Pierwsza pomoc. w czasie upałów. apteki kontra NFZ prezes NRA o absurdach formalnej poprawności

Transkrypt

1 PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW POLPHARMA FARMACEUTOM Nr 7-8 (34) Lipiec/Sierpień 2010 Cena: 6,70 zł TEMAT NUMERU apteki kontra NFZ prezes NRA o absurdach formalnej poprawności uwaga! kleszcze atakują jak nigdy dotąd prawo dla bezprawia nocne dyżury aptek wciąż budzą wiele emocji zdrowy urlop większości typowo letnich chorób można uniknąć OPIEKA FARMACEUTYCZNA Pierwsza pomoc w czasie upałów

2

3 Nr 7-8(34) lipiec/sierpień 2010 Spis treści Aktualności 5 Informacje 8 Ciekawostki 10 Raport: Wakacje bez chorowania Zaopatrzeni w niezbędne leki i pouczeni przez farmaceutę urlopowicze mogą uniknąć większości typowo letnich dolegliwości. 12 Sonda: Z naszą wiedzą możemy sporo zdziałać Czy apteka to dobre miejsce na prowadzenie profilaktyki antynowotworowej? Prawo 14 Formalna poprawność graniczy z absurdem Rozmowa z dr. Grzegorzem Kucharewiczem, prezesem Naczelnej Rady Aptekarskiej, na temat procesów aptek z Narodowym Funduszem Zdrowia. 16 Prawo dla bezprawia Rozmowa ze Stanisławem Kalickim, szefem Apteki pod Lampionami w Pruszczu Gdańskim, o proteście przeciwko wykorzystywaniu aptekarzy na potrzeby społeczne. Opieka farmaceutyczna 17 Kompletujemy wakacyjną apteczkę 20 Pierwsza pomoc podczas upałów Co robić, gdy podczas upałów mechanizmy utrzymujące stałą temperaturę ciała przestają działać? 22 ASA najtańsza prewencja sercowo-naczyniowa 24 Uwaga na kleszcze! Zakażeniom patogenami przenoszonymi przez kleszcze w pierwszej fazie choroby towarzyszą objawy podobne do grypy. 27 Rozmówki angielskie i niemieckie dla farmaceutów Prowadzenie apteki 30 Leczymy aptekę, czyli jak się wyróżnić Dobre badania rynkowe zwiększają prawdopodobieństwo sukcesu. 32 Granice zawodowej odpowiedzialności Nauka 36 Jak rozmawiać z pacjentem z nadwagą? Kontakt z pacjentami cierpiącymi na nadwagę czy otyłość wymaga od farmaceuty obiektywnej wiedzy z zakresu profilaktyki i leczenia tych dolegliwości. 38 Zespół suchego oka Jak latem chronić oczy przed działaniem niekorzystnych czynników? Życie jest piękne 40 Metamorfozy 42 Młody, dziki ryż Sake wino z Japonii. 43 Kuchnia farmaceutyczna Sushi dla opornych. 44 Odkryj w sobie dziecko Europejskie parki rozrywki. 46 Słoneczne plaże w cieniu gór Jest alternatywa dla Chorwacji! 48 Recenzje książek, filmów i płyt 50 Krzyżówka Farmacja Praktyczna Redaktor merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak Redaguje zespół: Dominika Bandurska, Lilianna Bartowska-Lewicka, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Monika Jasłowska, Magdalena Kochańska, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska, Robert Pawlikowski, Bożenna Płatos, Magdalena Ujma. Na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa Wydawca: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, Warszawa Redaktor naczelny: Łukasz Kuźmiński Dyrektor projektu: Tomasz Opiela Projekt graficzny: Wojciech Jastrzębski zdjęcia: istockphoto/stocxpert/dreamstime/123rf/pixmac/shutterstock 3

4 Edytorial mgr farm. Barbara Misiewicz-Jagielak Redaktor Merytoryczna Farmacji Praktycznej Szanowni Państwo! Nie sposób podważać celowości podejmowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia czynności kontrolnych w aptekach. Naczelna Rada Aptekarska ma jednak zastrzeżenia do sposobu ich przeprowadzania. Największe kontrowersje wywołuje interpretacja przepisów przez kontrolerów NFZ. Przedstawiciele Funduszu, o czym nieustannie donoszą farmaceuci, koncentrują się na drobnych uchybieniach formalnych, nieistotnych z punktu widzenia procesu ordynowania i wydawania leku. To sprawia, że doprowadzeni do ostateczności aptekarze coraz częściej decydują się na dochodzenie swoich praw w sądzie. O procesach wytaczanych Funduszowi przez farmaceutów opowiada w tym wydaniu Farmacji Praktycznej dr Grzegorz Kucharewicz, prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej. Chcemy podjąć wysiłek dokumentowania spraw sądowych przeciw zaleceniom pokontrolnym NFZ. Dlatego, Drodzy Państwo, piszcie do nas (można anonimowo) usystematyzowany materiał opublikujemy na łamach naszego magazynu. Lato w pełni, a wraz z nim jak co roku wzrasta ryzyko udarów i omdleń spowodowanych wysoką temperaturą i działaniem słońca. O tym, jak powinna wyglądać pierwsza pomoc w tego rodzaju przypadkach, dowiedzą się Państwo z lektury artykułu zamieszczonego w dziale OPIE- KA FARMACEUTYCZNA. Zachęcamy również do przeczytania RAPORTU na temat najczęstszych letnich dolegliwości oraz analizy prawnej dotyczącej granic odpowiedzialności zawodowej farmaceuty. Zachęcamy do odwiedzenia naszej strony internetowej Czeka tam na Państwa szereg konkursów oraz fascynujące artykuły na temat stylu życia, diety, rekreacji, turystyki i kultury. Serdecznie zapraszamy do lektury! 4 Farmacja Praktyczna 7-8 / 2010

5 Informacje Warsztaty dla farmaceutów Ogólnopolska Sekcja Opieki Farmaceutycznej PTFarm organizuje w ramach XXI Zjazdu Naukowego warsztaty dla farmaceutów pt. Opieka nad pacjentem stosującym leki wziewne. Warsztaty, które odbędą się 12 września br., w godz , poprowadzą wykładowcy z ośrodków akademickich we Wrocławiu, Lublinie i Krakowie. Aktualność podjętego zagadnienia podkreśla fakt, że leki wziewne są obecnie coraz powszechniej stosowane nie tylko wśród pacjentów cierpiących na przewlekłe schorzenia układu oddechowego (np. astma, POChP), ale również doraźnie w ostrych schorzeniach dróg oddechowych. Dlatego organizatorzy Zjazdu postanowili zapoznać farmaceutów z problemami, które pojawiają się przy stosowaniu tej postaci leku. W ramach warsztatów poruszone zostaną następujące kwestie: 1. Prowadzenie dokumentacji opieki farmaceutycznej dla pacjenta stosującego leki wziewne (wywiad, analiza zebranych informacji, rodzaje monitorowanych parametrów klinicznych i nieklinicznych w chorobach płuc); 2. Wykrywanie i rozwiązywanie problemów lekowych związanych ze stosowaniem leków wziewnych; 3. Edukowanie pacjenta w zakresie stosowania leków wziewnych; 4. Monitorowanie stanu zdrowia w wybranych chorobach płuc. Warsztaty prowadzone będą w formie zajęć praktycznych. Uczestnicy samodzielnie pracować będą nad rozwiązywaniem przedstawionych przypadków. Zdobędą m.in. wiedzę w zakresie obsługi różnych typów inhalatorów oraz nebulizatorów. Szkolenie zakończone zostanie testem oraz uzyskaniem punktów. Formularz zgłoszeniowy można znaleźć na stronie w zakładce Warsztaty/Szkolenia. źródło: PTFarm Geografia aptek zgodna z prawem Jak donosi Puls Medycyny, limity geograficzno-demograficzne w odniesieniu do zakładania nowych aptek określone w prawodawstwie hiszpańskiej Asturii są zgodne z prawem Unii Europejskiej orzekł 1 czerwca br. Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu. W ogłoszonym wyroku Trybunał uznał, że ustanowione w dekrecie wymogi mówiące o minimalnej liczbie 2800 lub 2000 mieszkańców na aptekę i minimalnej odległości między aptekami wynoszącej 250 m stanowią ograniczenie swobody przedsiębiorczości, ale mogą być one usprawiedliwione. Trybunał w uzasadnieniu wyroku podkreślił, że tego rodzaju środki mogą być usprawiedliwione, jeżeli spełnione zostaną cztery wymogi: są stosowane w sposób niedyskryminujący, są uzasadnione nadrzędnymi względami interesu ogólnego, są odpowiednie do zagwarantowania realizacji zamierzonego celu oraz nie wykraczają poza to, co niezbędne dla osiągnięcia tego celu. źródło: Puls Medycyny Co lekarz miał na myśli? Zapraszamy wszystkich farmaceutów do wzięcia udziału w nowym konkursie Co lekarz miał na myśli?. Na stronie internetowej naszego magazynu umieściliśmy autentyczną, nieczytelnie wypełnioną receptę. Jeśli uda się Państwu rozszyfrować znajdujące się na niej nazwy leków, prosimy przesłać je mailem (najpóźniej do końca sierpnia 2010 r.) na adres naszej redakcji, za pośrednictwem naszej strony internetowej. Osoby, które prześlą do nas maila z prawidłowymi nazwami leków, mają szansę otrzymać nagrody ufundowane przez Polpharmę. Szczegóły zabawy na stronie: konkurs! 5

