KILKA ZASAD I WSKAZÓWEK PRZYDATNYCH DO PISANIA PRAC DYPLOMOWYCH co by miało ułatwić zarówno pisanie, jak i sprawdzanie takowych.

Transkrypt

1 KILKA ZASAD I WSKAZÓWEK PRZYDATNYCH DO PISANIA PRAC DYPLOMOWYCH co by miało ułatwić zarówno pisanie, jak i sprawdzanie takowych. Dr n. med. Barbara Baranowska, Mgr Antonina Doroszewska, Mgr Agnieszka Kalinowska-Przybyłko Konsultacja merytoryczna: Prof. dr hab. n. med. Ewa Dmoch-Gajzlerska, Dr n. med. Grażyna Bączek Dyplomowa praca licencjacka może mieć charakter pracy badawczej, poglądowej, przeglądowej lub kazuistycznej. Zaleca się aby pomieściła się ona na stronach formatu A4, a spis cytowanej literatury uwzględniał najnowsze źródła bibliograficzne. ( Objętość pracy licencjackiej nie powinna jednak przekraczać 60 stron. Dyplomowa praca magisterska może mieć charakter badawczy, poglądowy lub przeglądowy i powinna mieć wyraźnie zaznaczony walor poznawczy. Powinno cechować ją problemowe podejście i oryginalne ujęcie zagadnienia związanego z kierunkiem studiów. W przypadku pracy magisterskiej nie ma istotnych ograniczeń w ilości stron i może być ona kontynuacją zagadnienia poruszonego w pracy licencjackiej. ( nie żądajmy w pracy dyplomowej wnoszenia nowych osiągnięć do dotychczasowego stanu wiedzy, ale im więcej samodzielności, pomysłowości i własnych przemyśleń zawiera praca, tym walor jej jest większy (Pytkowski). warunkiem jest nie tylko obiektywny dobór materiału badawczego, poprawność przyjętej metody, jasny wykład i przemyślana interpretacja, ale także dążenie do poznania istoty jakiegoś zjawiska (Majchrzak, Mendel). Student powinien choćby na najwęższym odcinku, dokonać pracy odkrywczej, a przynajmniej porządkującej (Święcicki). Praca o charakterze teoretyczno-empirycznym ma na celu przedstawić nowe obszary wiedzy na wybrany temat. Praca o charakterze kompilacyjnym nie powinna ograniczać się wyłącznie do cytowania mniej lub bardziej obszernych fragmentów tekstów. Musi zawierać również próbę syntezy czyli tworzyć nową jakość, nową perspektywę, nowe spojrzenie na istniejące zagadnienie. 1

2 Układ pracy badawczej Spis treści - przejrzysty, z wyraźnym podziałem na rozdziały i podrozdziały Spis treści str. Wykaz skrótów... 5 Wstęp Rozdziały teoretyczne Rozdziały teoretyczne Założenia metodologiczne pracy cel pracy (warto rozróżnić cel pracy od celu badań oraz wyszczególnić cele szczegółowe) 3.2 problemy badawcze lub pytania badawcze hipotezy badawcze materiał i metody charakterystyka grupy badanej metody i narzędzia badawcze opracowanie statystyczne Wyniki i ich omówienie (wyniki + podsumowanie wyników) Dyskusja Wnioski Podsumowanie/Zakończenie Piśmiennictwo Spis tabel i rycin (opcjonalnie, a nawet uznawane przez wielu za błąd w sztuce) Aneks (np.narzędzie badawcze) Uwaga!!! Spis treści konstruujemy do trzeciego stopnia zagłębienia (czyli, główny rozdział 1, podrozdział 1.1, i pod-pod rozdział 1.1.1, nie powinno się już tworzyć kolejnych pięter ) W pracy można zawrzeć rozdział streszczenie pracy i umieścić go na początku lub końcu pracy. Jednakże jeśli wstęp zawiera element streszczenia nie powinno się już go duplikować. 2

3 Na stronie Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego ( znajdują się szczegółowe wytyczne dotyczące wyglądu strony tytułowej. Pliki Informacje dotyczące zakończenia studiów licencjackich/magisterskich, Zasady zakończenia studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz standardy dyplomowej pracy licencjackiej i magisterskiej w Wydziale Nauki o Zdrowiu. 3

