecamy artykuł Jacka Czabańskiego przybliża on prawne regulacje związane z tą kwestią, z których wynikają Państwa prawa i obowiązki. Innym ważnym tematem, który prezentujemy w czerwcowym Biuletynie, jest VAT na używane samochody. Po jakim czasie użytkowania samochody zostają uznane za używane? Gdzie i jaki płacimy za nie VAT? Ponadto zwracamy uwagę na kwestie legalnego oprogramowania komputerowego i zakupu tzw. oprogramowania OEM. Te licencjonowane programy cieszą się z powodu ceny dużą popularnością, niemniej jednak podlegają pewnym ograniczeniom. Serdecznie zapraszamy do lektury i czekamy na wszelkie komentarze. Redakcja SWOBODA ŚWIADCZENIA USŁUG ŚWIADCZENIE USŁUG NA TERENIE PAŃSTW CZŁONKOWSKICH UE PODLEGA RÓŻNYM OGRANICZENIOM W ZALEŻNOŚCI OD KRAJU, W KTÓRYM USŁUGA JEST ŚWIADCZONA. RODZI TO WIELE KWESTII SPORNYCH. JAK WYPEŁNIĆ WNIOSEK O DOTACJĘ CZY WNIOSKI O DOTACJE NALEŻY WYPEŁNIAĆ SAMODZIELNIE, CZY RACZEJ ROZSĄDNIEJ ZWRÓCIĆ SIĘ DO FIRMY DORADCZEJ. ANNA TARNAWA DORADCA FINANSOWY EURO INFO PODAJE KILKA PRAKTYCZNYCH WSKAZÓWEK, KTÓRE POMOGĄ ROZSTRZYGNĄĆ TĘ KWESTIĘ. UŻYWANE SAMOCHODY JAK I GDZIE ROZLICZYĆ ZAKUP UŻYWANEGO SAMOCHODU? PRZEDSTAWIAMY PODSTAWY PRAWNE OBROTU TOWARAMI UŻYWANYMI NA TERENIE UE. KREDYT HANDEL ZE WSCHODNIMI SĄSIADAMI TO NADAL NIE W PEŁNI ZBADANE WODY. W TYM NUMERZE NASI EKSPERCI PRZEDSTAWIAJĄ PRAKTYCZNE SPOSOBY ZAISTNIENIA NA RYNKU ROSYJSKIM. OPROGRAMOWANIE OEM I NIE TYLKO ASPEKTY PRAWNE BADANIA REKLAMY: POZOSTAŃMY W ZGODZIE Z KONSUMENTEM PYTANIE DO PRAWNIKA WYDARZENIA OFERTY WSPÓŁPRACY Redaktor naczelna: Anna Sarzyńska sanna@cofund.org.pl tel.: (22) Zespół: Zofia Pinchinat-Witucka Michał Polański Mariusz Cieszewski Skład i łamanie: Mariusz Bibik Adres redakcji: Euro Info Centre przy Funduszu Współpracy ul. Górnośląska 4a, Warszawa tel.: (+48 22) faks: (+48 22) produkcja MARLEX Sp. z o.o. nakład: egz. Re dak cja nie zwra ca ma te ria łów nieza mó wio nych oraz za strze ga so bie pra wo do ich zmia ny i re da go wa nia. Uwa gi i ko men ta rze pro si my kie ro wać na ad res biule tyn_eic@co fund.org.pl Wszyst kie tek sty za war te w biu le ty nie Eu ro In fo mo gą być prze dru ko wy wa ne wy łącz nie po uzy ska niu zgo dy re dak cji. Za in te re so wa nych subskryp cją pro si my o kon takt z naj bliższym Eu ro In fo Cen tre. Okładka: Artur Hojny czerwiec 2004, nr 6 (67) 3

4 Prawo europejskie Świadczenie usług w krajach UE Jacek CZABAŃSKI 1. Swoboda świadczenia usług Swoboda świadczenia usług jest jedną z czterech podstawowych swobód zagwarantowanych Traktatem o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej (TWE). Trzy pozostałe swobody to: swobodny przepływ towarów, swobodny przepływ pracowników i swobodny przepływ kapitału. Jak wskazuje niedawno opublikowany raport Komisji Europejskiej 1, swobodny przepływ usług jest tą dziedziną, w której, jak dotąd, istnieje najwięcej przeszkód zarówno formalnych, jak i faktycznych. W ocenie Komisji, są to nie tylko bariery prawne, ale i wynikające z uciążliwej praktyki administracyjnej. Mogą one polegać zarówno na trudnościach w założeniu oddziału w innym kraju, jak i świadczeniu usług ponadgranicznych delegowaniu pracowników, przewozie narzędzi i urządzeń, reklamie itp. Zważywszy, że wartość usług stanowi w Unii ok. 70% produktu krajowego brutto, usunięcie barier w transgranicznym świadczeniu usług powinno przynieść wymierne korzyści, tak jak stało się w wyniku ułatwienia swobodnego przepływu towarów. Należy przy tym zauważyć, że małe i średnie przedsiębiorstwa są szczególnie dotknięte występującymi barierami, ponieważ nie mogą sobie pozwolić na długotrwałe i kosztowne procedury administracyjno-prawne związane z wejściem na rynek innego państwa. Dostrzegając ten fakt, Komisja Europejska opracowała projekt nowej dyrektywy 2, która ma na celu stopniową likwidację barier w przepływie usług. Ponieważ projekt ten został dopiero skierowany do dyskusji w Radzie i Parlamencie, nie należy oczekiwać szybkich zmian. Dyrektywa ma uprościć proces uzyskiwania zezwoleń poprzez ustanowienie jednego punktu kontaktowego, w którym przedsiębiorca może dopełnić wszystkich wymaganych formalności. Dyrektywa zakaże również stosowania niektórych praktyk, które ograniczają przepływ usług, np. wymogu udowodnienia istnienia popytu na daną usługę czy wymogu wpisu do miejscowego rejestru. 2. Podstawy prawne swobody świadczenia usług Artykuł 49 TWE brzmi: ograniczenia w swobodnym świadczeniu usług wewnątrz Wspólnoty są zakazane w odniesieniu do obywateli Państw Członkowskich mających swe przedsiębiorstwo w państwie Wspólnoty innym niż Państwo odbiorcy świadczenia, z zastrzeżeniem ograniczeń zawartych w kolejnych artykułach. Warto podkreślić, że zasada swobody świadczenia usług swoje zastosowanie znajdzie tylko wówczas, gdy mamy do czynienia z elementem transgranicznym, to jest: usługodawca ma siedzibę w innym państwie niż usługobiorca, a sama usługa przekracza granicę (np. usługa telewizyjna, porada telefoniczna itp.), usługodawca przyjeżdża chwilowo w celu wykonania usługi do kraju usługobiorcy (np. w celu wykonania robót budowlanych), usługobiorca jedzie w celu otrzymania usługi do kraju usługodawcy (np. w celach leczniczych). Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości uznało również za właściwe stosowanie przepisów o swobodzie świadczenia usług do sytuacji, w której zarówno usługodawca, jak i usługobiorca pochodzą z jednego kraju, jednak sama usługa świadczona jest gdzie indziej. W jednym ze swych wyroków 3 Trybunał uznał za nieproporcjonalnie obciążające regulacje wymagające zatrudniania wyłącznie licencjonowanych przez władze greckie przewodników turystycznych dla obiektów innych niż muzea i miejsca historyczne. Zastosował przy tym przepisy o swobodzie świadczenia usług, pomimo że zarówno świadczący usługę (biuro turystyczne), jak i jego klienci pochodzili z tego samego kraju. Artykuł 50 TWE precyzuje pojęcie usługi. Stanowi on, że: Usługami w rozumieniu niniejszego Traktatu są świadczenia wykonywane zwykle za wynagrodzeniem w zakresie, w jakim nie są objęte postanowieniami o swobodnym przepływie towarów, kapitału i osób. Usługi obejmują zwłaszcza: a) działalność o charakterze przemysłowym, b) działalność o charakterze handlowym, c) działalność rzemieślniczą, d) wykonywanie wolnych zawodów. W drugim akapicie tego artykułu znajduje się istotne zastrzeżenie dotyczące świadczenia usług: z zastrzeżeniem postanowień rozdziału dotyczącego prawa przedsiębiorczości, świadczący usługę może, w celu spełnienia świadczenia, wykonywać przejściowo działalność w państwie świadczenia na tych samych warunkach, jakie państwo to nakłada na własnych obywateli. 3. Kwalifikacje zawodowe Dla swobody świadczenia usług szczególne znaczenie mają ewentualne ograniczenia kraju, w którym usługa jest wykonywana, np. co do wymaganych kwalifikacji zawodowych lub przynależności do izby gospodarczej. Spełnianie takich wymogów, aczkolwiek wprowadzane w imię interesu publicznego, może stanowić nadmierne obciążenie dla firm przejściowo tylko świadczących usługi i de facto dyskryminować podmioty z innych krajów. Sprawa uznawania kwalifikacji regulowana jest dyrektywą 1999/42/WE 4. Dokument ten odnosi się do osób działających na własny rachunek lub jako pracownicy najemni w sektorach wymienionych w załączniku (chodzi tam o działalność produkcyjną, budowlaną oraz usługową). Zgodnie z postanowieniami art. 3 państwo członkowskie nie może odmówić obywatelowi innego państwa członkowskiego, który przedstawi dyplomy, świadectwa lub inne dokumenty potwierdzające posiadanie kwalifikacji, uznania osiągniętych kwalifikacji za równoważne krajowym, a tym samym nie może odmówić prawa do podjęcia działalności. W przypadku istotnych różnic kandydat powinien wykazać że uzupełnił brakującą wiedzę i umiejętności poprzez wybór pomiędzy stażem adaptacyjnym a testem umiejętności. 4. Orzecznictwo ETS Na tle swobody świadczenia usług powstało (i powstaje nadal) wiele kwestii spornych. Warto w tym miejscu przytoczyć kilka orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS), które pomogą w zrozumieniu zasad stosowania swobody świadczenia usług. a) Czas trwania usługi W orzeczeniu C-215/01 5 ETS wyraził pogląd, że na podstawie TWE nie można w żaden sposób określić, jaka długość 4 czerwiec 2004, nr 6 (67)

