LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UKŁADÓW ELEKTRYCZNYCH

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UKŁADÓW ELEKTRYCZNYCH"

Transkrypt

1 LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UKŁADÓW ELEKTRYCZNYCH KL-210 ROZDZIAŁ 12 ZASTOSOWANIA WZMACNIACZA OPERACYJNEGO ROZDZIAŁ 13 KOMPARATORY I OSCYLATORY ZE WZMACNIACZEM OPERACYJNYM MODUŁY: KL KL KL-25009

2 Spis tre ci Rozdzia 12 Zastosowania wzmacniacza operacyjnego wiczenie 12-1 Filtr górnoprzepustowy aktywny.. 3 wiczenie 12-2 Filtr dolnoprzepustowy aktywny.. 7 wiczenie 12-3 Filtr pasmowy aktywny.. 11 wiczenie 12-4 Uk ad regulacji barwy d wi ku 16 Rozdzia 13 Komparatory i oscylatory ze wzmacniaczem operacyjnym wiczenie 13-1 Komparatory 21 A. Komparator zera 24 B. Komparator z polaryzacj wst pn 25 wiczenie 13-2 Przerzutnik Schmitta 28 wiczenie 13-3 Komparator okienkowy 32 wiczenie 13-4 Przerzutnik monostabilny 36 wiczenie 13-5 Przerzutnik astabilny (multiwibrator). 40 A. Generator sygna u prostok tnego 42 B. Generator impulsowy 43 wiczenie 13-6 Oscylator sygna u sinusoidalnego. 46 A. Oscylator z przesuwnikiem fazowym RC 49 B. Oscylator z mostkiem Wiena. 50 2

3 Rozdzia 12 Zastosowania wzmacniacza operacyjnego wiczenie 12-1 Filtr górnoprzepustowy aktywny PRZEDMIOT WICZENIA 1. Poznanie zasady dzia ania filtru górnoprzepustowego aktywnego. 2. Wyznaczenie charakterystyki przenoszenia filtru górnoprzepustowego aktywnego. DYSKUSJA Uk ad filtru górnoprzepustowego aktywnego przedstawiono na rys , w którym napi cie wyj ciowe Vo jest pobierane z dwóch wyprowadze rezystora R, i Rys Filtr górnoprzepustowy aktywny Z równania wynika, e im mniejsza warto reaktancji Xc, tym wi ksze napi cie wyj ciowe Vo. Ze wzgl du na to, e reaktancja Xc = 1/(2 f C) oraz, e im wi ksza jest cz stotliwo f, tym mniejsza jest reaktancja Xc; to w górnym zakresie cz stotliwo ci mo na uzyska wi ksze napi cie wyj ciowe. Na rys (a) przedstawiono uk ad filtru górnoprzepustowego aktywnego sk adaj cego si z górnoprzepustowego obwodu pasywnego oraz wzmacniacza operacyjnego. Charakterystyk przenoszenia tego filtru przedstawiono na rys (b). 3

4 (a) Filtr górnoprzepustowy (b) Charakterystyka przenoszenia Rys Filtr górnoprzepustowy aktywny Jak przedstawiono na rys (a), wtórnik napi ciowy o wzmocnieniu Av =1 zbudowany ze wzmacniaczem operacyjnym i rezystorem R3 zapewnia obci enie o du ej impedancji dla obwodu filtru górnoprzepustowego. Obwody zbudowane z elementów CR2 i CR1 tworz dwa stopnie uk adu filtru górnoprzepustowego. Cz stotliwo odci cia nazywan te doln cz stotliwo ci spadku 3-decybelowego f L filtru górnoprzepustowego mo na obliczy z poni szych wzorów: NIEZB DNY SPRZ T LABORATORYJNY 1. KL podstawowy modu edukacyjny z laboratorium uk adów elektrycznych 2. KL modu uk adu wzmacniacza operacyjnego (3) 3. Oscyloskop PROCEDURA 1. Ustawi modu KL na module KL (modu edukacyjny laboratorium z podstawowych uk adów elektrycznych), poczym zlokalizowa blok a. Wykona po czenia, pos uguj c si uk adem pomiarowym przedstawionym na rys i schematem monta owym przedstawionym na rysunku Do modu u KL doprowadzi napi cia sta e +12 V i -12 V z zasilacza o napi ciu ustawionym na sta e znajduj cego si w module KL

5 2. Do wyprowadze wej ciowych IN2 (Vi) doprowadzi z generatora funkcyjnego znajduj cego si w module KL sygna sinusoidalny o napi ciu mi dzyszczytowym 5 Vp-p. Do czy wej cie oscyloskopu do wyprowadze wyj ciowych OUT1 (TP4). 3. Ustawiaj c kolejno cz stotliwo ci z zakresu od 10 Hz do 15 khz podane w tablicy , zmierzy i zapisa w tablicy napi cia wyj ciowe Vo odpowiadaj ce ustawianym cz stotliwo ciom. 4. Obliczy wzmocnienie napi ciowe ze wzoru Av = Vo/Vi i wype ni tablic Wykre li na rys charakterystyk przenoszenia filtru górnoprzepustowego aktywnego i zaznaczy na niej doln cz stotliwo 3-decybelowego spadku f L. Rys Filtr górnoprzepustowy aktywny 5

6 Rys Schemat monta owy (modu KL blok a) Rys PODSUMOWANIE Filtr górnoprzepustowy mo e przepuszcza tylko te sygna y, których cz stotliwo jest wi ksza od dolnej cz stotliwo ci 3-decybelowego spadku tego filtru. 6

7 wiczenie 12-2 Filtr dolnoprzepustowy aktywny PRZEDMIOT WICZENIA 1. Poznanie zasady dzia ania filtru dolnoprzepustowego aktywnego. 2. Wyznaczenie charakterystyki przenoszenia filtru dolnoprzepustowego aktywnego. DYSKUSJA Uk ad filtru dolnoprzepustowego aktywnego przedstawiono na rys , w którym napi cie wyj ciowe Vo jest pobierane z dwóch wyprowadze kondensatora C, i Rys Filtr dolnoprzepustowy aktywny Z równania mo na wywnioskowa, e im wi ksza reaktancja Xc, tym wi ksze napi cie wyj ciowe Vo. Poniewa reaktancja Xc = 1(2 f C), zatem im mniejsza cz stotliwo, tym wi ksza reaktancja Xc i tym wi ksze napi cie wyj ciowe w dolnym zakresie cz stotliwo ci. Na rys (a) przedstawiono filtr dolnoprzepustowy aktywny zawieraj cy wzmacniacz operacyjny, a na rys b charakterystyk przenoszenia uk adu filtru dolnoprzepustowego. 7

8 (a) Filtr dolnoprzepustowy (b) Charakterystyka przenoszenia Rys Filtr dolnoprzepustowy aktywny Cz stotliwo odci cia nazywan te górn cz stotliwo ci spadku 3-decybelowego f H mo na obliczy ze wzoru: f H = 1(2 R C1). Jak przedstawiono na rys (a), wtórnik napi ciowy o wzmocnieniu Av =1 zbudowany ze wzmacniaczem operacyjnym i rezystorem R1 zapewnia obci enie o du ej impedancji dla obwodu filtru dolnoprzepustowego. Obwody RC2 i RC1 tworz uk adu filtr dolnoprzepustowy drugiego rz du. NIEZB DNY SPRZ T LABORATORYJNY 1. KL podstawowy modu edukacyjny z laboratorium uk adów elektrycznych 2. KL modu uk adu wzmacniacza operacyjnego (3) 3. Oscyloskop PROCEDURA 1. Ustawi modu KL na module KL (modu edukacyjny laboratorium z podstawowych uk adów elektrycznych), poczym zlokalizowa blok a. Wykona po czenia, pos uguj c si uk adem pomiarowym przedstawionym na rys i schematem monta owym przedstawionym na rysunku Do modu u KL doprowadzi napi cia sta e +12 V i -12 V z zasilacza o napi ciu ustawionym na sta e znajduj cego si w module KL Do wyprowadze wej ciowych IN3 (Vi) doprowadzi z generatora funkcyjnego znajduj cego si w module KL sygna sinusoidalny o napi ciu mi dzyszczytowym 5 Vp-p. Do czy wej cie oscyloskopu do wyprowadze wyj ciowych OUT1 (TP4). 8

9 3. Ustawiaj c kolejno cz stotliwo ci z zakresu od 10 Hz do 15 khz podane w tablicy , zmierzy i zapisa w tablicy napi cia wyj ciowe Vo odpowiadaj ce ustawianym cz stotliwo ciom. 4. Obliczy wzmocnienie napi ciowe ze wzoru Av = Vo/Vi i wype ni tablic Wykre li na rys charakterystyk przenoszenia filtru dolnoprzepustowego aktywnego i zaznaczy na niej górn cz stotliwo 3-decybelowego spadku f H. Rys Filtr dolnoprzepustowy aktywny 9

10 Rys Schemat monta owy (modu KL blok a) Rys PODSUMOWANIE Filtr dolnoprzepustowy mo e przepuszcza tylko te sygna y, których cz stotliwo jest mniejsza od górnej cz stotliwo ci 3-decybelowego spadku tego filtru. 10

11 wiczenie 12-3 Filtr pasmowy aktywny PRZEDMIOT WICZENIA 1. Poznanie zasady dzia ania filtru pasmowego aktywnego. 2. Wyznaczenie charakterystyki przenoszenia filtru pasmowego aktywnego. DYSKUSJA Jak przedstawiono na rys , sygna y wej ciowe o ma ych i du ych cz stotliwo ciach s po przej ciu przez uk ad górnoprzepustowy i odpowiednio przez uk ad dolnoprzepustowy t umione, podczas, gdy jedynie sygna, którego cz stotliwo mie ci si w zakresie cz stotliwo ci rednich (wyspecyfikowanym jako zakres przepuszczania filtru) pozostanie niest umiony i pojawia si na wyj ciu filtru. Rys Schemat blokowy filtru pasmowego Na rys przedstawiono praktyczny uk ad filtru pasmowego ( rodkowoprzepustowego) aktywnego skonstruowanego przy u yciu wzmacniaczy operacyjnych i odpowiednich zewn trznych elementów biernych. Rys Filtr pasmowy aktywny 11

12 Zgodzie z rysunkiem Av1 = Zf1/Z1 i Av2 = -Zf2/Z2. Na rys przedstawiono obwody RC tworz ce impedancje Z1 i Z2. Rys Obwody tworz ce impedancje Z1 i Z2 Oczywi cie impedancja Z1 jest obwodem górnoprzepustowym, a impedancja Z2 - obwodem dolnoprzepustowym. Na rys przedstawiono schemat blokowy i charakterystyk przenoszenia filtru pasmowego zaporowego, zbudowanego przez po czenie równoleg e filtru dolnoprzepustowego z filtrem górnoprzepustowym, a nast pnie przez do czenie do wyj cia tej konstrukcji wzmacniacza szerokopasmowego. Filtr taki przepuszcza sygna y o cz stotliwo ciach mniejszych od cz stotliwo ci dolnej 3-decybelowego spadku i sygna y o cz stotliwo ciach wi kszych od cz stotliwo ci górnej 3-decybelowego spadku Filtr pasmowy-zaporowy 12

13 NIEZB DNY SPRZ T LABORATORYJNY 1. KL podstawowy modu edukacyjny z laboratorium uk adów elektrycznych 2. KL modu uk adu wzmacniacza operacyjnego (3) 3. Oscyloskop PROCEDURA 1. Ustawi modu KL na module KL (modu edukacyjny laboratorium z podstawowych uk adów elektrycznych), poczym zlokalizowa blok a. Wykona po czenia, pos uguj c si uk adem pomiarowym przedstawionym na rys i schematem monta owym przedstawionym na rysunku Do modu u KL doprowadzi napi cia sta e +12 V i -12 V z zasilacza o napi ciu ustawionym na sta e znajduj cego si w module KL Do czy napi cie +12 V do wyprowadzenia V+. 2. Do wyprowadze wej ciowych IN1 (Vi) doprowadzi z generatora funkcyjnego znajduj cego si w module KL sygna sinusoidalny o napi ciu mi dzyszczytowym 2 Vp-p. 3. Ustawiaj c kolejno cz stotliwo ci z zakresu od 10 Hz do 15 khz podane w tablicy , zmierzy za pomoc oscyloskopu i zapisa w tablicy napi cia Vo1 na wyj ciu OUT1 (TP4) i napi cia Vo2 na wyj ciu OUT2 (TP5) odpowiadaj ce ustawianym cz stotliwo ciom. 4. Obliczy wzmocnienie napi ciowe ze wzoru Av = Vo2/Vi i wype ni tablic Wykre li na rys charakterystyk przenoszenia filtru pasmowego aktywnego i zaznaczy na niej cz stotliwo ci 3-decybelowego spadku górna f H i doln f L. Tablica