4 Praca kazuistyczna/studium przypadku wstęp cel opisu przypadku opis (dane ogólne: sytuacja rodzinna, wiek, zawód, rodzaj pracy itp.; wyniki badania fizycznego, opis stanu psychicznego, zasadnicze objawy) przebieg leczenia, dyskusja (zawierająca omówienie i komentarze) wnioski, piśmiennictwo W przypadku prac kazuistycznych warto posługiwać się procesem pielęgnowania. Uwaga!!!! Według dr Rebandla oświadczenia autora i promotora powinno stanowić odrębną cześć pracy!!! Jednakże na podstawie załączonego na stronie dokumentu, można wnioskować inaczej: Numerowanie stron (numery liczbami arabskimi, na dole strony i wypośrodkowane) należy rozpocząć od strony zawierającej podpisane oświadczenia opiekuna pracy i autora oraz zakończyć na ostatniej stronie spisu cytowanych publikacji. Dodatkowa rozbieżność wiąże się z liczbą egzemplarzy składanych pracy. Dokument stanowi, że student zobligowany jest do tego, by złożył w Dziekanacie pracę licencjacką/magisterską, w wyznaczonym terminie, przed egzaminem dyplomowym, w dwóch egzemplarzach oraz w wersji elektronicznej na CD-ROM-ie wraz z oświadczeniami studenta i opiekuna pracy. Obecnie studenci proszeni są o składanie 3 egzemplarzy. Procedura składanie pracy powinna wyglądać następująco: 1. Student składa w dziekanacie 2 egzemplarze pracy. 2. Dodatkowy egzemplarz, jedyny oprawiony (ogólnie przyjęte) przekazuje swemu promotorowi. 3. Po jeden ze złożonych w dziekanacie egzemplarzy przyjeżdża recenzent, a następnie odwozi on pracę po ocenie do dziekanatu (nie naruszając jej stanu). 4

5 Terminologia Pojęcia kluczowe muszą być wyczerpująco wyjaśnione i zdefiniowane. W przypadku wieloznaczności używanych w pracy pojęć (lub specyficznego w danej pracy rozumienia danego terminu np. zawężenia ogólnie przyjętego znaczenia), należy je najpierw zdefiniować, a następnie konsekwentnie je w ten sam sposób interpretować. Nowe terminy wymagają dodatkowego wyjaśnienia i opisu. W pracy stosować należy raczej skróty ogólno przyjęte, nie tworzyć własnych (albo tylko w wyjątkowych i uzasadnionych sytuacjach) Jeśli nie zamieszcza się w pracy wykazu skrótów, każdy skrót musi być rozwinięty przy pierwszym użyciu. 5

6 Wstęp Powinien składać się z kilku akapitów, w zależności od obszerności pracy powinien zajmować 1-2 strony. Ma za zadanie wprowadzić czytelnika w badaną problematykę i ukazać intencje autora. Background, krótka charakterystyka (ogólne informacje o stanie badań w interesującym nas zakresie, co już wiadomo na dany temat, a czego jeszcze nie), sprecyzowanie tematu. Motywacja podjęcia tematu - uzasadnienie wyboru tematu badań. Przedstawienie celu pracy i/ lub celu badań, głównej tezy. Zakres pracy - można, (lecz nie trzeba) w skrócie przedstawić treść pracy. Ograniczniki należy opisać, które fragmenty pracy zostały świadomie przez autora pominięte. Kilka słów na zakończenie. 6

7 CZĘŚĆ TEORETYCZNA Rozdziały teoretyczne Stanowią przedstawienie badanego problemu na podstawie literatury przedmiotu. Każdy rozdział należy rozpoczynać od nowej strony. Podrozdziały należy oddzielać jednym lub kilkoma pustymi wersami. Tytuł i numer rozdziału (cyfry arabskie) można umieścić na środku lub wyrównać do lewej strony. Tytuł podrozdziału wraz z jego numerem powinien się dobrze wyróżniać z tekstu. Nie należy wstawiać nagłówków lub stopek z oddzielną treścią. Nie należy stawiać kropek na końcu tytułu rozdziałów lub podrozdziałów. Nie należy w tytułach stosować cudzysłowów. W pracy magisterskiej powinny pojawić się przynajmniej trzy rozdziały, dobrze jeśli każdy z nich posiada przynajmniej dwa podrozdziały. Raczej nie jest wskazany podział pracy na części. UMIAR!!! Treść części teoretycznej ma być adekwatna do tematu pracy, należy unikać pisania wszystkiego, co się wie na dany temat. Jeśli dany temat jest dosyć powszechny, należy ograniczyć się do najnowszych doniesień, ewentualnie istniejących kontrowersji. (np. jeśli piszemy o wpływie edukacji na stosowanie antykoncepcji, nie opisujmy szczegółowo, w której części jajowodu dochodzi do zapłodnienia). Cześć teoretyczna ma również zainteresować, a nie tylko znudzić recenzenta. W pracach badawczych należy ograniczać część teoretyczną tylko do omówienia zagadnień poruszanych potem w badaniach. 7

