W Y Z W A N I A D L A BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH W POLSCE. Prof. dr hab. Jan Szambelańczyk

Transkrypt

1 W Y Z W A N I A D L A BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH W POLSCE Prof. dr hab. Jan Szambelańczyk

2 NBS Nowoczesny Bank Spółdzielczy 2008

3 UNIWERSALIZACJA POŚREDNICTWA FINANSOWEGO W BS-ACH W SEKULARNYCH PROCESACH RYNKOWYCH Konstytutywnym elementem samopomocowego ruchu spółdzielczego była idea współdziałania i przeciwstawiania się egoizmowi charakterystycznemu dla prywatnego biznesu. Spółdzielnie kredytowe pojawiły się w systemach społeczno-gospodarczych nie jako organizacje mające cel sam w sobie, ale jako organy pomocnicze ruchu spółdzielczego, wspierające potencjał wytwórczy członków spółdzielni. Eksponowanie efektywności w działalności spółdzielni, bez odpowiedniego kształtowania społeczno-wychowawczych celów kooperacji, prowadziło do marginalizacji wspierania interesów słabych ekonomiczne. Poszerzanie terenu działania pociągało za sobą ryzyko przyjmowania lub kredytowania członków, których wiarygodności nie moŝna było kontrolować w oparciu o zasadę jak kto siedzi, natomiast wymagało stosowania metod badania zdolności kredytowej, powodując konieczność akumulacji rezerw, w miejsce solidarnej poręki członków. Poddawanie BS-ów uniwersalnym regulacjom nadzorczym i ostroŝnościowym przyczyniało się do ich komercjalizacji.

4 DEZINTEGRACJA INTERESARIUSZY Upaństwowienie działalności banków - poprzez ograniczanie ich podmiotowości w gospodarce nakazowo-rozdzielczej - doprowadziło do zerwania więzi ekonomicznej pomiędzy interesami członków a operacjami banku. Upolitycznienie gospodarki i finansów wpłynęło na erozję samorządności spółdzielczej, przyczyniając się w bardzo wielu przypadkach - do ukształtowania jej fasadowego charakteru. Systemowy i długookresowy brak zainteresowania udziałowców w podnoszeniu kapitałów BS-ów i centralizacja funduszy celowych, doprowadziły do bardzo niskiej kapitalizacji tych instytucji finansowych, wobec europejskich standardów bankowych, choć utrzymywane są stosunkowo wysokie współczynniki wypłacalności. Struktura sektora bankowości spółdzielczej pochodnąścierania się interesów interesariuszy, a zwłaszcza kadry, nadzorców, polityków, klientów i właścicieli.

5 ELEMENTY DIAGNOZY SYSTEMOWEJ (1) Młody rynek, kształtowany bez sekularnej akumulacji kapitału, z raczkująca strukturą własnościową i brakiem ładu korporacyjnego. Sektor BS-ów istotnie róŝny od sektora banków komercyjnych (konsekwencje!!!). Banki komercyjne jako podmioty rynku kapitałowego są bardziej podatne na procesy globalizacji i umiędzynarodowienia (zalety i wady) choć integralnie powiązane rynkiem międzybankowym.

6 ELEMENTY DIAGNOZY SYSTEMOWEJ (2) Struktura tzw. lokalnych instytucji finansowych, ze względu na stopień rozwoju rynku usług finansowych jest in statu nascendi. Zmniejszanie stóp procentowych, prowizji i marŝ (obniŝanie inflacji, konkurencja) oraz kształtowanie świadomości rynkowej klientów wymuszają: racjonalizację kosztów i struktur organizacyjnych oraz oferowanie nowych usług po cenach rynkowych.

7 ELEMENTY DIAGNOZY SYSTEMOWEJ (3) Niska świadomość społeczności lokalnych na temat związków dobrobytu lokalnego z uczestnictwem w, i korzystaniu z lokalnych instytucji finansowych. Niski udział BS-ów w strukturze aktywów sektora finansowego ogranicza ich pozycję negocjacyjną oraz polityczną wobec decydentów.

8 HETEROGENICZNY CHARAKTER SPÓŁDZIELCZEGO SEKTORA BANKOWEGO Z r óŝn i c o w a n a s y t u a c j a BS-ów pod względem: - stopnia realizacji swych misji, - osiągniętego poziomu rozwoju, - efektywności prowadzonej działalności, - uzyskanej pozycji i szans rynkowych, - kwalifikacji pracowników i samorządowców, - charakteru współpracy z bankami zrzeszającymi, - przyzwyczajeń zarządczych i potrzeb niezaleŝności, - braku zaufania biznesowego do partnerów w innych BS-ach stanowi wyznacznik braku consensusu co do modelu reformy bankowości spółdzielczej w Polsce.