6 Informacje Leki refundowane będą bardziej dostępne W tym roku budżet NFZ będzie miał o 2,3 mld zł więcej, niż wynika to z planu jego przychodów informuje Dziennik Gazeta Prawna. Miało do niego wpłynąć 54,6 mld zł, a wpłynie 56,9 mld zł. To efekt wyższych, niż zakładał fundusz, wpływów ze składek. Okazało się, że sytuacja na rynku pracy jest stabilna, nie maleje tak bardzo liczba miejsc pracy, a pensje, choć wolniej, to jednak wciąż rosną. 900 mln zł z tej dodatkowej kwoty NFZ chce przeznaczyć na refundację leków. Dzięki temu leki, do których dopłaca NFZ, będą bardziej dostępne dla pacjentów. Kolejne 339 mln zł trafi do szpitali na zapłatę tzw. nadwykonań. Chodzi o dodatkowe, niezakontraktowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia zabiegi, które są wykonywane najczęściej wtedy, gdy zagrożone jest życie pacjenta. źródło: Dziennik Gazeta Prawna Zima zaszkodziła aptekom Tegoroczny pierwszy kwartał przyniósł niespotykany w poprzednich latach wyraźny spadek dynamiki rozwoju rynku aptecznego w Polsce podaje Dziennik Gazeta Prawna. Do tej pory branża farmaceutyczna od stycznia do marca rozwijała się w tempie 8-9 proc. W tym roku wzrost tylko nieznacznie przekroczył 1 proc. Jak podkreślają analitycy, za ten spadek odpowiada długa i mroźna zima, która ograniczyła liczbę zachorowań, a w konsekwencji doprowadziła do zmniejszonego zapotrzebowania na leki. W ubiegłym roku sytuacja była odwrotna pierwsze miesiące roku przyniosły bardzo dynamiczny wzrost sprzedaży leków. Na niską dynamikę zadziałał więc dodatkowo efekt wysokiej bazy z poprzedniego roku. źródło: Dziennik Gazeta Prawna Wydajemy 28 mld zł na prywatne leczenie Już półtora miliona Polaków korzysta z prywatnej opieki zdrowotnej, dzięki czemu ten rynek wzrósł o 8 proc. i jest wart już 28 mld zł donosi Dziennik Gazeta Prawna. Z szacunków analityków wynika, że najwięcej wydajemy na rehabilitację 3,5 mld zł rocznie. Na wartość prywatnego rynku medycznego składają się opłaty za badania, dodatkowe ubezpieczenia medyczne, opłaty za leki oraz wykupywane abonamenty. Firmy coraz chętniej fundują swoim pracownikom pakiet medyczny, a z naszych badań wynika, że wolą nawet zamrozić pensje, niż rezygnować z prywatnej opieki zdrowotnej. Według wyliczeń Konferencji Pracodawców Polskich (KPP) przychody największych prywatnych firm świadczących usługi medyczne wzrosły w 2009 r. o 17 proc. źródło: Dziennik Gazeta Prawna 6 Źle odczytały wyraźną receptę Dwie farmaceutki usłyszały wyrok za wydanie złego leku dla chorego dziecka czytamy w Głosie Szczecińskim. Pracownice apteki źle odczytały nazwę lekarstwa z recepty, choć była ona napisana wyraźnie, co bez problemu udowodnił prokurator. W efekcie matka, mieszkanka podkamieńskiej wsi, przez ponad tydzień podawała 6-letniej córce specyfik na rozrzedzenie krwi. Żeby przeżyć, dziewczynka musiała przejść transfuzję. Matka przyznaje, że zaufała farmaceutkom i nie przeczytała ulotki. Wyrok zapadł przed Sądem Rejonowym w Kamieniu Pomorskim. Aneta H. i Marta Z. dostały po dziewięć miesięcy więzienia w zawieszeniu na dwa lata. Muszą też zapłacić matce dziewczynki 14 tys. zł. odszkodowania. Oskarżone w śledztwie nie przyznały się do winy. W sądzie zmieniły jednak zdanie i poprosiły o dobrowolne poddanie się karze. źródło: Głos Szczeciński Farmacja Praktyczna 7-8 / 2010

7 Informacje Wymogi dla ulotek i opakowań Rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. (Dz.U. Nr 39 poz. 321 z 2009 r.) wprowadza wymagania dotyczące oznakowania opakowań produktu leczniczego i treści ulotki. Wymogiem staje się umieszczanie na opakowaniu produktów leczniczych informacji w alfabecie Braille a. Ponadto na opakowaniu zewnętrznym produktu leczniczego, a jeżeli produkt ten nie ma opakowania zewnętrznego na opakowaniu bezpośrednim, np. blistrze, umieszcza się informację dotyczącą terminu ważności (miesiąc i rok). Dla leków gotowych, które wymagają specjalnego postępowania bezpośrednio przed ich zastosowaniem, także jeśli jest to niezbędne ze względu na właściwości produktu leczniczego, oznaczenie okresu przydatności po doprowadzeniu leku do postaci nadającej się do zastosowania. źródło: Brak nocnych dyżurów to nie przestępstwo Prokuratura Rejonowa w Miastku odmówiła wszczęcia dochodzenia w sprawie zaprzestania nocnych dyżurów w miasteckich aptekach informuje Głos Pomorza. Zamierza jednak przekazać sprawę Inspekcji Nadzoru Farmaceutycznego. Zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa złożył Zarząd Powiatu Bytowskiego. Zdaniem samorządowców, właściciele miasteckich aptek, wycofując się z nocnych dyżurów, narażają mieszkańców na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Zawiadomienie dotyczyło trzech aptek. Placówki zostały skontrolowane przez policję, która stwierdziła brak nocnych dyżurów wbrew uchwale powiatowych radnych. Prokurator nie podzielił jednak stanowiska zarządu powiatu, nie znajdując w sytuacji znamion przestępstwa. źródło: Głos Pomorza Kara za powiązanie szczepionki z autyzmem Lekarz, który twierdził, że istnieje związek między potrójną szczepionką MMR dla dzieci (świnka, odra, różyczka) a autyzmem, stracił prawo wykonywania zawodu na Wyspach Brytyjskich za złamanie zasad etyki zawodowej informuje Rynek Zdrowia. Gremium dyscyplinarne General Medical Council (GMC) uznało, że dr Andrew Wakefield, który w 1988 r. opublikował studium, wiążące autyzm z chorobą jelit oraz ze szczepionką MMR, prowadził badania nieuczciwie i nieodpowiedzialnie. Agencja Reutera odnotowuje, że studium Wakefielda, opublikowane w czasopiśmie medycznym Lancet, choć zostało potem zdyskredytowane, to jednak doprowadziło w USA, Wielkiej Brytanii i innych krajach do znacznego spadku liczby dzieci szczepionych przeciw śwince, odrze i różyczce. Lancet formalnie wycofał artykuł Wakefielda w lutym 2010 r. źródło: Rynek Zdrowia Polskiego Pacjenta Portret Własny Koszty związane z nieprzestrzeganiem zaleceń terapeutycznych (compliance) ostrożnie szacuje się w Polsce na ok. 6 mld zł rocznie. Fundacja na Rzecz Wspierania Rozwoju Polskiej Farmacji i Medycyny jako pierwsza instytucja w kraju kompleksowo zainteresowała się tą kwestią, próbując jej zaradzić. W 2007 r. ogłosiła konkurs na najlepszy projekt badawczy na ten temat. Przyznano wówczas dwa granty. Obecnie projekty są w trakcie realizacji. Dwa lata później Fundacja zleciła agencji badawczej Pentor Research International przeprowadzenie badań postaw pacjentów wobec zaleceń lekarskich w terapii chorób przewlekłych. Celem była identyfikacja barier utrudniających pacjentom systematyczne stosowanie się do zaleceń lekarza. Wyniki badania w postaci raportu zatytułowanego Polskiego Pacjenta Portret Własny dostępne są na stronie w zakładce Fundacja. źródło: Polpharma 7

8 Ciekawostki Oliwa z oliwek zbawienna dla zębów Oliwa z oliwek może chronić zęby przed próchnicą czytamy w portalu Onet.pl. Naukowcy szwajcarscy badali skuteczność kilku substancji w zapobieganiu próchnicy i stwierdzili, że chociaż czysta oliwa z oliwek nie zapobiega ścieraniu się szkliwa i zębiny, to już w przypadku emulsji z 2 proc. oliwy oraz płynu do płukania ust z 2 proc. oliwy stwierdzono taki efekt ochronny. Oliwa z oliwek zawiera również cenne przeciwutleniacze, które usuwają z powierzchni zębów chorobotwórcze wolne rodniki. Badacze nie potrafią odpowiedzieć na pytanie, dlaczego czysta oliwa nie zapewnia zębom tak skutecznej ochrony, jak jej mocno rozcieńczona wersja. Antykoncepcyjne ultradźwięki Naukowcy testują nowy pomysł na męską antykoncepcję: ultradźwięki donosi serwis Onet.pl. Chociaż prace te nie są jeszcze zaawansowane, naukowcy z Uniwersytetu Północnej Karoliny sądzą, że metoda ultradźwiękowa może okazać się skutecznym sposobem na antykoncepcję dla par na całym świecie. Ultradźwięki mają tymczasowo zatrzymać produkcję plemników gdy zapas tych komórek zgromadzony w jądrach wyczerpie się, mężczyzna stanie się na jakiś czas bezpłodny. Metoda ta może zapewnić mężczyznom do sześciu miesięcy pewnej i taniej niehormonalnej antykoncepcji po zaledwie jednym zastosowaniu przyznaje cytowany przez portal BBC News dr James Tsuruta, który kieruje badaniami nad nową metodą. źródło: Onet.pl źródło: Onet.pl Polski wynalazek robi światową karierę Stworzony przez naukowców z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie rewolucyjny biomateriał do uzupełniania ubytków kostnych robi karierę w świecie informuje dziennik Polska The Times. Zaczęło się w marcu br. od artykułu w Kurierze Lubelskim. Najpierw wzbudził zainteresowanie ogólnopolskich mediów, a teraz już także światowych. Pojawił się też koncern farmaceutyczny, chętny do produkcji masowej. Znakomity wynalazek został już opatentowany w Polsce i jest w trakcie procedury przyznania mu prawnej ochrony międzynarodowej. Biomateriał do wypełniania ubytków stworzony przez lubelskich odkrywców ma właściwości zbliżone do naturalnych kości człowieka. Jest wytrzymały, elastyczny i łatwo wypełnia braki. Odkrycie może stać się przełomem w stomatologii implantacyjnej i ortopedii. źródło: Polska The Times Płaskostopie może powodować migreny Płaskostopie może być przyczyną uciążliwych migren i dolegliwości kręgosłupa donosi serwis ichoroby.pl. Brytyjscy uczeni utrzymują, że płaskie stopy mają wpływ na całą posturę ciała i związane z tym większe obciążenie mięśni od mięśni łydek po mięśnie brzucha i dolnej części kręgosłupa. Zdaniem ekspertów ze szpitala Charing Cross, niewłaściwa postawa ciała wynikająca z płaskostopia odpowiada również za 25 proc. przypadków ciężkich migren. źródło: ichoroby.pl 8 Farmacja Praktyczna 7-8 / 2010