8 CZĘŚĆ BADAWCZA Założenia metodologiczne pracy Ta część pracy zawiera cel pracy i metodykę badań w części tej należy przedstawić cel ogólny badań, cele szczegółowe, hipotezy badawcze, opis zastosowanych metod badawczych (metoda wyboru obiektów do badań, metody zbierania danych, metody opracowania i prezentacji wyników, technik i narzędzi badawczych). 1. Cel pracy i badań - cel ogólny - cele szczegółowe - problemy lub pytania badawcze - hipotezy badawcze 2. Metodyka badań - metody, techniki i narzędzia badawcze (uzasadnienie decyzji ich wyboru oraz omówienia sposobów ich realizacji w pracy). - charakterystyka grupy badanej, opis sposobu doboru próby, - opracowanie statystyczne (uzasadnienie wyboru odpowiednich testów statystycznych, przedział wartości p od której można uznać różnice za istotne, program statystyczny). Uwaga!!!!! Charakterystyka grupy badanej nie powinna znajdować się w części wyniki (oprócz wyjątkowych sytuacji, gdy przedmiotem badania jest jedynie charakterystyka badanej grupy). 8

9 Wyniki Powinny być przedstawione w sposób przejrzysty. Tabele należy numerować liczbami rzymskimi według kolejności pojawiania się w pracy, a tytuł umieszczać nad tabelą. (patrz przykład 1) Przykład 1 Tab. I. Procent porodów, podczas których zastosowano interwencje w latach [1]. liczba interwencji w trakcie porodu (za interwencję przyjęto: wywołanie lub przyspieszenie porodu, znieczulenie zewnątrzoponowe, nacięcie krocza) % porodów 0 3,91 % 1 30,73 % 2 42,28 % 3 18,88 % 9

10 Ryciny (ilustracje, wykresy, diagramy, fotografie) należy numerować liczbami arabskimi, a tytuł umieszczać pod ryciną. (patrz przykład 2) Przykład 2 Ryc.5. Występowanie liczby konfliktów interpersonalnych od czasu porodu (grupa A, N=50; grupa B N=50). Wszystkie ryciny i tabele są numerowane w sposób ciągły w całej pracy (czyli, jeśli w części teoretycznej mamy dwa zdjęcia, to w części badawczej pierwszy wykres będzie miał nr 3). Odwołania przy tabelach są obowiązkowe, w podpisie do ryciny należy podać źródło jej treści i należy je umieszczać w [1]. Najpierw zamieszczamy opis wyniku, a następnie rycinę jako ilustrację wyników. Na końcu opisu umiejscawiamy odnośnik (Tab. I, Ryc.2). Nie umieszczamy pod rycinami przedstawiającymi nasze wyniki komentarza - źródło: opracowanie własne (bo kogóż by miało ono być?). Podstawową zasadą obowiązującą dla tabeli i rycin jest ich niezależność od tekstu, czyli możliwość zrozumienia tabeli czy ryciny bez konieczności wczytywania się w tekst pracy (Zabielski). (czyli, poniższy autentyczny wykres, nie wiele nam mówi) 10

11 tak nie Ryc. Porady laktacyjne Nie dublujemy wyników. Jeśli przedstawiamy je na wykresie, nie umieszczamy tych samych danych obok w tabeli i vice versa. Przedstawienie zależności najlepiej prezentować w postaci tabeli krzyżowych lub wykresów (przykład 3 lub przykład 4). Opis powinien zawierać najważniejsze dane liczbowe i optymalnie zawierać element opisu (np. większość badanych (78%) korzystało z internetu, pozostali z porad położnej, lekarza lub koleżanki), natomiast na wykresie należy przedstawić wszystkie dane liczbowe 78% - Internet, 15% położna, 3% lekarz, 4% koleżanki). Jeśli dana tabela jest wielopoziomowa i zawiera bardzo dużo zmiennych, najistotniejsze należy wyróżnić (pogrubić, podkreślić lub wyróżnić kolorem). (patrz przykład 3) Przykład 3 Tab. I. Zależność pomiędzy wykonywanym zawodem, a wyrażoną procentowo częstością zachorowań w ciągu roku. Choroby (% zachorowań w ciągu roku ) Wykonywany zawód Układ krążenia Układ oddechowy Układ pokarmowy Układ nerwowy Układ moczowy górnicy hutnicy kaskaderzy marynarze informatycy dziennikarze Piosenkarze Piłkarze