14 Rys Filtr pasmowy aktywny Rys Schemat monta owy (modu KL blok a) 14

15 Rys PODSUMOWANIE Filtr pasmowy mo e przepuszcza tylko te sygna y, których cz stotliwo jest wi ksza od dolnej cz stotliwo ci 3-decybelowego spadku i mniejsza od górnej cz stotliwo ci 3- decybelowego spadku tego filtru. 15

16 wiczenie 12-4 Uk ad regulacji barwy d wi ku PRZEDMIOT WICZENIA 1. Poznanie zasady dzia ania uk adu regulacji barwy d wi ku. 2. Zademonstrowanie efektów regulacji tonów wysokich i niskich w sygnale wyj ciowym. DYSKUSJA Uk ad regulacji barwy d wi ku jest niezb dnym blokiem w uk adzie ka dego wzmacniacza hi-fi. Pozwala on przede wszystkim dostosowa d wi k z takiego wzmacniacza do indywidualnych wymaga s uchacza. Nast pnym, wa nym zadaniem uk adu regulacji barwy d wi ku jest zrównowa enie lub skompensowanie zniekszta ce charakterystyki cz stotliwo ciowej wzmacniacza spowodowanych przez procesy zapisu lub odtwarzania. Jeszcze innym zadaniem uk adu regulacji barwy d wi ku jest poprawienie w asno ci akustycznych pomieszczenia. Barw d wi ku mo na zmienia w tak szerokim zakresie cz stotliwo ci, aby wzmacniacz móg wiernie reprodukowa materia nagrany w ró nych stylach muzycznych. Chocia w handlu s dost pne ró ne modele wzmacniaczy, to w ka dym z nich uk ad regulacji barwy mo e by jednego z dwóch typów tj. z obwodem t umienia RC lub z obwodem ujemnego sprz enia zwrotnego RC. Uk ad, który zostanie omówiony w tym wiczeniu przedstawiono na rys (a). Jest on typu z obwodem ujemnego sprz enia zwrotnego RC. Ogólnie rzecz bior c, uk ad ten jest aplikacj wzmacniacza odwracaj cego. czy on stopie korekcji barwy d wi ku z obwodem ujemnego sprz enia zwrotnego i reguluje wielko ujemnego sprz enia zwrotnego przez regulacj cz stotliwo ci urz dzenia steruj cego. Wzmocnienie sygna u dla danej cz stotliwo ci odpowiadaj cej wi kszej warto ci ujemnego sprz enia zwrotnego jest mniejsze. Dzi ki temu mo na spe ni zadanie regulacji barwy tonu. Na rys (b) przedstawiono wzmacniacz odwracaj cy o wzmocnieniu Av = -Rf/R1, w którym wzmocnienie Av zmniejsza si kr c c potencjometrem w prawo, co jest równoznaczne ze zmniejszaniem warto ci rezystancji Rf. Jak przedstawiono na rys (c), dwa kondensatory C1 s u ce do wyboru cz stotliwo ci po czono z rezystorem nastawnym R2. Poniewa reaktancja Xc1 = 1/(2 f C) jest w zakresie du ych cz stotliwo ci bardzo ma a, zatem rezystor R2 stanowi prawie zwarcie, a poniewa wzmocnienie Av = -R1/R1 = -1, zatem nie mo na uzyska efektu wzmocnienia. Z drugiej strony w dolnym zakresie cz stotliwo ci, w którym reaktancja Xc1 jest bardzo du a, mo na zastosowa bazowy uk ad regulacji, reguluj c po o eniem rezystora zmiennego R2 (nastawnego) tak, aby zmieni stosunek wzmocnienia w zakresie dolnych cz stotliwo ci. W zakresie tym 16

17 mo na podnie poziom dolnych cz stotliwo ci kr c c rezystorem nastawnym R2 w lewo, lub st umi te cz stotliwo ci kr c c rezystorem nastawnym R2 w prawo. Rys Uk ady regulacji barwy d wi ku z ujemnym sprz eniem zwrotnym Na rys (d) przedstawiono uk ad regulacji tonów wysokich, który w zwi zku z bardzo du warto ci reaktancji Xc3 nie b dzie dzia a w zakresie niskich cz stotliwo ci. Z drugiej strony w zakresie cz stotliwo ci wysokich, w którym reaktancja Xc3 jest bardzo ma a, ten uk ad ten b dzie s u y do regulacji g o no ci fizjologicznej (loudness) tonów wysokich, gdy przez regulacj warto ci rezystora R4 uzyskuje si zmian wzmocnienia napi ciowego Av (Av = -Rf/R1). Jak przedstawiono na rys (a), rezystor R5 jest wprowadzony po to, aby unikn przes uchu mi dzy sygna ami o cz stotliwo ciach wysokich i niskich. 17

18 NIEZB DNY SPRZ T LABORATORYJNY 1. KL podstawowy modu edukacyjny z laboratorium uk adów elektrycznych 2. KL modu uk adu wzmacniacza operacyjnego (4) 3. Oscyloskop PROCEDURA 1. Ustawi modu KL na module KL (modu edukacyjny laboratorium z podstawowych uk adów elektrycznych), poczym zlokalizowa blok b. Wykona po czenia, pos uguj c si uk adem pomiarowym przedstawionym na rys (a) i schematem monta owym przedstawionym na rysunku Do uk adu do czy potencjometr VR3 za pomoc przewodów po czeniowych. Do modu u KL doprowadzi napi cia sta e +12 V i -12 V z zasilacza o napi ciu ustawionym na sta e znajduj cego si w module KL Rys Schemat monta owy (modu KL blok a) 2. Do wyprowadze wej ciowych IN (Vi) doprowadzi z generatora funkcyjnego znajduj cego si w module KL sygna sinusoidalny o napi ciu mi dzyszczytowym 1 Vp-p i cz stotliwo ci 1 khz. 3. Ustawi potencjometry VR3 i R12 w pozycji rodkowej. Zmierzy i zapisa przebieg Vi na wej ciu IN oraz przebieg Vo na wyj ciu OUT. 4. Przekr ci potencjometr VR3 (100 k ) ca kowicie w lewo. Zmierzy i zapisa w tablicy przebieg Vi na wej ciu IN oraz przebieg Vo na wyj ciu OUT. 18

19 5. Przekr ci potencjometr VR3 (100 k ) ca kowicie w prawo. Zmierzy i zapisa w tablicy przebieg Vi na wej ciu IN oraz przebieg Vo na wyj ciu OUT. 6. Przekr ci potencjometr R12 (100 k ) ca kowicie w lewo. Zmierzy i zapisa w tablicy przebieg Vi na wej ciu IN oraz przebieg Vo na wyj ciu OUT. 7. Przekr ci potencjometr R12 (100 k ) ca kowicie w prawo. Zmierzy i zapisa w tablicy przebieg Vi na wej ciu IN oraz przebieg Vo na wyj ciu OUT. 8. Do wyprowadze wej ciowych IN (Vi) doprowadzi z generatora funkcyjnego znajduj cego si w module KL sygna sinusoidalny o napi ciu mi dzyszczytowym 1 Vp-p i cz stotliwo ci 60 Hz, a nast pnie kr c c potencjometrami VR3 (regulacja basów) i R12 (regulacja tonów wysokich) obserwowa, który potencjometr daje wi kszy efekt regulacyjny. 8. Do wyprowadze wej ciowych IN (Vi) doprowadzi z generatora funkcyjnego znajduj cego si w module KL sygna sinusoidalny o napi ciu mi dzyszczytowym 1 Vp-p i cz stotliwo ci 5 khz, a nast pnie kr c c potencjometrami VR3 (regulacja basów) i R12 (regulacja tonów wysokich) obserwowa, który potencjometr daje wi kszy efekt regulacyjny. Tablica

20 Tablica PODSUMOWANIE Uk ad regulacji barwy d wi ku jest jedn z aplikacji filtrów górno- i dolnoprzepustowego. Uk ad regulacji tonów wysokich jest u ywany do regulacji wzmocnienia w zakresie wysokich cz stotliwo ci pasma akustycznego, a uk ad regulacji basów do regulacji wzmocnienia w zakresie cz stotliwo ci niskich tego pasma. 20

21 Rozdzia 13 Komparatory i oscylatory ze wzmacniaczem operacyjnym wiczenie 13-1 Komparatory PRZEDMIOT WICZENIA 1. Poznanie zasady dzia ania uk adów komparatorów. 2. Prze ledzenie zale no ci napi cia wyj ciowego od napi cia wyj ciowego w komparatorze zera. DYSKUSJA Wzmacniacz operacyjny znajduje zastosowanie nie tylko w urz dzeniach z ujemnym sprz eniem zwrotnym przedstawionych w poprzednich rozdzia ach, lecz tak e w urz dzeniach wykorzystuj cych sprz enie zwrotne dodatnie. W niniejszym rozdziale zostan wprowadzone szeroko stosowane uk ady zbudowane ze wzmacniaczami operacyjnymi. Komparator zera Podczas gdy wzmocnienie napi ciowe idealnego wzmacniacza operacyjnego Av ma warto niesko czon, to wzmocnienie Av wzmacniacza operacyjnego rzeczywistego wynosi kilkadziesi t tysi cy. Wzmacniacz operacyjny bez obwodu ujemnego sprz enia zwrotnego nie mo e by u ywany jako wzmacniacz. Rozwa my wzmacniacz o wspó czynniku wzmocnienia Je li napi cie wej ciowe Vi = 10 mv, to napi cie wyj ciowe Vo b dzie równe 10 mv x = 100 V, co nie ma wi kszego sensu, gdy napi cie zasilania ma warto od +Vcc do -Vcc. Je li napi cie wej ciowe Vi = 0,1 V, to napi cie wyj ciowe Vo b dzie równe 0,1 V x = 1000 V, co te z takiego samego powodu nie ma sensu. Wzmacniacz ten b dzie dostarcza zatem napi cie wyj cie równe albo +Vcc, albo Vcc, z czego z kolei nie mo na korzysta, przy konieczno ci spe nienia przez wzmacniacz warunku wzmacniania bez zniekszta ce. Cho wzmacniacz operacyjny bez obwodu ujemnego sprz enia zwrotnego nie mo e by stosowany jako wzmacniacz, to mo e on by u ywany jako komparator jak przedstawiony na rys (przy zasilaniu podwójnym tj. symetrycznym). 21

22 Rys Komparator z zasilaniem symetrycznym Je li: a. V(+) > V(-), to Vo = +V CC. b. V(+) = V(-), to Vo = 0 V. c. V(+) < V(-), to Vo = -V EE. Z powy szych trzech warunków, bardzo trudno zaakceptowa warunek b. Przy bardzo du ym wzmocnieniu Av wzmacniacza operacyjnego, gdy napi cie zasilania V+ nie jest dok adnie równe V+, to napi cie wyj ciowe Vo mo e nie by równe 0 V. Ponadto, je li wewn trzne uk ady wzmacniacza operacyjnego nie s symetryczne, co jest podobne do wewn trznej asymetrii wzmacniacza bez kondensatora wyj ciowego, to spowoduje to brak napi cia 0 V w punkcie rodkowym napi cia. Na rys przedstawiono komparator z zasilaniem niesymetrycznym (pojedynczym). Rys Komparator z zasilaniem niesymetrycznym Je li: a. V(+) > V(-), to Vo = +V CC. b. V(+) = V(-), to Vo = ½ V CC. c. V(+) < V(-), to Vo = 0 V. Na rys przedstawiono komparator przej cia przez zero (komparator zera). Rys Komparator zera 22

23 Komparator zera tworzy si cz c napi cie V(+) lub V(-) z mas jako potencja zerowy, a nast pnie porównuj c napi cie wej ciowe Vi z potencja em zerowym. Je li: a. Vi > 0 V, to Vo = -V EE. b. Vi = 0 V, to Vo = 0 V. c. Vi < 0 V, to Vo = +Vcc. Rezystor o warto ci 10 k znajduj cy si w uk adzie komparatora przedstawionego na rys nie pozwala, aby stosunkowo du e napi cia (+12 V) przedosta o si bezpo- rednio na wej cie wzmacniacza operacyjnego, chroni c w ten sposób wzmacniacz operacyjny przed zniszczeniem. Komparator z polaryzacj wst pn Na rys przedstawiono uk ad komparatora z polaryzacj wst pn. Rys Komparator z polaryzacj wst pn Przyk adane napi cie V(+) ma warto sta i jest pobierane z dzielnika napi ciowego z o onego z rezystorów R1 i R2. Poni sze wzory przedstawiaj zale no ci napi cia wej- ciowego Vi od napi cia odniesienia Vr. Je li: a. Vi > Vr, to Vo = -V EE. b. Vi = Vr, to Vo = 0 V. c. Vi < Vr, to Vo = +Vcc. 23