9 Ciekawostki Tran może pomóc astmatykom Uczeni z kanadyjskiego instytutu Firestone odkryli, że tabletki z rybim tranem zapobiegają kaszlowi, zwężaniu się dróg oddechowych i kichaniu donosi serwis Teraz-zdrowie.pl. Naukowcy prowadzą obecnie testy, które pozwolą ustalić, czy bogaty w kwasy tłuszczowe omega-3 tran może redukować również objawy astmy. Jeżeli ich wyniki okażą się pozytywne, pacjenci będą mieli alternatywę dla leków sterydowych. Zdaniem ekspertów, przeciwzapalne właściwości tranu to właśnie zasługa korzystnych dla zdrowia kwasów tłuszczowych omega-3, w które obfituje mięso takich ryb, jak łososie, tuńczyki, makrele, śledzie i sardynki. źródło: Teraz-zdrowie.pl Mycie zębów zmniejsza ryzyko zawału Regularne mycie zębów co najmniej dwa razy dziennie może chronić przed zawałem serca podaje serwis Nasze-choroby.pl. Brytyjscy uczeni odkryli, że w przypadku osób, które nigdy lub bardzo rzadko dbają o higienę jamy ustnej, prawdopodobieństwo choroby serca jest aż o 70 proc. wyższe, niż w przypadku osób szczotkujących zęby dwa razy dziennie. Nieodpowiednia higiena jamy ustnej i krwawiące dziąsła pozwalają na przedostawanie się do układu krwionośnego aż 700 różnych rodzajów bakterii, które mogą powodować poważne schorzenia. Zależność pomiędzy częstotliwością mycia zębów i ryzykiem wystąpienia zawału serca okazała się istotna nawet po uwzględnieniu takich czynników, jak otyłość czy palenie papierosów. źródło: Nasze-choroby.pl Stres tuczy Wysoki poziom stresu sprzyja przybieraniu na wadze. Izraelscy uczeni odkryli gen, który sprawia, że pod wpływem silnego stresu człowiek nabiera apetytu na słodkie i tłuste pokarmy, wskutek czego szybko gromadzi zbędne kilogramy czytamy w portalu Onet.pl. Gen ma związek z produkcją białka Ucn3, które zwiększa apetyt oraz reguluje zużycie insuliny przez organizm. Zdaniem badaczy jest on również związany z cukrzycą typu II, więc jego gruntowne poznanie może pomóc w opracowaniu nowych leków przeciwcukrzycowych oraz nowych metod walki z otyłością. Naukowcy tłumaczą, że stres jest przydatną reakcją organizmu na sytuacje zagrażające życiu. Pod wpływem zmiany metabolizmu człowiek przyswaja jednak więcej cukrów i zapewnia swoim mięśniom więcej energii potrzebnej do ucieczki. źródło: Onet.pl Popcorn to samo zdrowie Popcorn może zapobiegać chorobom nowotworowym i sprzyjać utrzymaniu prawidłowej wagi ciała dowodzą wyniki najnowszych badań, publikowanych przez portal Onet.pl. Popularna przekąska towarzysząca wyprawom do kina jest cennym źródłem błonnika oraz witaminy B, a także pomaga w utrzymaniu stałego poziomu cukru we krwi i zmniejszeniu poziomu złego cholesterolu LDL. Badania dowodzą również, że dzięki wysokiej zawartości polifenoli prażona kukurydza może pomagać w zapobieganiu chorobom serca oraz nowotworom, ponieważ obecne w niej przeciwutleniacze skutecznie usuwają z organizmu szkodliwe wolne rodniki. Niezwykle zdrowe danie zamienia się w bombę kaloryczną dopiero po dodaniu podczas jego produkcji zbyt dużych ilości cukru, soli lub tłuszczu. źródło: Onet.pl 9

10 Raport Wakacje bez chorowania Większości typowo letnich dolegliwości można uniknąć. Pacjentów odwiedzających naszą aptekę tuż przed urlopem trzeba tylko zaopatrzyć w niezbędne leki i pouczyć, jak chronić zdrowie podczas wakacyjnych wojaży. autor: Agnieszka Magryta mgr farmacji Sezon wakacyjny to czas wypoczynku, zwiększonego ruchu turystycznego, podróżowania do innych stref klimatycznych. Tej letniej aktywności towarzyszy jednak intensyfikacja niektórych zagrożeń zdrowotnych. Ryzyko wystąpienia większości z nich można na szczęście zminimalizować, a nawet całkowicie wyeliminować. Wiedzą o tym, jak zabezpieczyć się przed letnimi chorobami, farmaceuta powinien podzielić się ze swymi pacjentami, by czas zarezerwowany przez nich na odpoczynek nie zamienił się w koszmar. Udary Długie fale upałów potrafią powodować zwiększoną ilość zgonów, szczególnie w aglomeracjach miejskich. W 2003 r. we Francji z powodu wysokich temperatur zmarło 14 tys. osób. Inne państwa europejskie również odnotowały w tym czasie wzrost śmiertelności we Włoszech o 4 tys., a w Portugalii o 1,3 tys. przypadków więcej. W trakcie upałów szczególną ostrożność muszą zachować osoby starsze z problemami związanymi z układem krążenia, przyjmujące leki moczopędne oraz leki przeciwdepresyjne. Zagęszcze- Warto poinformować naszych pacjentów, jak uniknąć typowo letnich dolegliwości, by czas zarezerwowany przez nich na odpoczynek nie zamienił się w koszmar 10 nie krwi przy jednoczesnym zwężeniu światła naczyń, np. w miażdżycy, utrudnia jej przepływ. Warto więc pamiętać o profilaktyce przeciwzakrzepowej i podawaniu kwasu acetylosalicylowego oraz dużej ilości płynów. Osobę, u której podejrzewamy pierwsze objawy udaru cieplnego należy posadzić w przewiewnym miejscu. Można również zalecić chłodne okłady na głowę przez 10 minut 3-4 razy dziennie przez 2, 3 dni. W przypadku omdleń postępujemy zgodnie z zasadami pierwszej pomocy. Poparzenia i ochrona oczu Aby zapobiec ewentualnym poparzeniom skóry, przebywanie na słońcu w czasie wzmożonych upałów powinno odbywać się z zachowaniem szczególnej ostrożności. Dotyczy to przede wszystkim osób ze zmianami barwnikowymi skóry. Co roku w Polsce diagnozuje się 6 tys. zachorowań na nowotwory skóry, w tym 2 tys. przypadków czerniaka złośliwego. Pacjentów warto latem uczulić, by regularnie obserwowali swoje znamiona, zwracali uwagę na ich specyficzne cechy bądź zachodzące zmiany (np. zwiększanie rozmiarów, nieregularne obrysy, niejednolite zabarwienie, wyniosłość na środku o porowatej powierzchni). W przypadku pacjenta z poparzeniem słonecznym należy zalecić zwiększoną podaż płynów, zimne okłady na czoło i potylicę oraz chłodzenie poparzonej skóry. Świetnie sprawdzają się preparaty zawierające pantenol (min. 5 proc), aloes, witaminy E i F lub okłady z kefiru czy maślanki. Warto pamiętać, że nawet zacienione miejsca lub zachmurzone niebo nie blokują promieniowania UV, a zatem stosowanie filtrów ochronnych jest niezbędne. Podobnie jak osłanianie głowy i ochrona oczu. Latem zapalenie spojówek pojawia się dużo częściej niż o innej porze roku. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że co roku 3 na 5 mln przypadków katarakty jest wywoły- Farmacja Praktyczna 7-8 / 2010