5 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Prawo europejskie trwania usługi powoduje, że danej działalności nie można już traktować jako (transgranicznego) świadczenia usług, a należy ją poddać regulacjom dotyczącym prawa prowadzenia działalności gospodarczej na terenie innego państwa członkowskiego. Jest oczywiste, że niektóre usługi, np. budowlane (w omawianym przypadku chodziło o usługi tynkarskie), są wykonywane przez dłuższy, nawet kilkuletni okres. W celu wykonywania usługi świadczący ją może posiadać również swoje biuro dopóki służy świadczeniu konkretnej usługi. Nie można tego traktować jako założenia przedsiębiorstwa w danym kraju (co wiązałoby się m.in. z obowiązkami rejestracyjnymi). b) Specjalne kwalifikacje W sprawie Dennemeyer 6 ETS wypowiadał się w kwestii dopuszczalności świadczenia przez angielską firmę prostych usług związanych z prawem patentowym w Niemczech. Usługi te polegały m.in. na informowaniu klientów o upływających terminach ochrony patentowej oraz przedłużaniu istniejących patentów przez wnoszenie opłat. W Niemczech działalność taka została zastrzeżona dla rzeczników patentowych. ETS uznał jednak, że omawiane czynności nie wymagają istotnej wiedzy fachowej, w związku z czym, na zasadzie traktatowej swobody świadczenia usług, mogą być świadczone przez podmioty z innych krajów członkowskich, nawet niebędących licencjonowanymi rzecznikami patentowymi. Foto: Artur Hojny Swobodny przepływ towarów i usług to filar wolnego rynku c) Rejestr rzemiosła Często zdarza się, że wykonywanie danego rodzaju działalności uzależnione jest nie tylko od posiadania odpowiednich kwalifikacji, ale i od wstąpienia do izby przemysłowo-handlowej (np. w Niemczech samodzielną działalność rzemieślniczą mogą wykonywać osoby, które zdadzą egzamin mistrzowski i zostaną wpisane do rejestru Handwerksrolle). Oczywiście, nałożenie na firmy świadczące jednorazowo usługę w innym kraju obowiązku wpisu do takiego rejestru mogłoby stanowić faktyczną dyskryminację i zakłócenie swobody świadczenia usług. ETS w sprawie Corsten 7 orzekł, że wymóg wpisu do rejestru bądź przynależności do izby rzemieślniczej może być stosowany, o ile jest uzasadniony interesem publicznym, nie może jednak być związany z przewlekłą procedurą administracyjną i dodatkowymi kosztami, a przynależność do izby nie może być związana z opłatami (np. składkami członkowskimi), o ile osoby wykonujące daną działalność nie zamierzają jej prowadzić w danym państwie w sposób stały. 5. Swoboda przemieszczania się w celu wykonania usługi Traktatowa swoboda świadczenia usług na terenie UE oznacza, że zarówno odbiorca usługi, jak i dostarczający usługę powinni mieć możliwość przemieszczenia się do innego kraju członkowskiego. O ile jednak podróż klienta do kraju świadczenia usługi jest sprawą dosyć prostą, o tyle przyjazd świadczącego usługę do innego kraju wiąże się z szeregiem komplikacji. a) Delegowanie pracowników Częstym przypadkiem jest delegowanie pracowników na terytorium innego państwa członkowskiego w celu wykonania usługi. W celu wyjaśnienia sytuacji prawnej takich pracowników Wspólnota Europejska wydała dyrektywę 96/71/WE 8. Dyrektywa ta określa minimalne wymogi, jakie muszą być spełniane co do warunków pracy pracowników delegowanych, ustanawiając w szczególności nakaz przestrzegania lokalnych przepisów co do minimalnego wynagrodzenia, urlopów, czasu pracy itd. Jednocześnie państwa członkowskie mają obowiązek zapewnienia wystarczającej informacji przedsiębiorcom z innych krajów o obowiązujących przepisach. Państwa przyjmujące mogą również wprowadzić obowiązek rejestrowania pracowników delegowanych (tak jest np. we Francji, Belgii czy Niemczech). Rejestrowanie jest jednak czynnością techniczną i nie prowadzi do wydawania lub odmowy pozwolenia na pracę. Z kolei ubezpieczenie społeczne pracowników delegowanych podlega regulacjom rozporządzenia 1408/71 9. Ustanawia ono zasadę niepodlegania pracowników delegowanych systemowi ubezpieczeń społecznych kraju, do którego są delegowani, pod warunkiem, że podlegają ubezpieczeniom w kraju stałego pobytu, a przewidywany okres delegowania nie przekracza 12 miesięcy (art. 14 rozporządzenia). W razie przedłużenia pracy można wystąpić o zgodę na przedłużenie tego okresu, nie więcej jednak niż na kolejne 12 miesięcy. Potwierdzeniem faktu ubezpieczenia w kraju wysyłającym jest formularz E-101 wydawany przez Narodowy Fundusz Zdrowia lub jego ekwiwalent w pozostałych krajach członkowskich 10. b) Osoby samozatrudnione Osobną kwestią jest wyjazd do innego kraju członkowskiego, w celu wykonania usługi, osób samodzielnie prowadzących działalność gospodarczą. Zagadnienie to regulowane jest dyrektywą 73/148/EWG 11 z dnia 21 maja 1973 r. w sprawie zniesienia ograniczeń w zakresie przemieszczania się i pobytu obywateli państw członkowskich wewnątrz Wspólnoty. Regulacja ta generalnie daje prawo wjazdu i pobytu osobom, które chcą świadczyć usługę, na okres jej świadczenia. Jeżeli okres ten nie przekracza 3 miesięcy, to dokument podróży (dowód osobisty, paszport) jest wystarczającym dowodem, jednak państwo goszczące może wymagać zgłoszenia pobytu. W przypadku pobytu dłuższego należy wystąpić o zezwolenie na pobyt zezwolenie to powinno być wydane automatycznie. czerwiec 2004, nr 6 (67) 5

6 Prawo europejskie Osoby świadczące osobiście usługi nie podlegają ubezpieczeniom społecznym w kraju goszczącym. 6. Okresy przejściowe Jak wiadomo, w obawie przed masowym napływem pracowników z Polski, kraje dawnej UE wynegocjowały okres przejściowy w zakresie swobodnego przepływu pracowników 12. Restrykcje te nie dotyczą swobody świadczenia usług, z wyjątkiem dwóch krajów, tj. Niemiec i Austrii. W Niemczech dotyczy to usług budowlanych, włączając w to pokrewną działalność (kod NACE do 4) oraz działalność wymienioną w załączniku do dyrektywy 96/71/WE, sprzątania przemysłowego (kod 74.70) oraz działalności dekoratorów wnętrz (kod 7487). W Austrii dotyczy to usług związanych z ogrodnictwem (01.41), cięcia, rzeźbienia i wykańczanie kamienia (26.7), ręcznego wyrobu elementów z metalu i części tych elementów (28.11), usług budowlanych, włączając w to pokrewną działalność (45.1 do 4), działalności wymienionej w załączniku do dyrektywy 96/71/WE, działalności związanej z ochroną (74.60), sprzątania przemysłowego (74.70), pielęgnowania w domu (85.14), pracy społecznej i działalności świadczonej bez zakwaterowania (85.32). Osoby świadczące te usługi, w ramach delegowania pracowników, muszą uzyskać pozwolenie na pracę. Powyższe ograniczenie nie odnosi się jednakże do osób samozatrudnionych, które pragną samodzielnie wykonywać taką działalność, ponieważ ich uprawnienia wynikają z innych przepisów (dyrektywa 73/148), co do których nie obowiązują okresy przejściowe. Zważywszy na to, że okresy przejściowe stanowią wyjątek w traktatowej swobodzie świadczenia usług, zapisy je ustanawiające muszą być traktowane ściśle, a interpretacja rozszerzająca jest niedopuszczalna. Warto w tym miejscu przywołać orzeczenie ETS w sprawie Rush Portugesa 14. Firma portugalska otrzymała zlecenie budowlane we Francji i w celu wykonania usługi delegowała do Francji swoich pracowników obywateli portugalskich. W czasie, w którym się to działo, swoboda przepływu pracowników w odniesieniu do pracowników portugalskich była ograniczona na mocy okresu przejściowego związanego z przystąpieniem Portugalii do Unii. Traktat akcesyjny ustanawiał okres przejściowy w odniesieniu do swobodnego przepływu pracowników, jednakże nie ograniczał swobodnego przepływu usług. ETS uznał, że celem okresu przejściowego na swobodny przepływ pracowników była ochrona rynku pracy. Ponieważ jednak pracownicy delegowani po wykonaniu usługi powracają do Portugalii, to w żaden sposób nie wchodzą na rynek pracy we Francji. Tym samym nie można interpretować ograniczenia w sposób rozszerzający i uniemożliwiać przepływu usług. ETS poczynił jednocześnie zastrzeżenie, że usługi polegające na wynajmie pracowników mogą podlegać ograniczeniom przewidzianym dla przepływu pracowników. To orzeczenie ETS może być bardzo przydatne w obecnej sytuacji firm polskich. Potwierdza ono bowiem możliwość delegowania pracowników w celu wykonania usługi, pomimo istnienia okresów przejściowych na przepływ pracowników. 7. Sprawy podatkowe Świadczenie usług w krajach innych niż Polska wiąże się również z kwestiami podatkowymi. a) VAT Podstawowym zagadnieniem jest tu określenie miejsca świadczenia usługi, ponieważ od tego zależy właściwe prawo oraz stawki podatku VAT. Nowa polska ustawa o VAT określa miejsce świadczenia usługi. Co do zasady, za miejsce świadczenia usługi przyjmuje się miejsce siedziby świadczącego usługę (art. 27 ust. 1). Od zasady tej zostały przewidziane następujące wyjątki: dla usług związanych z nieruchomością miejscem świadczenia jest miejsce położenia nieruchomości, dla usług w dziedzinie kultury, sztuki, sportu, nauki, edukacji lub rozrywki, usług pomocniczych do usług transportowych, takich jak załadunek, rozładunek, przeładunek i podobne czynności, wyceny majątku rzeczowego ruchomego, na ruchomym majątku rzeczowym miejscem świadczenia jest miejsce faktycznego wykonania usługi, w przypadku niektórych usług, świadczonych na rzecz podatników mających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Wspólnoty, ale w kraju innym niż kraj świadczącego usługę, miejscem świadczenia tych usług jest miejsce, gdzie nabywca usługi posiada siedzibę (art. 27 ust. 3). Przepis ten stosuje się do usług: sprzedaży praw lub udzielania licencji i sublicencji, przeniesienia lub cesji praw autorskich, patentów, praw do znaków fabrycznych, handlowych, oddania do używania wspólnego znaku towarowego albo wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego oraz innych pokrewnych praw, reklamy, usług prawniczych, rachunkowo-księgowych, badania rynków i opinii publicznej, doradztwa w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania (PKWiU 74.1); przetwa- 1 The State of the Internal Market for Services, European Commission 2002 COM(2002) 441 final. 2 Projekt Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady o usługach na Wspólnym Rynku (Directive of the European Parliament and of the Council on Services in the Internal Market), Komisja Europejska COM(2004) 2 final. 3 Sprawa C-198/89 Komisja Europejska przeciwko Grecji. 4 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 czerwca 1999 r. ustanawiająca procedurę uznawania kwalifikacji w zakresie działalności zawodowych, objętych dyrektywami w sprawie liberalizacji i środków przejściowych oraz uzupełniająca ogólne systemy uznawania kwalifikacji (99/42/WE). Dyrektywa ta zastąpiła dyrektywę 64/427 z 7 czerwca 1964 r. 5 Orzeczenie ETS z 11 grudnia 2003 r., C-215/01. 6 Orzeczenie ETS z 25 lipca 1991 r., C-76/90. 7 Orzeczenie ETS z 3 października 2000 r., C-58/98. 8 Dyrektywa 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1996 r. dotycząca delegowania pracowników w ramach świadczenia usług. 9 Rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczeń socjalnych w stosunku do osób zatrudnionych i członków ich rodzin przemieszczających się wewnątrz Wspólnoty (z późniejszymi zmianami). 10 Opis systemu oraz formularze można znaleźć na stronie NFZ: 11 Dyrektywa Rady z dnia 21 maja 1973 r. w sprawie zniesienia ograniczeń w zakresie przemieszczania się i pobytu obywateli państw członkowskich wewnątrz Wspólnoty, które dotyczą przedsiębiorczości i świadczenia usług (73/148/EWG). 12 Aktualnie tylko Irlandia, Szwecja i Wielka Brytania pozwalają na swobodne zatrudnianie polskich pracowników. Pozostałe kraje wymagają pozwoleń. 13 NACE określona jest rozporządzeniem Rady (EWG) nr 3037/90 z dnia 9 października 1990 r. w sprawie statystycznej klasyfikacji działalności gospodarczej we Wspólnocie Europejskiej, zmienione przez rozporządzenie Komisji (WE) nr 29/2002 z dnia r. 14 Orzeczenie ETS z 27 marca 1990 r. C-113/89. 6 czerwiec 2004, nr 6 (67)

7 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Gdy chodzi o pieniądze rzania danych i dostarczania informacji; usług architektonicznych i inżynierskich (PKWiU 74.2), tłumaczeń, usług bankowych, finansowych i ubezpieczeniowych łącznie z reasekuracją, z wyjątkiem wynajmu sejfów przez banki, dostarczania (oddelegowania) personelu, wynajmu, dzierżawy lub innych o podobnym charakterze, których przedmiotem są rzeczy ruchome, z wyjątkiem środków transportu, usług telekomunikacyjnych, nadawczych radiowych i telewizyjnych, elektronicznych; polegających na zobowiązaniu się do powstrzymania się od dokonania czynności lub posługiwania się prawem, usług agentów, pośredników działających w imieniu i na rzecz innej osoby, jeżeli uczestniczą w zapewnieniu świadczenia usług. Jeżeli ustawa przyjmuje, że usługa wykonana jest w Polsce, to podatnik wystawia polską fakturę VAT. Jednakże jeśli miejscem świadczenia będzie inny kraj, to firma świadcząca usługę będzie dokonywać tzw. eksportu usług, który w Polsce nie podlega VAT, a za to opodatkowany będzie w miejscu nabycia. Jeżeli nabywcą jest podatnik VAT w innym kraju, to polska firma wystawi fakturę bez VAT, z zastrzeżeniem że podatek rozliczany jest przez nabywcę (według stawki miejscowej). Jeśli jednak nabywcą nie są podatnicy VAT (np. osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej), to świadczący usługę będzie musiał zarejestrować się dla celów podatku VAT w miejscu świadczenia usługi i samodzielnie naliczać podatek VAT. b) Podatek dochodowy Podmioty mające siedzibę w Polsce podlegają opodatkowaniu od całości swoich dochodów (tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy). Jednocześnie każdy kraj opodatkowuje dochody uzyskane na jego terytorium. Tym samym, przy transgranicznym świadczeniu usług może dojść do podwójnego opodatkowania. Aby tego uniknąć, Polska zawarła z szeregiem państw umowy dwustronne o unikaniu podwójnego opodatkowania. Generalnie można przyjąć, że zyski przedsiębiorstw opodatkowane są wyłącznie w kraju siedziby, chyba że przedsiębiorstwo prowadzi działalność na terenie drugiego kraju poprzez zakład. Zakładem jest np. biuro, warsztat, fabryka oraz budowa trwająca dłużej niż 12 miesięcy. Dochody z pracy (np. wynagrodzenia pracowników delegowanych) opodatkowane są w miejscu wykonywania pracy (tj. za gra- nicą), chyba że pracodawca nie ma tam siedziby bądź pracownik przebywa tam nie dłużej niż pewien okres. Powyższe zasady należy traktować orientacyjnie, ponieważ umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania różnią się w szczegółach i w stosunku do różnych krajów możemy mieć do czynienia z różnymi rozwiązaniami. Zakończenie Jak widać z powyższego przeglądu, świadczenie usług za granicą nie jest pomimo WNIOSEK O DOTACJĘ za i przeciw samodzielnemu przygotowaniu formularza aplikacyjnego Anna TARNAWA Przedsiębiorcy, którzy przygotowują wniosek aplikacyjny o dotacje z programów pomocowych, stają bardzo często przed dylematem czy przygotować go samodzielnie, czy raczej zlecić to firmie doradczej. Za każdą z tych możliwości przemawia wiele argumentów. Samodzielne wypełnianie wniosku nie jest trudne nawet dla małych przedsiębiorstw wstąpienia Polski do UE sprawą prostą. Unia Europejska jest ciągle związkiem oddzielnych państw, z których każde ma swoje regulacje i wymagania. I chociaż można oczekiwać, że liberalizacja w zakresie przepływu usług będzie postępować, to jednak świadczenie usług za granicą wiąże się z zupełnie innym poziomem trudności niż świadczenie usług w sąsiednim województwie. Jacek Czabański EIC Warszawa jczabanski@cofund.org.pl Outsourcing Zlecenie przygotowania wniosku firmie zewnętrznej pozwala zaoszczędzić sobie czasu i wysiłku. Wiadomo, że zarówno sam formularz aplikacyjny i polecenia w nim zawarte, jak i wszystkie instrukcje i wytyczne dla wnioskodawców są dokumentami obszernymi, zawierającymi pojęcia nowe dla wnioskodawcy, co więcej, napisane są stylem, do którego trudno się od razu przyzwyczaić. Przedsiębiorcy, którzy od wielu lat prowadzą swoje firmy, nie mają zazwyczaj czasu i, jak sami mówią, głowy do tego, aby zagłębić się w liczne dokumenty związane z wnioskiem. I nawet jeśli mają w swojej firmie pracownika, któremu mogliby powierzyć to zadanie, rozumieją, że wszystkie kluczowe decyzje dotyczące projektu muszą podjąć sami. Foto: Artur Hojny czerwiec 2004, nr 6 (67) 7