9 Ramowa misja banku spółdzielczego Efektywne zaspokajanie potrzeb na usługi finansowe klientów indywidualnych i instytucjonalnych, będących współwłaścicielami banku, w środowisku lokalnym i ku jego poŝytkom, wspierane kapitałowo i organizacyjnie przez bank zrzeszający.

10 Wymiary misji banku spółdzielczego RACJONALNOŚĆ T E R Y T O R I A L N O ŚĆ P O M O C N I C Z O ŚĆ

11 STRUKTURA MISJI SPÓŁDZIELCZEGO SEKTORA BANKOWEGO RACJONALNOŚĆ SUBSYDIARNOŚĆ TERYTORIALNOŚĆ Efektywne zaspokajanie potrzeb na usługi finansowe klientów indywidualnych i instytucjonalnych klientów indywidualnych i instytucjonalnych będących współwłaścicielami banku w środowisku lokalnym i ku jego poŝytkom w środowisku lokalnym i ku jego poŝytkom, wspierane kapitałowo i organizacyjnie przez bank zrzeszający

12 Cykl Ŝycia banku spółdzielczego 1. Spółdzielnie zwykle rozwijają się w warunkach gdy rynki i instytucje rynkowe nie zaspakajają potrzeb ludzi. 2. W fazie dojrzałości dystans pomiędzy spółdzielni dzielnią a jej członkami powiększa się,, a zarządzanie przedsiębiorstwem spółdzielni staje się coraz bardziej profesjonalne i oderwane od spółdzielczej samorządno dności. 3. Sukces rynkowy i istnienie dojrzałej spółdzielni zaleŝy y od jej konkurencyjności, ci, zarządu, kadry i stosunków w z członkami. 4. Zasady spółdzielcze i tradycyjne sposoby zarządzania BS-em wywodzą się z działania ania w społeczno ecznościach ciach lokalnych o silnych relacjach wewnętrznych. 5. Siły y rynkowe słabiej s upowszechniają dobre praktyki zarządzania w spółdzielniach niŝ w spółkach akcyjnych.

13 Kompozycja celów działalności banku spółdzielczego Działalność komercyjna Model pośrednika Model menedŝera Działalność spółdzielcza ROA, C/TA Model udziałowca Model interesariusza

14 TRZY RODZAJE WYZWAŃ SPÓŁDZIELCZEGO SEKTORA BANKOWEGO Regulacyjne Wewnętrzne Rynkowe Ujęcie okresu transformacji systemowej

15 CZTERY RODZAJE WYZWAŃ SPÓŁDZIELCZEGO SEKTORA BANKOWEGO WYZWANIA SPOŁECZNO-ŚRODOWISKOWE WYZWANIA REGULACYJNE WYZWANIA RYNKOWE WYZWANIA WEWNĘTRZNE Ujęcie wyzwań społecznej gospodarki rynkowej

16 WYZWANIA REGULACYJNE Rozwiązania systemowe (np. podatkowe, terytorium, kapitalizacja bs-ów, BZ bankiem powiernikiem dla rezerwy obowiązkowej) Skład akcjonariatu banku zrzeszającego Regulacje ostroŝnościowe (zwłaszcza NUK) Uprawnienia nadzorcze banku zrzeszającego Obowiązek lokowania nadwyŝek środków w banku zrzeszającym bez gwarancji BFG Ograniczenia podziału nadwyŝki bilansowej w przypadku korzystania z FRBS

17 WYZWANIA RYNKOWE Konkurencyjna oferta usług - asortyment - dedykowany personalnie pakiet usług - dostępność (bariery uzyskania usługi, lokalizacja, kanał dystrybucji) - cena (marŝe, prowizje, opłaty) - jakość Konkurencja wewnątrz spółdzielczego SB (strategia jeden rynek jeden bank spółdzielczy ) Wzrost profesjonalizmu kadr Zaufanie interesariuszy

18 lepiej lepiej gorzej gorzej

19 MISJA BS-ÓW A KOSZTY USŁUG FINANSOWYCH MarŜa odsetkowa banków komercyjnych i spółdzielczych udział wyniku z odsetek w srednich aktywach ,7 5,6 5,9 5,6 4,8 4,7 3,27 3,05 3,14 3,16 3,19 3, Lata

20 WYZWANIA WEWNĘTRZNE (BS) Misja spółdzielcza vs efektywność kapitałowa i menedŝerska. Specjalistyczny bank dla klientów udziałowców (spółdzielnia zamknięta) vs bank quasi uniwersalny dla interesariuszy (spółdzielnia otwarta). Podział nadwyŝki (wg udziałów vs wg udziału w wytworzeniu nadwyŝki przy oprocentowaniu udziałów, inne rozwiązania). Zwiększenie bazy kapitałowej w bs-ach zdobywających rynek. Transfer nadwyŝek środków finansowych i zdolności kredytowej z bs-ów depozytowych do kredytowych. Konsolidacja: terytorialna, finansowa, organizacyjna, kapitałowa.