12 Przykład lat lat lat lat uczucie zmęczenia uczucie zwątpienia obniżenie nastroju Kolory na wykresach powinny być stosowane konsekwentnie (np., jeśli słupek oznaczający liczbę kobiet zaznaczamy na zielono, a mężczyzn na czerwono, to niech tak zostanie do końca). Jeśli mamy jedynie dwie dane, jedna z nich wynosi 0%, a druga 100%, to nie należy ich przedstawiać ani na wykresie, ani na diagramie. (to też autentyczny przykład, nie wygląda to profesjonalnie) tak nie Wykresy powinny mieć opisane wszystkie osie!!! Wykresy powinny być zatytułowane lub ich opis powinien przypominać schemat rozkład odpowiedzi na pytanie czemu studenci piszą pracę?. Opisy pod ryciną lub nad tabelą powinny być pisane mniejszą czcionką (10 pkt). W tekście nie opisujemy kolejnych pytań z ankiety operując opisem pytanie pierwsze, drugie itd. Każde analizowane pytanie musi zostać scharakteryzowane, aby nie zmuszać recenzenta do czytania w trakcie lektury pracy załączników. Przy każdym wykresie, na którym przedstawiane są dane procentowane powinna zostać podana podstawa obliczenia liczba bezwzględna (tzn, liczba osób, które udzieliły odpowiedzi na to pytanie). 12

13 Należy również w opisie metodologii, bądź przy każdym wykresie zaznaczyć, co zrobiliśmy z brakami danych (w większości ankiet braki danych na pewno występują, a w pracach rzadko jest o nich mowa). Uwaga!!! Częstym błędem autorów prac jest nie właściwa odmiana: np. ¼ wiedzieli, zamiast ¼ badanych wiedziała, lub np. 30% kobiet wiedziały, zamiast 30 % kobiet wiedziało. 13

14 Dyskusja Jest to bardzo ważny element pracy badawczej. W tej części pracy autor powinien odnieść swoje wyniki i obserwacje do danych literaturowych oraz przeprowadzić sprawną polemikę z innymi badaczami zgłębiającymi podobne zagadnienia. Dyskusja powinna mieć kilka zdań wstępu, więcej zdań rozwinięcia i kilka zdań zakończenia. Dyskusja powinna stanowić bilans pracy. Powinna znaleźć się tu weryfikacja hipotez stawianych w założeniach pracy. Dyskusja powinna zawierać elementy prognozy analizowanego zjawiska, rokowania, wątpliwości. Dyskusja pozwala również na przypuszczenia i interpretację, których nie możemy sformułować w formie wniosków. 14

15 Wnioski Są kwintesencją pracy naukowej. Ten rozdział jest krótkim zazwyczaj pisany w punktach, przedstawieniem wniosków płynących z uzyskanych wyników jak i uogólnień z przeprowadzonej dyskusji. Należy zauważyć, że wnioski nie są ani streszczeniem ani podsumowaniem wyników. (Zabielski). nie powinno być więcej niż 5-8 wniosków wnioski muszą być sformułowane w sposób jasny i prosty, powinny być uporządkowane w kolejności przyjętych założeń, powinny dawać odpowiedź na postawione hipotezy pracy, powinny być w zgodzie z wyartykułowanymi celami, nie mogą być WYNIKAMI i zawierać danych liczbowych, w ostateczności mogą być w formie uogólnionych wyników. Nie powinny być prawdami oczywistymi, ani wynikać z nieprzedstawionych w pracy wyników lub założeń teoretycznych. W przypadku pracy o charakterze studium przypadku wnioski powinny uwzględniać ocenę stopnia osiągnięcia( lub nie osiągnięcia) celu pielęgnowania, wskazania dla pacjenta lub jego rodziny, rokowanie Uwaga!!!!!!!!!! Dobry przykład W pokoju na podłodze znajduje się 10 papierków, 2 ogryzki i pusta butelka To jest wynik W pokoju jest bałagan To jest uogólniony wynik, omówienie Należy posprzątać, gdyż z badań wynika, że jest bałagan To jest wniosek 15