8 Gdy chodzi o pieniądze Często zdarza się, że to negatywne nastawienie do samodzielnego przygotowania wniosku mija po pierwszej wizycie w punkcie konsultacyjno-doradczym, w trakcie której przedsiębiorca ma okazję zapoznać się z najważniejszymi zasadami procedury ubiegania się o wsparcie ze środków UE, formatem wniosku, swoimi obowiązkami w zakresie realizacji projektu itp. Nie bez znaczenia jest tutaj sama osoba konsultanta, do którego trafia przedsiębiorca, i poczucie zaufania oraz odpowiedzialności, jakie się często tworzy już po pierwszej wizycie. Samodzielność Niezaprzeczalnie, samodzielne przygotowanie wniosku, niezależnie od tego, czy złożona aplikacja zostanie rozpatrzona pozytywnie czy też nie, oznacza zdobycie doświadczenia w zakresie pozyskiwania środków unijnych. I pomimo że czasem taka lekcja nie kończy się dla nas pomyślnie, także z powodów niezależnych od nas samych (np. nie wszystkie informacje konieczne do tego, aby dobrze przygotować wniosek, zawarte są w dokumentach towarzyszących danemu działaniu/programowi, albo też nasz wniosek zostaje pozytywnie rozpatrzony, ale nie jest nam przyznana dotacja z powodu wyczerpania się środków albo pojawia się dość kuriozalny powód odrzucenia naszej aplikacji: parafka jest nieczytelna ), jest to bez wątpienia lekcja warta wysłuchania. Choćby z tego powodu, że wnioski, jakie z niej wyciągniemy, pozwolą uniknąć wielu błędów w przyszłości. Oczywiście, celem jest przyznanie dotacji, która jest dotacją bezzwrotną. To, czy ją otrzymamy, nie zależy od efektywności zarządzania naszą firmą, od popytu na jej produkty/usługi. Dotacja jest raczej swego rodzaju prezentem pod choinkę, który otrzymamy pod warunkiem, że się dobrze zachowywaliśmy i mamy niezłą sytuację finansową, co jest jednym z kryteriów oceny naszego wniosku. Jej przyznanie zależy również od tego, czy dołożyliśmy wszelkich starań, aby jak najlepiej przygotować wniosek i nie zapomnieć o żadnym z załączników, a także od tego, czy poprawnie zrealizowaliśmy projekt. Dodatkowy argument, który przemawia za samodzielnym przygotowaniem wniosku, to czas jego tworzenia. Samodzielne przygotowanie wniosku trwa znacznie krócej, od kilku dni do maksymalnie miesiąca dwóch. Duch firmy Jest jeszcze jedna niezwykle istotna właściwość, jaką odznaczają się wnioski przygotowane przez przedsiębiorców samodzielnie, coś, co można nazwać duchem firmy. Duch firmy to unikalna wiedza o danym przedsiębiorstwie i realizowanych przez nie Wypełniając wniosek samodzielnie, mamy szanse przedstawić ducha firmy działaniach, która jest znana jedynie jego pracownikom. Wiedzy tej nie można posiąść, czytając raporty finansowe i materiały reklamowe, ponieważ składają się na nią rzeczy trudno mierzalne, takie jak: wartości, jakie ceni się w danej firmie, atmosfera i relacje, jakie panują między pracownikami, a także między pracownikami a zarządem, styl pracy, metody/procedury realizacji projektów, kontakty z otoczeniem partnerami, dostawcami, odbiorcami, klientami itp. Aby zilustrować, na czym polega duch firmy, spróbujmy sobie wyobrazić rodzinną piekarnię działającą na rynku lokalnym, zarządzaną przez trzecie pokolenie, mającą przestarzały, nieefektywny piec do wypieku pieczywa. Załóżmy, że właściciele tej piekarni chcą zrealizować projekt, jakim jest zakup nowego pieca, który pozwoli ograniczyć straty spowodowane spadkiem sprzedaży na skutek oferowania pieczywa zróżnicowanej jakości (przypieczone, niedopieczone, niewyrośnięte), jak również umożliwi rozszerzenie oferowanego asortymentu o chleb pieczony metodą tradycyjną, chleb na zakwasie. Podobnych piekarni o zbliżonych potrzebach zapewne jest wiele. Przypuśćmy, że dwie takie piekarnie zgłaszają się do tej samej firmy doradczej z zamówieniem na sporządzenie wniosku do tego samego programu. W rezultacie obie firmy otrzymałyby wnioski różniące się jedynie w części poświęconej danym wnioskodawcy. Gdyby natomiast wniosek został przygotowany przez pracownika każdej z firm, prawdopodobnie otrzymalibyśmy dwa różne dokumenty, nie tylko w zakresie danych wnioskodawcy, ale także w pozostałej części aplikacji. Różnice między wnioskami to wynik wielu lat tradycji i sposobu prowadzenia danej firmy. Wartości cenione w jednej firmie w drugiej mogą zajmować trzeciorzędne miejsce. Załóżmy, że w pierwszej firmie niezwykle istotne są relacje rodzinne, domowa atmosfera, zapach domowych wypieków. Ta firma w swoim wniosku podkreśli zapewne fakt, że nowy piec pozwoli na pieczenie tradycyjnego Foto: Artur Hojny chleba, który przypomni wszystkim kupującym zapachy dzieciństwa, wsi, zdrowia, dzięki czemu zwiększy się liczba klientów, wzrosną obroty firmy, jej pozycja na rynku. Druga firma, w której ważniejsze są osiągnięcia zawodowe, postęp techniczny, w swoim wniosku skupi się na parametrach technicznych nowego pieca, dzięki któremu proces produkcji pieczywa zostanie unowocześniony, każda partia będzie się odznaczała jednakowo dobrą jakością, nastąpi redukcja kosztów związanych z wadliwymi wypiekami, co z kolei pozytywnie wpłynie na rozwój firmy, wzrost zadowolenia klientów. Mimo że oba wnioski w efekcie mają pomóc w doprowadze- 8 czerwiec 2004, nr 6 (67)

9 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Prawo europejskie niu do podniesienia konkurencyjności firm, przedstawiają sprawy w różny sposób. Poza tym duch firmy może być decydującym czynnikiem przy ostatecznej ocenie wniosku. To, czy pachnie chlebem, czy też wyziera z niego innowacyjność jest wyróżnikiem danego wniosku, który nadaje mu pewną osobowość widoczną na tle innych aplikacji. Dzięki temu oceniający lepiej go zapamiętuje, co może mieć znaczenie przy końcowej ocenie. Czy korzystać z pomocy doradców akredytowanych Trzecią możliwością, o której nie wspomniano dotychczas, jest skorzystanie z dotacji w ramach Programu Rozwoju Przedsiębiorstw PHARE 2002, PHARE 2003 i zawarcie umowy z akredytowanym wykonawcą firmą doradczą, która uzyskała akredytację przy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości na świadczenie usług w obszarze określonym w programie. Akredytowany wykonawca opracowuje wniosek o dotację na projekt inwestycyjny, otrzymuje za to wynagrodzenie, natomiast my jako wnioskodawcy otrzymujemy zwrot części poniesionych kosztów. Dodatkowym walorem tej drogi przygotowania wniosku są dodatkowe punkty przy ocenie wniosku inwestycyjnego. Punkty te otrzymujemy za to, że mamy doświadczenie w korzystaniu ze wsparcia z funduszy UE. Ta trzecia droga nie jest jednak wolna od wad, najpoważniejszą jest długi czas oczekiwania na wykonanie zlecenia. Wynika on z harmonogramu procesu oceny wniosków i realizacji projektów dofinansowanych ze środków UE. Jeśli chodzi o projekty realizowane w ramach programów PHARE, obowiązuje zasada, że wszelkie działania związane z projektem można rozpocząć dopiero po podpisaniu umowy o dotację. Biorąc pod uwagę czas, jaki zajmuje ocena wniosków (ok. 3 miesięcy) wraz z przygotowaniem wniosku przez akredytowanego wnioskodawcę, które następuje po upływie tego okresu, daje to nam ok. 4 miesięcy. Jeśli dodamy do tego czas, jaki musimy poświęcić na sam wybór właściwego akredytowanego wykonawcy (jest ich wielu na liście) i na ustalenie z nim warunków umowy, okaże się, że zanim będziemy dysponować gotowym wnioskiem do programu zakładającego wsparcie inwestycji, minie 5 miesięcy. Anna Tarnawa EIC Warszawa atarnawa@cofund.org.pl Jak nabywać i rozliczać samochód lub towar używany w innych krajach członkowskich UE dr Ireneusz MIREK Obrót między państwami członkowskimi Unii Europejskiej nowymi środkami transportu, jak i obrót towarami używanymi poddany został szczególnym regulacjom, które odbiegają od stosowanych powszechnie zasad ogólnych. We wskazanym zakresie regułą przyjętą w IV dyrektywie, a co za tym idzie, również w polskiej ustawie z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU nr 54, poz. 535), jest konieczność zapłacenia VAT przez nabywcę nowego środka transportu zawsze w tym państwie, do którego pojazd trafia, a więc w państwie przeznaczenia. Podatek od nabycia nowego środka transportu pobierany jest zatem zawsze w tym państwie członkowskim, w którym nowy środek transportu będzie używany. Nie ma przy tym znaczenia, jaki status podatkowy ma sprzedający czy kupujący, a więc czy zbywca albo nabywca jest podatnikiem VAT, czy nie. Odmienne od zasad ogólnych reguły dotyczą również opodatkowania dostaw towarów używanych. Należy przy tym dodać, że polskie regulacje dotyczące opodatkowania nowych środków transportu są dosyć skomplikowane i pomieszczone w wielu przepisach ustawy z dnia 11 marca 2004 r., w szczególności w art. 2 pkt 10, art. 9, art. 10, art. 20, art. 25, art. 26, art. 31, art. 99, art. 100, art. 101, art. 103 i art. 105 ustawy. Regulacje dotyczące towarów używanych znajdują się z kolei m.in. w art. 43 ust. 1 pkt 1 oraz art. 120, art. 173 i 174 ustawy. Nowe, lecz używane środki transportu Mówiąc najprościej, pod pojęciem nowego środka transportu należy rozumieć trzy kategorie środków transportu, które są przeznaczone do transportu osób lub towarów: pojazdy lądowe silnikowe, którymi nie przejechano więcej niż kilometrów lub od momentu dopuszczenia ich do użytku nie minęło więcej niż 6 miesięcy; pojazdy wodne, jeżeli nie były używane dłużej niż 100 godzin roboczych lub od momentu ich dopuszczenia do użytku nie upłynęło więcej niż 3 miesiące; statki powietrzne, jeżeli nie były używane dłużej niż 40 godzin roboczych lub od momentu ich dopuszczenia do użytku nie upłynęło więcej niż 3 miesiące, przy czym dalsze, bardziej szczegółowe warunki kwalifikowania środków transportu do kategorii nowych środków transportu Foto: Agata Cieszewska Czy za samochody bardzo używane również zapłacimy podatek czerwiec 2004, nr 6 (67) 9