11 Raport wanych przez promieniowanie UV. Skuteczną ochroną oczu są odpowiednie okulary z filtrami i antyrefleksem, a w razie podrażnienia ulgę przynoszą krople nawilżające. Zatrucia i biegunka Wysoka temperatura sprzyjająca namnażaniu drobnoustrojów oraz skłonność do spożywania potraw z niepewnego źródła to podstawowe przyczyny letnich zatruć pokarmowych. Powodują je najczęściej Salmonella, Shigella, Escherichia coli czy Campylobacter jejuni, które z łatwością namnażają się wszędzie tam, gdzie higiena przygotowywania posiłków pozostawia wiele do życzenia. Źródłem zakażeń może być również skażona woda. W przypadku wystąpienia biegunki podróżnych lub biegunki tropikalnej należy zastosować lekkostrawną dietę, przyjmować probiotyki oraz nawadniać organizm płynami elektrolitowymi. Jeśli nie nastąpi poprawa, konieczne może być zastosowanie antybiotykoterapii. Warto podkreślić, że proste zabiegi higieniczne, jak mycie rąk przy pomocy mydła i bieżącej wody, zmniejszają ryzyko zatrucia o ponad 40 proc.! Rocznie problem biegunki dotyczy ok. 12 mln osób, a 88 proc. przypadków wynika z nieprzestrzegania podstawowych zasad higieny. Grzybica Podwyższona wilgotność i wysokie temperatury to idealne środowisko dla rozwoju grzybów. Sprzyjające warunki do namnażania potęguje korzystanie ze wspólnych łazienek lub noszenie nieprzewiewnego obuwia. Grzybica stóp to choroba paradoksalnie często nękająca osoby nadmiernie dbające o higienę. Częste mycie nóg, moczenie ich, zasadowe ph powodujące wypłukiwanie lipidowej warstwy skóry, a następnie niedokładne osuszanie skóry między palcami, zwiększają ryzyko grzybicy. Osobom z grzybicą możemy polecić preparaty w postaci kremów, żeli bądź sprayów. Krem najlepiej sprawdzi się na skórze suchej, np. na piętach, brzegach i grzbietach stóp, ramionach. Żel z kolei w miejscach bardziej wilgotnych, jak skóra między palcami, pod biustem, w pachwinach. Preparaty z klotrimazolem, mikonazolem lub ketokonazolem stosuje się 4-6 tyg. w grzybicy stóp, 2-4 tyg. w pozostałych przypadkach. Należy uczulić pacjentów, że cofnięcie objawów nie oznacza wyleczenia i trzeba kontynuować terapię jeszcze przez tydzień. Ze względu na czas stosowania wygodniejsze mogą być preparaty z terbinafiną, bowiem leczenie trwa 1-2 tygodnie. Fotodermatozy Fotodermatozy egzogenne powstają głównie po ekspozycji na promieniowanie UVA, po wcześniejszym zastosowaniu (ogólnie lub miejscowo) substancji fototoksycznych lub fotoalergicznych. Dochodzi wówczas do rozwoju fototoksycznego lub fotoalergicznego zapalenia skóry. Najczęściej do tego typu reakcji dochodzi w przypadku azytromycyny, ciprofloksacyny, ibuprofenu, diklofenaku, ketoprofenu i amiodaronu. Pacjentów stosujących np. żele przeciwbólowe należy pouczyć o konieczności chronienia po- Zaopatrzeni w niezbędne leki i pouczeni przez farmaceutę urlopowicze mają szansę uniknąć większości typowo letnich dolegliwości smarowanych miejsc przed działaniem promieni słonecznych, a w przypadku wystąpienia uczuleń, definitywnym odstawieniu medykamentu. Osoby z tendencją do reakcji skórnych na słońce powinny stosować filtry, najlepiej mineralne, gdyż paradoksalnie niektóre filtry chemiczne również mogą uczulać. Istniejące odczyny zmniejszy podanie leków przeciwhistaminowych. Choroby odkleszczowe Zmiany klimatyczne oraz niektóre czynniki biologiczne powodują nasilone ostatnio występowanie kleszczy, których ukłucie może powodować wiele groźnych chorób. Do polskich szpitali w ostatnich latach trafia ok. 8 tys. pacjentów z boreliozą. To 10 razy więcej niż przed 10 laty! Na kleszczowe zapalenie mózgu w 2007 r. w Polsce zachorowało 200 osób. U proc. występują trwałe następstwa, jak niedowłady czy zaburzenia psychiczne. Aby zminimalizować ryzyko, pacjent powinien zakrywać jak największe powierzchnie skóry ubraniami, stosować repelenty, a po powrocie ze spaceru dokładnie przejrzeć całe ciało. Kleszczy można się pozbyć przez ich wykręcenie, a potem odkażenie miejsca ukąszenia. Niepokojące objawy to rumień wędrujący, mogący świadczyć o zakażeniu boreliozą, dlatego jeżeli zaobserwujemy niepokojące zaczerwienienie o regularnym kształcie, należy udać się do lekarza. Zwykłą reakcję alergiczną możemy zniwelować środkami przeciwhistaminowymi, a opuchliznę okładami z sody. Podyskutuj o tym na forum!

12 Sonda Z naszą wiedzą możemy sporo zdziałać Czy apteka to dobre miejsce na prowadzenie profilaktyki antynowotworowej? Osoby, którym zadaliśmy to pytanie, nie mają co do tego żadnych wątpliwości. Uwzględnienie w tym procesie farmaceutów może stać się kluczowym elementem walki z rakiem. wysłuchał: Maksymilian Wysomirski Olga Żakowicz prezes fundacji Kobiety dla Kobiet rozpowszechniającej wśród kobiet informacje o profilaktyce raka szyjki macicy Mam doświadczenie w pracy z kobietami i wiem, że panie darzą farmaceutów wielkim zaufaniem. Dlatego profilaktyka antynowotworowa w aptece to świetny pomysł. Właściwie trudno wyobrazić sobie lepsze miejsce na tego typu działania. Obecnie profilaktykę w tym zakresie prowadzi się w najróżniejszych miejscach, nawet na festynach, kiermaszach czy jarmarkach promujących zdrowy tryb życia. Nie widzę więc przeszkód, by podobne działania prowadzić w aptekach. Tym bardziej, że do farmaceuty idzie się dziś już nie tylko po to, by kupić lek. Pacjenci oczekują od farmaceutów fachowych porad, sugestii, czasami uspokojenia, że wszystko jest dobrze. Gdy pacjent kupuje lek na dolegliwości towarzyszące nowotworom, farmaceuta powinien działać natychmiast. Jeśli zasugeruje, że taka osoba powinna się przebadać, bo istnieje ryzyko raka, to taka sugestia na pewno zostanie poważnie potraktowana. Być może dzięki skoordynowanym działaniom farmaceutów i lekarzy uda się uratować więcej ludzkich istnień. Wiesława Zielińska Stowarzyszenie Amazonki Nowotwór piersi należy to tych, które są niemal w 100 proc. uleczalne. Warunek jest jeden: musi być wcześnie wykryty. Nie jest to trudne wystarczy się samemu kontrolować i robić mammografię. Niestety, wiele kobiet, szczególnie z mniejszych miast i wsi, nie pamięta o tym. A nawet jak pamięta, to nie wie jak i gdzie zrobić takie badanie. Dlatego wystarczy czasem wskazanie adresu, telefonu gdzie można uzyskać pomoc w tym zakresie. Od tego powinien być le- 12 karz pierwszego kontaktu, jednak kontakt z nim jest często utrudniony. Z farmaceutą nie ma tego problemu. Nie trzeba wcześniej zapisywać się na wizytę. Wystarczy wejść do apteki i zapytać. Dlatego uważam, że włączenie się farmaceutów w szeroko pojętą profilaktykę nowotworową, może stać się kluczowym elementem, który mógłby znacząco obniżyć odsetek osób umierających na raka. Aptekarze mają przecież ogromną wiedzę, którą zdobywają na studiach. Niewykorzystywanie ich w profilaktyce nowotworowej jest marnotrawstwem ludzkiego potencjału i musi być jak najszybciej zmienione. Piotr Jóźwiakowski prezes Okręgowej Izby Aptekarskiej w Krakowie W mojej aptece już od lat prowadzona jest profilaktyka antycukrzycowa. Z doświadczenia wiem, że tego typu działania przynoszą bardzo pozytywne rezultaty. Nie widzę przeciwwskazań, by podobne działania prowadzić w przypadku raka prostaty, szyjki macicy czy piersi. Za długo farmaceuci Pacjent wchodząc do apteki powinien mieć pewność, że jest w miejscu, gdzie zostanie mu udzielona pomoc od tej najprostszej, jaki lek jest najlepszy na przeziębienie, po tę bardziej złożoną gdzie się udać, by wykluczyć u siebie nowotwór Farmacja Praktyczna 7-8 / 2010