16 Zakończenie zwięzłe 1,5-2 strony podsumowanie - potwierdzenie lub też obalenie założonej przez autora tezy, poparte odpowiednimi argumentami. Zakończenie powinno stanowić konkluzję całej pracy. W zakończeniu można też zawrzeć refleksje metodologiczne, tzn. co w badaniach nie udało się (nie należy się wstydzić tego, że np. źle zadaliśmy jakieś pytanie, wartością jest, gdy mamy tego świadomość) i co można byłoby poprawić. Można też sformułować jakieś postulaty dotyczące przeprowadzenia podobnych badań w przyszłości (np. większa próba) 16

17 Bibliografia powinna występować wg alfabetycznej kolejności nazwisk pierwszych autorów lub wg kolejności cytowania, powinna być stosowana konsekwentnie w całej pracy (każda pozycja powinna zawierać kolejno od lewej strony rozdzielone przecinkiem: w przypadku artykułów: nazwiska trzech pierwszych autorów wraz z inicjałami imion, tytuł publikacji, tytuł czasopisma, rok wydania, tom/rocznik, strony od do.; w przypadku książek: nazwiska wszystkich autorów wraz z inicjałami imion, tytuł książki, wydawnictwo, rok wydania. Pozycje piśmiennicze powinny pochodzić z ostatnich dziesięciu lat. Optymalnie praca powinna opierać się na min. 25 pozycjach (15 pozycjach w przypadku prac licencjackich), w tym co najmniej 1-2 powinny być obcojęzyczne Hierarchia źródeł informacji pochodzących z badań naukowych: prace oryginalne (publikacje, artykuły naukowe, doniesienia zjazdowe), dopiero potem prace poglądowe i podręczniki (zachęcam do lektury artykułu Źródła internetowe (zgodne z EBM) stanowią zdecydowanie bardziej aktualne, wiarygodne i rzetelne źródło niż podręczniki. Nie należy opierać się na opracowaniach niezgodnych z zasadami dobrej praktyki i etyki (np. niewłaściwe jest pisanie pracy o szkodliwości antykoncepcji hormonalnej w oparciu jedynie na broszurach wydawanych przez koncerny farmaceutyczne). Należy prosić o pomoc promotora w wyszukiwaniu odpowiednich opracowań. Obecnie każdy student ma dostęp do baz pełnotekstowych, czasopism medycznych on-line (np. Pubmed), biblioteki Cochrane a (poprzez intranet). Pozycje internetowe powinny zawierać datę, oraz godzinę odczytania. Najlepiej, aby pozycje internetowe stanowiły mniejszość, chyba, że są odnośnikami do stron czasopism naukowych. W przypadku, gdy umieszczamy w pracy dane niepublikowane, nie należy ich wpisywać do spisu piśmiennictwa. Uwaga!!!! W świetle powyższego, praca której piśmiennictwo (autentyczne) zawiera 10 pozycji, a w śród nich: 1. Pschyrembel W., Dudenhausen J.: Położnictwo praktyczne i operacje położnicze; PZWL 1997; 2. Klimek R Szamański.: Położnictwo, Kraków, Pisarski T.: Położnictwo i ginekologia Pschyrembel W.: Ginekologia praktyczna

18 5. Zalebski Z.: Zasady postępowania w nagłych stanach położniczo-ginekologicznych Palleta Lynch J., Corzen Essoka G. /red./: Pielęgniarstwo w ginekologii Troszyński M.: Ćwiczenia położnicze Govan A.D.T., McKay Hart D., Callander R.: Ginekologia ilustrowana Raff B.: Pielęgniarstwo w położnictwie Benrubi G.I.: Stany naglące w położnictwie położnictwie ginekologii, 1997 nie powinna być przyjęta do recenzji. 18