10 Prawo europejskie zawierają przepisy art. 2 pkt 10 ustawy o podatku od towarów i usług. Sprowadzenie do Polski z innego państwa członkowskiego UE kupionego tam nowego środka transportu (a więc np. nowego lub jak wynika z przedstawionej definicji prawie nowego samochodu) co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w Polsce jako wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów. Jak wyżej wskazano, nie jest przy tym istotne, czy nabywcą jest podatnik podatku od towarów i usług (zarejestrowany i rozliczający ten podatek na zasadach ogólnych czy też zwolniony z niego) czy też zwykły konsument (osoba fizyczna niebędąca podatnikiem VAT). Wynika to z art. 9 ust. 3 ustawy, gdzie stanowi się, że podlegającym opodatkowaniu wewnątrzwspólnotowym nabyciem towaru jest również przypadek nabycia w innym kraju UE nowego środka transportu od dostawcy, który nie jest tam podatnikiem podatku od wartości dodanej, przez nabywcę, który nie jest podatnikiem podatku od towarów i usług w Polsce. W przypadku bowiem nowych środków transportu podatek zawsze jest pobierany w kraju, w którym pojazd będzie używany (w tym wypadku w Polsce), niezależnie od statusu sprzedającego i nabywcy, a więc niezależnie od tego, czy są podatnikami VAT czy nie. Podmiot polski (podatnik podatku od towarów i usług lub konsument), który dokona nabycia w innym państwie członkowskim samochodu czy innego środka transportu, uznawanego za nowy środek transportu, od podmiotu w innym państwie członkowskim, jest zatem zobowiązany do odprowadzenia podatku od towarów i usług w Polsce, według stawki obowiązującej w Polsce, więc z reguły 22%. Co ciekawe, z drugiej strony dostawca w innym kraju członkowskim, i to nawet konsument osoba fizyczna zamieszkała w takim kraju, np. w Niemczech, która co do zasady nie jest podatnikiem VAT w Niemczech, staje się podatnikiem VAT dla celów wewnątrzwspólnotowej dostawy nowego środka transportu, jeśli najpierw osoba ta nabyła nowy środek transportu, a następnie zbyła go nabywcy z innego kraju członkowskiego (np. konsumentowi z Polski). Warto dodać, że w takiej sytuacji konsument niemiecki nie staje się podatnikiem VAT po to, aby płacić VAT, ale w tym celu, aby uzyskać zwrot podatku zapłaconego przez siebie przy zakupie nowego środka transportu w jego cenie brutto. Sprowadzać można różne środki transportu również łodzie Sposoby rozliczania Jeśli chodzi o sposób rozliczania wewnątrzwspólnotowego nabycia nowego środka transportu, to wyróżnić trzeba dwie sytuacje dotyczące polskich nabywców. Nabywcą może być bowiem podatnik podatku od towarów i usług albo osoba niebędąca podatnikiem (najczęściej konsument). Foto: Jacek Piwowarczyk Jeżeli polski podatnik podatku od towarów i usług, rozliczający ten podatek na zasadach ogólnych, przywozi kupiony w innym kraju członkowskim UE nowy środek transportu, który będzie zarejestrowany w Polsce (lub ten środek transportu nie podlega rejestracji, ale będzie użytkowany w Polsce), to podatnik jest obowiązany zapłacić podatek od towarów i usług od wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Podatek ten należy uiścić we właściwym dla podatnika urzędzie skarbowym w okresie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek podatkowy z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia nowego środka transportu powstaje z chwilą otrzymania tego środka transportu, nie później jednak niż z chwilą wystawienia faktury przez podatnika podatku od wartości dodanej (a więc dostawcę podatnika z innego państwa członkowskiego UE), dokonującego dostawy wewnątrzwspólnotowej na rzecz podatnika polskiego. Podatnik polski powinien przedstawić naczelnikowi urzędu skarbowego na formularzu VAT- -23 informację o nabytym środku transportu wraz z załączoną kopią faktury potwierdzającą nabycie nowego środka transportu. Informacja wraz z kopią faktury oraz dowodem zapłaty stanowią dla naczelnika urzędu skarbowego podstawę do wydania zaświadczenia potwierdzającego uiszczenie podatku z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia nowego środka transportu. Zaświadczenie takie wydaje się z urzędu. Zaświadczenie należy następnie przedłożyć w odpowiednim urzędzie, który zarejestruje środek transportu. Należy jednak dodać, że informacji na formularzu VAT-23 dla celów wydania zaświadczenia potwierdzającego zapłatę podatku nie muszą składać podatnicy, którzy przywożą nowe środki transportu do odsprzedaży na terytorium Polski (a więc np. dealerzy). W przypadku zakupu od dealera samochodu, który był przedtem przedmiotem wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, potrzebna jest dla celów rejestracyjnych wystawiona przez dealera faktura VAT z wyszczególnioną kwotą podatku, będąca dowodem na to, że podatek od towarów i usług został zapłacony. Nie wymaga się natomiast przedstawienia zaświadczenia wydanego przez naczelnika urzędu skarbowego. Deklaracja zakupów towarów VAT Trzeba pamiętać, że podatnicy VAT wykazują wewnątrzwspólnotowe nabycie nowych 10 czerwiec 2004, nr 6 (67)

11 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Prawo europejskie środków również w deklaracji podatkowej (miesięcznej lub kwartalnej). Podatek od wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów stanowi przy tym zarówno podatek należny, jak i podatek naliczony. Wyjątki dotyczą podatników zwolnionych bądź sytuacji, gdy towar służy czynnościom zwolnionym z opodatkowania, oraz samochodów osobowych, w przypadku których podatek naliczony stanowi 50% kwoty podatku, nie więcej niż zł. Wpłacony uprzednio do urzędu skarbowego podatek z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia środków transportu zmniejsza wykazany w deklaracji podatek należny. Jeżeli wewnątrzwspólnotowego nabycia nowego środka transportu dokonuje podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT-UE, jest on również obowiązany złożyć w urzędzie skarbowym kwartalną informację podsumowującą, zawierającą dane dotyczące tego wewnątrzwspólnotowego nabycia towaru. Jak rozliczają się konsumenci Co do istoty analogiczne zasady jak w przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia nowych środków transportu, dokonanego przez podatników rozliczających podatek od towarów i usług na zasadach ogólnych, stosuje się wobec konsumentów (a więc co do zasady nie do podatników) nabywających nowy środek transportu w innym kraju członkowskim UE niż Polska. Podstawową różnicą jest to, że stosuje się innego rodzaju deklarację podatkową (tzw. deklarację uproszczoną), którą osoby te składają w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego. Kolejną różnicą jest również brak obowiązku składania kwartalnej informacji podsumowującej. Jeśli zatem polski konsument nabędzie nowy środek transportu (nowy lub prawie nowy samochód) od konsumenta niemieckiego, to podatnikiem VAT z tytułu wewnątrzwspólnotowej dostawy staje się w Niemczech konsument niemiecki. Do swojej dostawy konsument niemiecki zastosuje konstrukcję zwolnienia z prawem do odliczenia, co według nomenklatury używanej w Polsce odpowiada stawce 0% (również uprawniającej do odliczenia VAT zapłaconego w poprzedniej fazie obrotu). Zastosowanie wskazanej konstrukcji przez niemieckiego dostawcę pozwala mu zgodnie z prawem niemieckim uzyskać zwrot podatku zapłaconego przy nabyciu tego samochodu. Polski nabywca kupuje zatem samochód de facto po cenie netto. Jednocześnie staje się w Polsce podatnikiem VAT z tytułu dokonania wewnątrzwspólnotowego nabycia nowego środka transportu na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 3 ustawy i ma obowiązek od tego nabycia zapłacić w Polsce podatek od towarów i usług według stawki obowiązującej w Polsce, a więc 22%. W przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia nowych środków transportu obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania tych towarów, nie później jednak niż z chwilą wystawienia faktury przez dostawcę. W okresie 14 dni od tego dnia polski nabywca powinien złożyć deklarację podatkową co do nabycia nowego środka transportu, obliczyć podatek oraz wpłacić podatek od towarów i usług do właściwego urzędu skarbowego. Zastosowanie znajdują tu przepisy art. 99 ust. 10 i art. 103 ust. 3 i 4 ustawy. Podstawą opodatkowania jest w tym przypadku cena, jaką nabywający jest zobowiązany zapłacić, a więc zwykle kwota wynikająca z faktury (kwota bez podatku niemieckiego, ponieważ ten nie jest na niej wyszczególniony). VAT w Polsce czy w kraju nabycia Należy zwrócić uwagę, że analogiczny (jak przy nabyciu nowych środków transportu) jest sposób rozliczania podatku przy nabyciu przez polskiego podatnika VAT (dla celów prowadzonej działalności gospodarczej) samochodu używanego od podatnika VAT w innym państwie członkowskim. Nabycie, przez polskiego podatnika podatku od towarów i usług od podatnika VAT z innego państwa członkowskiego, samochodu używanego (a więc niespełniającego kryteriów nowego środka transportu) dla celów prowadzonej działalności gospodarczej stanowi również wewnątrzwspólnotowe nabycie towaru, które jako takie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z ogólną zasadą dla tego typu transakcji. Towary dostarczane pomiędzy podatnikami zarejestrowanymi dla celów VAT (np. przez podatnika z innego państwa członkowskiego na rzecz podatnika w Polsce) są opodatkowane stawką zerową w kraju wysyłki jako wewnątrzwspólnotowa dostawa, zaś podatek należny płacony jest przez nabywcę towarów w kraju, do którego towary te przybędą, według stawki obowiązującej w kraju nabycia. Zatem polski podatnik, nabywający używany samochód od podatnika VAT w innym państwie członkowskim Unii (tj. samochód inny niż nowy środek transportu), rozlicza podatek VAT według stawki obowiązującej w Polsce, tj. 22%, w składanej w Polsce deklaracji podatkowej. W przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (w tym samochodów używanych) obowiązek podatkowy powstaje 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru będącego przedmiotem nabycia. Jeżeli przed tym terminem podatnik otrzymał fakturę wystawioną przez podatnika podatku od wartości dodanej (z innego kraju członkowskiego), to obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury. Obowiązki dokumentacyjne z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia używanych środków transportu są analogiczne jak przy nabyciu nowych środków transportu. Opodatkowanie wewnątrzwspólnotowe nabycia środków transportu nie występuje natomiast wówczas, kiedy podatnik nabywa samochód używany, który w państwie zamieszkiwanym przez dostawcę został opodatkowany na podstawie szczególnych przepisów w zakresie marży, stosowanych do towarów używanych (a więc np. w komisie albo u sprzedawcy starych samochodów). Wówczas od przywozu takiego samochodu (nabytego na tych szczególnych warunkach) nie płaci się podatku od towarów i usług, jeżeli polski nabywca posiada dokumenty, z których jednoznacznie wynika, że nabył samochód na tych szczególnych zasadach. Jeżeli podatnik chce zarejestrować ten samochód na terytorium Polski, musi wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego o wydanie zaświadczenia potwierdzającego brak obowiązku uiszczenia podatku od towarów i usług. Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w Polsce nie podlega również nabycie przez polskiego konsumenta samochodu używanego (niebędącego nowym środkiem transportu) w innym państwie członkowskim, jeżeli ten samochód jest przywożony do Polski. Nie ma przy tym znaczenia, czy konsument zakupił taki środek transportu od podatnika VAT na zasadach ogólnych czy w ramach procedury szczególnej (opodatkowania marży), czy też od osoby fizycznej (konsumenta). Jeżeli nabywca chce zarejestrować ten samochód na terytorium Polski, musi wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego o wydanie zaświadczenia potwierdzającego brak obowiązku uiszczenia podatku od towarów i usług z tytułu przywozu tego środka transportu. dr Ireneusz Mirek Katedra Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki czerwiec 2004, nr 6 (67) 11