13 Sonda byli traktowani jak sklepikarze. Państwo w ich wykształcenie zainwestowało bardzo duże pieniądze, które do tej pory były marnotrawione, bo potencjał farmaceutów nie był wykorzystywany. Teraz na szczęście to się zmienia. Mamy zapisy o opiece farmaceutycznej, która doskonale się rozwija na Zachodzie. U nas dopiero raczkuje. W przekroczeniu pewnej bariery na pewno pomogłoby rozpropagowanie profilaktyki nowotworowej w aptekach. Pacjenci zaczęliby się przekonywać, że apteka to nie tylko sklep, gdzie nabywają produkt leczniczy, ale również po części placówka zdrowia gdzie mogą otrzymać poradę medyczną. Oczywiście, aby opieka farmaceutyczna była w pełni profesjonalna w aptece musi być zatrudniony farmaceuta specjalizujący się w tej dziedzinie oraz udostępnione specjalne pomieszczenie zapewniające intymność porady. Ale na razie to pieśń przyszłości. Póki co, w zupełności wystarczą ulotki dotyczące chorób nowotworowych i możliwość uzyskania informacji o najbliższej placówce medycznej, w której można przeprowadzić diagnostykę nowotworową. Krystyna Malinowska farmaceutka z Warszawy Pomysł prowadzenia profilaktyki antynowotworowej w aptekach jest doskonały. Należy tylko określić zasady, na jakich będzie się to odbywało. Dla większości ludzi słowo rak równa się śmierć. Dlatego rozmowa na ten temat musi przebiegać w bardzo delikatny sposób, tak aby nie przerazić pacjenta. Jeśli przyjdzie do mnie starszy mężczyzna i poprosi mnie o jakiś lek, bo odczuwa ból przy oddawaniu moczu, mogą to być problemy z prostatą, ale również jakieś niegroźne zapalenie. Konieczne jest opracowanie procedur oraz szkolenia, jak nakłonić pacjenta do przeprowadzenia badań nie strasząc go najgorszym. Chodzi o wyrobienie nawyku okresowych badań. A z tym jak na razie nie jest łatwo. Pacjenci podchodzą do swojego ciała jak do maszyny. Boli? To biorę kilka tabletek i ma przestać. Zmienić te nawyki będzie trudno i nie wiem czy społeczeństwo jest na to gotowe. Ale trzeba próbować. Marcin Kowal farmaceuta z Rzeszowa Jestem jak najbardziej za, tylko nie wiem jak taka profilaktyka miałaby wyglądać. W polskich aptekach niemal niemożliwe jest przeprowadzenie rozmowy na tak intymny temat. Przecież nie będę pytał każdej kobiety po 40. r.ż. czy robiła sobie mammografię. Ludzie przestaną do mnie przychodzić. Do tego potrzebna jest jakaś intymność. Przy okienku na pewno jej nie ma. W obecnej sytuacji pozostaje nam tylko rozdawanie ulotek. Na pewno to też pomaga, ale chyba nie o takim stopniu zaangażowania farmaceutów w profilaktykę nowotworową rozmawiamy. Już teraz w mojej aptece wiszą plakaty, które namawiają do wizyt u lekarzy w celu kontroli okresowej, zarówno kobiet jak i mężczyzn. Ja optowałbym za większym zaangażowaniem się naszego środowiska. Musimy pokazać naszym pacjentom, że wybór farmaceuty nie powinien opierać się Uwzględnienie farmaceutów w profilaktyce nowotworowej może być kluczowe dla obniżenia odsetka osób umierających na raka tylko na tym, gdzie można kupić taniej dany preparat. Pacjent wchodząc do apteki powinien mieć pewność, że jest w miejscu, w którym zostanie mu udzielona pomoc od tej najprostszej, jaki lek jest najlepszy na przeziębienie, po tę bardziej złożoną jak i gdzie się udać, by wykluczyć u siebie nowotwór. Marzena Nowak farmaceutka z Poznania Apteka jest bez wątpienia odpowiednim miejscem, aby prowadzić wszelką profilaktykę. To przecież od nas pacjenci dowiadują się często, że np. niegroźnie wyglądająca wysypka może być rakiem skóry i natychmiast trzeba udać się do specjalisty, choćby tylko po to, aby mieć pewność, że to nic poważnego. Uważam, że jeśli chodzi o profilaktykę nowotworową to farmaceuci mogą więcej wskórać niż lekarze. Choćby dlatego, że mamy kontakt z większą liczbą osób. Nie rozumiem, dlaczego do tej pory nie były prowadzone w aptekach tego typu akcje zakrojone na szeroką skalę. Co prawda zgłaszały się do nas różnego rodzaju fundacje, prosząc o możliwość powieszenia plakatu o tematyce profilaktyki nowotworowej czy pozostawienia ulotek. Oczywiście zawsze się zgadzałam, ale przecież my farmaceuci możemy w tym zakresie zrobić o wiele więcej. Podyskutuj o tym na forum!

14 Prawo Formalna poprawność graniczy z absurdem O procesach wytaczanych przez farmaceutów Narodowemu Funduszowi Zdrowia, z dr. Grzegorzem Kucharewiczem, prezesem Naczelnej Rady Aptekarskiej, rozmawia Lilianna Bartowska-Lewicka. Czy wiadomo, ile spraw sądowych toczy się między aptekarzami a NFZ? Czy wyroki są korzystne dla farmaceutów? Farmaceuci często nie informują Naczelnej Izby Aptekarskiej o procesach z Narodowym Funduszem Zdrowia, tak więc nie mamy na ten temat szczegółowych danych. Wyroki w tych procesach są nieprzewidywalne. Można odnieść wrażenie, iż sędziowie gubią się w zawiłościach prawa farmaceutycznego i wszystkich obowiązujących rozporządzeniach. Często zatem w jednej instancji farmaceuta wygrywa, w drugiej zaś przegrywa. Procesy toczą się latami i są kosztowne. Fundusz powołuje się na rozporządzenia Ministra Zdrowia i wyniki prowadzonych przez siebie kontroli... Zasady dostępu i zakres świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych określa, zgodnie z Konstytucją RP, akt rangi ustawowej, a nie rozporządzenie Ministra Zdrowia, czy tym bardziej, jakiekolwiek zarządzenie prezesa NFZ. Nikt nie podważa celowości podejmowania decyzji o kontrolach, zastrzeżenia budzi jednak sposób ich przeprowadzania oraz dokonywana interpretacja przepisów, decydująca o wynikach kontroli. Niestety, kontrolerzy Funduszu, często nieposiadający odpowiedniego doświadczenia w pracy w aptece, koncentrują się na drobnych, nieistotnych Nikt nie podważa celowości podejmowania decyzji o kontrolach, zastrzeżenia budzi jednak sposób ich przeprowadzania oraz dokonywana interpretacja przepisów, decydująca o wynikach kontroli 14 z punktu widzenia procesu ordynowania i wydawania leku, uchybieniach formalnych. Wyjaśnienia wymaga, że recepta lekarska stanowi wyraz określonej decyzji terapeutycznej i sama w sobie stanowi jedynie środek do uzyskania przez pacjenta potrzebnego mu leku. W wypadku leków refundowanych celem takiej recepty jest także umożliwienie choremu dostępu na określonych warunkach do przysługującego mu zgodnie z prawem leku, w wyniku decyzji uprawnionego lekarza. Posunięte do absurdu żądanie poprawności formalnej recepty nie może być celem samym w sobie i niekiedy musi ustępować nakazowi ochrony życia lub zdrowia pacjenta. Jeżeli na recepcie lekarskiej znajdują się wszystkie elementy, pozwalające ustalić, czy pacjent jest uprawniony do danego leku refundowanego oraz czy dany lek może być wypisany przez lekarza wystawiającego receptę, to spełnione zostają ustawowe warunki dostępu do refundowanego leku. Nie można stwierdzić, że wydanie leku nastąpiło bez recepty. NFZ próbuje forsować tezę, iż każdy, nawet najmniej istotny element recepty, decyduje o jej ważności, a w konsekwencji o prawie pacjenta do przysługującego mu świadczenia. Rozumowanie takie prowadzi do wniosku, że wszelkie wątpliwości co do poprawności wystawienia recepty powinny być interpretowane na niekorzyść pacjentów. Fundusz uznaje za słuszne odbieranie aptekom refundacji także wtedy, gdy na podstawie recepty wystawionej przez lekarza osoba uprawniona nabyła przysługujący jej lek. Żądania zwrotu refundacji są wysuwane nawet po wielu latach od wydania leku. Oznacza to, iż mechanizm przewidziany ustawą zagwarantował pacjentowi lek, ale za drobne uchybienia formalne na recepcie odpowiedzialność ma ponieść farmaceuta, a nie osoba wystawiająca wadliwą receptę. Samorząd nigdy nie zgodzi się na takie podejście. Konsekwencje uchybień formalnych muszą obciążać w tym wypadku osobę wystawiającą receptę, a nie aptekę. Tymczasem kary dla farmaceutów są dotkliwe, niekiedy wręcz drastyczne. Uważamy, że Fundusz uzurpuje sobie uprawnienia, które mu na podstawie obowiązujących przepisów nie przy- Farmacja Praktyczna 7-8 / 2010

15 Prawo sługują. Wykorzystując swoją przewagę organizacyjną i finansową nad indywidualnymi aptekami narzuca niekorzystne interpretacje obowiązujących przepisów prawa, żądając często kwot całkowicie nieadekwatnych do uchybień stwierdzonych na receptach. W całym kraju odnotowaliśmy wiele tego rodzaju bulwersujących zdarzeń. Recepty były kwestionowane w całości, np. z powodu wpisania skróconej nazwy miejscowości lub ze względu na pominięcie przez lekarza kodu pocztowego. Jedna z aptek w Świętokrzyskiem realizowała recepty, na których lekarze wpisywali skróconą nazwę miejscowości. Była tam tylko jedna apteka. NFZ wezwał ją do zwrotu refundacji w wysokości 220 tys. zł. Farmaceuta wydający lek nie miał wpływu na sposób wystawiania recepty, a zarzucone uchybienie było z punku widzenia celu wystawiania recepty całkowicie nieistotne. W konsekwencji dalsze funkcjonowanie apteki oraz dorobek całego życia aptekarza zostały poważnie zagrożone. W jaki sposób samorząd aptekarski wspiera farmaceutów w sporach z Funduszem? W pismach do Ministerstwa Zdrowia NIA wielokrotnie informowała o kontrolach Funduszu i o formułowanych po ich zakończeniu żądaniach. Na wiosnę 2008 r. Mazowiecki OW NFZ rozpoczął na szeroką skalę kontrole aptek, dotyczące wydawania większej ilości niż jedno opakowanie produktów leczniczych: Diphereline SR inj. Im. 11,25 mg i Zoladex LA inj. Sc. 10,8 m. Kontrolerzy NFZ uznali, co do zasady, że wydawanie wymienionych leków w większej liczbie niż jedno opakowanie jest działaniem niewłaściwym i apteki zobowiązane są do zwrotu otrzymanej refundacji. Po zakończeniu kontroli sformułowano bardzo wysokie żądania finansowe wobec kontrolowanych aptek, dochodzące do kilkuset tys. zł. Bezpośrednio po rozpoczęciu tych kontroli, w czerwcu 2008 r., na prośbę członków OIA w Warszawie wystosowałem pismo do prezesa NFZ, w którym jednoznacznie stwierdziłem, że prowadzone kontrole nie ustalają żadnych nowych okoliczności faktycznych, ich wyniki stanowią powtórzenie danych, jakie NFZ od dawna posiada, a które zostały przekazane przez apteki. Podkreśliłem, że istota prowadzonych działań kontrolnych sprowadza się do podważenia przez Mazowiecki Oddział Wojewódzki NFZ legalności jego działań w ciągu ostatnich pięciu lat. Wyraźnie stwierdziłem w tym wystąpieniu, że obecnie nie ma podstaw prawnych do żądania zwrotu przez apteki otrzymanych kwot refundacji. W sprawie tej samorząd aptekarski występował wielokrotnie do prezesa NFZ oraz Ministra Zdrowia. Jako prezes NRA na prośbę członków OIA uczestniczyłem w kilku oficjalnych spotkaniach, zarówno w siedzibie resortu, jak i Funduszu. W trakcie spotkania z sekretarzem stanu Jakubem Szulcem stanowisko kontrolowanych aptekarzy oraz samorządu aptekarskiego zostało szczegółowo omówione i uzasadnione, także przez przedstawiciela Biura Prawnego NIA. Niestety, sprawa nie została wyjaśniona na poziomie Ministerstwa Zdrowia i prezesa NFZ, dr Grzegorz Kucharewicz, prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej a Mazowiecki OW NFZ podtrzymał swoje stanowisko i większość spraw trafiła do sądów powszechnych. Z informacji, jakie uzyskujemy od aptekarzy pozostających w sporze z NFZ, wynika, że praktycznie wszystkie sprawy są wygrywane przez apteki, jednakże co należy podkreślić w sprawie tej nie wypowiadał się jeszcze Sąd Najwyższy. Konsekwentnie wspieramy aptekarzy, wielokrotnie podnosiliśmy, że samorząd aptekarski nie zgadza się na opisany sposób traktowania pracowników aptek oraz ich właścicieli. Pozostajemy w stałym kontakcie z farmaceutami procesującymi się z NFZ. W ostatnim czasie wystąpiłem w imieniu NIA do konsultanta krajowego w dziedzinie urologii, prof. dr. hab. med. Andrzeja Borówki, z prośbą o wyjaśnienie kluczowych kwestii medycznych związanych z toczącymi się procesami sądowymi. Uważam, że cała sprawa mogła być prawidłowo załatwiona na etapie przedsądowym, bez angażowania środków finansowych, w tym publicznych, gdyby druga strona, czyli NFZ oraz nadzorujący go Minister Zdrowia, z należytą uwagą rozważyła argumenty aptekarzy oraz reprezentującego ich samorządu. Mam nadzieję, że wyroki sądów powszechnych przypomną urzędnikom Funduszu, iż nie mają oni monopolu na wiedzę, a apteki muszą być traktowane jak równoprawny partner. Drodzy Czytelnicy! Chcemy podjąć wysiłek dokumentowania spraw sądowych przeciw zaleceniom pokontrolnym Narodowego Funduszu Zdrowia. Piszcie do nas (można anonimowo) usystematyzowany materiał opublikujemy na łamach naszego magazynu. Podyskutuj o tym na forum!