24 NIEZB DNY SPRZ T LABORATORYJNY 1. KL podstawowy modu edukacyjny z laboratorium uk adów elektrycznych 2. KL modu uk adu wzmacniacza operacyjnego (4) 3. Multimetr PROCEDURA A. Komparator zera 1. Ustawi modu KL na module KL (modu edukacyjny laboratorium z podstawowych uk adów elektrycznych), poczym zlokalizowa blok c. 2. Wykona po czenia, pos uguj c si uk adem pomiarowym przedstawionym na rys i schematem monta owym przedstawionym na rysunku Do uk adu do czy potencjometr VR3 za pomoc przewodów po czeniowych. Do modu u KL doprowadzi napi cia sta e +12 V i -12 V z zasilacza o napi ciu ustawionym na sta e znajduj cego si w module KL Ustawi potencjometr VR3 (100 k ) tak, aby napi cie wej ciowe Vi = 1, 5 V (na wyprowadzeniu TP2). Zmierzy i zapisa w tablicy warto napi cia Vo na wyj ciu OUT. 4. Ustawi potencjometr VR3 (100 k ) tak, aby napi cie wej ciowe Vi = 0 V (na wyprowadzeniu TP2). Zmierzy i zapisa w tablicy warto napi cia Vo na wyj- ciu OUT. 3. Ustawi potencjometr VR3 (100 k ) tak, aby napi cie wej ciowe Vi = -1, 5 V (na wyprowadzeniu TP2). Zmierzy i zapisa w tablicy warto napi cia Vo na wyj ciu OUT. Tablica

25 Rys Komparator zera Rys Schemat monta owy (modu KL blok c) B. Komparator z polaryzacj wst pn 1. Wykona po czenia, pos uguj c si uk adem pomiarowym przedstawionym na rys i schematem monta owym przedstawionym na rysunku Do uk adu do czy potencjometr VR2 za pomoc przewodów po czeniowych. Do modu u KL doprowadzi napi cia sta e +12 V i -12 V z zasilacza o napi ciu ustawionym na sta e znajduj cego si w module KL Pos uguj c si multimetrem (z ustawionym zakresem napi cia sta ego), zmierzy i zapisa w tablicy napi cie V B na wyprowadzeni TP4. 3. Ustawi potencjometr VR2 (10 k ) tak, aby napi cie V A na wyprowadzeniu TP3 by- o wi ksze ni napi cie V B. Zmierzy i zapisa w tablicy warto napi cia V A oraz napi cia Vo na wyj ciu OUT. 4. Ustawi potencjometr VR2 (10 k ) tak, aby napi cie V A na wyprowadzeniu TP3 by- o równe napi ciu V B. Zmierzy i zapisa w tablicy warto napi cia V A oraz napi cia Vo na wyj ciu OUT. 25

26 5. Ustawi potencjometr VR2 (10 k ) tak, aby napi cie V A na wyprowadzeniu TP3 by- o mniejsze ni napi cie V B. Zmierzy i zapisa w tablicy warto napi cia V A oraz napi cia Vo na wyj ciu OUT. Tablica Rys Komparator z polaryzacj wst pn Rys Schemat monta owy (modu KL blok c) 26

27 PODSUMOWANIE Chocia teoretyczna warto napi cia wyj ciowego powinna wynie +V CC lub V EE, to w rzeczywisto ci w zwi zku z wp ywem rezystancji obci enia warto zmierzona b dzie nieco mniejsza ni +V CC ;lub V EE. Z drugiej strony stan Vo = 0 V jest trudny do zrealizowania, podczas, gdy przy zasilaniu symetrycznym aktualnie zmierzona warto b dzie równa +V CC lub V EE. W przypadku zasilania niesymetrycznego napi cie V CC /2 jest trudne do zrealizowania, podczas, gdy aktualnie zmierzona warto b dzie w przybli eniu równa +V CC lub 0 V. 27

28 wiczenie 13-2 Przerzutnik Schmitta PRZEDMIOT WICZENIA 1. Poznanie zasady dzia ania uk adu przerzutnika Schmitta. 2. Pomiar przebiegów napi cia wej ciowego i wyj ciowego przerzutnika Schmitta. DYSKUSJA Zasad dzia ania przerzutnika Schmitta nazywanego te uk adem kszta tuj cym impulsy mo na zilustrowa poni szymi rysunkami z przebiegami sygna ów wej ciowego i wyj- ciowego. Rys Przebiegi napi cia wej ciowego Vi i napi cia wyj ciowego Vo w uk adzie przerzutnika Schmitta Na rys przedstawiono uk ad odwracaj cego przerzutnika Schmitta, który jest te nazywany komparatorem regeneracyjnym. Je li napi cie wej ciowe Vi > V U, to napi cie wyj ciowe Vo = -V EE ; je li za Vi < V L, to napi cie wyj ciowe Vo = +Vcc. Zgodnie z powy sz w asno ci, mo na transformowa napi cie wej ciowe, zmieniaj ce si bardzo wolno, na napi cie wyj ciowe o nag ych zmianach. Ka da z tych nag ych zmian powoduje powstanie zboczy o dwóch warto ciach progowych V U i V L. 28

29 Rys Uk ad odwracaj cego przerzutnika Schmitta Je li do wej cia uk adu przedstawionego na rys (a) zostanie doprowadzony sygna sinusoidalny, to na jego wyj ciu b dzie dost pny sygna prostok tny przedstawiony na rys Rys Przebiegi na wej ciu i wyj ciu przerzutnika Schmitta NIEZB DNY SPRZ T LABORATORYJNY 1. KL podstawowy modu edukacyjny z laboratorium uk adów elektrycznych 2. KL modu uk adu wzmacniacza operacyjnego (4) 3. Multimetr 4. Oscyloskop 29

30 PROCEDURA 1. Ustawi modu KL na module KL (modu edukacyjny laboratorium z podstawowych uk adów elektrycznych), poczym zlokalizowa blok c. Wykona po czenia, pos uguj c si uk adem pomiarowym przedstawionym na rys i schematem monta owym przedstawionym na rysunku Do uk adu do czy potencjometr VR3 za pomoc przewodów po czeniowych. Do modu u KL doprowadzi napi cia sta e +12 V i -12 V z zasilacza o napi ciu ustawionym na sta e znajduj cego si w module KL Rys Uk ad przerzutnika Schmitta Rys Schemat monta owy (modu KL blok c) 2. Kr c c potencjometrem VR3 (100 k ), zmienia napi cie wej ciowe V IN na wyprowadzeniu TP2 w zakresie od -12 V do +12 V, a nast pnie zaobserwowa, e napi cie wyj ciowe Vo na wyprowadzeniu OUT (TP7) zmienia si tylko od Vcc do -Vcc. Zapisa na rys (a) zmiany napi cia wyj ciowego. Zmierzy napi cie wej ciowe V IN i zapisa je jako górne napi cie progowe V U =. 30

31 3. Kr c c potencjometrem VR3, zmienia napi cie wej ciowe V IN na wyprowadzeniu TP2 w zakresie od +12 V do -12 V, a nast pnie zaobserwowa, e napi cie wyj- ciowe Vo na wyprowadzeniu OUT (TP7) zmienia si tylko od -Vcc do +Vcc. Zapisa na rys (a) zmiany napi cia wyj ciowego. Zmierzy napi cie wej ciowe V IN i zapisa je jako dolne napi cie progowe V L =. 4. Usun z uk adu potencjometr VR3 od czaj c od tego uk adu przewody po czeniowe. Do wyprowadze wej ciowych TP2 doprowadzi z generatora funkcyjnego znajduj cego si w module KL sygna sinusoidalny o napi ciu mi dzyszczytowym 6 Vp-p i cz stotliwo ci 1 khz. Pos uguj c si oscyloskopem zmierzy i zapisa na rys (b) przebieg napi cia Vo na wyj ciu OUT (TP7). Rys Przebiegi zmierzone na wyj ciu przerzutnika Schmitta PODSUMOWANIE Poniewa w uk ad przerzutnika Schmitta jest w czony obwód dodatniego sprz enia zwrotnego, zatem napi cie wyj ciowe po zmianie stanu przerzutnika jest bardziej stabilne. Wad typowego komparatora jest wzgl dna niestabilno uk adu, gdy napi cie wej- ciowe ma warto blisk napi ciu porównywanemu. Dzi ki dodatniemu sprz eniu zwrotnemu, punkt zmiany stanu napi cia wyj ciowego przerzutnika Schmitta jest podzielony na dwa punkty V U i V L, tworz c obszar histerezy V H = V U V L, w którym napi cie wyj ciowe Vo nie mo e by zmienione. Przerzutnik Schmitta jest szeroko stosowany w uk adach sterowania czasowego, regulacji temperatury, pomiarach (w tym te z u yciem czujników) oraz kszta towania nieregularnych sygna ów w uk adach cyfrowych. 31

32 wiczenie 13-3 Komparator okienkowy PRZEDMIOT WICZENIA 1. Poznanie zasady dzia ania uk adu komparatora okienkowego. 2. Pomiar napi wej ciowego i wyj ciowego komparatora okienkowego. DYSKUSJA Na rys przedstawiono uk ad komparatora okienkowego sk adaj cy si z dwóch komparatorów górnego A1 i dolnego A2. Zasad pracy komparatora okienkowego ilustruj poni sze wzory: Je li napi cie wej ciowe Vi > Vu, to na wyj ciu wzmacniacza operacyjnego A1 b dzie panowa napi cie -12 V, a na wyj ciu wzmacniacza operacyjnego A2 napi cie +12 V. Je li napi cie wej ciowe spe nia warunek V L < Vi < Vu, to na wyj ciu wzmacniacza operacyjnego A1 b dzie panowa napi cie +12 V, a na wyj ciu wzmacniacza operacyjnego A2 napi cie +12 V. Je li napi cie wej ciowe Vi < V L, to na wyj ciu wzmacniacza operacyjnego b dzie napi cie panowa +12 V, a na wyj ciu wzmacniacza operacyjnego A2 napi cie -12 V. Rys Komparator okienkowy 32

33 Je li rezystor R4 zostanie po czony z mas, to napi cie wyj ciowe b dzie równe: gdzie: Vo1 górne napi cie wyj ciowe komparatora Vo2 dolne napi cie wyj ciowe komparatora Je li rezystor R4 zostanie do czony do minusa napi cia zasilania -V EE, to napi cie wyj- ciowe Vo b dzie równe: NIEZB DNY SPRZ T LABORATORYJNY 1. KL podstawowy modu edukacyjny z laboratorium uk adów elektrycznych 2. KL modu uk adu wzmacniacza operacyjnego (4) 3. Multimetr PROCEDURA 1. Ustawi modu KL na module KL (modu edukacyjny laboratorium z podstawowych uk adów elektrycznych), poczym zlokalizowa blok d. Wykona po czenia, pos uguj c si uk adem pomiarowym przedstawionym na rys i schematem monta owym przedstawionym na rysunku Do uk adu do czy potencjometr VR2 za pomoc przewodów po czeniowych. 2. Do modu u KL doprowadzi napi cia sta e +12 V i -12 V z zasilacza o napi ciu ustawionym na sta e znajduj cego si w module KL Ustawi potencjometr VR3 (100 k ) tak, aby napi cie wej ciowe Va (na wyprowadzeniu TP1) by o wi ksze od górnego napi cia progowego V U = 8 V. 4. Zmierzy i zapisa w tablicy warto napi cia wyj ciowego Vb (na wyprowadzeniu TP4) górnego komparatora i warto napi cia wyj ciowego Vc (na wyprowadzeniu TP5) dolnego komparatora. Zaobserwowa i zapisa stan diody LED CR1. 33

34 5. Ustawi potencjometr VR2 (10 k ) tak, aby napi cie wej ciowe Va (na wyprowadzeniu TP1) by o mniejsze od górnego napi cia progowego V U = 8 V, lecz wi ksze od dolnego napi cia progowego V L = 4 V. 6. Powtórzy krok 4 niniejszej procedury. 7. Ustawi potencjometr VR2 (10 k ) tak, aby napi cie wej ciowe Va (na wyprowadzeniu TP1) by o mniejsze od dolnego napi cia progowego V L = 4 V. 8. Powtórzy krok 4 niniejszej procedury. Rys Uk ad komparatora okienkowego 34

35 Rys Schemat monta owy (modu KL blok d) PODSUMOWANIE Komparator okienkowy jest szeroko stosowany w uk adach regulacji temperatury, gdy obci enie pracuje w zakresie napi od V L do V U. W praktyce nale y zwraca uwag na aktualny poziom napi cia w górnym stanie granicznym (H) i w dolnym stanie granicznym (L), aby unikn wyprowadzania napi cia wtedy, gdy napi cie wej ciowe Vi < V L lub, gdy napi cie wej ciowe Vi > V U. Do uk adu dzielnika napi cia wyj ciowego komparatora jest zwykle do czony minus napi cia zasilania, aby zapewni ujemne napi cie na wyprowadzeniu wyj ciowym Vo w sytuacji, gdy napi cie wej ciowe Vi < V L lub Vi > V U, a tak e zapewni dodatnie napi cie na wyprowadzeniu Vo, gdy napi cie wej ciowe spe nia warunek V L < Vi < V U. 35