12 Kredyt słowo magiczne POWTÓRKA Z HISTORII? CZYLI JAK ZDOBYĆ MOSKWĘ Oleg STASIEWICZ Paweł KOWALEWSKI Nikt oczywiście nie sugeruje zdobywania Moskwy innymi metodami niż gospodarcze. Od miesiąca jesteśmy w Unii Europejskiej. Trochę z przekory, trochę natomiast z chęci kontynuacji tematyki ostatnich artykułów związanych z rynkami wschodnimi, postanowiliśmy napisać kolejny materiał związany z tą tematyką. Z pewnością pamiętają Państwo materiał o ubezpieczeniu inwestycji bezpośrednich za granicą. W artykule pokazane były mechanizmy ubezpieczeniowe zachodnich powoduje, że przedsiębiorcy dużo częściej myślą o skierowaniu części sprzedaży na Wschód chociażby z racji dywersyfikacji ryzyka działalności gospodarczej. Poza tym, bezpośrednia obecność na rynkach zagranicznych może stworzyć niezwykle stabilną podstawę do zwiększenia obrotów na tych rynkach. Pisząc o inwestycjach, mamy na myśli nie tylko inwestycję np. przemysłową lub uruchomienie zakładu produkcyjnego, lecz również podjęcie szybkich i poprawnych decyzji biznesowych. Kolejnym pozytywnym elementem jest możliwość kreowania rynku poprzez określone działania marketingowe. Prowadzenie akcji reklamowo-promocyjnych staje się nie tylko prostsze, ale zdecydowanie tańsze. Nie bez znaczenia pozostaje kwestia lokalnych pracowników, którzy wnoszą do firmy nie tylko znajomość języka danego kraju, jego kultury, mentalności mieszkańców, ale również dotychczasowe doświadczenie zawodowe i znajomość rynku. Najbardziej jednak przemawia do wyobraźni możliwość znaczącego obniżenia kosztów naszej działalności oraz cen naszych produktów. Jak dotąd, wszystkie kraje położone na wschód od Bugu mają niższe niż w Polsce koszty funkcjonowania. Dodatkowym źródłem oszczędności jest pozbycie się zbędnych pośredników stosujących zazwyczaj zawyżone marże handlowe. Mając kontrolę nad tworzeniem cen, możemy bardziej elastycznie negocjować z kontrahentami i skuteczniej walczyć z konkurencją. Biurokracja jest jedną z przeszkód w prowadzeniu działalności w Rosji ułatwiające inwestowanie na rynkach zagranicznych. W ostatnim artykule, wspólnie z Panem Olegiem Stasiewiczem, wskazywaliśmy na sposoby zdobycia kontrahenta na Wschodzie. Naturalną koleją rzeczy nasunął się kolejny temat: a może by tak spróbować założyć firmę na tamtym rynku? Będąc w Unii Europejskiej, z pewnością napotkamy na coraz mniej barier, aby założyć własną firmę na zachód od naszej granicy. Specyficzne uwarunkowania rynków wschodnich powodują jednak, że polscy przedsiębiorcy często boją się inwestować za naszą wschodnią granicą. Z drugiej strony coraz większa konkurencja ze strony firm Foto: Artur Hojny utworzenie przedstawicielstwa handlowego powołanego do pozyskiwania kontrahentów i wszelkie pośrednie formy prowadzenia działalności na zagranicznym rynku. Jakie osiągniemy dzięki temu korzyści? Przede wszystkim skuteczność w pozyskiwaniu kontraktów handlowych. Będąc blisko rynku, możemy na bieżąco utrzymywać kontakty z ważniejszymi odbiorcami i/lub dostawcami oraz poszukiwać nowych. Nie musimy przekonywać Państwa o potrzebie takich kontaktów. Kolejną zaletą jest możliwość stałego monitorowania zmian w otoczeniu rynkowym, umożliwiającego Ryzyko Można długo rozpisywać się o zaletach takiej inwestycji, ale też należy powiedzieć kilka słów na temat związanych z nią zagrożeń. Po pierwsze, ze względu na odległość nie będziemy mogli sprawować stałego nadzoru nad funkcjonowaniem powołanego przez nas podmiotu. Oznacza to, że musimy znaleźć zaufaną osobę lub osoby, którym moglibyśmy powierzyć bieżące zarządzanie firmą. Jest to niewątpliwie zadanie najtrudniejsze, wymagające podjęcia dużego ryzyka. Znane są przypadki, kiedy przedsiębiorcy tracili kontrolę nad własnymi firmami na skutek źle dobranej kadry zarządzającej. Zaangażowanie osoby niesprawdzonej radykalnie zwiększa to ryzyko. Dlatego radzimy szukać kandydatów na istotne dla funkcjonowania firmy stano- 12 czerwiec 2004, nr 6 (67)

13 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Kredyt słowo magiczne wiska (dyrektor, główny księgowy) przede wszystkim wśród osób, które zdążyliśmy poznać i sprawdzić w trakcie dotychczasowych kontaktów handlowych. Ten sposób ma też tę dodatkową zaletę, że zatrudnimy pracownika niewymagającego szkoleń produktowych i rynkowych. Kolejnym sposobem pozyskiwania pracownika jest skorzystanie z usług wyspecjalizowanej, renomowanej firmy headhunterskiej (nie brakuje ich w tych krajach). Bez względu na sposób pozyskania pracownika za granicą dobrze jest przynajmniej w pierwszym okresie działania oddelegować do pracy tam osobę z Polski. Kolejne niebezpieczeństwo związane jest z możliwością utraty inwestycji na skutek zdarzeń o charakterze politycznym (różnego rodzaju wywłaszczenia, nacjonalizacja itp.). Częściowo przed ryzykiem tym zabezpiecza nas obowiązujące ustawodawstwo. Tak na przykład Ukrainę i Białoruś wiążą z Polską dwustronne umowy o wzajemnym wspieraniu i ochronie inwestycji (uwaga: w stosunkach z Federacją Rosyjską podobna umowa nie została ratyfikowana). Oczywiście dużą cześć z tych ryzyk można ubezpieczyć za pośrednictwem Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. vide wspomniany wyżej artykuł na temat ubezpieczeń. Istotnym z punktu widzenia bieżącej działalności firmy ograniczeniem i niebezpieczeństwem jest wysoki poziom korupcji w tych krajach. Wystarczy wspomnieć, że np. Ukraina jest w czołówce najbardziej skorumpowanych krajów na świecie. Jeszcze kilka lat temu, mówiąc o zagrożeniach, musielibyśmy wspomnieć o zorganizowanej przestępczości. Jednak z uzyskiwanych obecnie informacji wynika, że skala związanych z tym problemów uległa znaczącemu zmniejszeniu. Nadal narażone na naciski ze strony zorganizowanej przestępczości są firmy, które prowadzą działalność z naruszeniem przepisów prawa. Należy też wspomnieć, że w każdym z tych krajów istnieje możliwość zabezpieczenia firmy, zarówno przez prywatne firmy ochroniarskie, jak i państwowe wyspecjalizowane jednostki milicji (również odpłatnie). Problem może stwarzać także rozpasana biurokracja. Korupcja to często spotykane zjawisko Działalność na obcym rynku obarczona jest również pospolitym ryzykiem biznesowym, związanym z podjęciem niewłaściwych decyzji inwestycyjnych, finansowych, handlowych, marketingowych lub personalnych. Nie będzie to przedmiotem naszych rozważań, gdyż z tymi rodzajami ryzyka mają Państwo do czynienia na co dzień w swoich przedsiębiorstwach. Kierunek inwestycji Rozpoczynając kolejną część artykułu, powinniśmy poświęcić chwilę uwagi na analizę potencjalnego kierunku naszych inwestycji. Planując na etapie początkowym dokonanie inwestycji na Wschodzie, niezależnie od rodzaju tej inwestycji, musimy zdecydować, w jakim kraju będzie ona realizowana. Najczęściej przedsiębiorcy rozpatrują trzy główne lokalizacje: Rosję, Ukrainę oraz Białoruś. Nieprzypadkowo kraje podano w takiej, a nie innej kolejności. Najprościej rzecz ujmując, mamy do czynienia z gradacją miejsca potencjalnej inwestycji ze względu na atrakcyjność rynku. Ogromny, 143-milionowy rynek rosyjski, który sam w sobie stanowi duże wyzwanie, równocześnie jest dobrym miejscem do tworzenia struktur sprzedażowych obejmujących całą WNP. Minusem tej lokalizacji są wyższe koszty prowadzenia działalności. Wystarczy wspomnieć, że Moskwa jest w pierwszej piątce najdroższych miast na świecie. Dlatego też decyzję o ulokowaniu inwestycji bezpośrednio w Moskwie należy dobrze przemyśleć i dokładnie skalkulować. W samej Rosji jest wiele miejsc, gdzie koszty funkcjonowania firm są kilkakrotnie niższe. Ukraina z jej 49-milionową populacją również należy do smakowitych kąsków. Jednak rozważając ją jako miejsce ulokowania inwestycji, należy wziąć pod uwagę wspomniany już problem powszechnej Foto: Artur Hojny korupcji i nieprawdopodobnie rozwiniętej biurokracji. Białoruś z jej 10 milionami mieszkańców zazwyczaj jest rozpatrywana jako dobre miejsce ulokowania działalności produkcyjnej (ze względu na najniższe koszty siły roboczej i korzystne położenie geograficzne) z przeznaczeniem na rynek rosyjski i ukraiński. Stosowane rozwiązania celno- -podatkowe wewnątrz WNP (a w szczególności w ZBiR Związku Białorusi i Rosji) umożliwiają bezcłową sprzedaż do Rosji towarów wyprodukowanych lub w odpowiednim stopniu przetworzonych na terenie Białorusi (a ściślej na terenie licznych stref ekonomicznych). Spora liczba polskich przedsiębiorców ulokowała produkcję w Brześciu, gdzie od wielu lat działa najstarsza na Białorusi wolna strefa. Niestety, inwestowanie w tym państwie obciążone jest obawami dotyczącymi nieprzewidywalności kierownictwa kraju, brakiem stabilizacji polityczno- -gospodarczej. Kierunek Rosja Ze względu na szczególną atrakcyjność Rosji więcej uwagi poświęcimy na przedstawienie możliwości inwestowania właśnie na tym rynku. Jak już wspomnieliśmy, w Rosji obecnie mieszka ponad 143 mln ludzi. Istotny z punktu widzenia naszej potencjalnej inwestycji jest fakt, że liczba ta w zastraszającym tempie maleje. Według szacunków specjalistów, w ciągu 10 najbliższych lat może się zmniejszyć nawet o kilka milionów. czerwiec 2004, nr 6 (67) 13