19 Strona formalno-techniczna pracy Należy przestrzegać zasad edytorskich stosowanych w literaturze medycznej. Praca musi być napisana poprawną polszczyzną bez błędów gramatycznych i stylistycznych. Szyk zdania!!!!!!!!! (należy zwrócić uwagę na właściwe użycie czasu i trybu czasowników. Warto, aby zdania posiadały podmiot i orzeczenie ). Język i styl pracy powinien charakteryzować się zrozumiałością, zwięzłością i precyzją. Praca powinna być pisana w formie bezosobowej (np. w pracy przedstawiono ). Optymalnie należy używać czcionki Times New Roman 12 pkt., (w tekście niepogrubionej). Należy zamieścić automatyczną numerację stron (numer strony w stopce, wyrównany do zewnątrz strony lub wyśrodkowany- konsekwentnie w całej pracy, bez numeru na pierwszej stronie). Należy stosować odstępy pomiędzy znakami standardowe (0 pkt.), pomiędzy wyrazami wstawiać tylko jeden znak spacji. Należy stosować odstępy między wierszami 1,5 wiersza. Tekst należy wyjustować obustronnie. Należy zastosować automatyczne dzielenie wyrazów. Należy ustawić marginesy według zasady: górny 2,5cm; dolny 2,5cm; prawy 2,5cm; lewy 3,5cm. W całej pracy należy wypunktowywać zawsze w ten sam sposób, jeśli potrzebujemy wypunktowywać piętrowo postępujemy zgodnie z hierarchią: liczba/litera/kropka/kreska. (patrz przykład 4) Przykład 4 a. pierwszy poziom b. pierwszy poziom 1. drugi poziom 2. drugi poziom trzeci poziom - czwarty poziom Nie należy zamieszczać zbyt obszernych cytatów (wysoki współczynnik zapożyczeń), oraz opierać większości pracy na jednym źródle. Bardzo dobre opracowanie dotyczące procedury antyplagiatowej znaleźć można na stronie: 19

20 typlagiatowej.pdf Odnośniki w powinny być umieszczane na końcu zdania przed kropką [2]. Nie wolno używać określeń mowy potocznej (np. zrzucić zbędne kilogramy, dzidziuś). Należy unikać zbyt długich zdań, wielokrotnie złożonych. Uwaga!!! Częsty błąd to niewłaściwe użycie formy liczba i ilość. Liczba odnosi się do rzeczy policzalnych liczba osób, badanych. A ilość do niepoliczalnych - ilość pracy. 20

21 Ocena Recenzent ocenia pracę od strony merytorycznej, językowej oraz edycyjnej. Dodatkowo warto zasięgnąć opinii promotora na temat postępów autora w toku pisania pracy. Struktura - Uporządkowanie i wewnętrzna logika. Konstrukcja pracy i analiza zagadnień powinna być podporządkowana logice wynikania i układu hierarchicznego. Treść - Zgodność treści pracy z tytułem, innowacyjność, umiejętność postawienia problemu, a także prezentacja stanu wiedzy z danej problematyki, sprecyzowanie celu i zakresu badań oraz analiza problemu, postawienie diagnozy i wniosków zawierających stopień realizacji celu i zakresu pracy. Formułowane tezy powinny być podporządkowane myśli przewodniej i służyć do jej udowodnienia. Motywacja - uzasadnienie tematu; Rzetelność - wiarygodność źródeł pozyskiwania wiedzy, danych; obiektywność prowadzonych uzasadnień, Forma - przejrzystość, poprawność językowa, poprawność edycji tekstu, Użyteczność - publikacja, program profilaktyczny, edukacyjny itp. Powyższe wywody oparte są na wymienionych poniżej źródłach oraz własnych przemyśleniach powstałych na kanwie recenzowania bardzo dobrych, dobrych, dostatecznych i nie wystarczająco dobrych prac.. Rzepa T., (2006) "O studium przypadku i portrecie psychologicznym" Szczecin: Print Group Shaughnessy J, Zechmeister J., (2007) "Metody badawcze w psychologii, Sopot, GWP Kolman R., (2004). Zdobywanie wiedzy poradnik podnoszenia kwalifikacji (magisteria, doktoraty, habilitacje). Ofic. Wyd. Branta, Bydgoszcz, Narojczyk K., (2005). Dokument elektroniczny i jego opis bibliograficzny w publikacjach humanistycznych. Wyd. UWM w Olsztynie Weiner J., (2009). Technika pisana i prezentowania przyrodniczych prac naukowych, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, Zenderowski R., (2005) Jak napisać i obronić pracę magisterską? Krótki przewodnik po metodologii pisania pracy dyplomowej, CeWuDE, Warszawa. Szkutnik Z., (2005) Metodyka pisania pracy dyplomowej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań Zbielski R., (2009) Przewodnik pisania prac magisterskich i dysertacji doktorskich dla studentów SGGW 21