16 Prawo Prawo dla bezprawia Na temat protestu przeciwko wykorzystywaniu aptekarzy na potrzeby społeczne, ze Stanisławem Kalickim, właścicielem Apteki pod Lampionami w Pruszczu Gdańskim, rozmawia Barbara Misiewicz-Jagielak. ZZbuntował się Pan przeciwko decyzji Rady Powiatu, nakazującej Pańskiej aptece dyżury nocne? Na początku rozmawiałem, tłumaczyłem, a teraz się procesuję. Żyjemy w Unii Europejskiej, w realiach gospodarki rynkowej, gdzie nie powinno się zmuszać nikogo do pracy za darmo. Więcej do dokładania własnych pieniędzy do tej pracy. Nie udało się przekonać członków Rady Powiatu? Kiedy rozmawiałem z jej członkami wydawało mi się, że rozumieją moją argumentację. Dokładnie wyliczyłem, ile kosztuje mnie nocny dyżur. Wykazałem przy tym, że nie istnieje potrzeba nocnego dyżurowania w tym konkretnym mieście, ponieważ pacjenci po prostu nie przychodzą do naszej apteki w nocy. Być może wynika to z faktu, że do całodobowej apteki na Dworcu Głównym w Gdańsku mają zaledwie 10 km. Podałem przykłady z krajów Unii Europejskiej, gdzie za taką służbę aptekarze dostają wynagrodzenie od instytucji odpowiedzialnych za ochronę zdrowia. Tymczasem nasze prawo każe za to płacić właścicielom aptek. Czasami nocny dyżur pełni właściciel, wówczas nie musi płacić dyżurantowi To fakt, a rano staje przy pierwszym stole i cały dzień wydaje leki. To się kłóci ze zdrowym rozsądkiem. Rada Powiatu ma obowiązek zasięgnąć opinii samorządu aptekarskiego. Czy Izba Aptekarska poparła Pana? Tak popiera mnie... ale do tej pory wydawała decyzje pozytywne.??? Dostałem obietnicę, że każda następna będzie negatywna. Uff, trochę mnie to przeraziło. Wydawało mi się, że Izba Aptekarska reprezentuje interesy aptekarzy... Oczywiście, dlatego bez poparcia Okręgowej Izby reprezentującej farmaceutów nasz głos się nie liczy. A media? Przecież ta argumentacja jest logiczna, a prawo wydaje się być z punktu widzenia właści- 16 ciela apteki bezprawiem. Czy zwracaliście się do prasy, telewizji? Media stanęły po stronie Rady Powiatu, nie poparły naszego protestu. Dlatego wiem, że nie oglądając się na nikogo muszę działać sam. Złożyłem skargę na decyzję Rady Powiatu, niestety uznano ją za bezzasadną. Następnym krokiem było złożenie skargi do Sądu Administracyjnego (czekam na termin pierwszej rozprawy), potem do Trybunału Konstytucyjnego, by na końcu skargę skierować do Strasburga. Długa droga... Długa, ale nie mam wyjścia, muszę ją przejść. Zwróciłem się o pomoc do Rzecznika Praw Obywatelskich, obiecał pomóc. Czy wielu jest takich zbuntowanych aptekarzy? Wielu. Często się o nich pisze w prasie, niestety, tak jak mówiłem, media zwykle nie stają po naszej stronie. Wielu jest też takich, którzy się do podobnych niesprawiedliwych nakazów przyzwyczaili i nie protestują. Drodzy Czytelnicy! Zapraszamy do dyskusji na forum naszej strony internetowej. Jeśli borykają się Państwo z podobnym problemem, nasz rozmówca obiecał pomoc merytoryczną i podał swój adres internetowy: aptekadlaciebie@pw.onet.pl. Podstawa prawna: Art. 94. Ustawy Prawo farmaceutyczne: l Rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych powinien być dostosowany do potrzeb ludności i zapewniać dostępność świadczeń również w porze nocnej, w niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy. l Rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych na danym terenie ustala zarząd powiatu po zasięgnięciu opinii wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) gmin z terenu powiatu i samorządu aptekarskiego. Podyskutuj o tym na forum! Farmacja Praktyczna 7-8 / 2010

17 Opieka farmaceutyczna Kompletujemy wakacyjną apteczkę Sezon urlopowy w pełni. W aptekach coraz więcej pacjentów prosi farmaceutów o pomoc w skompletowaniu preparatów, które mogą okazać się niezbędne podczas letnich wojaży. Poniżej nasze sugestie, czego w wakacyjnej apteczce zabraknąć nie powinno. RANIGAST MAX Objawowe leczenie dolegliwości żołądkowych, nie związanych z chorobą organiczną przewodu pokarmowego: zgaga, niestrawność, nadkwaśność, ból w nadbrzuszu. W krótkim czasie usuwa zgagę i niestrawność. Hamuje wydzielanie kwasu w żołądku. POLOCARD Zawiera ASA w dawce 75 i 150 mg, dostępny jest w opakowaniach 30 i 60 tabl. Stosowany w schorzeniach sercowo-naczyniowych. Wskazany w leczeniu choroby niedokrwiennej serca, w przypadku grożącego lub przebytego zawału mięśnia sercowego. Ponadto przy unieruchomieniu kończyn oraz skłonności do tworzenia się zakrzepów i zatorów na tle dziedzicznym lub nabytym. Czasem jedna tabletka dziennie wystarczy, by uchronić się przed zawałem serca czy udarem niedokrwiennym mózgu. POLPRAZOL ACIDCONTROL Objawy cofania się treści żołądkowej do przełyku (refluks żołądkowo-przełykowy). Objawowe leczenie dolegliwości pieczenia w przełyku (zgaga). Stosowany w terapii kilkudniowej zabezpiecza przed nawracającą zgagą. Zawiera nowoczesną substancję hamującą wydzielanie kwasu w żołądku (do 24 h). STARAZOLIN HYDROBALANCE Wyrób medyczny. Długotrwale nawilżające krople do oczu, zalecane dla osób mających zespół suchego oka, przebywających w klimatyzowanych pomieszczeniach, dużo podróżujących samochodem i oglądających telewizję. Zawiera kwas hialuronowy, który skutecznie nawilża oko, a dodatkowo występuje naturalnie w łzach, przez co jest bezpieczny i nie uczula. Nie zawiera konserwantów Może być stosowany przez osoby noszące szkła kontaktowe. PYRALGINA Niesteroidowy lek o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Lek wskazany w leczeniu bólu różnego pochodzenia o dużym nasileniu oraz gorączki, gdy zastosowanie innych środków jest przeciwwskazane lub nieskuteczne. ACIDOLAC Suplement diety. Probiotyki wchodzące w skład preparatu Acidolac przywracają i pomagają w utrzymaniu prawidłowego składu flory bakteryjnej przewodu pokarmowego, która stanowi naturalną barierę dla rozwoju niekorzystnej mikroflory. 17