14 Kredyt słowo magiczne Kraj rozwija się w bardzo szybkim tempie. Wskaźnik wzrostu PKB wyniósł w 2003 roku 7,3%. O 7% wzrosła produkcja przemysłowa, wzrost widoczny jest też we wszystkich pozostałych sektorach gospodarki. Inwestycje zwiększyły się o 12,5%. Dzięki wzrostowi cen nośników energii, szczególnie ropy naftowej, Rosja osiągnęła za 2003 rok proficyt budżetowy (nadwyżkę przychodów nad wydatkami) w wysokości 1,7%. Znacznie wzrósł poziom rezerw dewizowych kraju, z 11,171 mld USD w 2002 roku do 29,145 mld USD w roku Ten wskaźnik jest bardzo istotny, ponieważ według specjalistów kryzys finansowy, który dotknął Rosję w sierpniu 1998 roku, w dużej mierze był spowodowany właśnie niskim poziomem rezerw. W ciągu ostatnich lat stale zmniejsza się poziom inflacji, który w 2003 roku wyniósł 12%. Opisując stan polsko-rosyjskich stosunków gospodarczych, możemy wspomnieć o dużym wzroście zarówno eksportu do Rosji, jak i importu. Według Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego i Handlu Federacji Rosyjskiej liczby wyglądają następująco (w mln USD): Podobna nierównowaga występuje również w inwestycjach zagranicznych. Inwestycje firm rosyjskich w Polsce przekroczyły mln USD (głównie dzięki inwestycjom Gazpromu), z kolei firmy polskie zainwestowały w Rosji nieco ponad 100 mln USD. Polska pozostaje w drugiej dziesiątce krajów inwestujących w Rosji, jednak widoczne jest ożywienie w tym zakresie. Jako miejsce dokonania inwestycji w Rosji należy wybrać region, gdzie inwestowanie uważane jest za najmniej ryzykowne oraz najbardziej zyskowne. Szczególnie warto wymienić następujące regiony Rosji: Moskwa oraz obwód moskiewski, w których kumuluje się większość inwestycji zagranicznych, Sankt Petersburg, Niżnij Nowgorod, Biełgorod, Wołgograd, Saratow, Samara, Rostow, Nowosybirsk, Krasnodar. Kaliningrad Ze względu na małą odległość oraz rozbudowane kontakty gospodarcze dobrym miejscem na inwestycje może być obwód kaliningradzki. Władze miejskie i obwodowe podejmują znaczące wysiłki w celu ponownego utworzenia w Kaliningradzie wolnej strefy ekonomicznej (specjalnej strefy ekonomicznej), która działała w tym miejscu przez wiele lat i była magnesem dla inwestorów (w całej Rosji działały 22 wolne strefy ekonomiczne). Obecne ustawodawstwo rosyjskie nie przewiduje funkcjonowania wolnych stref ekonomicznych, uznając istnienie ich za sprzeczne z zasadą równości warunków gospodarowania. Jednak Kaliningrad, ze względu na swój szczególny status, nadal korzysta z szeregu ulg celno- -podatkowych. Firmy zainteresowane utworzeniem na terenie Rosji własnego przedsiębiorstwa mają do wyboru cały przekrój możliwości, od przedstawicielstwa poczynając, aż po utworzenie zakładu produkcyjnego ze 100-procentowym udziałem kapitału polskiego mies eksport do Rosji 862, , ,8 585,5 import z Rosji 4 619, , , ,5 Przedstawicielstwo handlowe Przedstawicielstwo handlowe jest to dobry instrument rozpoznania rynku. Wiąże się z najniższymi kosztami funkcjonowania oraz najniższym poziomem ryzyka. Otworzenie przedstawicielstwa zazwyczaj pozwala szybko zdynamizować sprzedaż i rozpoznać rynek. Równocześnie status przedstawicielstwa nie pozwala prowadzić transakcji handlowych. Zalecane jest jako pierwszy krok do zaistnienia na rynku. Oddział (filię) zagranicznej osoby prawnej powołuje się w celu prowadzenia na terytorium Federacji Rosyjskiej tej samej działalności, którą prowadzi zakład macierzysty, w tym również funkcji przedstawicielskich. Zarówno przedstawicielstwo, jak i oddział zagranicznej osoby prawnej muszą przejść procedurę akredytacji na terytorium Federacji Rosyjskiej. Po złożeniu wniosku wraz ze wszelkimi niezbędnymi załącznikami (wszystkie dokumenty zagraniczne powinny być potwierdzone przez konsulat rosyjski) oraz dokonaniu opłaty akredytacyjnej Państwowa Izba Rejestrowa dokonuje akredytacji. Opłata akredytacyjna wynosi: za 1 rok USD, za 2 lata USD, za 3 lata USD. Kupno firmy W celu szybkiego rozpoczęcia działalności gospodarczej możemy nabyć już zarejestrowaną firmę. Usługa taka jest oferowana przez rosyjskie kancelarie prawne i pozwala ominąć całą długotrwałą procedurę rejestrową. Nabycie udziałów/akcji w podmiocie rosyjskim pozwala szybko rozpocząć działalność, ale wiąże się z ryzykiem dla przedsiębiorstwa oraz wspólników. Zazwyczaj wymaga dokonania poważnej analizy ksiąg rachunkowych przejmowanej firmy oraz zaufania wobec nowych wspólników. Zaletą tego rozwiązania jest skrócenie okresu poznawania rynku oraz uzyskanie dostępu do już gotowych rozwiązań biznesowych. Zakup przedsiębiorstwa w drodze prywatyzacji jest to kolejna atrakcyjna, lecz ryzykowna ścieżka inwestycyjna. Przejmując już ukształtowaną strukturę rynkową, otrzymujemy dostęp do jej dotychczasowych kontrahentów, do wiedzy pracowników, do bazy produkcyjnej. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że prywatyzacja firmy wymaga zazwyczaj znaczących nakładów inwestycyjnych oraz gruntownej zmiany filozofii działania przejmowanej firmy. Utworzenie przedsiębiorstwa ze 100-procentowym udziałem kapitału zagranicznego to rozwiązanie pozwala uzyskać największy wpływ na wszelkie procesy w firmie, pozwala maksymalnie dopasować tworzone przedsiębiorstwo do naszych potrzeb i oczekiwań oraz prowadzić działalność na równi z innymi podmiotami rynku. Forma ta zazwyczaj wymaga największych nakładów finansowych. Działalność inwestycyjną na terytorium Federacji Rosyjskiej, w tym działalność inwestorów zagranicznych, reguluje szereg aktów prawnych, takich jak: Kodeks cywilny FR, Ustawa z dnia r. O działalności inwestycyjnej na terytorium Federacji Rosyjskiej, realizowanej w formie nakładów inwestycyjnych z późniejszymi zmianami, określająca prawne i ekonomiczne podstawy działalności inwestycyjnej na terenie Federacji Rosyjskiej, a także ustanawiająca gwarancje równej ochrony praw, interesów i majątku inwestorów niezależnie od form własności, Ustawa z dnia r. O zagranicznych inwestycjach w Federacji Rosyjskiej z późniejszymi zmianami, która określa warunki działalności inwestorów zagranicznych na terytorium Federacji 14 czerwiec 2004, nr 6 (67)

15 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Kredyt słowo magiczne Rosyjskiej oraz wprowadza podstawowe gwarancje praw inwestorów zagranicznych do inwestycji i uzyskiwanych z nich dochodów i zysków. Na mocy ustawy inwestorowi zagranicznemu (jeżeli udział kapitału zagranicznego jest wyższy niż 25% lub w przypadku projektu priorytetowego) zapewnia się na okres amortyzacji kosztów inwestycji (do 7 lat) stabilność uwarunkowań gospodarczych, dotyczących łącznych obciążeń podatkowych i ewentualnych nowych ograniczeń działalności. Ustawa przewiduje również tworzenie i likwidację filii zagranicznych osób prawnych, Ustawa z dnia r. O państwowej rejestracji osób prawnych oraz szereg innych ustaw i rozporządzeń szczegółowych. Rodzaje spółek Zgodnie ze wspomnianą wyżej ustawą O inwestycjach zagranicznych na terytorium Federacji Rosyjskiej, zagraniczne inwestycje bezpośrednie mogą być realizowana przez spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (OOO) oraz spółki akcyjne typu zamkniętego (ZAO) i otwartego (OAO). Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (OOO) działają na mocy ustawy z dnia r. z późniejszymi zmianami. Ustawa określa stan prawny spółek z ograniczoną odpowiedzialnością (OOO), prawa i obowiązki wspólników oraz sposób ich tworzenia, reorganizacji i likwidacji. Podstawowymi zasadami spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są: ograniczona liczba wspólników (do 50), możliwość wystąpienia wspólnika w dowolnym czasie ze spółki bez konieczności uzyskania zgody pozostałych wspólników, a także sprzedaży lub odstąpienia swoich udziałów w sposób przewidziany w ustawie i statucie spółki, ograniczona odpowiedzialność, wyrażająca się w tym, że spółka nie odpowiada za zobowiązania wspólnika, a wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki do wysokości udziałów, chyba że działania wspólników lub innych osób mogły mieć wpływ na ewentualne bankructwo spółki, wtedy mogą solidarnie odpowiadać za zobowiązania spółki (o ile jej majątek jest niewystarczający), wartość kapitału zakładowego nie może być mniejsza niż 100-krotność minimalnego wynagrodzenia. Dokumentami założycielskimi spółki są umowa spółki i statut spółki. Jeżeli spółkę zakłada jeden wspólnik, to dokumentem założycielskim jest statut zatwierdzony przez tego wspólnika. W przypadku gdy wspólników jest więcej, powinni oni zawrzeć umowę założycielską spółki. Wspólnicy wybierają organy wykonawcze spółki, a także, w przypadku wniesienia do kapitału zakładowego wkładów niepieniężnych, zatwierdzają wycenę pieniężną tych wkładów. Decyzje o zatwierdzeniu statutu spółki, a także decyzje o zatwierdzeniu wyceny pieniężnej wnoszonych przez wspólników wkładów niepieniężnych muszą być podjęte jednogłośnie. Spółka podlega rejestracji państwowej. Spółki akcyjne Spółki akcyjne typu zamkniętego (ZAO) działają na mocy ustawy z dnia r. O spółkach akcyjnych z późniejszymi zmianami. Podstawowymi zasadami funkcjonowania spółki akcyjnej typu zamkniętego są: ograniczona liczba akcjonariuszy (do 50). Jeżeli dochodzi do przekroczenia tej liczby, spółka powinna w ciągu roku przekształcić się w otwartą lub podlega likwidacji w drodze sądowej, akcjonariusz, zamierzający sprzedać swoje akcje, powinien je zaproponować pozostałym akcjonariuszom spółki i tylko w przypadku ich odmowy ma prawo sprzedać je osobom trzecim, po cenie nie niższej od tej, którą zaproponował akcjonariuszom, zasada ograniczonej odpowiedzialności, polegająca na tym, że spółka nie odpowiada za zobowiązania akcjonariusza, a akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki. Niemniej akcjonariusze spółki akcyjnej typu zamkniętego lub inne osoby, których działania mogły mieć wpływ na ewentualne bankructwo spółki, mogą być solidarnie obciążone zobowiązaniami spółki (o ile jej majątek jest niewystarczający), dopuszcza się istnienie spółki z udziałem tylko jednego akcjonariusza, spółki z udziałem organów państwa (dowolnego szczebla) nie mogą być spółkami typu zamkniętego (z wyjątkiem spółek tworzonych w procesie prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych i municypalnych), minimalna wysokość kapitału akcyjnego spółki wynosi równowartość 100 minimalnych płac. Spółka musi prowadzić rejestr akcjonariuszy, w którym zapisuje się ich liczbę i imienny skład, a także liczbę i typ akcji, które są w ich posiadaniu. Otwarta spółka akcyjna Spółka akcyjna typu otwartego (AOA) działa na mocy ustawy z dnia r. O spółkach akcyjnych z późniejszymi zmianami. Podstawowymi zasadami funkcjonowania otwartej spółki akcyjnej są: nieograniczona liczba akcjonariuszy, brak ograniczeń w zakresie sprzedaży akcji, zakaz uprzywilejowania w nabywaniu akcji (zarówno przez spółkę, jak i poszczególnych akcjonariuszy), ograniczona odpowiedzialność, polegająca na tym, że spółka nie odpowiada za zobowiązania akcjonariusza, a akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki. Podobnie jak przy innych omawianych rodzajach spółek, akcjonariusze lub inne osoby, których działania mogły mieć wpływ na ewentualne bankructwo spółki, mogą być solidarnie obciążeni zobowiązaniami spółki (o ile jej majątek jest niewystarczający), dopuszcza się istnienie spółki akcyjnej typu otwartego z udziałem tylko jednego akcjonariusza, wartość kapitału akcyjnego nie może być niższa niż 1000-krotność minimalnej płacy, spółka musi prowadzić rejestr akcjonariuszy, w którym zapisana jest ich liczba i imienny skład, a także liczba i typ akcji, które są w ich posiadaniu. Powołanie spółek akcyjnych obu typów następuje w trakcie zebrania założycielskiego. W przypadku założenia spółki przez jedną osobę decyzja podejmowana jest jednoosobowo. Decyzja o powołaniu spółki powinna zawierać wynik głosowania założycieli, podjęte przez nich decyzje w sprawie powołania spółki oraz wymieniać organy zarządu spółki. Decyzje o założeniu spółki, zatwierdzeniu jej statutu i zatwierdzeniu wyceny pieniężnej papierów wartościowych, innych wartości lub praw majątkowych czy też innych praw posiadających wycenę pieniężną, które założyciele wnoszą jako opłatę za akcje spółki, muszą być podejmowane jednogłośnie. Wybranie organów zarządu spółki dokonywane jest przez założycieli większością ¾ głosów. Założyciele spółki zawierają pisemną umowę o jej utworzeniu, określającą zasady powołania spółki. Aktem założycielskim spółki akcyjnej Dokończenie na str. 17 czerwiec 2004, nr 6 (67) 15

16 Nowe technologie Oprogramowanie OEM i nie tylko ASPEKTY PRAWNE Źródłem nielegalnego oprogramowania bywa Stadion Dziesięciolecia Krzysztof GIENAS Programy komputerowe odgrywają coraz większą rolę w codziennym funkcjonowaniu przedsiębiorców. Warto zastanowić się więc nad pewnymi zagadnieniami prawnymi związanymi z niezmiernie szybko rozwijającym się rynkiem oprogramowania komputerowego. W przypadku programów komputerowych zasady korzystania z nich zostają określone w postanowieniach umów licencyjnych. Przy nabywaniu powszechnie dostępnych aplikacji klient nie ma wpływu na treść licencji. Jedynie w sytuacjach, gdy program jest tworzony na konkretne zamówienie, strony uzgadniają między sobą szczegółowe warunki umowy. Przeciętny użytkownik co do zasady nie może więc negocjować warunków, na jakich będzie korzystać z programu. Zazwyczaj w trakcie instalacji programu należy zaakceptować warunki licencyjne z reguły poprzez zaznaczenie opcji, iż zapoznano się z nimi, oraz kliknięcie w odpowiednie okienko. Jest to konieczne do zainstalowania programu. OEM tańsze i legalne Wśród konsumentów dużym zainteresowaniem cieszą się tzw. wersje OEM oprogramowania sprzedawanego wraz ze sprzętem komputerowym. Swoją popularność zawdzięczają w głównej mierze temu, że w porównaniu z tradycyjnymi wersjami aplikacji są relatywnie tanie. Klient kupujący nowy komputer może w ten sposób zaoszczędzić nawet kilkaset złotych, nabywając przy tym legalne oprogramowanie. Warto wiedzieć jednak, że umowy licencyjne na tego typu produkty zawierają specyficzne ograniczenia. Ich znajomość może okazać się przydatna w praktyce. W niniejszym artykule zostaną wskazane ogólne zasady dotyczące oprogramowania OEM oraz możliwości sporządzania kopii zapasowych programów komputerowych w świetle przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Niemniej jednak w każdym przypadku warto zapoznać się ze szczegółowymi postanowieniami konkretnej umowy licencyjnej. Niższa cena wersji OEM, w tym systemów operacyjnych firmy Microsoft, jest powiązana między innymi z tym, że klient nie otrzymuje programu w pudełku, a jest on zazwyczaj już zainstalowany na zestawie komputerowym. Zdarza się, że niektóre z programów w wersji OEM można kupić również z poszczególnymi komponentami komputera (twardy dysk, procesor komputera). Użytkownik otrzymuje przy tym certyfikat poświadczający legalność oprogramowania. Ponadto faktura poświadcza fakt zakupu sprzętu komputerowego wraz z oprogramowaniem. Okazuje się to bardzo opłacalne nie tylko dla indywidualnych użytkowników, ale także firm. W ten sposób można bowiem zaoszczędzić sporo pieniędzy. Warto pamiętać przy tym, że niektóre z programów dystrybuowanych w ten sposób są nieco okrojone, czyli pozbawione niektórych funkcji. Szczególnie ważne pozostają dwie kwestie, a mianowicie możliwość wtórnego obrotu programami typu OEM oraz sytuacja, jaka pojawia się w przypadku zmiany sprzętu komputerowego, z którym zakupiono owe aplikacje. W obu sytuacjach użytkownikom może okazać się przydatna ogólna wiedza na temat zawartości umów licencyjnych, których z reguły się nie czyta. Pierwszym z problemów pozostaje rozstrzygnięcie, czy dopuszczalna jest odsprzedaż tego typu programów. Okazuje się, że możliwa jest odsprzedaż aplikacji nabytych w wersji OEM. Pojawia się jednak praktyczny problem warto pamiętać, że programów tych nie otrzymuje się w standardowej formie, czyli na płycie CD w pudełku. W większości przypadków, jak już wspomniano, są one instalowane na twardym dysku komputera. Jak więc ma wyglądać obrót nimi? Warunkiem dopuszczalności odsprzedaży programu w wersji OEM jest oferowanie go wraz ze sprzętem komputerowym, którego był integralnym elementem. Warto pamiętać przy tym, że o oryginalności programu powinien zaświadczać odpowiedni certyfikat uzyskiwany przy zakupie. Kolejnym praktycznym zagadnieniem pozostaje odpowiedź na pytanie, co zrobić, gdy kupujemy nowy sprzęt komputerowy, a ze starym zestawem nabyliśmy tańsze oprogramowanie? Czy na nowym sprzęcie nadal można korzystać z takiej wersji OEM? Otóż można. Umowy licencyjne nie wprowadzają ograniczeń w tej kwestii, jednakże należy mieć na uwadze, że programy tego typu pozostają niejako załącznikiem do nabywanego sprzętu. Z uwagi na to, jeśli użytkownik chce korzystać z aplikacji OEM na nowym 16 czerwiec 2004, nr 6 (67)