36 wiczenie 13-4 Przerzutnik monostabilny PRZEDMIOT WICZENIA 1. Poznanie zasady dzia ania uk adu przerzutnika monostabilnego. 2. Pomiar przebiegów napi wej ciowego i wyj ciowego w przerzutniku monostabilnym. DYSKUSJA Zasada dzia ania przerzutnika monostabilnego nazywanego cz sto uk adem one shot, czyli wytwarzaj cym jednorazowy impuls jest taka sama jak multiwibratora zbudowanego z tranzystorami. Na rys przedstawiono stany napi cia wyj ciowego przerzutnika wyzwalanego zboczem narastaj cym i odpowiednio zboczem opadaj cym. Analizuj c te stany mo na zrozumie zasad dzia ania przerzutnika monostabilnego. Rys Stany wej ciowe i wyj ciowe przerzutnika monostabilnego Na rys przedstawiono przerzutnik monostabilny. Zasada dzia ania tego uk adu jest podobna do zasady dzia ania multiwibratora (przerzutnika astabilnego), lecz oscylacje tego uk adu, które nie mog by generowane same z siebie powinny by wyzwalane sygna- em zewn trznym i po pewnym czasie liczonym od wyst pienia wyzwolenia przerzutnik powinien powróci do stanu pierwotnego. Uk ad ten wytwarzaj cy w stanie stabilnym wysoki stan napi cia wyj ciowego zawiera: obwód C1-R3, który tworzy uk ad ró niczkuj cy; diod D2, której przeznaczeniem jest ograniczenie procesu adowania kondensatora C2, 36

37 gdy napi cie wyj ciowe jest dodatnie. Przebiegi w odpowiednich punktach uk adu przedstawionego na rysunku zilustrowano na rys Rys Przerzutnik monostabilny Rys Przebiegi w odpowiednich punktach uk adu przerzutnika monostabilnego 37

38 NIEZB DNY SPRZ T LABORATORYJNY 1. KL podstawowy modu edukacyjny z laboratorium uk adów elektrycznych 2. KL modu uk adu wzmacniacza operacyjnego (5) 3. Oscyloskop PROCEDURA 1. Ustawi modu KL na module KL (modu edukacyjny laboratorium z podstawowych uk adów elektrycznych), poczym zlokalizowa blok a. Wykona po czenia, pos uguj c si uk adem pomiarowym przedstawionym na rys i schematem monta owym przedstawionym na rysunku Do modu u KL doprowadzi napi cia sta e +12 V i -12 V z zasilacza o napi ciu ustawionym na sta e znajduj cego si w module KL Do wyprowadze wej ciowych IN (TP1) doprowadzi z generatora funkcyjnego znajduj cego si w module KL sygna prostok tny o napi ciu mi dzyszczytowym 18 Vp-p i cz stotliwo ci 100 Hz. Pos uguj c si oscyloskopem zmierzy i zapisa w tablicy przebiegi napi cia na wyprowadzeniach TP2, TP3 i TP6 (OUT - wyj cie). Tablica

39 Rys Uk ad przerzutnika monostabilnego Rys Schemat monta owy (modu KL blok a) PODSUMOWANIE Szeroko ujemnego impulsu sygna u wyzwalaj cego przerzutnik monostabilny nie powinna by za du a (sta a czasu RC uk adu ró niczkuj cego nie powinna by za du a), w przeciwnym wypadku przy krótkim odst pie czasowym nie b dzie mo liwe uzyskanie opó nienia czasowego. 39

40 wiczenie 13-5 Przerzutnik astabilny (multiwibrator) PRZEDMIOT WICZENIA 1. Poznanie zasady dzia ania uk adu przerzutnika astabilnego. 2. Pomiar przebiegu wyj ciowego przerzutnika astabilnego. DYSKUSJA Przerzutnik astabilny zwany te multiwibratorem jest aplikacj komparatora i mo e by u ywany jako generator sygna u prostok tnego. Uk ad takiego przerzutnika astabilnego przedstawiono na rys (a). (a) Generator sygna u prostok tnego (b) Generator impulsowy Rys Zastosowania przerzutnika astabilnego Zasada pracy uk adu generatora sygna u prostok tnego przedstawionego na rys (a) jest nast puj ca: 2. Je li napi cie Vc > Vu, to napi cie wyj ciowe Vo = -V EE Je li napi cie Vc > V L, to napi cie wyj ciowe Vo = +Vcc 3. Przebiegi napi Vc i Vo przedstawiono na rys

41 4. Okres T jest wprost proporcjonalny do iloczynu R f C. Je li rezystancja R2 = 0,86 R1, to okres T = 2 R f C, Je li rezystancja R2 = R1, to T = 2,2 R f C, Rys Przebiegi napi Vc i Vo w przerzutniku astabilnym Na rys (b) przedstawiono oscylator o zmiennej warto ci wspó czynnika wype nienia impulsu, w którym w porównaniu z rys (a) obwód adowania kondensatora C jest podzielony na dwie cie ki. Gdy napi cie wyj ciowe jest równe +V CC, to kondensator C b dzie adowa si pr dem p yn cym przez rezystancj R3(ab), diod D1 i kondensator C, co spowoduje zatkanie diody D2, a sta a czasowa wyniesie T1 = [R + R3(ab)] x C. Gdy napi cie Vc na kondensatorze C osi gnie w trakcie adowania warto Vu, to warto napi cia wyj ciowego Vo zmieni si na na V EE. Gdy napi cie wyj ciowe stanie si równe V EE, to kondensator C b dzie adowany pr dem p yn cym przez rezystancj R3(bc), diod D2 oraz rezystor R ( adowanie napi ciem ujemnym), czego wynikiem b dzie odci cie diody D1, a odpowiednia sta a czasowa adowania wyniesie T2 = [R + R3(bc)] x C. Gdy w trakcie adowania kondensatora C napi cie na nim zmieni si z Vc na V L, to napi cie wyj ciowe zmieni si na +Vcc. Reguluj c warto rezystora R3 b dzie si zmienia stosunek czasu T1 do T1+T2 lub warto wspó czynnika wype nienia impulsu. 41

42 NIEZB DNY SPRZ T LABORATORYJNY 1. KL podstawowy modu edukacyjny z laboratorium uk adów elektrycznych 2. KL modu uk adu wzmacniacza operacyjnego (5) 3. Oscyloskop PROCEDURA A. Generator sygna u prostok tnego 1. Ustawi modu KL na module KL (modu edukacyjny laboratorium z podstawowych uk adów elektrycznych), poczym zlokalizowa blok a. Wykona po czenia, pos uguj c si uk adem pomiarowym przedstawionym na rys i schematem monta owym przedstawionym na rysunku Do modu u KL doprowadzi napi cia sta e +12 V i -12 V z zasilacza o napi ciu ustawionym na sta e znajduj cego si w module KL Pos uguj c si oscyloskopem zmierzy i zapisa w tablicy przebiegi napi cia wyj ciowego Vo na wyprowadzeniu OUT (TP6) oraz napi cia V C na kondensatorze C3 wyst puj cego na wyprowadzeniu TP3. Tablica Zmierzone przebiegi napi Vo i V C 42

43 Rys Generator sygna u prostok tnego Rys Schemat monta owy (modu KL blok a) B. Generator impulsowy 1. Ustawi modu KL na module KL (modu edukacyjny laboratorium z podstawowych uk adów elektrycznych), poczym zlokalizowa blok a. Wykona po czenia, pos uguj c si uk adem pomiarowym przedstawionym na rys i schematem monta owym przedstawionym na rysunku Do czy do uk adu potencjometr VR3 u ywaj c do tego przewodów po czeniowych. 43

44 2. Do modu u KL doprowadzi napi cia sta e +12 V i -12 V z zasilacza o napi ciu ustawionym na sta e znajduj cego si w module KL Przekr ci potencjometr VR3 (100 k ) ca kowicie w lewo. 3. Pos uguj c si oscyloskopem zmierzy i zapisa w tablicy przebiegi napi cia wyj ciowego Vo na wyprowadzeniu OUT oraz napi cia V C wyprowadzeniu TP3. 4. Ustawi potencjometr VR3 (100 k ) w rodkowym po o eniu. Powtórzy krok 3 niniejszej procedury. 4 Przekr ci potencjometr VR3 (100 k ) ca kowicie w prawo. Powtórzy krok 3 niniejszej procedury. Tablica Zmierzone przebiegi napi Vo i V C Rys Uk ad generatora impulsowego 44

45 Rys Schemat monta owy (modu KL blok a) PODSUMOWANIE Je li zaistnieje potrzeba zmiany cz stotliwo ci generatora sygna u prostok tnego, to mo na tego dokona zmieniaj c warto sta ej czasu RC lub stosunku R1 do R2. Reguluj c w generatorze impulsowym warto wspó czynnika wype nienia impulsu mo na u ywa tego generatora jako generatora wytwarzaj cego sygna impulsowy dodatni (wspó czynnik wype nienia < 50%), sygna impulsowy ujemny (wspó czynnik wype nienia > 50%) lub sygna prostok tny (wspó czynnik wype nienia = 50%). 45

46 wiczenie 13-6 Oscylator sygna u sinusoidalnego PRZEDMIOT WICZENIA 1. Poznanie zasady dzia ania oscylatorów z przesuwnikiem fazowym RC i mostkiem Wiena. 2. Wygenerowanie sygna u sinusoidalnego za pomoc oscylatorów z przesuwnikiem fazowym RC i mostkiem Wiena. DYSKUSJA Warunki powstania oscylacji sinusoidalnych s nast puj ce: 1. Dodatnie sprz enie zwrotne i jednocze nie 2. - A = 1, gdzie jest wspó czynnikiem sprz enia zwrotnego, a A wspó czynnikiem wzmocnienia. Zespó powy szych warunków jest znany pod nazw kryterium Barkhausena. Oscylator z przesuwnikiem fazowym RC. Rys Oscylator z przesuwnikiem fazowym RC i z wyprzedzeniem w fazie Jak przedstawiono na rys oscylator z przesuwnikiem fazowym RC wykorzystuje ró nic fazy równ 180 wprowadzan przez trójstopniowy uk ad przesuwnika fazowego zbudowanego z elementów R i C i pracuj cego przy pewnej okre lonej cz stotliwo ci. W po czeniu z sygna em wyj ciowym wst pnie odwracanym otrzymywanym ze wzmacniacza operacyjnego, co powoduje to, e ca kowita ró nica fazy jest równa zeru. Zale no ci fazowe przebiegów w punktach a, b i c zaznaczono na rys Je li wzmocnienie jest na tyle du e, e - A = 1, to w takich warunkach pojawi si oscylacje. 46

47 gdzie:, V f jest napi ciem sprz enia zwrotnego, a Vo - napi ciem wyj ciowym. Je li wymaga si, aby ró nica faz by a równa zeru, to urojona cz liczby ze wzoru powinna by równa zeru, co z kolei wymaga, aby 2 = 6. St d te mo na wyrazi cz stotliwo oscylacji jako: Na rys przedstawiono uk ad i cz stotliwo oscylacji oscylatora z przesuwnikiem fazowym RC i wyprzedzeniem w fazie. Poniewa do uk adu jest do czony dodatkowy wtórnik napi ciowy, zatem uk ad wzmacniacza nie ma wp ywu na prac obwodu przesuwnika fazowego RC. Rys Oscylator z przesuwnikiem fazowym RC, z opó nieniem w fazie Oscylator z mostkiem Wiena Przedstawiony na rys oscylator zawieraj cy mostek zrównowa ony pracuj cy jako obwód ujemnego sprz enia zwrotnego jest nazywany oscylatorem z mostkiem Wiena. Oscylator ten w porównaniu z wy ej opisanym oscylatorem z przesuwnikiem fazowym charakteryzuje si lepszym kszta tem przebiegu sinusoidalnego. Uk ad ten zawiera dwa obwody sprz enia zwrotnego: 1. Obwód dodatniego sprz enia zwrotnego zbudowany z impedancji Z1 i Z2, który okre- la cz stotliwo oscylacji; i 2. Obwód ujemnego sprz enia zwrotnego zbudowany z elementów R1 i R2, który okre- la amplitud drga oscylatora. 47