21 WYZWANIA WEWNĘTRZNE (BWS) Konsolidacja duŝych bs-ów w wielki bs vs współpraca w strukturach skonsolidowanych RóŜne modele banków wyŝszego rzędu Organizacja banków wyŝszego szczebla Sprawność i rachunek ekonomiczny kryterium alokacji funkcji w BS lub BZ (np. SI, usługi finansowo-księgowe, wspólne produkty)

22 WBS rozwija neobank Wielkopolski Bank Spółdzielczy uruchomił moŝliwość zakładania atrakcyjnie oprocentowanych lokat w swoim internetowym neobanku.

23

24

25 WYZWANIA SPOŁECZNO-ŚRODOWISKOWE Rozbudzenie troski o dobro wspólne społeczności lokalnych Edukacja ekonomiczno-finansowa interesariuszy banków spółdzielczych Rozbudzenie poczucia lokalnego patriotyzmu finansowego Profesjonalne doradztwo finansowe dla klientów Lojalność klientów Zdyskontowanie kryzysu zaufania do globalnych instytucji kredytowych i przedsiębiorstw inwestycyjnych

26 ŚREDNI ZWROT Z AKTYWÓW ODSETKOWYCH I ŚREDNI KOSZT PASYWÓW ODSETKOWYCH BANKI KOMERCYJNE Rozpiętość odsetkowa Lata 2002 BK-e 3,64 BS-y 8, ,12 5,9 BANKI SPÓŁDZIELCZE ,00 6, ,88 5, ,96 4, ,98 4,8

27 Koncepcja Kurta Levina Stan obecny SSB w Polsce Reforma Restrukturyzacja Fuzja Przejęcie Likwidacja Upadłość Stan docelowy SSB w Polsce (wariant 1) 2 2 RozmroŜenie ZMIANA ZamroŜenie

28 DYLEMATY STRUKTURALNE BS-y bankami uniwersalnymi czy specjalistycznymi na konkurencyjnym rynku usług finansowych. Kierunki zmian rozdrobnionej i zdywersyfikowanej struktury trzech upodobniających się banków zrzeszających. Podział funkcji biznesowych i wspomagających pomiędzy bank spółdzielczy i bank wyŝszego szczebla.

29 DYLEMETY STRUKTURALNE Jedna czy więcej spółdzielczych grup bankowych w Polsce? Amatorska samorządność spółdzielcza czy profesjonalizacja nadzoru właścicielskiego w BS-ach i BZ-ach? Bank spółdzielczy jako reprezentant interesów finansowych społeczności lokalnych czy podmiot gry rynkowej? Nadanie stosunkom bs-ów z bankami wyŝszego szczebla charakteru biznesowego czy solidarnościowego? Odprowadzanie rezerwy obowiązkowej czy gromadzenie jej jako zabezpieczenia depozytów BS-ów w BZ-ach?

30 ZARYS PROJEKCJI (1) Krótkookresowo Pomimo rozwoju bankowości elektronicznej, zwłaszcza w segmencie detalicznym nadal waŝna będzie bliskość terytorialna i przyjazność placówki bankowej

31 ZARYS PROJEKCJI (2) Średniookresowo Szanse dla lokalnych instytucji finansowych (głównie BS-y i SKOK-i) na wzrost udziału w aktywach PSF w procesach ubankowienia (pogłębianie finansowe dotychczasowych klientów, odzysk klientów z banków komercyjnych, aktywizacja absentów bankowych, podział nadwyŝki bs-u według obrotów a nie udziałów)

32 ZARYS PROJEKCJI (3) Średniookresowo Skala wzrostu aktywów będzie m.in. funkcją: - stabilności finansowej BS-ów, kontrolowanych przez klientów będących ich współwłaścicielami, - rozwoju architektury finansowej rynku lokalnego - reformy zasad alokacji dochodów z podatków, - wzrostu świadomości ekonomicznej klientów, BS-ów na temat wpływu przepływów finansowych na dobrobyt społeczności lokalnych

33 Bardzo dziękuję za uwagę!