17 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Nowe technologie komputerze, powinien zachować jednocześnie swój dotychczasowy sprzęt. Tylko w takiej sytuacji możliwe będzie używanie oprogramowania na sprzęcie innym niż ten, z którym nabyto OEM. Rzecz jasna niedopuszczalne pozostaje korzystanie z tego samego programu jednocześnie na dwóch komputerach w sytuacji, gdy licencja jest jednostanowiskowa. Przy zakupie omawianej wersji oprogramowania należy więc liczyć się z opisanymi wyżej kwestiami, które powinny być uwzględniane przy kalkulacji, czy nabywanie go jest opłacalne. Kopia zapasowa programu komputerowego Równie interesującym a zarazem praktycznym problemem pozostaje stosunek prawa do sporządzania kopii zapasowych programów, na wypadek gdy oryginalny nośnik zostanie uszkodzony lub zniszczony. Oczywiste jest, że takie uprawnienie przysługiwać może jedynie legalnym użytkownikom. Zagadnienie to w prawie europejskim zostało uregulowane w postanowieniach dyrektywy Rady i Wspólnot Europejskich Walka z nielegalnym oprogramowaniem nr 91/ 250 z dnia 14 maja 1991 r. o ochronie prawnej programów komputerowych. Wśród przepisów dyrektywy znalazły się postanowienia dopuszczające możliwość sporządzania kopii zapasowych aplikacji. Ponadto umowa nie może zabraniać sporządzenia kopii zapasowej przez uprawnionego do korzystania z programu, jeżeli jest to niezbędne do tego korzystania (art. 5 ustęp 2 dyrektywy). W rodzimym prawie autorskim dopuszczalność tworzenia kopii zapasowych (określanych mianem tzw. back-up copy) przewiduje art. 75 ust. 2 pkt 1 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w myśl którego nie wymaga zezwolenia uprawnionego sporządzenie kopii zapasowej, jeżeli jest to niezbędne do korzystania z programu komputerowego. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, kopia ta nie może być używana jednocześnie z programem komputerowym. Ustawa nie wskazuje przy tym, w jaki sposób należy sporządzić ową kopię zapasową. W związku z tym dopuszczalne jest korzystanie z każdej metody pozwalającej na stworzenie zapasowej kopii. Nie definiuje przy tym wspomnianej w cytowanym przepisie niezbędności. W praktyce należałoby wskazać na zagrożenia dnia codziennego, takie jak możliwość przypadkowego zniszczenia nośnika, na którym utrwalono oryginalny program. Jeśli chodzi o wersje OEM, to utrzymywanie ich jedynie na twardym dysku może być ryzykowne z uwagi na możliwość zawirusowania czy Rys.: Joanna Salwicka też sformatowania go. Jednocześnie trudno byłoby szukać przypadków, w których producent zapewnia, że w razie zniszczenia oryginalnego nośnika aplikacji użytkownik otrzyma kolejny. Mając to na uwadze, sam posiadacz komputera powinien zadbać o należytą ochronę legalnie zakupionego oprogramowania. W przeciwnym wypadku przez własne zaniedbanie może narazić się na niepotrzebne koszty. Warto podkreślić, że dopuszczalne jest sporządzenie tylko jednej kopii zapasowej. Ponadto zasadą pozostaje zakaz jednoczesnego używania zarówno programu komputerowego, jak i stworzonej kopii. Odmienne regulacje może wprowadzać jednak konkretna umowa licencyjna. Krzysztof Gienas prawnik, specjalista ds. nowych technologii Dokończenie ze str. 15 jest statut spółki. Władzami spółki akcyjnej są walne zgromadzenia akcjonariuszy, rada nadzorcza i zarząd spółki. Ustawa o spółkach akcyjnych zawiera także szczegółowe rozwiązania w zakresie tworzenia spółek akcyjnych, kapitału zakładowego, akcji, majątku, dywidend, zarządzania oraz ich reorganizacji i likwidacji. Państwowa rejestracja osób prawnych odbywa się poprzez wniesienie do stosownego państwowego rejestru informacji o utworzeniu, reorganizacji bądź likwidacji osoby prawnej, a także innych informacji wymaganych przez ustawodawstwo federalne. Za państwową rejestrację osób prawnych, w tym również za państwową rejestrację zmian wprowadzanych do dokumentów założycielskich osób prawnych, pobierana jest opłata w wysokości 2000 rubli (ok. 70 USD). W artykule powyższym staraliśmy się zamieścić tylko te informacje, które są ważne z punktu widzenia praktycznych doświadczeń w zakładaniu firm na rynkach wschodnich. Decyzja o przeniesieniu części produkcji ewentualnie założeniu przedstawicielstwa będzie oczywiście zależała od Państwa. Jako puentę tego artykułu warto przywołać cytat jednego z polskich przedstawicieli instytucji zajmującej się ściąganiem inwestycji zagranicznych na rynek polski. Przedstawiciel ten z ubolewaniem twierdził, że część inwestorów oraz firm zagranicznych obecnych na polskim rynku, nie zamierza na naszym rynku przebywać zbyt długo. Podczas bardzo ciekawego wykładu w logiczny i przekonujący sposób udowodniono twierdzenie, że polski rynek stanowi tylko przystanek dla firm zachodnich w ekspansji na rynki wschodnie. Bus stop takim określeniem opisywany był rynek polski będzie dobry dla inwestorów z Zachodu dopóty, dopóki jakość siły roboczej na Wschodzie nie poprawi się na tyle, aby opłacało się przenosić tam firmy (przy akceptowalnej jakości produkcji). Oczywistym powodem takiej polityki są niższe koszty siły roboczej. Nasza konkluzja jest następująca wykorzystajmy doświadczenia firm zachodnich i... zdobądźmy Moskwę pierwsi. Oleg Stasiewicz Paweł Kowalewski czerwiec 2004, nr 6 (67) 17

18 Marketing BADANIA REKLAMY: POZOSTAŃMY W ZGODZIE Z KONSUMENTEM dr Katarzyna M. STASZYŃSKA Reklama nie musi być ładna, ciekawa i podobać się; znacznie ważniejsze jest to, czy jest skuteczna. Znanych jest wiele przykładów reklam, które budziły zachwyt swoją urodą, dowcipem, znakomitą reżyserią, a nie działały skutecznie. Jedynym sędzią, władnym ocenić klasę reklamy, jest konsument. Jeżeli reklama nie wywiera na nim wrażenia, jeżeli nie zachęca do zakupu reklamowanego produktu, to niezależnie od doskonałości swej reklamowej urody jest ona kiepska. Konsument jest ostatecznym sędzią i, w dodatku, sędzią bezlitosnym. Dlatego też w rozwoju reklamy tak istotną rolę odgrywają badania konsumenckie. Reklamy nie da się budować w próżni. Każda z nich adresowana jest do specyficznie określonej populacji docelowej; niekiedy celem reklamy jest pozyskanie konsumentów konkurencyjnej marki, czasami takich, którzy nigdy nie sięgali po nasz produkt. Po raz pierwszy badanie konsumentów potrzebne jest wtedy, kiedy chcemy wiedzieć, czy nasza strategia pozyskania potencjalnych konsumentów nie jest z góry skazana na niepowodzenie. Tak naprawdę, budowę nowej strategii reklamowej powinno poprzedzać badanie segmentacyjne całej populacji konsumentów tej kategorii produktów, do której należy nasza marka. Wyobraźmy sobie producenta przetworów mleczarskich, który wchodzi na polski rynek w chwili, kiedy już dobrze ugruntowała się na nim pozycja Danone i Bakomy, a lokalni producenci nadążają za liderami, oferując coraz to nowe warianty jogurtów owocowych. Rynek wydaje się raczej przepełniony niż złakniony odmiany. Sukces nowej marki nie jest niemożliwy, ale będzie trudny do osiągnięcia. Podstawa, czyli segmentacja Co powinien zrobić producent, który w takiej sytuacji chce wejść na rynek? Musi zacząć od poważnego badania segmentacyjnego, które uświadomi mu zróżnicowanie całej populacji docelowej w relacji do rozmaitych podkategorii wszystkich przetworów mlecznych (jogurty, jogurty owocowe, kefiry, serki, serki smakowe, desery, mleka smakowe etc.) i wskaże nisze, które warto brać pod uwagę, wprowadzając nową markę na rynek (np. brak jogurtów i kefirów o smakach warzywnych). Badania segmentacyjne często poprzedza się badaniami jakościowymi. Ich celem jest uzyskanie wiedzy o języku, jakim posługują się konsumenci, myśląc i mówiąc o naszej kategorii produktu oraz o kryteriach, którymi posługują się, wybierając między markami. Wyniki badania segmentacyjnego przynoszą zwykle pierwszą porcję budulca dla przyszłej reklamy naszej marki. Dzięki wynikom takiego badania wiemy, jak marka powinna być pozycjonowana, do kogo adresowana, jakie jej cechy są ważne a jakie przekonujące dla naszego przyszłego konsumenta. Wiemy dzięki nim także, jakie są wolne przestrzenie na mapie marek dostępnych na rynku. Ponieważ zasadniczym czynnikiem powodzenia naszej marki na rynku jest jej zdolność wyróżniania się spomiędzy innych występujących w tej samej kategorii produktu na rynku (dystynktywność), możemy budować pozycjonowanie naszej marki w taki sposób, aby wykorzystać nisze, aby uplasować naszą markę tam, gdzie nie ma marek konkurencyjnych, czyli obdarzyć ją takimi przymiotami, czy to funkcjonalnymi, czy emocjonalnymi, których nie mają marki konkurencyjne. Z kolei badania jakościowe mogą pomóc w generowaniu kreatywnych pomysłów na reklamę naszej marki. Funkcją badań jakościowych jest budowanie podstawowego pomostu między producentem i jego produktem (marką) a konsumentem. Badania jakościowe mają przynieść odpowiedź na pytanie, jakie są typy związku między konsumentem a produktem. W badaniach służących kreowaniu pomysłów na reklamę korzysta się ze zogniskowanych wywiadów grupowych prowadzonych na docelowych próbach reprezentantów różnych segmentów populacji docelowej. Zogniskowane wywiady grupowe mają taką właściwość, że dzięki dynamice interakcji pomiędzy uczestnikami wyzwalają w nich kreatywne myślenie. O ile wywiad grupowy zogniskowany jest na produkcie i marce, respondenci potrafią w zaskakująco kreatywny sposób podawać pomysły na reklamę produktu. Jeżeli konieczne jest zastosowanie tradycyjnych jakościowych metod badania reklamy we wcześniejszych fazach jej rozwoju, nie należy stosować wywiadów grupowych, a indywidualne. Przede wszystkim dlatego, że tylko wywiad indywidualny pozwala badać odbiór reklamy w warunkach zbliżonych do naturalnych. Po drugie, dlatego, że w wywiadzie indywidualnym możemy naprawdę próbować rekonstruować odbiór reklamy na poziomie czysto emocjonalnym, podczas gdy w grupowym uzyskujemy w miejsce emocji racjonalizacje, będące wynikiem uzgadniania stanowiska w grupie. Wywiady indywidualne mają jednak wady, zwłaszcza wobec faktu, że rozwój reklamy przebiega bardzo szybko i trudno jest przed podjęciem dalszych kroków czekać na wyniki badania. Analiza kilkudziesięciu wywiadów indywidualnych trwa dłużej niż analiza kilku wywiadów grupowych (to dodatkowy powód, dla którego klienci wolą badanie reklamy w wywiadach grupowych). Pre-testy reklamy Dlatego też coraz częściej w badaniach reklamy na różnych wstępnych etapach jej rozwoju, ale także w chwili, kiedy gotowa jest finalna, przeznaczona do emisji kopia, coraz częściej stosuje się specjalnie wypracowane techniki pre-testowania reklamy. Najbardziej efektywne są takie, które pozwalają odpowiedzieć na pytanie o spodziewaną skuteczność reklamy, testowanej na wcześniejszym niż emitowany etapie jej rozwoju. W Polsce żadna z metod pre-testowania reklam nie zgromadziła wystarczająco dużej bazy danych o wynikach uzyskanych przez reklamy emitowane w naszym kraju, gdyż takie wyspecjalizowane techniki badawcze stosowane są od niedawna. W badaniach realizowanych za pomocą tych profesjonalnych technik często więc odnosi się wyniki, jakie uzyskała testowana reklama, do wyników, jakie uzyskały inne reklamy przebadane za pomocą tej samej techniki 18 czerwiec 2004, nr 6 (67)