48 Zgodnie z kryterium Barkhausena, w uk adzie musi wyst powa dodatnie sprz enie zwrotne, co oznacza przesuni cie fazy równe zero oraz czysto-rezystancyjny obwód sprz enia zwrotnego. Cz urojona liczby ze wzoru powinna by równa zero, co z kolei wymaga spe nienia warunku, aby: Aby podtrzyma oscylacje, iloczyn - A musi by równy 1. Gdy =1, to: Rys Oscylator z mostkiem Wiena NIEZB DNY SPRZ T LABORATORYJNY 1. KL podstawowy modu edukacyjny z laboratorium uk adów elektrycznych 2. KL modu uk adu wzmacniacza operacyjnego (5) 3. Oscyloskop 48

49 PROCEDURA A. Oscylator z przesuwnikiem fazowym RC 1. Ustawi modu KL na module KL (modu edukacyjny laboratorium z podstawowych uk adów elektrycznych), poczym zlokalizowa blok b. Wykona po czenia, pos uguj c si uk adem pomiarowym przedstawionym na rys i schematem monta owym przedstawionym na rysunku Do modu u KL doprowadzi napi cia sta e +12 V i -12 V z zasilacza o napi ciu ustawionym na sta e znajduj cego si w module KL Pos uguj c si oscyloskopem zmierzy i zapisa w tablicy przebiegi napi cia na wyprowadzeniu T1, napi cia wyj ciowego TP4 (Vo) i napi cia na wyprowadzeniu TP5, poczym porówna ze sob zale no ci fazowe tych przebiegów. Ró nica faz napi V TP1 i V TP4 wynosi. Ró nica faz napi V TP4 i V TP5 wynosi. Ró nica faz napi V TP1 i V TP5 wynosi. Tablica Przebiegi zmierzonych napi 49

50 Rys Uk ad oscylatora z przesuwnikiem fazowym RC Rys Schemat monta owy (modu KL blok b) B. Oscylator z mostkiem Wiena 1. Ustawi modu KL na module KL (modu edukacyjny laboratorium z podstawowych uk adów elektrycznych), poczym zlokalizowa blok b. Wykona po czenia, pos uguj c si uk adem pomiarowym przedstawionym na rys i schematem monta owym przedstawionym na rysunku Do modu u KL doprowadzi napi cia sta e +12 V i -12 V z zasilacza o napi ciu ustawionym na sta e znajduj cego si w module KL

51 3. Pos uguj c si oscyloskopem zmierzy i zapisa w tablicy przebiegi napi cia wyj ciowego na wyprowadzeniu TP4 (Vo). Rys Uk ad oscylatora z mostkiem Wiena Rys Schemat monta owy (modu KL blok b) 51

52 Tablica Sygna zmierzony na wyj ciu oscylatora PODSUMOWANIE Oscylator z przesuwnikiem fazowym wykorzystuje przesuni cie fazy 180 wprowadzane przez trójstopniowy obwód RC, który niestety powoduje st umienie poziomu sygna u. Aby zachowa warunek - A = 1, nale y odpowiednio dobra wspó czynnik wzmocnienia, ustawiaj c go dok adnie potencjometrem VR3, w przeciwnym razie pojawi si zniekszta cenia generowanego sygna u lub brak oscylacji. Sygna sinusoidalny wytwarzany przez oscylator z mostkiem Wiena jest bardziej stabilny ni otrzymywany za pomoc oscylatora z przesuwnikiem fazowym RC. DYSTRYBUCJA I SERWIS: NDN Zbigniew Daniluk Warszawa, ul. Janowskiego 15 tel./fax (0-22) , ndn@ndn.com.pl

Ćwiczenie 21 Temat: Komparatory ze wzmacniaczem operacyjnym. Przerzutnik Schmitta i komparator okienkowy Cel ćwiczenia

Ćwiczenie 21 Temat: Komparatory ze wzmacniaczem operacyjnym. Przerzutnik Schmitta i komparator okienkowy Cel ćwiczenia Ćwiczenie 21 Temat: Komparatory ze wzmacniaczem operacyjnym. Przerzutnik Schmitta i komparator okienkowy Cel ćwiczenia Poznanie zasady działania układów komparatorów. Prześledzenie zależności napięcia

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 22. Temat: Przerzutnik monostabilny. Cel ćwiczenia

Ćwiczenie 22. Temat: Przerzutnik monostabilny. Cel ćwiczenia Temat: Przerzutnik monostabilny. Cel ćwiczenia Ćwiczenie 22 Poznanie zasady działania układu przerzutnika monostabilnego. Pomiar przebiegów napięć wejściowego wyjściowego w przerzutniku monostabilny. Czytanie

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UKŁADÓW ELEKTRYCZNYCH

LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UKŁADÓW ELEKTRYCZNYCH LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UKŁADÓW ELEKTRYCZNYCH KL-210 ROZDZIAŁ 10 WŁASNOŚCI WZMACNIACZA OPERACYJNEGO ROZDZIAŁ 11 PODSTAWOWE UKŁADY ZE WZMACNIACZEM OPERACYJNYM MODUŁY: KL-22001 KL-25006 KL-25007 Spis

Bardziej szczegółowo

ANALOGOWE UKŁADY SCALONE

ANALOGOWE UKŁADY SCALONE ANALOGOWE UKŁADY SCALONE Ćwiczenie to ma na celu zapoznanie z przedstawicielami najważniejszych typów analogowych układów scalonych. Będą to: wzmacniacz operacyjny µa 741, obecnie chyba najbardziej rozpowszechniony

Bardziej szczegółowo

Ć W I C Z E N I E 5. Częstotliwość graniczna

Ć W I C Z E N I E 5. Częstotliwość graniczna 36 Ć W I Z E N I E 5 PASYWNE FILTY ZĘSTOTLIWOŚI. WIADOMOŚI OGÓLNE Filtrem częstotliwości nazywamy układ o strukturze czwórnika (czwórnik to układ mający cztery zaciski jedna z par zacisków pełni rolę wejścia,

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH

LABORATORIUM PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH Wydział Elektroniki Mikrosystemów i Fotoniki Politechniki Wrocławskiej STUDA DZENNE e LAORATORUM PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNKOWYH LPP 2 Ćwiczenie nr 10 1. el ćwiczenia Przełączanie tranzystora bipolarnego elem

Bardziej szczegółowo

7. REZONANS W OBWODACH ELEKTRYCZNYCH

7. REZONANS W OBWODACH ELEKTRYCZNYCH OBWODY SYGNAŁY 7. EZONANS W OBWODAH EEKTYZNYH 7.. ZJAWSKO EZONANS Obwody elektryczne, w których występuje zjawisko rezonansu nazywane są obwodami rezonansowymi lub drgającymi. ozpatrując bezźródłowy obwód

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UKŁADÓW ELEKTRYCZNYCH

LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UKŁADÓW ELEKTRYCZNYCH LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UKŁADÓW ELEKTRYCZNYCH KL-210 ROZDZIAŁ 8 WŁASNOŚCI TRANZYSTORÓW POLOWYCH (FET) ROZDZIAŁ 9 WZMACNIACZE Z TRANZYSTORAMI POLOWYMI (FET) MODUŁY: KL-22001 KL-25005 Spis tre ci Rozdzia

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UKŁADÓW ELEKTRYCZNYCH

LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UKŁADÓW ELEKTRYCZNYCH LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UKŁADÓW ELEKTRYCZNYCH KL-210 ROZDZIAŁ 2 PROSTOWNIKI I FILTRY ROZDZIAŁ 4 UKŁADY RÓŻNICZKUJĄCE I CAŁKUJĄCE ROZDZIAŁ 5 WŁAŚCIWOŚCI TRANZTSTORA MODUŁY: KL-22001 KL-25002 Spis tre

Bardziej szczegółowo

DTR.ZL-24-08 APLISENS PRODUKCJA PRZETWORNIKÓW CIŚNIENIA I APARATURY POMIAROWEJ INSTRUKCJA OBSŁUGI (DOKUMENTACJA TECHNICZNO-RUCHOWA)

DTR.ZL-24-08 APLISENS PRODUKCJA PRZETWORNIKÓW CIŚNIENIA I APARATURY POMIAROWEJ INSTRUKCJA OBSŁUGI (DOKUMENTACJA TECHNICZNO-RUCHOWA) DTR.ZL-24-08 APLISENS PRODUKCJA PRZETWORNIKÓW CIŚNIENIA I APARATURY POMIAROWEJ INSTRUKCJA OBSŁUGI (DOKUMENTACJA TECHNICZNO-RUCHOWA) ZASILACZ SIECIOWY TYPU ZL-24-08 WARSZAWA, KWIECIEŃ 2008. APLISENS S.A.,

Bardziej szczegółowo

Sterownik Silnika Krokowego GS 600

Sterownik Silnika Krokowego GS 600 Sterownik Silnika Krokowego GS 600 Spis Treści 1. Informacje podstawowe... 3 2. Pierwsze uruchomienie... 5 2.1. Podłączenie zasilania... 5 2.2. Podłączenie silnika... 6 2.3. Złącza sterujące... 8 2.4.

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UKŁADÓW ELEKTRYCZNYCH

LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UKŁADÓW ELEKTRYCZNYCH LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UKŁADÓW ELEKTRYCZNYCH KL-210 ROZDZIAŁ 6 WZMACNIACZE TRANZYSTOROWE ROZDZIAŁ 7 WZMACNIACZE WIELOSTOPNIOWE MODUŁY: KL-22001 KL-25003 KL-25004 Spis tre ci Rozdzia 6 Wzmacniacze

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 7 Liczniki binarne i binarne systemy liczbowe.

Ćwiczenie 7 Liczniki binarne i binarne systemy liczbowe. Ćwiczenie 7 Liczniki binarne i binarne systemy liczbowe. Cel. 1. Poznanie zasady działania liczników binarnych. 2. Poznanie metod reprezentacji liczby w systemach binarnych. Wstęp teoretyczny Liczniki

Bardziej szczegółowo

Wzmacniacze. Rozdzia Wzmacniacz m.cz

Wzmacniacze. Rozdzia Wzmacniacz m.cz Rozdzia 3. Wzmacniacze 3.1. Wzmacniacz m.cz Rysunek 3.1. Za o enia projektowe Punkt pracy jest tylko jednym z parametrów opisuj cych prac wzmacniacza. W tym rozdziale zajmiemy si zaprojektowaniem wzmacniacza

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY METROLOGII ĆWICZENIE 4 PRZETWORNIKI AC/CA Międzywydziałowa Szkoła Inżynierii Biomedycznej 2009/2010 SEMESTR 3

PODSTAWY METROLOGII ĆWICZENIE 4 PRZETWORNIKI AC/CA Międzywydziałowa Szkoła Inżynierii Biomedycznej 2009/2010 SEMESTR 3 PODSTAWY METROLOGII ĆWICZENIE 4 PRZETWORNIKI AC/CA Międzywydziałowa Szkoła Inżynierii Biomedycznej 29/2 SEMESTR 3 Rozwiązania zadań nie były w żaden sposób konsultowane z żadnym wiarygodnym źródłem informacji!!!

Bardziej szczegółowo

ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJ CEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 201

ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJ CEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 201 Zawód: technik elektronik Symbol cyrowy zawodu: 311[07] Numer zadania: Arkusz zawiera inormacje prawnie chronione do momentu rozpocz cia egzaminu 311[07]-0-1 2 Czas trwania egzaminu: 240 minut ARKUSZ EGZAMINACYJNY

Bardziej szczegółowo

tel/fax 018 443 82 13 lub 018 443 74 19 NIP 7343246017 Regon 120493751

tel/fax 018 443 82 13 lub 018 443 74 19 NIP 7343246017 Regon 120493751 Zespół Placówek Kształcenia Zawodowego 33-300 Nowy Sącz ul. Zamenhoffa 1 tel/fax 018 443 82 13 lub 018 443 74 19 http://zpkz.nowysacz.pl e-mail biuro@ckp-ns.edu.pl NIP 7343246017 Regon 120493751 Wskazówki

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie: "Ruch harmoniczny i fale"

Ćwiczenie: Ruch harmoniczny i fale Ćwiczenie: "Ruch harmoniczny i fale" Opracowane w ramach projektu: "Wirtualne Laboratoria Fizyczne nowoczesną metodą nauczania realizowanego przez Warszawską Wyższą Szkołę Informatyki. Zakres ćwiczenia:

Bardziej szczegółowo

Badanie bezszczotkowego silnika prądu stałego z magnesami trwałymi (BLDCM)

Badanie bezszczotkowego silnika prądu stałego z magnesami trwałymi (BLDCM) Badanie bezszczotkowego silnika prądu stałego z magnesami trwałymi (BLDCM) Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z budową, zasadą działania oraz sterowaniem bezszczotkowego silnika prądu stałego z magnesami

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM FOTONIKI

LABORATORIUM FOTONIKI Wydział Elektroniki Mikrosystemów i Fotoniki LABORATORIUM FOTONIKI Transoptory Opracowali: Ryszard Korbutowicz, Janusz Szydłowski I. Zagadnienia do samodzielnego przygotowania * wpływ światła na konduktywność

Bardziej szczegółowo

Pomiar mocy pobieranej przez napędy pamięci zewnętrznych komputera. Piotr Jacoń K-2 I PRACOWNIA FIZYCZNA 25. 01. 2010

Pomiar mocy pobieranej przez napędy pamięci zewnętrznych komputera. Piotr Jacoń K-2 I PRACOWNIA FIZYCZNA 25. 01. 2010 Pomiar mocy pobieranej przez napędy pamięci zewnętrznych komputera. Piotr Jacoń K-2 I PRACOWNIA FIZYCZNA 25. 01. 2010 I. Cel ćwiczenia: Poznanie poprzez samodzielny pomiar, parametrów elektrycznych zasilania

Bardziej szczegółowo

Rys Filtr górnoprzepustowy aktywny R

Rys Filtr górnoprzepustowy aktywny R Ćwiczenie 20 Temat: Filtr górnoprzepustowy i dolnoprzepustowy aktywny el ćwiczenia Poznanie zasady działania filtru górnoprzepustowego aktywnego. Wyznaczenie charakterystyki przenoszenia filtru górnoprzepustowego

Bardziej szczegółowo

HiTiN Sp. z o. o. Przekaźnik kontroli temperatury RTT 4/2 DTR. 40 432 Katowice, ul. Szopienicka 62 C tel/fax.: + 48 (32) 353 41 31. www.hitin.