18 Opieka farmaceutyczna Polocard (Acidum acetylsalicylicum) Skład i postać: 1 tabletka dojelitowa zawiera 75 mg lub 150 mg kwasu acetylosalicylowego. Wskazania: Hamowanie agregacji płytek krwi w profilaktyce chorób układu krążenia, które grożą powstaniem zakrzepów i zatorów w naczyniach krwionośnych (zawał serca, choroba niedokrwienna serca), w profilaktyce innych chorób przebiegających z zakrzepami w naczyniach. Dawkowanie: Najczęściej 1-2 tabletki 75 mg lub 1 tabletka 150 mg na dobę w czasie lub po posiłku, popijając niewielką ilością wody. W świeżym zawale serca lub u pacjentów z podejrzeniem świeżego zawału serca: początkowa dawka nasycająca mg kwasu acetylosalicylowego raz na dobę. Tabletki należy rozgryźć, aby uzyskać szybkie wchłanianie. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą oraz na inne niesteroidowe leki przeciwzapalne; astma oskrzelowa, przewlekłe schorzenia układu oddechowego, gorączka sienna lub obrzęk błony śluzowej nosa; czynna choroba wrzodowa żołądka i (lub) dwunastnicy oraz stany zapalne lub krwawienia z przewodu pokarmowego; zaburzenia krzepnięcia krwi oraz jednoczesne leczenie lekami przeciwzakrzepowymi; ciężka niewydolność serca, wątroby lub nerek; ostatnie 3 miesiące ciąży; niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej; u dzieci w wieku poniżej 12 lat ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Reye a; jednocześnie z metotreksatem w dawkach 15 mg/tydzień lub większych. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Zachować ostrożność stosując produkt u pacjentów z: zaburzeniami czynności nerek oraz z przewlekłą niewydolnością nerek, młodzieńczym reumatoidalnym zapaleniem stawów i (lub) toczniem rumieniowatym układowym oraz zaburzoną czynnością wątroby (kontrolować czynność wątroby); stosujących ibuprofen; w przypadku: krwotoków z narządów rodnych, nadmiernego krwawienia miesiączkowego, stosowania systemu terapeutycznego domacicznego, nadciśnienia tętniczego oraz niewydolności serca; nie stosować u pacjentów przyjmujących: doustne leki przeciwcukrzycowe z grupy sulfonylomocznika, leki przeciw dnie; podczas stosowania leku nie należy spożywać alkoholu; u pacjentów w podeszłym wieku produkt należy stosować w mniejszych dawkach i w większych odstępach czasowych; bardzo ostrożnie stosować u pacjentek w I i II trymestrze ciąży i u kobiet karmiących piersią. Lek należy odstawić na 5 do 7 dni przed planowanym zabiegiem chirurgicznym. Zachować ostrożność podczas stosowania z metotreksatem w dawkach mniejszych niż 15 mg/tydzień. Zaleca się odstawienie salicylanów 24 do 48 godzin przed podaniem dużych dawek metotreksatu we wlewach dożylnych. Działania niepożądane: Niestrawność (zgaga, nudności, wymioty), bóle brzucha, brak łaknienia, rzadko stany zapalne błony śluzowej żołądka i jelit; choroba wrzodowa żołądka i (lub) dwunastnicy bardzo rzadko prowadzące do krwotoków i perforacji; rzadko przemijające zaburzenia czynności wątroby ze zwiększeniem aktywności aminotransferaz, fosfatazy alkalicznej i stężenia bilirubiny; może wystąpić także ogniskowa martwica komórek wątrobowych, tkliwość i powiększenie wątroby, szczególnie u pacjentów z młodzieńczym reumatoidalnym zapaleniem stawów, układowym toczniem rumieniowatym, gorączką reumatyczną lub chorobą wątroby w wywiadzie, zawroty głowy i szumy uszne, będące zazwyczaj objawami przedawkowania, zaburzenia słuchu, zwiększone ryzyko krwawień, wydłużenie czasu krwawienia, czasu protrombinowego, trombocytopenia, niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze; reakcje nadwrażliwości: astma, odczyny skórne, wysypka, pokrzywka, obrzęk, świąd, zaburzenia sercowo-oddechowe. U pacjentów z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej może wystąpić niedokrwistość hemolityczna oraz leukopenia, agranulocytoza lub eozynopenia, rzadko martwica brodawek nerkowych i śródmiąższowe zapalenie nerek, białkomocz oraz obecność leukocytów i erytrocytów w moczu. Bardzo rzadko ciężkie reakcje włączając wstrząs anafilaktyczny. Długotrwałe przyjmowanie leków zawierających kwas acetylosalicylowy może być przyczyną bólu głowy, który nasila się podczas przyjmowania kolejnych dawek. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu: Polocard tabletki dojelitowe 75 mg i 150 mg odpowiednio R/7280 oraz R/7281 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa, tel ; fax Lek wydawany bez recepty. Polprazol Acidcontrol (Omeprazolum) Skład i postać: 1 kapsułka dojelitowa, twarda zawiera 10 mg omeprazolu. Wskazania: objawy cofania się treści żołądkowej do przełyku (refluks żołądkowo-przełykowy), objawowe leczenie dolegliwości pieczenia w przełyku (zgaga). Dawkowanie i sposób podawania: Dorośli (powyżej 18 lat): zgaga występująca dwa i więcej razy w tygodniu 10 lub 20 mg raz na dobę. U pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby należy zmniejszyć dobową dawkę leku. Osoby z niewydolnością wątroby powinny zwrócić się do lekarza. Pełne działanie leku następuje zwykle po ok. 4 dniach. Jeśli po 2 tyg. nie nastąpi zmniejszenie dolegliwości lub po zakończeniu leczenia nastąpi szybki nawrót objawów należy przeprowadzić dalsze badania diagnostyczne. Lek należy przyjmować przed posiłkiem lub na czczo. Kapsułek nie należy żuć ani rozgryzać. W przypadku trudności w połykaniu, kapsułkę można otworzyć, jej zawartość wymieszać z niewielką ilością soku owocowego lub jogurtu. Zawiesinę należy przyjąć bezpośrednio po przygotowaniu. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na omeprazol lub którykolwiek składnik preparatu; jednoczesne przyjmowanie atanazawiru. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Stosowanie leków antysekrecyjnych powoduje niewielkie zwiększenie ryzyka zakażeń przewodu pokarmowego bakteriami takimi jak: Campylobacter czy Salmonella. Należy zachować ostrożność u pacjentów wymagających jednoczesnego stosowania innych leków (choroba wrzodowa wywołana przez NLPZ lub eradykacja Helicobacter pylori), ze względu na możliwość wystąpienia interakcji. U pacjentów z ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby, należy okresowo kontrolować aktywność enzymów wątrobowych. Podczas dożylnego stosowania omeprazolu obserwowano przypadki utraty wzroku lub słuchu. Dlatego u pacjentów ciężko chorych zaleca się kontrolę wzroku i słuchu. Omeprazolu nie powinno się stosować u pacjentów z zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy lub niedoborem sacharazy-izomaltazy. Należy rozważyć stosowanie leku u pacjentów będących na diecie ubogo sodowej (1 kaps. zawiera 0,3265 mg sodu). Ze względu na zawartość barwnika żółcieni pomarańczowej lek może powodować reakcje alergiczne. Działania niepożądane: Często: zaburzenia snu, bóle i zawroty głowy, ospałość; biegunka, zaparcia, wzdęcia, nudności, wymioty. Niezbyt często: zaburzenia widzenia, zaburzenia słuchu, zaburzenia smaku, zmiany aktywności enzymów wątrobowych; świąd, wykwity skórne, wypadanie włosów, rumień wielopostaciowy lub nadwrażliwość na światło, zwiększona potliwość; obrzęki obwodowe. Rzadko: anemia niedobarwliwa, anemia mikrocytowa u dzieci; parestezje, uczucie pustki w głowie, dezorientacja i omamy szczególnie u pacjentów ciężko chorych lub w podeszłym wieku; brązowo-czarne zabarwienie języka podczas jednoczesnego stosowania klarytromycyny, łagodne torbiele gruczołowe; osłabienie siły mięśniowej, bóle mięśni i stawów. Bardzo rzadko: zmiany w obrazie krwi, odwracalna trombocytopenia, leukopenia lub pancytopenia i agranulocytoza; pokrzywka, podwyższona temperatura, obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli lub wstrząs anafilaktyczny, alergiczne zapalenie naczyń, gorączka; pobudzenie i depresja szczególnie u pacjentów ciężko chorych lub w podeszłym wieku; suchość w jamie ustnej, zapalenie śluzówki jamy ustnej, kandydoza, zapalenie trzustki; zapalenie wątroby, niewydolność wątroby, encefalopatia u pacjentów z ciężką chorobą wątroby w wywiadzie; zespół Stevensa-Johnsona lub martwica toksyczno-rozpływna naskórka; śródmiąższowe zapalenie nerek; hiponatremia, ginekomastia. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 8958 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa, tel ; fax Lek dostępny bez recepty. Pyralgina (Metamizolum natricum) Skład i postać: 1 tabletka zawiera 500 mg metamizolu sodu. Wskazania: Ból różnego pochodzenia o dużym nasileniu oraz gorączka, gdy zastosowanie innych środków jest przeciwwskazane lub nieskuteczne. Dawkowanie i sposób podawania: Zależnie od nasilenia bólu. Dorośli: w bólach występujących sporadycznie oraz w gorączce jednorazowo od 1 do 2 tabletek. Maksymalna jednorazowa dawka wynosi 1 g, maksymalna dawka dobowa 3 g. Nie stosować dłużej niż 7 dni. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na: metamizol, pochodne pyrazolonu oraz inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (objawiająca się obrzękiem naczynioruchowym, pokrzywką, nieżytem nosa); zmiany w obrazie morfologicznym krwi (agranulocytoza, leukopenia, niedokrwistość); ostra niewydolność nerek lub wątroby, ostra porfiria wątrobowa; astma (wywołana lub zaostrzona przez niesteroidowe leki przeciwzapalne); wrodzony niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej. Nie stosować z innymi lekami z grupy pochodnych pirazolonu (aminofenazon, fenylobutazon, oksyfenbutazon). Nie stosować w ciąży i w okresie karmienia piersią. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Stosować ostrożnie u pacjentów: ze skurczowym ciśnieniem tętniczym krwi mniejszym niż 100 mm Hg; z niewydolnością serca, nerek, wątroby; z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy; z astmą oskrzelową (w szczególności jeśli towarzyszy jej polipowate zapalenie błony śluzowej nosa i zatok). Stosowanie leku w dużych dawkach lub długotrwale zwiększa ryzyko agranulocytozy, dlatego lek nie powinien być stosowany dłużej niż 7 dni. W razie wystąpienia objawów agranulocytozy (podwyższonej temperatury ciała połączonej z bólem gardła i owrzodzeniami w jamie ustnej) natychmiast odstawić preparat i skontaktować się z lekarzem. W przypadku wystąpienia objawów reakcji anafilaktycznej, np. duszności, obrzęku języka, obrzęku naczynioruchowego, wysypki czy pokrzywki należy natychmiast odstawić preparat i wezwać pomoc lekarską, gdyż istnieje zagrożenie życia. Działania niepożądane: Niezbyt często: osutka polekowa. Rzadko: leukopenia, zmiany skórne grudkowo-plamkowe, zmiany w obrębie skóry i błon śluzowych (świąd, pieczenie, zaczerwienienie, pokrzywka, obrzęk), duszność, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, uogólniona pokrzywka, ciężki obrzęk naczynioruchowy (także w obrębie krtani), ciężki skurcz oskrzeli, zaburzenia rytmu serca, spadek ciśnienia tętniczego (niekiedy poprzedzonym jego wzrostem), napady astmy. Bardzo rzadko: agranulocytoza, małopłytkowość, w przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów agranulocytozy należy natychmiast przerwać podawanie preparatu i skontrolować obraz krwi. Pogorszenie czynności nerek, białkomocz, skąpomocz, bezmocz, ostra niewydolność nerek, przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek z martwicą brodawek nerkowych, retencja wody i jonów sodowych z tworzeniem się obrzęków, zespół Stevens-Johnsona lub Lyella, wstrząs. Częstość nieznana: niedokrwistość hemolityczna, niedokrwistość aplastyczna, uszkodzenie szpiku (niekiedy kończące się zgonem), uszkodzenie wątroby. Zastosowaniu bardzo dużych dawek metamizolu może powodować czerwone zabarwienie moczu. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma SA. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu Nr R/3290 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa, www. polpharma.pl; tel.: ; fax: Lek dostępny bez recepty. Ranigast MAX (Ranitidinum) Skład i postać: 1 tabletka powlekana zawiera 150 mg ranitydyny. Wskazania: Objawowe leczenie dolegliwości żołądkowych nie związanych z chorobą organiczną przewodu pokarmowego: niestrawność (dyspepsja), zgaga, nadkwaśność, ból w nadbrzuszu. Dawkowanie i sposób podawania: Pacjenci w wieku powyżej 16 lat. W przypadku wystąpienia objawów niestrawności należy zastosować 1 tabletkę. Tabletkę należy połknąć w całości, popijając niewielką ilością wody. Dobowa dawka leku nie powinna być większa niż 150 mg ranitydyny. Nie stosować dłużej niż 2 tygodnie. Jeśli dolegliwości nie ustępują po 2 tygodniach leczenia, należy bezzwłocznie zweryfikować diagnozę. U pacjentów z niewydolnością nerek (klirens kreatyniny mniejszy niż 50 ml/min) wydalanie ranitydyny może być zmniejszone, co może prowadzić do zwiększenia jej stężenia w surowicy krwi. Hemodializa zmniejsza stężenie ranitydyny w surowicy. U pacjentów przewlekle dializowanych należy podać ranitydynę w dawce 150 mg bezpośrednio po dializie. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na ranitydynę lub którąkolwiek substancję pomocniczą. Nie stosować u dzieci w wieku poniżej 16 lat. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Leczenie antagonistami receptora histaminowego H2, może maskować objawy raka żołądka i opóźniać właściwe rozpoznanie. U pacjentów z niewydolnością nerek należy odpowiednio zmniejszyć dawkę dobową leku. U pacjentów z niewydolnością wątroby należy zachować ostrożność. Pacjenci, którzy stosują równocześnie NLPZ i ranitydynę powinni być systematycznie kontrolowani, szczególnie osoby w podeszłym wieku oraz z chorobą wrzodową w wywiadzie. Ranitydyna może wywołać ostre napady porfirii, należy unikać stosowania leku u pacjentów z ostrą porfirią w wywiadzie. W pewnych grupach pacjentów, jak osoby w podeszłym wieku, chorzy z cukrzycą lub z zaburzeniami odporności może istnieć zwiększone ryzyko zachorowania na zapalenie płuc, w okresie wzmożonego nasilenia przypadków tej choroby. Ranigast MAX zawiera żółcień pomarańczową, która może powodować reakcje alergiczne. Działania niepożądane: Rzadko: reakcje nadwrażliwości (pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, gorączka, skurcz oskrzeli, niedociśnienie i ból w klatce piersiowej), przemijające zmiany aktywności enzymów wątrobowych, wysypka skórna. Bardzo rzadko: zmiany w obrazie krwi (leukopenia, trombocytopenia), zwykle przemijające, agranulocytoza lub pancytopenia, czasami z hipoplazją lub aplazją szpiku, wstrząs anafilaktyczny, przemijające stany splątania, depresja i omamy, szczególnie u pacjentów ciężko chorych lub pacjentów w podeszłym wieku, bóle głowy (czasami silne), zawroty głowy i przemijające zaburzenia dotyczące ruchów mimowolnych, przemijające niewyraźne widzenie, prawdopodobnie w wyniku zaburzenia akomodacji oka, bradykardia i blok przedsionkowo-komorowy, zapalenie naczyń, ostre zapalenie trzustki, biegunka, zapalenie wątroby (komórkowe, kanalikowe lub mieszane) przebiegające z żółtaczką lub bez (zwykle przemijające), rumień wielopostaciowy, wypadanie włosów, bóle mięśni i stawów, śródmiąższowe zapalenie nerek, przemijająca impotencja, ginekomastia. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa, tel ; fax Lek wydawany bez recepty. 18 Farmacja Praktyczna 7-8 / 2010