19 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Marketing na całym świecie. Wyniki badania reklam w różnych krajach gromadzone są w bazie danych. Czasami uważa się, że odniesienie wyników badania odbioru reklam do wyników uzyskiwanych przez reklamy za granicą jest niewłaściwe, gdyż odbiór reklamy jest silnie zdeterminowany kulturowo, że inaczej reagują na reklamę konsumenci w krajach dojrzałego rynku, a inaczej konsumenci w krajach rozwijających się. Jak się wydaje, jest to podejście nie w pełni zasadne. Jeżeli tylko właściwie zdefiniować wielkość próby, na której bada się odbiór reklamy, można reklamę traktować jako uniwersalny w swym kształcie bodziec, na jakich wiele narażona jest ludzka jednostka w otaczającym ją świecie. W świetle takiego podejścia odbiorem reklamy rządzi uniwersalny mechanizm reakcji osobniczej na bodziec; mechanizm reakcji na reklamę jogurtu jest taki sam, jak reakcji na reklamę samochodu czy usługi bankowej, w dodatku taki sam w Polsce, jak w Rosji, Wielkiej Brytanii i Tajlandii. Takie podejście teoretyczne umożliwia korzystanie z baz danych zawierających wyniki, jakie uzyskiwały reklamy na całym świecie badane za pomocą tej samej metody. Naprawdę dobra metoda pretestowania reklam jest uniwersalna. Po pierwsze, pozwala ona na badanie za pomocą tych samych, standaryzowanych narzędzi badawczych, badać reklamy przeznaczone do rozpowszechniania w różnych mediach: telewizji, radio, na wielkich plakatach ulicznych (billboardach), w prasie i w punktach sprzedaży. Pozwala ona także na równie skuteczne stosowanie tych samych narzędzi badawczych w odniesieniu do różnych faz rozwoju reklamy, poczynając od koncepcji przez różne fazy wizualizacji po skończony film czy plakat. Tylko wtedy możliwe jest wykorzystanie takiej metody badawczej do konstruktywnego rozwoju reklamy. Jeżeli bowiem zastosujemy różne techniki badawcze dla badania reklamy w różnych fazach jej rozwoju, nie będziemy w stanie porównać rezultatów uzyskanych w wyniku zastosowania różnych metod; innymi słowy, nie będziemy mogli odpowiedzieć na pytanie, czy zaobserwowane różnice są wynikiem różnicy rozwojowej między kolejnymi fazami rozwoju reklamy, czy też różnicy zastosowanej metody. Jak badać skuteczność w czasie emisji Dotychczas była mowa o badaniach reklamy przeprowadzanych, zanim ujrzy Celem badań jest uzyskanie wiedzy o języku, jakim posługują się konsumenci myśląc i mówiąc o naszej kategorii produktu. lokalizacji, gdzie możliwe jest emitowanie reklamy w lokalnej, na przykład kablowej telewizji i kontrolowanie dystrybucji oraz sprzedaży w lokalnych sklepach. Simulated market test można przeprowadzać nie tylko w odniesieniu do reklamy, ale także w odniesieniu do każdego narzędzia marketingu. W Polsce jednak takich badań się nie przeprowadza, jak sądzę, przede wszystkim ze względu na astronomiczne ich ceny oraz ograniczone możliwości kontrolowania warunków badania. Najważniejszym bodaj narzędziem badania skuteczności reklamy jest tracking, czyli ciągła obserwacja wpływu reklamy na sytuację marki na rynku. Pomiar ciągły, w odróżnieniu od pomiarów jednokrotnych, umożliwia bowiem kontrolowanie wpływu czynników trudnych do kontrolowania w pomiarze jednokrotnym, takich jak działania marketingowe (np. reklamowe) marek konkurencyjnych. Marka nie jest obecna na rynku w izolacji; jej atrakcyjność dla konsumentów jest wypadkową działań marketingowych naszych i działań marketingowych, w tym także reklamowych, marek konkurencyjnych. Co więcej, oddziaływanie reklamy nie ogranicza się do okresu jej emisji i bezpośrednio po nim. Każda reklama pozostawia po sobie jakiś efekt trwały. Ponadto strategie Foto: Artur Hojny reklamowe zakładają mniej lub bardziej ciągłe oddziaływanie na konsumenta; kampanie ona światło dzienne. Badania miały odpowiedzieć na pytanie o prawdopodobne oddziaływanie reklamy, kiedy już będzie ona emitowana; w szczególności zaś, czy jest ona atrakcyjna, czy trafnie komunikuje przekaz producenta i czy wzbudza intencję zakupu. Kolejny krok to sprawdzenie jej rzeczywistego efektu, jej faktycznej skuteczności. Ponieważ koszty emisji reklamy są niezmiernie wysokie, czasami próbuje się symulować naturalne warunki emisji reklamy na małych, precyzyjnie wyodrębnionych rynkach i badać faktyczny wpływ reklamy na zachowania konsumentów. Badanie takie nazywa się simulated market test. Przeprowadza się je zwykle w takiej reklamowe składają się z rozmaitych egzekucji (wersji), emitowanych w ciągu dłuższego czasu. Jedne z reklam w planie kampanii reklamowej mają informować o nowym opakowaniu czy wprowadzeniu udoskonaleń do produktu, inne mają tylko przypominać o marce. Najbardziej typowy tracking prowadzi do ustalenia wartości podstawowych wskaźników pozycji marki na rynku, takich jak znajomość marki i intencja zakupu, w odniesieniu do wielkości nakładów ponoszonych na reklamę w danym czasie. Najbardziej doskonałym podejściem wydaje się pomiar, który jest rzeczywiście ciągły. Dokończenie na str. 21 Pewne produkty niespodziewanie trafiają do interesujących grup docelowych czerwiec 2004, nr 6 (67) 19

20 Pytanie do prawnika Pytanie do prawnika Ile można przewieźć papierosów i alkoholu przez granice wewnątrz UE? Jacek Czabański Zgodnie z postanowieniami dyrektywy Rady 92/12/EWG z dnia 25 lutego 1992 r. w sprawie ogólnych warunków dotyczących wyrobów podlegających podatkowi akcyzowemu, ich przechowywania, przepływu oraz kontrolowania, odnośnie wyrobów nabytych przez osoby prywatne dla ich własnego użytku i przez nie transportowanych, zasada kierująca rynkiem wewnętrznym ustanawia, że podatek akcyzowy jest pobierany w Państwie Członkowskim, w którym zostały one nabyte (art. 8). Oznacza to, że każda osoba fizyczna może kupić na swoje potrzeby dowolną ilość wyrobów akcyzowych, a następnie przewieźć je przez granicę wewnętrzną Unii bez dodatkowych opłat. Poza podatkiem akcyzowym, nie jest możliwe ponowne naliczanie podatku VAT ani też oczywiście nałożenie cła, gdy mamy do czynienia z przekraczaniem granic wewnętrznych Unii. Zgodnie z kolejnym artykułem dyrektywy, państwa członkowskie mogą ustalić, wyłącznie w celach dowodowych, poziomy, poniżej których sprowadzanie towarów akcyzowych będzie uznawane za mające charakter prywatny. Poziomy te nie mogą być jednak niższe niż: Wyroby alkoholowe napoje alkoholowe produkty pośrednie wina (włączając maksymalnie 60 l win musujących) piwa Wyroby tytoniowe papierosy cygaretki (cygara ważące nie więcej niż 3 g każde) cygara tytoń Powyższa konstrukcja oznacza, że osoba fizyczna może przewozić towary akcyzowe na własne potrzeby w ilościach nawet znacznie większych niż wyżej podane (a teoretycznie w ilościach nieograniczonych) pod warunkiem, że wykaże, iż towary sprowadzane są na własny użytek, a nie w celach handlowych. Informator służb celnych Wielkiej Brytanii podaje np., że dobrym argumentem dla udowodnienia charakteru niehandlowego przewożonej większej ilości towarów jest ślub własny bądź dzieci, na który przywozi się trunki. Należy także przyjąć, że przy przewozie towarów w ilościach mniejszych niż wskazane istnieje domniemanie użytku prywatnego (aczkolwiek władze celne mogą starać się dowieść przeznaczenia handlowego towarów i w konsekwencji zastosować odpowiednie sankcje). Dodatkowe ograniczenie obowiązuje przy przewozie paliw przy użyciu nietypowych środków transportu przez osoby prywatne lub w ich imieniu. Nietypowy transport oznacza transport paliw innymi środkami niż w zbiornikach paliwowych pojazdów lub w stosownych pojemnikach zapasowych. Polska wprowadziła omawiane postanowienia dyrektywy poprzez art. 56 ustawy o podatku akcyzowym i wydane na jego podstawie rozporządzenie Ministra Finansów z 19 kwietnia 2004 r. Rozporządzenie 10 l 20 l 90 l 110 l 800 sztuk 400 sztuk 200 sztuk 1,0 kg to ustanawia limity na minimalnym dopuszczalnym przez prawo unijne poziomie (wskazanym w tabeli wyżej). Uwaga! Odrębne zasady dotyczą osób pracujących w strefie nadgranicznej. Warto ponadto zauważyć, że jeżeli wyroby akcyzowe nie są sprowadzane bezpośrednio, lecz np. wysyłane pocztą, to akcyza będzie należna w miejscu przeznaczenia. Powyżej opisane zasady dotyczą wyłącznie towarów przemieszczających się razem z podróżnym. Okres przejściowy Ponieważ Polska wynegocjowała odstępstwo od stosowania minimalnych wartości podatku akcyzowego na tytoń do dnia r., określonych prawem europejskim (a konkretnie dyrektywą 92/79/ EWG), to polskie wyroby tytoniowe mogłyby być z tego powodu konkurencyjne cenowo wobec wyrobów sprzedawanych w innych krajach UE. Stosowny zapis okresu przejściowego brzmi: W drodze odstępstwa od artykułu 2 ustęp 1 dyrektywy 92/79/EWG, Polska może odroczyć stosowanie ogólnej minimalnej stawki opłaty akcyzowej, ustalanej na podstawie detalicznej ceny sprzedaży (obejmującej wszystkie podatki), na papierosy należące do najbardziej poszukiwanej klasy cenowej, do dnia 31 grudnia 2008 r., pod warunkiem że w tym czasie Polska stopniowo dostosuje swoje stawki podatku akcyzowego do ogólnej minimalnej stawki akcyzowej określonej w dyrektywie. Dlatego też dalszy zapis w załączniku XIII do traktatu akcesyjnego brzmi: Bez uszczerbku dla artykułu 8 dyrektywy Rady 92/12/EWG w sprawie ogólnych warunków dotyczących wyrobów objętych podatkiem akcyzowym, ich przechowywania, przemieszczania oraz kontrolowania, i po powiadomieniu Komisji, Państwa Członkowskie mogą utrzymać, tak długo jak powyżej wymienione odstępstwo jest stosowane, takie same ograniczenia ilościowe na papierosy, wprowadzone na ich terytorium z Polski bez opłacenia dodatkowego podatku akcyzowego, jak te stosowane przy imporcie z państw trzecich. Państwa Członkowskie korzystające z tych możliwości mogą przeprowadzać niezbędne kontrole, pod warunkiem że nie wpłyną 20 czerwiec 2004, nr 6 (67)