HiTiN Sp. z o. o. Przekaźnik kontroli temperatury RTT 4/2 DTR. 40 432 Katowice, ul. Szopienicka 62 C tel/fax.: + 48 (32) 353 41 31. www.hitin. HiTiN Sp. z o. o. 40 432 Katowice, ul. Szopienicka 62 C tel/fax.: + 48 (32) 353 41 31 www.hitin.pl Przekaźnik kontroli temperatury RTT 4/2 DTR Katowice, 1999 r. 1 1. Wstęp. Przekaźnik elektroniczny RTT-4/2

Bardziej szczegółowo

Urządzenia do bezprzerwowego zasilania UPS CES GX RACK. 10 kva. Wersja U/CES_GXR_10.0/J/v01. Praca równoległa

Urządzenia do bezprzerwowego zasilania UPS CES GX RACK. 10 kva. Wersja U/CES_GXR_10.0/J/v01. Praca równoległa Urządzenia do bezprzerwowego zasilania UPS CES GX RACK 10 kva Centrum Elektroniki Stosowanej CES sp. z o. o. 30-732 Kraków, ul. Biskupińska 14 tel.: (012) 269-00-11 fax: (012) 267-37-28 e-mail: ces@ces.com.pl,

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA OBSŁUGI WD2250A. WATOMIERZ 0.3W-2250W firmy MCP

INSTRUKCJA OBSŁUGI WD2250A. WATOMIERZ 0.3W-2250W firmy MCP INSTRUKCJA OBSŁUGI WD2250A WATOMIERZ 0.3W-2250W firmy MCP 1. CHARAKTERYSTYKA TECHNICZNA Zakresy prądowe: 0,1A, 0,5A, 1A, 5A. Zakresy napięciowe: 3V, 15V, 30V, 240V, 450V. Pomiar mocy: nominalnie od 0.3

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UK ADÓW ELEKTRYCZNYCH

LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UK ADÓW ELEKTRYCZNYCH LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UK ADÓW ELEKTRYCZNYCH KL-210 ROZDZIAŁ 1 WŁASNOŚCI BRAMEK LOGICZNYCH ROZDZIAŁ 2 KOMBINACYJNE UKŁADY LOGICZNE ROZDZIAŁ 3 UKŁADY SUMUJĄCE I ODEJMUJĄCE MODUŁY: KL-22001 KL-26001,

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA OBSŁUGI MC-2810 CYFROWY SYSTEM GŁOŚNIKOWY 5.1 KANAŁÓW DO KINA DOMOWEGO

INSTRUKCJA OBSŁUGI MC-2810 CYFROWY SYSTEM GŁOŚNIKOWY 5.1 KANAŁÓW DO KINA DOMOWEGO MC-2810 CYFROWY SYSTEM GŁOŚNIKOWY 5.1 KANAŁÓW DO KINA DOMOWEGO GRATULUJEMY UDANEGO ZAKUPU ZESTAWU GŁOŚNIKOWEGO MC-2810 Z AKTYWNYM SUBWOOFEREM I GŁOŚNIKAMI SATELITARNYMI. ZESTAW ZOSTAŁ STARANNIE ZAPROJEKTOWANY

Bardziej szczegółowo

I B. EFEKT FOTOWOLTAICZNY. BATERIA SŁONECZNA

I B. EFEKT FOTOWOLTAICZNY. BATERIA SŁONECZNA 1 OPTOELEKTRONKA B. EFEKT FOTOWOLTACZNY. BATERA SŁONECZNA Cel ćwiczenia: 1.Zbadanie zależności otoprądu zwarcia i otonapięcia zwarcia od natężenia oświetlenia. 2. Wyznaczenie sprawności energetycznej baterii

Bardziej szczegółowo

Tester pilotów 315/433/868 MHz

Tester pilotów 315/433/868 MHz KOLOROWY WYŚWIETLACZ LCD TFT 160x128 ` Parametry testera Zasilanie Pasmo 315MHz Pasmo 433MHz Pasmo 868 MHz 5-12V/ bateria 1,5V AAA 300-360MHz 400-460MHz 820-880MHz Opis Przyciski FQ/ST DN UP OFF przytrzymanie

Bardziej szczegółowo

Wydział Elektrotechniki, Elektroniki, Informatyki i Automatyki Katedra Przyrządów Półprzewodnikowych i Optoelektronicznych.

Wydział Elektrotechniki, Elektroniki, Informatyki i Automatyki Katedra Przyrządów Półprzewodnikowych i Optoelektronicznych. Politechnika Łódzka Wydział Elektrotechniki, Elektroniki, Informatyki i Automatyki Katedra Przyrządów Półprzewodnikowych i Optoelektronicznych Niekonwencjonalne źródła energii Laboratorium Ćwiczenie 4

Bardziej szczegółowo

OPIS liczniki EIZ- G INSTRUKCJA MONTA U

OPIS liczniki EIZ- G INSTRUKCJA MONTA U OPIS liczniki EIZ- G INSTRUKCJ MONT U Licznik EIZ jest urz dzeniem do mierzenia mocy czynnej energii elektrycznej w instalacjach 1- i 3-fazowych. udowa oraz wymiary pozwalaj na atwy monta w rozdzielniach

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA OBS UGI. Stabilizowane zasilacze pr du sta ego. modele: DF173003C DF173005C

INSTRUKCJA OBS UGI. Stabilizowane zasilacze pr du sta ego. modele: DF173003C DF173005C D INSTRUKCJA OBS UGI Stabilizowane zasilacze pr du sta ego modele: DF173003C DF173005C WPRO WA DZ ENI E Przyrz dy serii DF17300XC s precyzyjnymi zasilaczami DC o jednym wyjciu i napi ciu regulowanym w

Bardziej szczegółowo

CYFROWY MIERNIK REZYSTANCJI UZIEMIENIA KRT 1520 INSTRUKCJA OBSŁUGI

CYFROWY MIERNIK REZYSTANCJI UZIEMIENIA KRT 1520 INSTRUKCJA OBSŁUGI CYFROWY MIERNIK REZYSTANCJI UZIEMIENIA KRT 1520 INSTRUKCJA OBSŁUGI Cyfrowy miernik rezystancji uziemienia SPIS TREŚCI 1 WSTĘP...3 2 BEZPIECZEŃSTWO UŻYTKOWANIA...3 3 CECHY UŻYTKOWE...4 4 DANE TECHNICZNE...4

Bardziej szczegółowo

2.Prawo zachowania masy

2.Prawo zachowania masy 2.Prawo zachowania masy Zdefiniujmy najpierw pewne podstawowe pojęcia: Układ - obszar przestrzeni o określonych granicach Ośrodek ciągły - obszar przestrzeni którego rozmiary charakterystyczne są wystarczająco

Bardziej szczegółowo

Bior c pod uwag za o enia wst pne oraz dodatkowe warunki, schemat blokowy uk adu mo na przedstawi w sposób nast puj cy:

Bior c pod uwag za o enia wst pne oraz dodatkowe warunki, schemat blokowy uk adu mo na przedstawi w sposób nast puj cy: Wst p Tematem projektu jest zaproponowanie uk adu generatora funkcyjnego, spe niaj cego nast puj ce warunki: - generacja przebiegów o kszta cie trójk tnym, prostok tnym i sinusoidalnym; - regulowana amplituda

Bardziej szczegółowo

PRAWA ZACHOWANIA. Podstawowe terminy. Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc

PRAWA ZACHOWANIA. Podstawowe terminy. Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc PRAWA ZACHOWANIA Podstawowe terminy Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc a) si wewn trznych - si dzia aj cych na dane cia o ze strony innych

Bardziej szczegółowo

Przetwarzanie bazuj ce na linii opó niaj cej

Przetwarzanie bazuj ce na linii opó niaj cej Przetwarzanie bazuj ce na linii opó niaj cej Przetwarzanie bazuj ce na linii opó niaj cej obejmuje kilka zagadnie. W niniejszym podrozdziale zostan omówione zagadnienia zarówno bazuj ce na linii opó niaj

Bardziej szczegółowo

Elementy cyfrowe i układy logiczne

Elementy cyfrowe i układy logiczne Elementy cyfrowe i układy logiczne Wykład Legenda Zezwolenie Dekoder, koder Demultiplekser, multiplekser 2 Operacja zezwolenia Przykład: zamodelować podsystem elektroniczny samochodu do sterowania urządzeniami:

Bardziej szczegółowo

Tester pilotów 315/433/868 MHz 10-50 MHz

Tester pilotów 315/433/868 MHz 10-50 MHz TOUCH PANEL KOLOROWY WYŚWIETLACZ LCD TFT 160x128 ` Parametry testera Zasilanie Pasmo 315MHz Pasmo 433MHz Pasmo 868 MHz Pasmo 10-50MHz 5-12V/ bateria 1,5V AAA 300-360MHz 400-460MHz 820-880MHz Pomiar sygnałów

Bardziej szczegółowo

Lekcja 173, 174. Temat: Silniki indukcyjne i pierścieniowe.

Lekcja 173, 174. Temat: Silniki indukcyjne i pierścieniowe. Lekcja 173, 174 Temat: Silniki indukcyjne i pierścieniowe. Silnik elektryczny asynchroniczny jest maszyną elektryczną zmieniającą energię elektryczną w energię mechaniczną, w której wirnik obraca się z

Bardziej szczegółowo

Temat: Funkcje. Własności ogólne. A n n a R a j f u r a, M a t e m a t y k a s e m e s t r 1, W S Z i M w S o c h a c z e w i e 1

Temat: Funkcje. Własności ogólne. A n n a R a j f u r a, M a t e m a t y k a s e m e s t r 1, W S Z i M w S o c h a c z e w i e 1 Temat: Funkcje. Własności ogólne A n n a R a j f u r a, M a t e m a t y k a s e m e s t r 1, W S Z i M w S o c h a c z e w i e 1 Kody kolorów: pojęcie zwraca uwagę * materiał nieobowiązkowy A n n a R a

Bardziej szczegółowo

OBWODY REZYSTANCYJNE NIELINIOWE

OBWODY REZYSTANCYJNE NIELINIOWE Politechnika Białostocka Wydział Elektryczny atedra Elektrotechniki Teoretycznej i Metrologii nstrukcja do zaj laboratoryjnych OBWODY REZYSTANCYJNE NELNOWE Numer wiczenia E17 Opracowanie: dr in. Jarosław

Bardziej szczegółowo

WZMACNIACZ ODWRACAJĄCY.