19

20 Opieka farmaceutyczna Pierwsza pomoc w czasie upałów Organizm ludzki, spalając substraty przemiany materii, zachowuje się jak piec. Gdyby nie mechanizmy służące utrzymaniu stałej temperatury ciała, z każdą godziną rosłaby ona o 1,1 st. C. Co robić, gdy podczas upałów mechanizmy te przestają poprawnie działać? autor: dr n. med. Lilianna Styka Katedra Medycyny Ratunkowej, Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu U Utrzymaniu stałej temperatury ciała służy szereg mechanizmów, jak choćby: l wydzielanie potu (ciężko pracując można tą drogą wydzielić ponad 1 litr wody w ciągu godziny!), l rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry i oddawanie ciepła do atmosfery tą drogą. Pierwszy z tych mechanizmów jest mniej wydajny w środowisku bardzo wilgotnym, drugi w sytuacji temperatury zewnętrznej wyższej niż temperatura ciała. Mechanizmy termoregulacji są mniej sprawne, a tym samym łatwiej dochodzi do przegrzania: l u dzieci i osób starszych, l u osób wykonujących pracę fizyczną lub uprawiających sport w warunkach wysokiej temperatury, l u osób niezaaklimatyzowanych, l u osób niedostosowujących zachowania do panujących temperatur (nie przyjmujących dostatecznej ilości płynów, unikających cienia), l u osób przyjmujących niektóre grupy leków lub środków odurzających, wpływających negatywnie na pocenie się lub termoregulację (antycholinergiczne, antyhistaminowe, fenotiazyny, trójpierścieniowe antydepresanty, diuretyki, beta- blokery, leki przeczyszczające, alkohol) oraz nasilających aktywność metaboliczną mięśni (fencyklidyna, LSD, pochodne amfetaminy, kokaina), l u cierpiących na niektóre schorzenia (np. cukrzyca, schorzenia tarczycy, rdzenia kręgowego, choroba Parkinsona). Działanie wysokiej temperatury na organizm ludzki może, w sytuacji wyczerpania możliwości skutecznego obniżenia temperatury, skutkować szeregiem następstw. 20 Możemy mieć do czynienia z całym spektrum stanów chorobowych, od najczęściej niegroźnego łagodnego przegrzania, wyczerpania cieplnego, do udaru cieplnego, mogącego zagrażać życiu. Wysoka temperatura zagraża komórkom organizmu ludzkiego. W pierwszej kolejności cierpią zwykle komórki mózgu i wątroby. Przegrzanie Do większości przypadków dochodzi w ciągu pierwszych kilku dni przebywania lub pracy w upale, kiedy nie doszło jeszcze do aklimatyzacji. Może dochodzić wówczas do: l omdlenia z gorąca wskutek rozszerzenia naczyń krwionośnych dochodzi do względnego niedoboru płynów w organizmie i niedostatecznej pracy układu krążenia, często ze spadkiem ciśnienia tętniczego, niedostatecznym ukrwieniem mózgu, mogącym powodować zaburzenia świadomości. Stan poszkodowanego zwykle szybko się poprawia po ułożeniu w pozycji leżącej, świadomość rozjaśnia się. Konieczne u przytomnej osoby jest doustne uzupełnienie płynów. Osobę z dłużej utrzymującymi się zaburzeniami świadomości należy ułożyć w pozycji bezpiecznej, a z uwagi na konieczność dożylnej podaży płynów, konieczne jest wezwanie ambulansu. l omdlenia ortostatycznego często u osób starszych próbujących w czasie upału gwałtownie zmienić pozycję z leżącej lub siedzącej na stojącą może dochodzić do sytuacji, kiedy to rozszerzone naczynia nie zdążą się dostatecznie szybko obkurczyć i zbyt mało krwi dociera do mózgu, powodując omdlenie. Stan ten zwykle szybko ustępuje po położeniu chorego. Osobom skłonnym do tego typu reakcji należy doradzić powolne zmiany pozycji, dbanie o dostateczną podaż płynów, częste napinanie mięśni nóg i unikanie upałów. Farmacja Praktyczna 7-8 / 2010