WZMACNIACZ ODWRACAJĄCY. Ćwiczenie 19 Temat: Wzmacniacz odwracający i nieodwracający. Cel ćwiczenia Poznanie zasady działania wzmacniacza odwracającego. Pomiar przebiegów wejściowego wyjściowego oraz wzmocnienia napięciowego wzmacniacza

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM OPTOELEKTRONIKI

LABORATORIUM OPTOELEKTRONIKI Katedra Optoelektroniki Wydział Elektroniki Telekomunikacji i Informatyki Politechnika Gdańska LABORATORIUM OPTOELEKTRONIKI ĆWICZENIE 5 DETEKTORY OPTOELEKTRONICZNE Gdańsk, 2005 ĆWICZENIE 5: DETEKTORY OPTOELEKTRONICZNE

Bardziej szczegółowo

Zakłócenia. Podstawy projektowania A.Korcala

Zakłócenia. Podstawy projektowania A.Korcala Zakłócenia Podstawy projektowania A.Korcala Pojęciem zakłóceń moŝna określać wszelkie niepoŝądane przebiegi pochodzenia zewnętrznego, wywołane zarówno przez działalność człowieka, jak i zakłócenia naturalne

Bardziej szczegółowo

Spis treêci. Wst p... 9 Wykaz skrótów stosowanych na rysunkach Wykaz wa niejszych oznaczeƒ... 12

Spis treêci. Wst p... 9 Wykaz skrótów stosowanych na rysunkach Wykaz wa niejszych oznaczeƒ... 12 Spis treêci Wst p... 9 Wykaz skrótów stosowanych na rysunkach... 11 Wykaz wa niejszych oznaczeƒ... 12 1. Zasady bezpieczeƒstwa w pracowni elektronicznej... 15 1. l. Dzia anie pràdu elektrycznego na organizm

Bardziej szczegółowo

Bazy danych. Andrzej Łachwa, UJ, 2013 andrzej.lachwa@uj.edu.pl www.uj.edu.pl/web/zpgk/materialy 9/15

Bazy danych. Andrzej Łachwa, UJ, 2013 andrzej.lachwa@uj.edu.pl www.uj.edu.pl/web/zpgk/materialy 9/15 Bazy danych Andrzej Łachwa, UJ, 2013 andrzej.lachwa@uj.edu.pl www.uj.edu.pl/web/zpgk/materialy 9/15 Przechowywanie danych Wykorzystanie systemu plików, dostępu do plików za pośrednictwem systemu operacyjnego

Bardziej szczegółowo

KB-01. Sterownika silnika krokowego bipolarnego dwufazowego INSTRUKCJA OBSŁUGI. 9. Eksploatacja sterownika KB-01: 12 www.cncland.pl www.cncland.

KB-01. Sterownika silnika krokowego bipolarnego dwufazowego INSTRUKCJA OBSŁUGI. 9. Eksploatacja sterownika KB-01: 12 www.cncland.pl www.cncland. 9. Eksploatacja sterownika KB-01: Sterownik nie wymaga uruchomienia, ani strojenia, jedyną czynnością jaką musimy przeprowadzić jest dobór prądu wyjściowego sterownika do silnika za pomocą potencjometru

Bardziej szczegółowo

Podstawy Elektrotechniki i Elektroniki

Podstawy Elektrotechniki i Elektroniki Politechnika Warszawska Wydział Budownictwa, Mechaniki i Petrochemii Instytut Inżynierii Mechanicznej Zakład Maszyn Rolniczych i Automatyzacji Kierunek: Mechanika i Budowa Maszyn Przedmiot: Podstawy Elektrotechniki

Bardziej szczegółowo

Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2.

Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2. Od redakcji Niniejszy zbiór zadań powstał z myślą o tych wszystkich, dla których rozwiązanie zadania z fizyki nie polega wyłącznie na mechanicznym przekształceniu wzorów i podstawieniu do nich danych.

Bardziej szczegółowo

Dobór nastaw PID regulatorów LB-760A i LB-762

Dobór nastaw PID regulatorów LB-760A i LB-762 1 z 5 Dobór nastaw PID regulatorów LB-760A i LB-762 Strojenie regulatorów LB-760A i LB-762 Nastawy regulatora PID Regulatory PID (rolnicze np.: LB-760A - poczynając od wersji 7.1 programu ładowalnego,

Bardziej szczegółowo

Pomiar prędkości dźwięku w metalach

Pomiar prędkości dźwięku w metalach Pomiar prędkości dźwięku w metalach Ćwiczenie studenckie dla I Pracowni Fizycznej Barbara Pukowska Andrzej Kaczmarski Krzysztof Sokalski Instytut Fizyki UJ Eksperymenty z dziedziny akustyki są ciekawe,

Bardziej szczegółowo

PRZEMYSŁOWY ODTWARZACZ PLIKÓW MP3 i WAV

PRZEMYSŁOWY ODTWARZACZ PLIKÓW MP3 i WAV INDUSTRIAL MP3/WAV imp3_wav AUTOMATYKA PRZEMYSŁOWA PRZEMYSŁOWY ODTWARZACZ PLIKÓW MP3 i WAV ZASTOSOWANIE: - systemy powiadamiania głosowego w przemyśle (linie technologiczne, maszyny) - systemy ostrzegania,

Bardziej szczegółowo

Badanie silnika asynchronicznego jednofazowego

Badanie silnika asynchronicznego jednofazowego Badanie silnika asynchronicznego jednofazowego Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest poznanie budowy i zasady funkcjonowania silnika jednofazowego. W ramach ćwiczenia badane są zmiany wartości prądu rozruchowego

Bardziej szczegółowo

2. Przyk ad zadania do cz ci praktycznej egzaminu dla wybranych umiej tno ci z kwalifikacji E.20 Eksploatacja urz dze elektronicznych

2. Przyk ad zadania do cz ci praktycznej egzaminu dla wybranych umiej tno ci z kwalifikacji E.20 Eksploatacja urz dze elektronicznych 3. 2. Przyk ad zadania do cz ci praktycznej egzaminu dla wybranych umiej tno ci z kwalifikacji E.20 Eksploatacja urz dze elektronicznych Zadanie egzaminacyjne Znajd usterk oraz wska sposób jej usuni cia

Bardziej szczegółowo

OŚWIETLENIE PRZESZKLONEJ KLATKI SCHODOWEJ

OŚWIETLENIE PRZESZKLONEJ KLATKI SCHODOWEJ OŚWIETLENIE PRZESZKLONEJ KLATKI SCHODOWEJ Przykład aplikacji: rys. 1 rys. 2 rys. 3 rys. 4 W tym przypadku do sterowania oświetleniem wykorzystano przekaźniki fi rmy Finder: wyłącznik zmierzchowy 11.01.8.230.0000

Bardziej szczegółowo

Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI

Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI SKLAROWANEGO SOKU JABŁKOWEGO Skutecznym sposobem leczenia soku

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 13. Temat: Wzmacniacz w układzie wspólnej bazy. Cel ćwiczenia

Ćwiczenie 13. Temat: Wzmacniacz w układzie wspólnej bazy. Cel ćwiczenia Temat: Wzmacniacz w układzie wspólnej bazy. Cel ćwiczenia Ćwiczenie 13 Poznanie zasady pracy wzmacniacza w układzie OB. Wyznaczenie charakterystyk wzmacniacza w układzie OB. Czytanie schematów elektronicznych.

Bardziej szczegółowo

Przykłady oszczędności energii w aplikacjach napędowych

Przykłady oszczędności energii w aplikacjach napędowych Przykłady oszczędności energii w aplikacjach napędowych Doradca Techniczny: Roman Dziaduch Rev 5058-CO900C Oszczędności energetyczne dla pomp i wentylatorów z użyciem przemienników PowerFlex Rev 5058-CO900C

Bardziej szczegółowo

Elektronika i energoelektronika

Elektronika i energoelektronika Wydzia ł Elektrotechniki i Informatyki Politechnika Lubelska Elektronika i energoelektronika wyk ł ad 8 GENERATORY Lublin, maj 2008 Generatory Generator jest to układ elektroniczny samorzutnie wytwarzający

Bardziej szczegółowo

Metrologia cieplna i przepływowa

Metrologia cieplna i przepływowa Metrologia cieplna i przepływowa Systemy, Maszyny i Urządzenia Energetyczne, I rok mgr Pomiar małych ciśnień Instrukcja do ćwiczenia Katedra Systemów Energetycznych i Urządzeń Ochrony Środowiska AGH Kraków

Bardziej szczegółowo

Badanie skuteczności ochrony przeciwporażeniowej

Badanie skuteczności ochrony przeciwporażeniowej Szkoła Główna Służby Pożarniczej Katedra Techniki Pożarniczej Zakład Elektroenergetyki Badanie skuteczności ochrony przeciwporażeniowej Opracował: mł. bryg. dr inż. Ryszard Chybowski mł. bryg. dr inż.

Bardziej szczegółowo

UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH

UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH We współczesnych samochodach osobowych są stosowane wyłącznie rozruszniki elektryczne składające się z trzech zasadniczych podzespołów: silnika elektrycznego; mechanizmu

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie współczynnika sprężystości sprężyn i ich układów

Wyznaczanie współczynnika sprężystości sprężyn i ich układów Ćwiczenie 63 Wyznaczanie współczynnika sprężystości sprężyn i ich układów 63.1. Zasada ćwiczenia W ćwiczeniu określa się współczynnik sprężystości pojedynczych sprężyn i ich układów, mierząc wydłużenie

Bardziej szczegółowo

Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania).

Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania). Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania). W momencie gdy jesteś studentem lub świeżym absolwentem to znajdujesz się w dobrym momencie, aby rozpocząć planowanie swojej ścieżki

Bardziej szczegółowo

Podstawowe pojęcia: Populacja. Populacja skończona zawiera skończoną liczbę jednostek statystycznych

Podstawowe pojęcia: Populacja. Populacja skończona zawiera skończoną liczbę jednostek statystycznych Podstawowe pojęcia: Badanie statystyczne - zespół czynności zmierzających do uzyskania za pomocą metod statystycznych informacji charakteryzujących interesującą nas zbiorowość (populację generalną) Populacja

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE NR 10. Pomiary w obwodach prądu stałego

ĆWICZENIE NR 10. Pomiary w obwodach prądu stałego ĆWICZENIE NR 10 Pomiary w obwodach prądu stałego Cel ćwiczenia: poznanie elementów układu (obwodu) prądu stałego, poznanie podstawowych relacji prądowo-napięciowych i praw obwodu elektrycznego, poznanie

Bardziej szczegółowo

Harmonogramowanie projektów Zarządzanie czasem

Harmonogramowanie projektów Zarządzanie czasem Harmonogramowanie projektów Zarządzanie czasem Zarządzanie czasem TOMASZ ŁUKASZEWSKI INSTYTUT INFORMATYKI W ZARZĄDZANIU Zarządzanie czasem w projekcie /49 Czas w zarządzaniu projektami 1. Pojęcie zarządzania

Bardziej szczegółowo

Oprogramowanie klawiatury matrycowej i alfanumerycznego wyświetlacza LCD

Oprogramowanie klawiatury matrycowej i alfanumerycznego wyświetlacza LCD Oprogramowanie klawiatury matrycowej i alfanumerycznego wyświetlacza LCD 1. Wprowadzenie DuŜa grupa sterowników mikroprocesorowych wymaga obsługi przycisków, które umoŝliwiają uŝytkownikowi uruchamianie

Bardziej szczegółowo

WYKRYWANIE BŁĘDÓW W UKŁADACH OCHRONY PRZECIWPORAŻENIOWEJ Z WYŁĄCZNIKAMI RÓŻNOCOWO PRĄDOWYMI

WYKRYWANIE BŁĘDÓW W UKŁADACH OCHRONY PRZECIWPORAŻENIOWEJ Z WYŁĄCZNIKAMI RÓŻNOCOWO PRĄDOWYMI Ćwiczenie S 25 WYKRYWANIE BŁĘDÓW W UKŁADACH OCHRONY PRZECIWPORAŻENIOWEJ Z WYŁĄCZNIKAMI RÓŻNOCOWO PRĄDOWYMI 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się ze sposobami wykrywania błędów w układach

Bardziej szczegółowo

Zestawienie wartości dostępnej mocy przyłączeniowej źródeł w sieci RWE Stoen Operator o napięciu znamionowym powyżej 1 kv

Zestawienie wartości dostępnej mocy przyłączeniowej źródeł w sieci RWE Stoen Operator o napięciu znamionowym powyżej 1 kv Zestawienie wartości dostępnej mocy przyłączeniowej źródeł w sieci RWE Stoen Operator o napięciu znamionowym powyżej 1 kv stan na: lipiec 2016 r. RWE Stoen Operator Sp. z o.o. 28/06/2016 STRONA 1 Podstawa

Bardziej szczegółowo

Spis zawartości Lp. Str. Zastosowanie Budowa wzmacniacza RS485 Dane techniczne Schemat elektryczny

Spis zawartości Lp. Str. Zastosowanie Budowa wzmacniacza RS485 Dane techniczne Schemat elektryczny Spis zawartości Lp. Str. 1. Zastosowanie 2 2. Budowa wzmacniacza RS485 3 3. Dane techniczne 4 4. Schemat elektryczny 5 5. Konfiguracja sieci z wykorzystaniem wzmacniacza RS485 6 6. Montaż i demontaż wzmacniacza

Bardziej szczegółowo

Wiedza niepewna i wnioskowanie (c.d.)

Wiedza niepewna i wnioskowanie (c.d.) Wiedza niepewna i wnioskowanie (c.d.) Dariusz Banasiak Katedra Informatyki Technicznej Wydział Elektroniki Wnioskowanie przybliżone Wnioskowanie w logice tradycyjnej (dwuwartościowej) polega na stwierdzeniu

Bardziej szczegółowo

TRANSFORMATORY I ZASILACZE

TRANSFORMATORY I ZASILACZE TRANSFORMATORY I ZASILACZE TOP TECHNIKA TOP JAKOŚĆ 66 TRANSFORMATORY STERUJĄCE JEDNO- I TRÓJFAZOWE ZASILACZE STABILIZOWANE I NIESTABILIZOWANE TOP ROZWIĄZANIE TOP TECHNIKA ZASILACZE IMPULSOWE TRANSFORMATORY

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UK ADÓW ELEKTRYCZNYCH

LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UK ADÓW ELEKTRYCZNYCH LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UK ADÓW ELEKTRYCZNYCH KL-210 ROZDZIAŁ 1 POMIARY PODSTAWOWE ROZDZIAŁ 2 UKŁADY PRĄDU STAŁEGO ROZDZIAŁ 3 UKŁADY PRĄDU PRZEMIENNEGO ROZDZIAŁ 4 UKŁADY STEROWANIA I REGULACJI MODUŁY:

Bardziej szczegółowo

888 A 888 V 1. ZASTOSOWANIE 2. BUDOWA GENERATOR NAPIĘCIA 3-FAZOWEGO L2 L3 N PE

888 A 888 V 1. ZASTOSOWANIE 2. BUDOWA GENERATOR NAPIĘCIA 3-FAZOWEGO L2 L3 N PE 1. ZASTOSOWANIE Walizka serwisowa typu W-28 została zaprojektowana i wyprodukowana na specjalne życzenie grup zajmujących się uruchamianiem obiektów energetycznych. Przeznaczona jest przede wszystkim do

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM STEROWANIE SILNIKA KROKOWEGO

LABORATORIUM STEROWANIE SILNIKA KROKOWEGO Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY Zakład Cybernetyki i Elektroniki LABORATORIUM TECHNIKA MIKROPROCESOROWA STEROWANIE SILNIKA KROKOWEGO Opracował: mgr inŝ. Andrzej Biedka

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA OBS UGI www.elstat.pl

INSTRUKCJA OBS UGI www.elstat.pl INSTRUKCJA OBS UGI 1. CHARAKTERYSTYKA REGULATORA Regulator temperatury przeznaczony do wspó pracy z czujnikami rezystancyjnymi PTC, Pt100, Pt1000 oraz termoparami J lub K. Wybór zakresu i typu czujnika

Bardziej szczegółowo

Automatyka. Etymologicznie automatyka pochodzi od grec.

Automatyka. Etymologicznie automatyka pochodzi od grec. Automatyka Etymologicznie automatyka pochodzi od grec. : samoczynny. Automatyka to: dyscyplina naukowa zajmująca się podstawami teoretycznymi, dział techniki zajmujący się praktyczną realizacją urządzeń

Bardziej szczegółowo

(86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: 06.03.2002, PCT/DE02/000790 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego:

(86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: 06.03.2002, PCT/DE02/000790 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego: RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 206300 (21) Numer zgłoszenia: 356960 (22) Data zgłoszenia: 06.03.2002 (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego:

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA TERMOSTATU

INSTRUKCJA TERMOSTATU INSTRUKCJA TERMOSTATU Instrukcja dotyczy y modeli termostatów: : TT-1,, TT-2, TT-3, TT-4, TT-5 Termostat pracuje w zakresie od -45 do 125 C z dokładnością nastawy co 0,1 C. Nastawa histerezy do 50,8 C

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA OBSŁUGI URZĄDZENIA: 0101872HC8201

INSTRUKCJA OBSŁUGI URZĄDZENIA: 0101872HC8201 INSTRUKCJA OBSŁUGI URZĄDZENIA: PZ-41SLB-E PL 0101872HC8201 2 Dziękujemy za zakup urządzeń Lossnay. Aby uŝytkowanie systemu Lossnay było prawidłowe i bezpieczne, przed pierwszym uŝyciem przeczytaj niniejszą

Bardziej szczegółowo

TESTER LX 9024 (SYSTEM ALARMOWY IMPULSOWY) INSTRUKCJA OBSŁUGI

TESTER LX 9024 (SYSTEM ALARMOWY IMPULSOWY) INSTRUKCJA OBSŁUGI TESTER LX 9024 (SYSTEM ALARMOWY IMPULSOWY) INSTRUKCJA OBSŁUGI levr Ver. 12.12 1. WSTĘP Miernik LX 9024 jest przeznaczony do pomiarów sieci ciepłowniczych preizolowanych zawierających impulsowy układ alarmowy.

Bardziej szczegółowo

1/9. CCTV Tester. Instrukcja obsługi ver. 2.2.1.0. Wymagania systemowe: - Windows XP, Windows Vista, Windows 7 - wolny port USB -.NET Framework 3.

1/9. CCTV Tester. Instrukcja obsługi ver. 2.2.1.0. Wymagania systemowe: - Windows XP, Windows Vista, Windows 7 - wolny port USB -.NET Framework 3. 1/9 CCTV Tester Instrukcja obsługi ver. 2.2.1.0 Wymagania systemowe: - Windows XP, Windows Vista, Windows 7 - wolny port USB -.NET Framework 3.5 2/9 CCTV Tester - sposób podłączenia 1.) Podłączyć CCTV

Bardziej szczegółowo

PROFIBUS - zalecenia odnośnie montażu i okablowania instalcji sieciowych Profibus PNO Polska

PROFIBUS - zalecenia odnośnie montażu i okablowania instalcji sieciowych Profibus PNO Polska PROFIBUS - zalecenia odnośnie montażu i okablowania instalcji sieciowych Profibus PNO Polska Część 1 - kable miedziane w sieci PROFIBUS Informacje ogólne o kablach dla sieci Profibus Bardzo często spotykamy

Bardziej szczegółowo

Laboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo fotowoltaiczne

Laboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo fotowoltaiczne Laboratorium z Konwersji Energii Ogniwo fotowoltaiczne 1.0 WSTĘP Energia słoneczna jest energią reakcji termojądrowych zachodzących w olbrzymiej odległości od Ziemi. Zachodzące na Słońcu przemiany helu

Bardziej szczegółowo

Zagospodarowanie magazynu

Zagospodarowanie magazynu Zagospodarowanie magazynu Wymagania wobec projektu magazynu - 1 jak najlepsze wykorzystanie pojemności związane z szybkością rotacji i konieczną szybkością dostępu do towaru; im większa wymagana szybkość

Bardziej szczegółowo

ANALIZA OBWODÓW RZĘDU ZEROWEGO PROSTE I SIECIOWE METODY ANALIZY OBWODÓW

ANALIZA OBWODÓW RZĘDU ZEROWEGO PROSTE I SIECIOWE METODY ANALIZY OBWODÓW ANALIZA OBWODÓW RZĘDU ZEROWEGO PROSTE I SIECIOWE METODY ANALIZY OBWODÓW Rezystancja zastępcza dwójnika bezźródłowego (m.b. i=0 i u=0) Równoważność dotyczy zewnętrznego zachowania się układów, lecz nie

Bardziej szczegółowo

Warszawska Giełda Towarowa S.A.

Warszawska Giełda Towarowa S.A. KONTRAKT FUTURES Poprzez kontrakt futures rozumiemy umowę zawartą pomiędzy dwoma stronami transakcji. Jedna z nich zobowiązuje się do kupna, a przeciwna do sprzedaży, w ściśle określonym terminie w przyszłości

Bardziej szczegółowo

PRZETWORNIK NAPIĘCIE - CZĘSTOTLIWOŚĆ W UKŁADZIE ILORAZOWYM

PRZETWORNIK NAPIĘCIE - CZĘSTOTLIWOŚĆ W UKŁADZIE ILORAZOWYM PRZETWORNIK NAPIĘCIE - CZĘSTOTLIWOŚĆ W UKŁADZIE ILORAZOWYM dr inż. Eligiusz Pawłowski Politechnika Lubelska, Wydział Elektryczny, ul. Nadbystrzycka 38 A, 20-618 LUBLIN E-mail: elekp@elektron.pol.lublin.pl

Bardziej szczegółowo

Rozbudowa domu przedpogrzebowego na cmentarzu komunalnym w Bierutowie. Specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych - Okna i drzwi

Rozbudowa domu przedpogrzebowego na cmentarzu komunalnym w Bierutowie. Specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych - Okna i drzwi SPECYFIKACJA TECHNICZNA WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT BUDOWLANYCH * * * OKNA I DRZWI 1 1. POSTANOWIENIA OGÓLNE 1.1. Przedmiot ST Przedmiotem niniejszej części specyfikacji technicznej (ST) są wymagania dotyczące

Bardziej szczegółowo

Korzy ci z du ej pojemno ci pami ci akwizycji w nowoczesnych oscyloskopach

Korzy ci z du ej pojemno ci pami ci akwizycji w nowoczesnych oscyloskopach OSCYLOSKOPY CYFROWE Korzy ci z du ej pojemno ci pami ci akwizycji w nowoczesnych oscyloskopach Dla wielu klientów poszukuj cych nowego oscyloskopu pojemno pami ci akwizycji jest bardzo cz sto na trzecim

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 14. Temat: Wzmacniacz w układzie wspólnego kolektora. Cel ćwiczenia

Ćwiczenie 14. Temat: Wzmacniacz w układzie wspólnego kolektora. Cel ćwiczenia Temat: Wzmacniacz w układzie wspólnego kolektora. Cel ćwiczenia Ćwiczenie 14 1 Poznanie zasady pracy wzmacniacza w układzie OC. 2. Wyznaczenie charakterystyk wzmacniacza w układzie OC. INSTRUKCJA DO WYKONANIA

Bardziej szczegółowo

PL 216484 B1. POLITECHNIKA ŚLĄSKA, Gliwice, PL 20.06.2011 BUP 13/11. GRZEGORZ WIECZOREK, Zabrze, PL 30.04.2014 WUP 04/14

PL 216484 B1. POLITECHNIKA ŚLĄSKA, Gliwice, PL 20.06.2011 BUP 13/11. GRZEGORZ WIECZOREK, Zabrze, PL 30.04.2014 WUP 04/14 PL 216484 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 216484 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 390277 (51) Int.Cl. G01V 3/08 (2006.01) G01V 3/10 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

Ć W I C Z E N I E N R O-10

Ć W I C Z E N I E N R O-10 INSTYTUT FIZYKI WYDZIAŁ INŻYNIERII PRODUKCJI I TECHNOLOGII MATERIAŁÓW POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA PRACOWNIA OPTYKI Ć W I C Z E N I E N R O-10 POMIAR PRĘDKOŚCI ŚWIATŁA I. Zagadnienia do opracowania 1. Metody

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA NAPĘDÓW SERII 45, 55, 59, 64 M

INSTRUKCJA NAPĘDÓW SERII 45, 55, 59, 64 M Dane techniczne Napędy typu M przeznaczone są do zautomatyzowania pracy rolet zewnętrznych i bram rolowanych. Posiadają głowicę awaryjnego otwierania, pozwalającą na zwinięcie lub rozwinięcie bramy bądź

Bardziej szczegółowo

Projekt MES. Wykonali: Lidia Orkowska Mateusz Wróbel Adam Wysocki WBMIZ, MIBM, IMe

Projekt MES. Wykonali: Lidia Orkowska Mateusz Wróbel Adam Wysocki WBMIZ, MIBM, IMe Projekt MES Wykonali: Lidia Orkowska Mateusz Wróbel Adam Wysocki WBMIZ, MIBM, IMe 1. Ugięcie wieszaka pod wpływem przyłożonego obciążenia 1.1. Wstęp Analizie poddane zostało ugięcie wieszaka na ubrania

Bardziej szczegółowo

Statyczne badanie przerzutników - ćwiczenie 2

Statyczne badanie przerzutników - ćwiczenie 2 Statyczne badanie przerzutników - ćwiczenie 2. Cel wiczenia Zapoznanie si z podstawowymi strukturami przerzutników w wersji TTL realizowanymi przy wykorzystaniu bramek logicznych NAND oraz NOR. 2. Wykaz

Bardziej szczegółowo

Przekaźniki czasowe H/44. Przekaźniki czasowe. Przekaźnik czasowy opóźnienie załączania EN 61810

Przekaźniki czasowe H/44. Przekaźniki czasowe. Przekaźnik czasowy opóźnienie załączania EN 61810 Przekaźniki czasowe Modułowe przekaźniki czasowe zaprojektowane są do montażu w skrzynkach sterowniczych. Umożliwiają sterowanie pracą urządzeń w funkcji czasu. Podczas doboru przekaźnika czasowego należy

Bardziej szczegółowo